Opracowując stare druki w systemie Aleph korzystamy z wielu baz dostępnych on line. Znajdujemy potrzebne opisy bibliograficzne oraz czerpiemy informacje do kartotek haseł wzorcowych. W tym drugim przypadku pomocny jest dla nas tezau-rus CERL (http://cerl.sub.uni-goettingen.de/ct/) — największa baza bibliograficzna zawierająca opisy dokumentów opublikowanych w okresie od ok. 1450 do ok. 1830 roku. W tezaurusie odnaleźć można słowniki ujednoliconych nazw autorów, tytułów, miejsc druku, drukarzy i wydawców. Zanim przejdziemy do relacji z warszawskiego seminarium polskiej grupy CERL kilka zdań poświęcimy omówieniu samej bazy.
Skrót CERL oznacza Consortium of European Research Libraries (Europejskie Konsorcjum Bibliotek Naukowych). Konsorcjum powstało w 1994 roku z inicjatywy europejskich bibliotek naukowych w celu zarejestrowania w hPB (hand Press Book database — Baza Książki Tłoczonej Ręcznie) (http://www.cerl.org/web/en/resour-ces/hpb/main) spuścizny wydawniczej powstałej w okresie od ok. 1450 do ok. 1830 roku. Sekretariat Konsorcjum ma swoją siedzibę w Londynie i hadze, a oddziały techniczne w Getyndze i Uppsali. do grupy CERL należą m. in. Belgia, Estonia, Niemcy, Włochy, Łotwa, holandia, Szwecja, Wielka Brytania a spoza Europy Stany Zjednoczone i tzw. grupa ALBINIA, która łączy z kolei biblioteki narodowe z 10 krajów Ameryki Łacińskiej i Południowej. W połowie 2007 roku do CERL dołączyła grupa polskich bibliotek w składzie: Biblioteka Narodowa w Warszawie, Biblioteka Uniwer-sytecka w Warszawie, Biblioteka UniwerUniwer-sytecka we Wrocławiu, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich we Wrocławiu, Biblioteka Gdańska Polskiej Akademii Nauk, Biblioteka Jagiellońska, Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu. Za pośrednictwem lidera gru-py, Biblioteki Narodowej, biblioteki polskie otrzymały dostęp do bazy danych oraz uprawnienia do wprowadzania swoich opisów do bazy hPB. Aktualnie znajduje się w niej ok. 3 milionów opisów bibliograficznych przekazanych przez 26 instytucji z 15 krajów (biblioteki narodowe, akademickie i naukowe). Są to nie tylko opisy starych druków ale i rękopisów, utworów muzycznych, atlasów, ikonografii, dokumentów życia społecznego i mikrofilmów. Przynależność do Konsorcjum daje określone
przywileje i możliwości. Członkowie grupy mogą eksportować rekordy do własnych kata-logów, korzystać z literatury przedmiotu, mogą zamieszczać komentarze przy poszczególnych opisach rekordów. Interesujące dla badaczy starej książki są możliwości korzystania z por-talu Provenance Information (http://www.cerl.
org/web/en/resources/provenance/main), który zawiera dane dotyczące proweniencji inkunabu-łów, starych druków i rękopisów. Uczestnictwo w Konsorcjum jest płatne. dzięki składkom wnoszonym przez członków opłacani są m. in.
pracownicy sprawdzający poprawność nadesła-nych opisów i dokonujący konwersji. Możliwe jest także przekazywanie danych do CERL przez instytucje nienależące do grupy, jednakże nie posiadają one uprawnień, którymi cieszą się stali członkowie. W dniach 14–15 stycznia br. w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie odbyło się spotkanie polskiej grupy CERL z przedstawicielami Konsorcjum oraz bibliote-karzy z instytucji niezrzeszonych, ale będących żywo zainteresowanych zasobami CERL. Rów-nież i my na takiej zasadzie uczestniczyłyśmy w warszawskim seminarium. W pierwszym dniu wystąpili Marian Leffers, dyrektor wykonawczy CERL oraz sekretarz david Show.
M. Leffers mówiła o zasobach bazy, jej przeznaczeniu i zasadach przeszukiwania, a także o funkcjonujących tezaurusach będących dobrym narzędziem dla badaczy starej książki. d. Show skupił się z kolei na możliwości badań proweniencyjnych i opowiedział o swoich dokonaniach w tym zakresie (badania w Canterbury Cathe-dral Library). Po obu wystąpieniach miejsce miała dyskusja, podczas której goście z CERL starali się wyczerpująco odpowiedzieć na pytania polskich bibliotekarzy. drugi dzień seminarium należał do bibliotekarzy polskich. Jako pierwsza głos zabrała W.
Karlak z Wrocławia na temat „Silesiaca XVI–XVIII wieku w zbiorach Biblioteki Uni-wersyteckiej we Wrocławiu — lokalna produkcja typograficzna jako źródło do badań regionalnych”. Z kolei druki masońskie przechowywane w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu były przedmiotem wystąpienia R. Wilgosiewicz-Skuteckiej. O możliwości przeprowadzania ciekawych badań proweniencyjnych w zbiorach starych druków warszawskiej Biblioteki Uniwersyteckiej i tworzeniu baz dawnych właścicieli książek opowiedziała M. Czapnik. Ostatnie wystąpienie, dotyczące Biblioteki Cyfrowej
Po-K
KOMUNIKATY I SPRAWOZdANIA lona i jej zasobów przygotowały przedstawicielki Biblioteki Narodowej — J. Potęga i M. Brynda. Po wysłuchaniu wszystkich prelekcji powrócono jeszcze do dyskusji na temat polskiego uczestnictwa w CERL, a także konieczności rejestrowania pro-weniencji starych druków i tworzenia baz skupiających te dane. Wyrażono także chęć kolejnego spotkania i skupienia się na „problemach proweniencyjnych”. dzięki uczestnictwu w seminarium zapoznałyśmy się z planami Konsorcjum na 2009 rok.dotyczą one pośrednio również zasobów Książnicy Pomorskiej, gdyż przewidują zarejestrowanie w bazie hPB opisów bibliograficznych druków opracowanych i zmikrofilmowanych w ramach międzynarodowego projektu „Poprawa warunków udostępniania i ochrony zbiorów z polsko-niemieckiego pogranicza kulturowego w zbiorach bibliotek polskich. Wspólne dziedzictwo europejskie”. W ramach tego programu opracowano i zmikrofilmowano w Książnicy Pomorskiej ok. 5. tys. starych druków oraz 1425 roczników druków ciągłych.Obecnie nasze mikrofilmy dostępne są w międzynarodowej bazie danych systemu EROMM (http://www.eromm.org
<http://www.eromm.org/>), która służy zabezpieczaniu i chronieniu zagrożonych druków oraz ich udostępnianiu. Od wiosny br. po włączeniu ich do hPB nasze sta-rodruki oraz czasopisma będą bezpośrednio dostępne bibliotekom-członkom CERL.
Natomiast współpraca Książnicy z Konsorcjum podążać będzie raczej w kierunku niezrzeszonego członkostwa, polegającego na wysyłaniu opisów inkunabułów oraz druków XVI–XVIII w.
Bibliografia
M. Czapnik, Konsorcjum Europejskich Bibliotek Naukowych i udział w nim Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, „Przegląd Biblioteczny”, 2002, z. 4 s. 295–303.
CERL. Konsorcjum Europejskich Bibliotek Naukowych [materiały niepu-blikowane z seminarium], Warszawa 14–15 I 2009.
http://cerl.org
http://www.bu.uni.wroc.pl/osd/baza1.html http://www.bn.org.pl
http://cerl.sub.uni-goettingen.de/ct
http://www.cerl.org/web/en/resources/hpb/main http://www.cerl.org/web/en/resources/provenance/main http://www.eromm.org
Agata Michalska
pracownik Oddziału Rękopisów i Starych druków Książnicy Pomorskiej Alicja Łojko
kierownik Oddziału Rękopisów i Starych druków Książnicy Pomorskiej
dorota Gill-Tarnowska