Pierwszym krokiem analizy było obliczenie wskaźnika HICB dla 52. europejskich rozgrywek piłkarskich w sezonach od 2014/15 do 2018/19 (tabela 2). Opierając się na wskaźniku HICB w badanym okresie najbardziej zbilansowane rozgrywki miały miejsce w Polsce (105,3), Belgii (107,7), na Węgrzech (107,9), Finlandii (108,5) oraz Austrii (109,0), zaś najmniej na Giblartarze (127,1), Andorze (126,0), Estonii (124,9), Ukrainie (123,8) i Litwie (121,7). Analizując odchylenie standardowe zauważa się, że najmniejsze zmiany w poziomie równowagi konkurencyjnej w analizowanym cza-sie występowały w Holandii (0,6), Polsce (1,2), Belgii (1,2), Azerbejdżanie (1,2) oraz Czechach (1,3), zaś największe na Łotwie (7,3), Ukrainie (5,8), Armenii (5,5), Mołda-wii (5,3) oraz Chorwacji (5,0).
W kolejnym kroku obliczono wskaźnik CR5 (tabela 3). Otrzymane wyniki pozio-mu równowagi konkurencyjnej różniły się od tych wyliczonych za pomocą wskaźni-ka HICB. Według tej miary, krajem o najmniejszym stopniu równowagi była Łotwa (118,5), przed Armenią (122,5), Szwajcarią (123,2), Słowenią (123,9) oraz Macedo-nią Północną (123,9). Najmniej zbilansowane rozgrywki posiadały Anglia (160,0), Włochy (158,3), Portugalia (153,1), Cypr (149,1) i Ukraina (148,5). Najbardziej zbi-lansowana według HICB Polska, tym razem znalazła się na 10 pozycji (z wartością wskaźnika CR5=127,5). Różnice dostrzeżono też w poziomach zmian równowagi konkurencyjnej w sezonach objętych analizą. Analizując odchylenie standardowe zauważa się, że najmniejsze zmiany w poziomie równowagi konkurencyjnej w ana-lizowanym czasie wystąpiły w Belgii (1,5), Czechach (2,3), Holandii (2,5), Szwajcarii (2,5) oraz na Słowacji (2,6), zaś największe w Anglii (26,8), Włoszech (21,1), Armenii (19,6), Mołdawii (17,6) i Niemczech (16,8).
Po przeprowadzeniu analizy korelacji jednoznacznie można stwierdzić, że współ-czynnik HICB oraz CR5 nie są ze sobą wysoce skorelowane (tabela 4). Zarówno jeden, jak i drugi współczynnik mierzą poziomy równowagi konkurencyjnej, lecz w nieco różnym wymiarze. Współczynnik HICB przedstawia równowagę konkurencyjną holi-stycznie, zaś CR5 obrazuje poziom dominacji pięciu najlepszych drużyn. W badaniach potwierdzono, że powyższych wskaźników nie należy traktować substytucyjnie.
26 Magdalena Lubaś
Tabela 2. Poziom równowagi konkurencyjnej europejskich lig piłkarskich według wskaźnika HICB
Kraj Ranking
UEFA
Wskaźnik HICB Ranking równowagi konkurencyjnej według sezonów Średnia Odchylenie
standardowe 2018/19 2017/18 2016/17 2015/16 2014/15
Hiszpania 1 110,1 5,0 5 1 34 19 38
Anglia 2 111,7 2,4 33 27 24 9 12
Niemcy 3 111,3 3,0 24 12 7 17 42
Włochy 4 112,2 2,0 23 33 33 16 14
Francja 5 109,3 1,3 14 20 16 8 5
Portugalia 6 114,6 1,8 35 36 17 37 40
Rosja 7 110,5 1,3 15 15 20 21 11
Belgia 8 107,7 1,2 4 5 9 4 13
Holandia 9 112,7 0,6 21 28 22 27 23
Ukraina 10 123,8 5,8 50 31 50 52 48
Turcja 11 109,6 1,8 1 21 11 15 17
Austria 12 109,0 2,6 22 23 3 2 6
Dania 13 110,7 1,5 20 30 12 11 15
Szkocja 14 112,8 2,3 30 24 39 14 21
Czechy 15 111,1 1,3 17 13 18 26 20
Cypr 16 119,6 2,8 42 48 47 46 37
Grecja 17 113,7 3,7 44 35 19 34 10
Serbia 18 114,1 3,1 43 26 38 23 16
Szwajcaria 19 109,7 1,6 25 10 13 13 7
Chorwacja 20 116,9 5,0 46 16 48 43 24
Szwecja 21 110,7 2,3 27 11 14 24 8
Norwegia 22 110,5 3,3 8 7 10 20 43
Izrael 23 112,7 3,5 16 39 30 36 4
Kazachstan 24 112,7 2,7 34 8 36 29 18
Białoruś 25 114,7 3,0 38 40 41 12 30
Azerbejdżan 26 114,4 1,2 29 34 32 39 26
Bułgaria 27 114,9 2,8 40 43 21 18 33
Rumunia 28 112,1 4,6 9 43 23 28 3
Polska 29 105,3 1,2 3 4 2 1 1
Słowacja 30 113,5 1,8 39 25 29 25 19
27 Równowaga konkurencyjna europejskich lig piłkarskich
Tabela 2. Poziom równowagi konkurencyjnej europejskich lig piłkarskich według wskaźnika HICB
Kraj Ranking
UEFA
Wskaźnik HICB Ranking równowagi konkurencyjnej według sezonów Średnia Odchylenie
standardowe 2018/19 2017/18 2016/17 2015/16 2014/15
Słowenia 32 111,2 3,0 19 37 15 3 25
Węgry 33 107,9 2,8 2 3 1 7 31
Luksemburg 34 115,3 2,7 18 42 37 40 34
Litwa 35 121,7 2,9 49 45 40 49 49
Armenia 36 113,0 5,5 13 2 45 41 27
Łotwa 37 114,5 7,3 7 50 4 22 46
Albania 38 113,4 4,9 6 14 31 35 45
Macedonia Północna
39 113,0 3,3 12 17 25 42 35
Bośnia i Her-cegowina
40 112,9 3,1 11 41 28 30 22
Mołdawia 41 118,9 5,3 48 19 35 48 47
Irlandia 42 116,9 3,4 36 46 43 31 28
Finlandia 43 108,5 2,0 10 22 8 10 2
Gruzja 44 114,0 3,6 45 32 27 38 9
Malta 45 117,0 3,8 31 38 26 50 44
Islandia 46 111,8 3,4 32 6 6 33 36
Walia 47 113,6 3,7 28 29 42 6 39
Irlandia Północna
48 116,9 3,4 36 46 43 31 28
Gibraltar 49 127,1 4,5 51 49 52 47 52
Czarnogóra 50 110,1 3,0 26 9 5 5 32
Estonia 51 124,9 3,6 52 51 49 44 51
Wyspy Owcze
52 117,9 4,1 47 18 46 45 41
Andora 53 126,0 5,0 41 52 51 51 50
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pl.soccerway.com [kwiecień 2020] oraz UEFA.com [ kwiecień 2020].
Tabela 2. Poziom równowagi konkurencyjnej... (c.d.)
28 Magdalena Lubaś
Tabela 3. Poziom równowagi konkurencyjnej europejskich lig piłkarskich według wskaźnika CR5
Kraj Ranking
UEFA
Wskaźnik CR5 Ranking równowagi konkurencyjnej według sezonów Średnia Odchylenie
Standardowe 2018/19 2017/18 2016/17 2015/16 2014/15
Hiszpania 1 145,2 9,3 28 39 20 47 52
Anglia 2 160,0 26,8 50 50 52 27 42
Niemcy 3 147,7 16,8 40 21 51 38 36
Włochy 4 158,3 21,1 47 49 49 52 35
Francja 5 142,6 5,1 39 44 44 24 37
Portugalia 6 153,1 2,9 51 52 41 49 50
Rosja 7 139,3 2,7 26 29 32 39 31
Belgia 8 133,0 1,5 18 18 19 19 22
Holandia 9 147,2 2,5 46 47 45 43 46
Ukraina 10 148,5 11,0 30 22 43 51 51
Turcja 11 142,0 3,9 25 40 35 37 47
Austria 12 124,1 3,8 13 17 2 1 7
Dania 13 132,9 4,4 21 32 17 12 11
Szkocja 14 133,9 4,0 22 28 27 11 15
Czechy 15 142,2 2,3 31 33 36 44 40
Cypr 16 149,1 6,8 42 51 50 48 32
Grecja 17 142,9 8,3 52 43 37 35 9
Serbia 18 144,2 5,0 49 30 42 30 39
Szwajcaria 19 123,2 2,5 9 9 7 6 1
Chorwacja 20 129,9 10,3 29 5 34 18 6
Szwecja 21 138,3 5,5 44 26 23 40 12
Norwegia 22 133,4 4,6 24 27 12 13 34
Izrael 23 138,7 6,5 19 45 31 34 13
Kazachstan 24 135,4 5,2 37 14 26 26 25
Białoruś 25 146,1 5,4 48 48 47 31 38
Azerbejdżan 26 124,5 4,1 3 13 4 17 8
Bułgaria 27 137,5 7,9 41 46 22 9 18
Rumunia 28 136,3 4,7 14 34 21 36 16
Polska 29 127,5 3,4 15 16 16 10 2
Słowacja 30 135,0 2,6 34 20 18 25 17
29 Równowaga konkurencyjna europejskich lig piłkarskich
Tabela 3. Poziom równowagi konkurencyjnej europejskich lig piłkarskich według wskaźnika CR5
Kraj Ranking
UEFA
Wskaźnik CR5 Ranking równowagi konkurencyjnej według sezonów Średnia Odchylenie
Standardowe 2018/19 2017/18 2016/17 2015/16 2014/15
Słowenia 32 123,9 3,8 8 8 9 2 10
Węgry 33 127,6 8,1 6 10 5 7 43
Luksemburg 34 143,3 4,8 20 37 40 41 48
Litwa 35 127,2 10,0 16 4 8 15 41
Armenia 36 122,5 19,6 5 1 48 4 3
Łotwa 37 118,5 3,8 2 6 1 3 5
Albania 38 129,2 9,4 1 11 11 22 45
Macedonia Północna
39 123,9 8,2 4 3 14 16 14
Bośnia i Her-cegowina
40 138,7 6,8 10 31 24 42 44
Mołdawia 41 130,8 17,6 17 2 15 50 29
Irlandia 42 141,2 4,0 32 41 38 32 23
Finlandia 43 127,7 4,0 11 24 13 8 4
Gruzja 44 134,9 9,4 35 19 3 46 20
Malta 45 141,5 3,5 38 36 25 45 32
Islandia 46 131,0 5,4 27 12 10 21 21
Walia 47 134,8 5,2 23 25 28 5 30
Irlandia Północna
48 141,2 4,0 32 41 38 32 23
Gibraltar 49 142,0 5,1 43 38 46 23 28
Czarnogóra 50 127,2 5,8 12 7 6 14 26
Estonia 51 143,7 4,6 45 35 30 28 49
Wyspy Owcze
52 136,8 5,3 36 15 33 29 19
Andora 53 134,4 5,0 7 23 29 20 27
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych soccerway.com [kwiecień 2020] oraz UEFA.com [kwiecień 2020].
Tabela 3. Poziom równowagi konkurencyjnej... (c.d.)
30 Magdalena Lubaś
Między wskaźnikami HICB oraz CR5 występuje natomiast korelacja wewnętrzna na dość wysokim poziomie (współczynnik korelacji rang wynoszący nawet do 0,69).
Można więc uznać, że poziom równowagi konkurencyjnej danych rozgrywek w od-niesieniu do lig konkurencyjnych w kolejnych latach pozostaje na zbliżonym pozio-mie. Wskazane wcześniej różnice w klasyfikacji równowagi konkurencyjnej są więc wynikiem raczej drobnych korekt niż trwałych tendencji zmian wartości wskaźni-ków HICB i CR5.
Wykazano także, że istnieje umiarkowana korelacja pomiędzy miejscem w ran-kingu UEFA danych rozgrywek, a stopniem równowagi konkurencyjnej (dodatnia dla HICB w sezonach 2017/18, 2016/17, 2015/16, 2014/15 oraz ujemna dla CR5
Tabela 4. Współczynnik korelacji rang współczynnika UEFA w sezonie 2018/19 oraz współczynników równowagi konkurencyjnej HICB oraz CR5 w sezonach od 2014/15 do 2018/19
UEFA-
31 Równowaga konkurencyjna europejskich lig piłkarskich
w okresach 2016/17, 2017/18, 2018/19). Można zauważyć, że kraje zajmujące naj-niższe pozycje w rankingu pod względem poziomu sportowego (Irlandia Północna, Gibraltar, Estonia, Wyspy Owcze, Andora) osiągają jedne z najniższych poziomów równowagi konkurencyjnej mierzonej wskaźnikiem HICB. O ile w przypadku HICB to najsłabsze kraje były najmniej zbilansowane, o tyle przy pomiarze wskaźnikiem CR5 to kraje osiągające najwyższe pozycje w rankingu UEFA (Hiszpania, Anglia, Niemcy, Włochy, Francja, Portugalia) zajmują niskie lokaty pod względem poziomu równo-wagi konkurencyjnej (w okresach 2016/017, 2017/18, 2018/19).
Wnioski
Wyniki przedstawionych badań wpisują się w zakres prac eksplorujących zjawisko równowagi konkurencyjnej w sporcie. Dotychczasowy stan wiedzy uzupełniono o najaktualniejsze dane zawierające pomiar równowagi konkurencyjnej wszystkich zespołów grających w europejskich ligach piłkarskich. Wykorzystano do tego dwa ugruntowane w literaturze przedmiotu wskaźniki: CR5 oraz HICB.
W toku badań zaobserwowano, że w sezonach 2014/15, 2015/16, 2016/17, 2017/18, 2018/19 poziom równowagi konkurencyjnej europejskich rozgrywek piłkarskich nie podlegał dużym zmianom (działo się to mimo faktu, że rankingi równowagi konkurencyjnej podlegały sporym fluktuacjom). Pozwala to wyciągnąć wniosek, że równowaga konkurencyjna jest pewnym czynnikiem strukturalnym dla danych rozgrywek, zależnym od zdarzeń występujących bodźcowo (w pojedynczych okresach) tylko w umiarkowany sposób.
Wskaźniki równowagi konkurencyjnej wyznaczone miarami HICB (równowaga konkurencyjna całych rozgrywek) lub CR5 (dominacja pięciu najlepszych drużyn) w kolejnych latach są umiarkowanie skorelowane. Wskazuje to na możliwość po-siadania przez krajową federację rozgrywek kilku wiodących drużyn (wysoki CR5), potencjalnie konkurencyjnych na poziomie międzynarodowym (wysokie miejsce w rankingu UEFA), przy zachowaniu niepewności wyniku sportowego na poziomie krajowym (niskie HICB) – czyli stanu pożądanego, determinującego atrakcyjność produktu rozgrywek [Ke´senne 2006; Roger 2012; Sznajder 2008; Zimbalist 2003].
W niektórych sezonach można zauważyć związek między poziomem sportowym, a stanem równowagi konkurencyjnej. Wówczas, im lepszy poziom sportowy ligi, tym jest ona zazwyczaj:
– bardziej równoważona w ujęciu całościowym,
– w większym stopniu zdominowana przez pięć najlepszych drużyn.
Wyniki te częściowo potwierdzają odkrycia Pawlowskiego i in. [2010], według któ-rych sukces sportowy na arenie międzynarodowej generuje nierównowagę konku-rencyjną na poziomie krajowym. Przeprowadzone badania częściowo to
potwier-32 Magdalena Lubaś
dzają, z tym jednak zastrzeżeniem, że reguła ta dotyczy nierównowagi na poziomie pojedynczych wybijających się klubów (CR5), a nie rozgrywek traktowanych w uję-ciu całościowym (HICB).
Ograniczenie przeprowadzonych badań wynika z analizowanego okresu rozgry-wek, który uwzględnia jedynie pięć sezonów. Interesującym wydaje się przeprowa-dzenie analogicznych badań dla dłuższego szeregu czasowego, na innych kontynen-tach oraz dla innych dyscyplin sportowych. Przede wszystkim jednak w kolejnych badaniach należałoby podjąć próby dokładniejszego wyjaśnienia, co wpływa na przedstawione poziomy równowagi konkurencyjnej.
Bibliografia
Andreff W., Bourg J. F. (2006), Broadcasting rights and competition in European football [w:] Jeanrenaud C., Ke´senne S. (red.), The economics of sport and the media, Edward Elgar, Cheltenham, UK, s. 37–71.
Blair R. D. (2011), Sports Economics, Cambridge University Press, United States of America, s. 65–86.
Buzzacchi L., Szymanski S., Valletti T. M. (2001), Static versus dynamic competitive balance: Do teams win more in Europe or in the USA?, „Economics Group Discussion Paper Series”, nr 03, Imperial College Management School, London.
Cairns J. P. (1987), Evaluating changes in league structure: The organisation of the Scottish football league,
„Applied Economics”, nr 19, s. 259–275.
Cairns J. P., Jennett N., Sloane P. (1986), The economics of professional team sports: a survey of theory and evidence, „Journal of Economic Studies”, nr 13, s. 3–8.
Depken C. A. (1999), Free-agency and the competitiveness of Major League Baseball, „Review of Industrial Organization”, nr 14(3), s. 205–217.
Drewes M. (2003), Competition and efficiency in professional sports leagues, „European Management Quarterly”, nr 3, s. 240–252.
Groot L. F. M. (2008), Economics, uncertainty and European football: Trends in competitive balance, Edward Elgar, Cheltenham, UK.
Gruda M., Rembisz M. (2017), Istnienie ogólnej ekonomicznej równowagi konkurencyjnej: podejście wariacyjne, XLVI KZM Zakopane.
Hall S., Szymanski S., Zimbalist A. S. (2002), Testing causality between team performance and payroll.
The case of major league baseball and English soccer, „Journal of Sports Economics”, nr 3, s. 149–168.
Ke´senne S. (2000), Revenue sharing and competitive balance in professional team sports, „Journal of Sports Economics”, nr 1, s. 56–65.
Koning R. H. (2000), Balance in competition in Dutch soccer, „Journal of the Royal Statistical Society: Series D (The Statistician), nr 49(3), s. 419–431.
Noll R. G. (2002), The economics of promotion and relegation in sports leagues. The case of English football,
„Journal of Sports Economics”, nr 3, s. 169–203.
UEFA.com (2020), Unia Europejskich Związków Piłkarskich [dok. elektr.], www.uefa.com (odczyt:
kwiecień 2020).
Pawlowski T., Breuer C., Hovemann A. (2010), Top clubs’ performance and the competitive situation in European domestic football competitions, „Journal of sports economics”, nr 11(2), s. 186–202.
pl.soccerway.com (2020), Soccerway, Perform Group [dok. elektr.], www.pl.soccerway.com (odczyt:
kwiecień 2020).
33 Równowaga konkurencyjna europejskich lig piłkarskich
Sanderson A. R. (2002), The many dimensions of competitive balance, „Journal of Sports Economics”, nr 3, s. 204–228.
Sanderson A. R. (2002), The many dimensions of competitive balance, „Journal of Sports Economics”, nr 3, s. 204–228.
Zimbalist A. (2003), Competitive balance conundrums. Response to Fort and Maxcy’s comment, „Journal of Sports Economics”, nr 4, s. 161–163.
34 Magdalena Lubaś
Competitive balance of European football leagues S U M M A R Y
Competitive balance is defined as the state of unification of the sports level of clubs participating in competitions in a particular sports discipline. This issue is one of the key challenges in organizing a sports competition. The purpose of this article is to determine and compare the level of sports competitive balance in European football leagues from the 2014/15 to 2018/19 seasons. Research has shown that Poland and Latvia have the most balanced leagues in Europe, while Gibraltar and England have the least. There have been no relevant changes in this indicator over time. A moderate correlation is shown to exist between the UEFA ranking and the level of competitive balance.
Keywords: competitive balance, league competition, organization of sport, UEFA
Równowaga konkurencyjna europejskich lig piłkarskich S T R E S Z C Z E N I E
Równowaga konkurencyjna definiowana jest jako stan unifikacji poziomu sportowego klubów uczestniczących w rozgrywkach w określonej dyscyplinie sportu. Jest to kwestia będąca jed-nym z kluczowych wyzwań organizacji rozgrywek sportowych. Celem artykułu jest określenie i porównanie poziomu sportowej równowagi konkurencyjnej w europejskich ligach piłkar-skich w sezonach od 2014/15 do 2018/19. Wyniki badań wskazują, że najbardziej zrówno-ważone rozgrywki w Europie posiadają Polska oraz Łotwa, natomiast najmniej Gibraltar oraz Anglia. Nie nastąpiły żadne istotne zmiany tego wskaźnika w czasie. Wykazano, że istnieje umiarkowana korelacja między rankingiem UEFA, a poziomem równowagi konkurencyjnej.
Słowa kluczowe: rozgrywki ligowe, równowaga konkurencyjna, organizacja sportu, UEFA
35