Gdyby Czytelnik miał trudności w zrozumieniu problemów prezentowanych w książ-ce, zachęcamy do skorzystania z Encyklopedii zmian klimatu opublikowanej w internecie (http://ziemianarozdrozu.pl/encyklopedia).
Adaptacja
Ogół działań mających na celu przystosowanie się społeczności do skutków zmian klimatycz-nych występujących na danym terenie.
CCS (ang. Carbon Capture and Storage)
Inaczej sekwestracja (polski termin jest rzadziej używany). Mechanizm wychwytywania dwu-tlenku węgla, który jest następnie przechowywany, np. pomiędzy warstwami skalnymi, pod dnem oceanów, w taki sposób, by uniemożliwić mu oddziaływanie na atmosferę. Trwają bada-nia nad opracowaniem technologii CCS. Na razie obarczona jest dużym ryzykiem.
Certyfikat emisyjny / jednostka emisyjna / jednostka emisji / pozwolenie emisyjne Przedmiot obrotu na rynku emisji. Na specjalnej giełdzie emitent musi kupić tyle certyfikatów emi-syjnych, ile gazów cieplarnianych zamierza wyemitować. Certyfikat ma „nominał” jednej tony CO2. Jeżeli emitent zamierza produkować inne gazy, np. metan, są one przeliczane na ekwiwalent CO2. Chiński smog i olimpiada w Pekinie
Chiński smog, czyli ogół zanieczyszczeń powietrza spowodowanych oddziaływaniem przemy-słu i transportu, jest tak intensywny, że widać go na zdjęciach satelitarnych! Zanieczyszczeń gazowych w atmosferze jest tak dużo, że podczas igrzysk w Pekinie niektórzy sportowcy zrezygnowali ze startu. Działania, które podejmowano, aby „oczyścić” atmosferę przed igrzy-skami, okazały się nieskuteczne. Nie były to bowiem działania zaplanowane i systemowe, a je-dynie doraźne akcje, np. ograniczenie ruchu samochodowego w Pekinie podczas imprezy.
Handel certyfikatami / handel emisjami
Mechanizm handlu emisjami opiera się na zasadzie podobnej do giełd towarowych. Każ-demu państwu przysługuje prawo do wyemitowania pewnej ilości gazów cieplarnianych.
Ilości ustalone są na podstawie historycznych emisji – chodzi o to, żeby stworzyć rynkowy mechanizm ograniczania emisji, a nie zniszczyć gospodarkę. W założeniu ilość ta ma się zmniejszać. Jeżeli dane państwo wyemituje więcej gazów cieplarnianych, niż mu przysługuje, musi kupić pozwolenia od tych państw, które emitują poniżej swojego limitu. Liczbę certy-fikatów można zwiększyć dzięki inwestycjom w zielone technologie w ramach Mechanizmu Czystego Rozwoju.
IPCC – Intergovernmental Panel on Climate Change
Organ ONZ założony przez jej dwie agendy: UNEP (United Nations Environment Programme – Program Środowiska Narodów Zjednoczonych) i WMO (World Meteorological Organiza-tion – Światową Organizację Meteorologiczną). Zadaniem IPCC jest ocena ryzyka związanego ze zmianami klimatycznymi.
Konferencja Stron (ang. Conference of the Parties – COP)
Jest to organ międzyrządowy kierujący negocjacjami, uchwalaniem, ratyfikacją i wdrażaniem postanowień Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. Obecnie (grudzień 2010 roku) trwa 16. Konferencja Stron w Cancún.
Krainy zoogeograficzne – palearktyka
Analiza rozmieszczenia roślin i zwierząt na kuli ziemskiej pozwoliła podzielić ją na krainy zoo-geograficzne. Palearktyka (a nie paleoarktyka, jak często błędnie się ją nazywa) to kraina obej-mująca Europę, Azję na północ od Himalajów oraz Afrykę na północ od Sahary.
Mechanizm Czystego Rozwoju (MCR) – ang. Clean Development Mechanism (CDM) Mechanizm zdefiniowany w Protokole z Kioto. Ma on dwa cele. Po pierwsze, ma umożliwić krajom rozwijającym się przejście do etapu gospodarki opartej o zasady zrównoważonego (trwałego) rozwoju z pominięciem etapu industrializacji. Po drugie, ma umożliwić krajom roz-winiętym osiągniecie celów obniżenia emisji gazów cieplarnianych. Jednym z działań MCR było zakładanie w krajach rozwijających się plantacji leśnych, które miały wychwytywać dwutlenek węgla. Odbywało się to ze szkodą dla rolnictwa, a w dodatku sadzono wielkie monokultury le-śne. Nic dziwnego, że pojawiły się zarzuty neokolonializmu i głosy krytyczne określające MCR jako kupowanie sobie przez Północ prawa do gospodarczego status quo. Transfer technologii i innowacji w ramach MCR był dotychczas jednym z najbardziej szwankujących komponentów mechanizmu.
Obecne stężenie dwutlenku węgla / bezpieczne stężenie dwutlenku węgla
Obecne stężenie dwutlenku węgla w atmosferze wynosi 318,87 ppm (dane z październi-ka 2010 r.). Aby utrzymać zmiany klimatyczne na bezpiecznym poziomie, nie powinno ono
przekroczyć 350 ppm. Jednakże obecne tempo przyrostu stężenia CO2 jest tak szybkie, że realna możliwość stabilizacji emisji w ramach obecnych uwarunkowań prawnych to 700 ppm, co oznacza przekroczenie normy uznanej za bezpieczną o 100%.
Obieg węgla w przyrodzie / cykl węglowy
Najprościej mówiąc, dwutlenek węgla to jeden z etapów obiegu węgla w przyrodzie. CO2 jest pochłaniany przez rośliny, wydalany przez zwierzęta, przechowywany, np. jako związki węgla w glebie. Sceptycy podający w wątpliwość sens ograniczania emisji dwutlenku węgla sięgają po argument, że CO2 podlega naturalnemu obiegowi węgla w przyrodzie.
Partnerstwo Azji i Pacyfiku w sprawie Rozwoju i Zmian Klimatycznych
Układ zawarty pomiędzy Australią, Kanadą, Chinami, Indiami, Japonią, Koreą Płd. i USA promu-jący zasady trwałego rozwoju przy zachowaniu bezpieczeństwa energetycznego i z uwzględ-nieniem przeciwdziałania zmianom klimatu. Komentatorzy uznają Partnerstwo za alternatywę w stosunku do Protokołu z Kioto i sposób na ucieczkę od jego ratyfikacji. Partnerstwo kryty-kowane jest także za to, że jest raczej porozumieniem gospodarczym niż działaniem na rzecz środowiska.
PPM i PPMV
Jednostki pomiarowe. PPM (particles per milion) dotyczy stężenia substancji – 1 PPM oznacza 1 cząsteczkę na milion. Odnosi się do wartości molowych w chemii. PPMV (parts per milion by volume) odnosi się do objętości gazów – 1 PPMV oznacza 1 część na milion.
Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu
Dokument ONZ. Międzynarodowa umowa w sprawie ograniczenia emisji gazów cieplarnia-nych i przeciwdziałania zmianom i skutkom zmian klimatu. Jednym z dokumentów konwencji jest Protokół z Kioto – jednakże choć jest bezpośrednio związany z Konwencją – stanowi od-rębną umowę. Często pod pojęciem „Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu” rozumie się także organizację wyodrębnioną w ramach ONZ w celu prac nad umowami dotyczącymi ochrony klimatu.
Retencja
Jest to stadium zatrzymania wody w obiegu wodnym. Może się odbywać np. w warstwach wodonośnych (wody podziemne) lub w lodowcach i lądolodach. Woda retencjonowana spo-walania tempo swego obiegu w przyrodzie lub zostaje z niego wyłączona na kilka, a nawet kilka tysięcy lat.
Rozwój trwały / rozwój zrównoważony (ang. Sustainable Development)
Model rozwoju, który szanuje prawa przyszłych pokoleń. Zwolennicy zrównoważonego roz-woju respektują prawo przyszłych generacji do korzystania z nie zmniejszonych zasobów na-turalnych, co implikuje poszanowanie dla środowiska.
System agroekologiczny
Najogólniej mówiąc, obszary uprawne oraz otaczające je tereny stanowią powiązany system.
Tereny pozostawione przyrodzie mają bardzo duży (i pozytywny) wpływ na tereny zagospo-darowane, dlatego mówimy o systemie agroekologicznym. Pojęcie używane we francuskiej literaturze naukowej.
Zbiornik węgla / studnia węglowa (ang. Carbon Sink)
Element systemu obiegu węgla. CO2 z atmosfery jest wychwytywany i zatrzymywany w taki sposób, że nie dostaje się szybko z powrotem do atmosfery. Zbiornikiem węgla są np. oceany, m.in. dlatego że żyjący w nich plankton pochłania dwutlenek węgla, przetwarza na węglany i zużywa do budowy szkieletu i skorupek. Po obumarciu planktonu tworzą się skały osadowe – węgiel jest więc wyłączony z obiegu. CO2 rozpuszcza się także w wodzie, co zależy od jej chemizmu i temperatury. Trudno jednak oszacować „pojemność” zbiorników węgla, jakimi są m.in. oceany.