SIED ZISK A PRZEŹROCZYSTA

POWŁOKA

Rys. 10. Living Pod. Arch. David Greene. Opracowanie autora według Bauen + + Wohnen 1967, 5 s. 174

a - Rzut, b, c - Widok

Fig. 10. Living Pod. Arch. David Greeńe. Prepared by the author basing on

"Bauen + Wohnen" 1967, No. 5, p. 174 a - plan, b, o - elevation

51

-Mieszkania dla rodzin pełnych i rodzin wielopokoleniowych

Prawie całość dotychczas proponowanej i projektowanej struktury prze­

strzennej zespołów mieszkaniowych w Polsce, to mieszkania zaliczone do mieszkań rodzinnych. Symbolem współczesnej rodziny Jest rodzina dwupokole­

niowa. Szersze powiązania rodzinne, sięgające trzech lub czterech pokoleń są rzadsze. Poza tym wynikają one nie tylko ze związków uczuciowych, ale również z odczuwalnego braku mieszkań dla młodych małżeństw i rosnącej

liczby osób starszych potrzebujących pomocy.

Wielkości tych mieszkań, ich układ i rozwiązania technologiczne ewolu­

ują w miarę zmian w stosunkach społeczno-gospodarczych i możliwościach technicznych. Podstawowe zasady rozwiązań funkcjonalnych i zasadnicze ele­

menty tych mieszkań są jednak stałe. Należą do nich:

- rozdział funkcji dziennych i nocnych w mieszkaniu,

- stosowanie rozwiązań Jednoprzestrzennych w mieszkaniach mniejszych i przechodzenie do mieszkań rozkładowych z wewnętrznym korytarzem w miarę podnoszenia się standardu powierzchniowego i wielkości rodziny,

- ustabilizowanie się warunku zadowalającego komfortu w rozwiązaniach prze­

strzennych na poziomie zapewnienia Jednego pokoju dla jednego członka rodziny.

Najwrażliwszymi fragmentami tych mieszkań są strefy funkcjonalne dzie­

ci. Pod kątem potrzeb dziecka precyzuje się też wiele wskazań odnoszących się do ukształtowania i wyposażenia przestrzeni mieszkania. Mówią one mię­

dzy innymi o:

- ograniczeniu wysokości położenia mieszkań dla rodzin z dziećmi do trzech kondygnacji,

- potrzebie obniżenia parapetów okien w pokojach dzieci z zachowaniem jed­

nak bezpieczeństwa,

- projektowaniu balustrad dla balkonów, tarasów i loggii nie zasłaniają­

cych widoku,

- dopasowaniu do parametrów antropometryczno-kinetycznych dziecka wszyst­

kich urządzeń i aparatów sanitarnych używanych przez dzieci,

- bezpieczeństwie pozostałych detali wnętrz, jak na przykład osłonięciu gniazdek wtyczkowych itp.®^.

Mieszkania rodzinne o najskromniejszym standardzie składają się z kuchni mieszkalnej, pokoju oraz sionki z WC (rys. 11)®®^.

Inną formą ograniczonego standardu są mieszkania o zadowalającej po­

wierzchni, ale wzniesione z oszczędnych, przewidzianych do krótkotrwałej eksploatacji materiałów konstrukcyjnych (rys. 12). Natomiast do rozwiązań

Dalsze szczegóły patrz poz. liter. [l4l] .

^°^Porównaj: mieszkania w osiedlu dla bezdomnych poz. liter. [2Ci] s. 165.

I )

i i l i

Rys. 11. Mieszkanie o minimalnym programie przestrzennym. Arch. Z. Brukal- ska. Opracowanie autora według poz. liter. [20J s• 165

a - rzut, b - fragment elewacji,

1

- pokój dzienny z kuchnią,

2

^{- sypial­}

nia

Fig. 11. Flats for poor people. Arch. Z. Brukalska. Prepared by the author basing on item [

20

^{], p.}

165

a - plan, b - part of the elevation,

1

- living-room and kitchen

2

^{- bedroom}

o pełnej wygodzie użytkowania można zaliczyć budownictwo Jednorodzinne wy­

korzystujące pełną wielkość standardów powierzchniowych. Wśród budynków Jednorodzinnych najpopularniejszy jest dwupoziomowy schemat zamieszkiwania z funkcjami dziennymi w dolnej kondygnacji i pomieszczeniami sypialnymi w górnej. Z zestawienia wielkości powierzchni dla tych dwóch rodzajów funk­

cji w mieszkaniu dla czteroosobowej rodziny wynika niepełne zagospodarowa­

nie górnego poziomu i w konsekwencji półtora kondygnacyjny schemat prze­

kroju poprzecznego (rys.

13

^).

Zabudowa Jednorodzinna Jest Jednak wyraźnie mniejszą częścią ogółu mieszkań budowanych w Polsce w ostatnim półwieczu. Około czterokrotnie większą liczbę mieszkań wzniesiono w zabudowie wielorodzinnej. Cechy tej zabudowy noszą jednak piętno uprzemysłowionej technologii, będącej pod

I I I I

1

^I

Rys. 12. Eudynki jednorodzinne o ograniczonym okresie użytkowania. Arch.

W. Strabel, J. Włodarczyk. Opracowanie autora według poz. liter. |J63J.

a - rzut, b - przekrój

Fig. 12. One-family houses with a limited period of tenure. Arch. W. Stra­

bel, J. Włodarczyk. Elaborated by the author basing on item [163]

a - plan, b - cross-section

presją masowości wykluczającej możli­

wość zróżnicowania poszczególnych roz­

wiązań. Łatwo w tych rozwiązaniach od­

czytać:

- nieograniczoną dominację uprzemysło­

wionej technologii, w ostatnich dzie­

sięcioleciach w postaci tak zwanej

"wielkiej płyty",

- silne powiązanie pomiędzy konstrukcją budynków a układami mieszkań, rzutu­

jące na stabilność tych układćw i komplikacje w rozwiązaniach prze­

strzennych,

- masowe powtarzanie ograniczonej iloś­

ci rozwiązań,

- brak możliwości przebudowy i duże trudności przy ewentualnej moderniza­

cji i rozbudowie,

- i w rezultacie fakt, że dominacja uprzemysłowionej technologii w formie tak zwanej wielkiej płyty stanowi ograniczenie standardu i komfortu ży­

cia.

0 mieszkaniach dla rodzin wielopokoleniowych wspomina się tutaj jako o mieszkaniach rodzinnych, w których osoby z trzeciego lub czwartego pokole­

nia zajmują pokoje mieszkalne będące częścią tego mieszkania^1^. Najko­

rzystniejsze warunki dla rodzin wielopokoleniowych stwarza zabudowa Jedno­

rodzinna. Stosunkowo łatwo zadośćuczynić tam takim wymaganiom Jak niekrępu- Jące wejście do pokoju osoby starszej, odrębny węzeł sanitarny, odpowiednio wyizolowany fragment mieszkania lub dobre nasłonecznienie. Niemniej ważne Jest również zapewnienie wglądu z okna babci lub prababci w życie ulicy i możliwości obserwacji różnych form aktywności społecznej w otoczeniu (rys.

17). Natomiast w zabudowie wielorodzinnej o przeciętnie mniejszej powierz­

chni mieszkań sytuacja osoby starszej zamieszkującej we wspólnym mieszka­

niu z rodziną Jest o wiele trudniejsza. Przeciętnie w tych warunkach zaled­

wie około 4096 osób starszych ma własny pokój. Sypianie osób starszych w kuchniach, w nowych powojennych mieszkaniach rodzinnych nie należało do rzadkości. Późniejszy, wyższy standard powierzchniowy pozwalał na poprawę tej sytuacji, ale w dalszym ciągu większość osób starszych pozbawiona jest własnego pokoju, dzieląc go wspólnie z Jednym lub dwoma wnukami^2).

9TT---■'Sytuacje występujące w przypadku zajmowania przez osoby starsze części mieszkań pozwalające na prowadzenie niezależnych gospodarstw domowych ujęte zostały w dalszej części analizy dotyczącej grup mieszkań wielo­

pokoleniowych.

52^Poróvnaj poz. liter. s. 50 i[3^.

Rys. 13. Rozmieszczenie funkcji w budynku mieszkalnym o wysokoś­

ci półtora kondygnacji. Opraco­

wanie autora

1

- strefa dzienna,

2

^{- strefa}

nocna

Fig. 13. Distribution of func­

tions in an apartment house, one and a half storeys high.

Elaborated by the author

1

- day-time zone,

2

^{- night}

zone

Rys. 14. Schematy mieszkać w budynkach wielorodzinnych na osiedlu Tysiąc­

lecia w Katowicach. Arch. H. Buszko, A, Franta. Opracowanie autora Fog. 14. Plans of flats in multl-famllly houses of the housing estate

"Milenium", Katowice. Arch. H. Buszko, A. Franta. Prepared by the author

J { } ---

^'

_--- 1 1 —

^'

M3 :

¡8

r T

i M U M3 :

I

M A T

r a g f 1' i P I p i

--- ---

-LU i

0 5m

1 I I I I i

Rys. 15. Schematy mieszkali w budynkach wielorodzinnych na osiedlu Górniczej S.M. w Wodzisławiu. Arch. Z. Komuslńskl. Opracowanie autora

Fig. 15. Plans of flats in multi-family houses in the Co-operative Hou­

sing Estate of Miners,Wodzisław.Arch.Z. Komuslńskl. Prepared by the author

S.M. w Jastrzębiu. Arch. Z. Winnicki. Opracowanie autora Fig. 16. View of multi-family houses in the Co-operative housing Estate

of Miners, Jastrzębie. Arch. Z. Winnicki. Prepared by the author

ii ii ii ii ii Ii Ii i

0 5m

1 i i i i i

Rys. 17. Mieszkanie w budynku Jednorodzinnym z pokojem dla osoby starszej, Projekt i opracowanie autora

1 - pokój dla osoby starszej, 2 - mieszkanie dla młodszej rodziny Fig. 17. Living quarters in a one-family house with a room for an aged per,

son. Designed and elaborated by the author

1 - room for the elderly person, 2 - flat for the younger couple

Mieszkania dla starszych małżeństw i samotnych osób starszych

Znaczenie mieszkań dla osób starszych wynika z największego przyrostu ludzi właśnie w tym przedziale wieku. W miarę społecznego dojrzewania no­

wych osiedli przybywa w nich osób starszych 1 rośnie potrzeba odpowiednich mieszkań dla nich. Ta wyraźna presja czynnika demograficznego uzasadnia

57

-nieco szersze ujęcie tego fragmentu analizy. Dotychczas w Polsce, mimo spo-QX\

rej liczby opracowań studialnych 1 eksperymentów praktycznych ' większość zagadnień przestrzennych dotyczących mieszkań dla osób starszych rozwiązy­

wana była na zasadzie analogii do jedno- i dwuosobowych mieszkań dla osób młodych. Łączyło to się również z sugestiami wymiennego użytkowania tych mieszkań. Obecne mieszkania dla starszej generacji w Polsce, to przede wszystkim mieszkania w starych budynkach. Stąd przeciętne mieszkanie star­

szego małżeństwa na Śląsku przypomina typowe warunki mieszkaniowe rodziny robotniczej z okresu międzywojennego. Składa się ono najczęściej z pokoju i kuchni, do której wchodzi się bezpośrednio z klatki schodowej^*^, (rys.

18).

Rys. 18. Mieszkanie dla starszego małżeństwa - przykład charakterystyczny dla starej zabudowy na Śląsku. Opracowanie autora

Fig. 18« Flat for an elderly couple - example characteristic for the Upper Silesian older building development. Prepared by the author

Im ludność starsza tym warunki mieszkaniowe kształtują się gorzej, tym gorszy standard mieszkań i większe zużycie techniczne budynku.

Bardzo obrazowo opisuje wnętrza tych mieszkań L. Frąckiewicz w swoich badaniach: "We wszystkich odwiedzanych domach starych robotników spotykano 9T5---''Należą tu między innymi prace arch. H. Skibniewskiej.

poz. liter. [h5] s. 50 struktura wielkości tych mieszkań na Śląsku przedstawia się następująco: PK - U0,7%, 2 PR « 32,9%, 3 PK ■ 16#, 1 P - 8,9#. 1 K ■ 1,5# (P ■ pokój, K - kuchnia).

wyłącznie stare umeblowanie zarówno w kuchniach, jak i pokojach. W nielicz nych przypadkach spotykano bardziej nowoczesną leżanką, kilkakrotnie fote­

le . Umeblowanie pokoi, jak przed 50 laty, stanowiły komplety sypialne, najczęściej dębowe łóżka, które nawet w przypadku zgonu współmałżonka zo­

stały zachowane. W pokojach sypialnych wisiały wyblakłe już fotografie ślubne lub z uroczystości weselnych. Większość odwiedzanych mieszkań zdo­

biły fotografie najbliższej rodziny - najczęściej dzieci i wnuków pocho­

dzące z różnych okresów ich życia. Na łóżkach przykrywanych kapami leżały starannie przechowywane poduszki i pierzyny. Sprana, często szara już ze starości bielizna pościelowa świadczyła, że pochodzi jeszcze niekiedy z

"wyprawy". Również i sposób ubioru starych robotników świadczył o zupełnie znikomym inwestowaniu w tę dziedzinę potrzeb. Ubrania były zniszczone, nie­

modne, krój ich przypominał postacie z wiszących na ścianach fotografii"^1 W literaturze światowej jednym z najstarszych przykładów specjalnie pro­

jektowanego mieszkania dla starszej pani Jest szkic E.C. Gardnera z 1875 r. '. Zastanawiający Jest fakt jak wiele cech tego rozwiązania może

KUCHNIA

Rys. 19. Dom - mieszkanie dla starszej kobiety. Schemat rzutu z końca XIX wieku. Arch. E. Gardner. Opracowanie autora według poz. liter. [^51] s. 396 Fig. 19. House with a flat for an elderly lady. Diagram of a plan

from the end of the 19th century. Arch. E. Gardner. Prepared by the author basing on item [51j, p. 398

’

^ P o z . liter. [

45

] s. 76-77.

■^Porównaj poz. liter. Q5l] s. 398 oraz E.C. Gardnera Ilustrated Homes, Boston 1975.

W dokumencie Czynnik czasu w kształtowaniu nowych zespołów mieszkaniowych (Stron 51-59)