132 III.7043.161.2020 z 19 stycznia 2021 r. - skarga kasacyjna do Sądu
Najwyższego od wyroku Sądu Okręgowego wydanego w sprawie z powództwa przeciwko Ministerstwu Spraw Zagranicznych w Warszawie o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy.
Powód był zatrudniony w Ministerstwie Sprawa Zagranicznych od 16 października 1987 r. do 13 lutego 2019 r. Otrzymał on zawiadomienie o wygaśnięciu stosunku pracy z mocy prawa z dniem 5 kwietnia 2019 r. z powołaniem się na brzmienie art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej oraz ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach
bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów.
Przyczyną wygaśnięcia stosunku pracy było złożenie oświadczenia
lustracyjnego o treści pozytywnej na podstawie art. 7 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 11 ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 i treści tych dokumentów. Powód domagał się
przywrócenia go do pracy na dotychczasowym stanowisku pracy i
dotychczasowych warunkach pracy i płacy oraz zasądzenia od pozwanego Ministerstwa Spraw Zagranicznych wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Wyrokiem z 18 października 2019 r. Sąd Rejonowy oddalił powództwo w całości. Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne Sądu I instancji poczynione w toku postepowania, przyjmując je za własne i wyrokiem z 12 maja 2020 r.
oddalił apelację.
Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że przed wejściem w życie ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej złożone zgodnie z prawdą
oświadczenie lustracyjne o pełnieniu służby lub współpracy z organami bezpieczeństwa państwa nie pociągało za sobą negatywnych konsekwencji.
Natomiast w przypadku, gdy sąd w prawomocnym orzeczeniu stwierdził fakt złożenia przez osobę lustrowaną niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego, okoliczność ta traktowana była jako obligatoryjna przesłanka pozbawienia tej osoby funkcji publicznej. Obowiązujące wcześniej w tym zakresie reguły zakładały więc, że tylko niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne powinno spotkać się z sankcją w postaci pozbawienia danej osoby pełnienia funkcji publicznej. W tym stanie rzeczy nie ulega wątpliwości, że osoby wchodzące w skład służby zagranicznej, które przed wejściem w życie ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej złożyły zgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne o pracy lub pełnieniu służby w organach
bezpieczeństwa lub współpracy z tymi organami, mogły oczekiwać, opierając się na gwarancjach danych im przez ustawodawcę, a także wynikających z samego celu postępowania lustracyjnego, iż treść takiego oświadczenia nie pociągnie za sobą negatywnych konsekwencji w zakresie łączącego ich z pracodawcą publicznym stosunku pracy. To oparte na racjonalnych
przesłankach zaufanie do państwa i stanowionego przez to państwo prawa zostało jednak zerwane poprzez wprowadzenie do obrotu prawnego art. 3 ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej.
133 Zdaniem Rzecznika art. 3 ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej w związku z powyższym powinien być skonfrontowany z wynikającą z zasady demokratycznego państwa prawnego pochodną zasadą ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Zgodnie z tą zasadą prawo nie może stanowić swoistej pułapki zastawionej na obywatela. W przekonaniu Rzecznika usprawiedliwione i potwierdzone treścią
obowiązującego prawa były zatem oczekiwania pracowników służby
zagranicznej, że jeśli złożą zgodne z prawdą oświadczenia lustracyjne, to nie spowoduje to negatywnych skutków w zakresie łączącego stosunku pracy z pracodawcą publicznym.
III.7043.162.2020 z 26 stycznia 2021 r. - skarga kasacyjna do Sądu
Najwyższego od wyroku Sądu Okręgowego wydanego w sprawie z powództwa przeciwko Ministerstwu Spraw Zagranicznych o odszkodowanie za niezgodne z prawem wygaśnięcie stosunku pracy.
Powód był zatrudniony w Ministerstwie Sprawa Zagranicznych od 4 czerwca 2001 r. 13 lutego 2019 r. otrzymał on zawiadomienie o wygaśnięciu stosunku pracy z mocy prawa z dniem 5 kwietnia 2019 r. z powołaniem się na brzmienie art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej oraz ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach bezpieczeństwa państwa z lal 1944-1990 oraz treści tych dokumentów. Przyczyną wygaśnięcia stosunku pracy było
złożenie oświadczenia lustracyjnego o treści pozytywnej na podstawie art. 7 ust.
1 w związku z art. 4 pkt 11 ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 i treści tych dokumentów.
Powód domagał się zasądzenia od pozwanego od pozwanego Ministerstwa Spraw Zagranicznych a kwoty 22.0835,15 zł tytułem odszkodowania w
wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia z uwagi na niezgodne z prawem stwierdzenie wygaśnięcia stosunku pracy. Wyrokiem z 19 listopada 2019 r. Sąd Rejonowy oddalił powództwo w całości. Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne Sądu I instancji poczynione w toku postepowania, przyjmując je za własne i wyrokiem z 12 maja 2020 r. oddalił apelację.
Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że przed wejściem w życie ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej złożone zgodnie z prawdą
oświadczenie lustracyjne o pełnieniu służby lub współpracy z organami bezpieczeństwa państwa nie pociągało za sobą negatywnych konsekwencji.
Natomiast w przypadku, gdy sąd w prawomocnym orzeczeniu stwierdził fakt złożenia przez osobę lustrowaną niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego, okoliczność ta traktowana była jako obligatoryjna przesłanka pozbawienia tej osoby funkcji publicznej. Obowiązujące wcześniej w tym zakresie reguły zakładały więc, że tylko niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne powinno spotkać się z sankcją w postaci pozbawienia danej osoby pełnienia funkcji publicznej. W tym stanie rzeczy nie ulega wątpliwości, że osoby wchodzące w skład służby zagranicznej, które przed wejściem w życie
134 ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej złożyły zgodne z prawdą
oświadczenie lustracyjne o pracy lub pełnieniu służby w organach
bezpieczeństwa lub współpracy z tymi organami, mogły oczekiwać, opierając się na gwarancjach danych im przez ustawodawcę, a także wynikających z samego celu postępowania lustracyjnego, iż treść takiego oświadczenia nie pociągnie za sobą negatywnych konsekwencji w zakresie łączącego ich z pracodawcą publicznym stosunku pracy. To oparte na racjonalnych
przesłankach zaufanie do państwa i stanowionego przez to państwo prawa zostało jednak zerwane poprzez wprowadzenie do obrotu prawnego art. 3 ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej.
Zdaniem Rzecznika art. 3 ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej w związku z powyższym powinien być skonfrontowany z wynikającą z zasady demokratycznego państwa prawnego pochodną zasadą ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Zgodnie z tą zasadą prawo nie może stanowić swoistej pułapki zastawionej na obywatela. W przekonaniu Rzecznika usprawiedliwione i potwierdzone treścią
obowiązującego prawa były zatem oczekiwania pracowników służby
zagranicznej, że jeśli złożą zgodne z prawdą oświadczenia lustracyjne, to nie spowoduje to negatywnych skutków w zakresie łączącego stosunku pracy z pracodawcą publicznym.
III.7043.15.2021 z 22 lutego 2021 r. - skarga kasacyjna do Sądu
Najwyższego od wyroku Sądu Okręgowego w sprawie wygaszenia stosunku pracy osoby zatrudnionej w służbie zagranicznej.
W niniejszej sprawie powód J.A. był zatrudniony w Ministerstwie Spraw Zagranicznych od 1982 r. W 2019 r. otrzymał zawiadomienie o wygaśnięciu stosunku pracy z powodu złożenia oświadczenia lustracyjnego o treści
pozytywnej. J.A. pozwał pracodawcę domagając się orzeczenia w wyroku, że przywraca się go do pracy na dotychczasowym stanowisku pracy i
dotychczasowych warunkach pracy i płacy. Sąd I instancji oddalił powództwo, natomiast Sąd II instancji oddalił apelację powoda zaskarżającą wyrok I instancji w części oddalającej powództwo.
Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł skargę kasacyjną od powyższego orzeczenia Sądu II instancji oraz o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Na podstawie art. 3983 § 1 k.p.c. Rzecznik zarzucił temu wyrokowi naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię
przejawiającą się w zaniechaniu odmowy zastosowania art. 2a ustawy o służbie zagranicznej oraz art. 3 i art. 4 ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej oraz ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów z powołaniem się na treść art. 8 ust. 2, art. 175 ust. 1 i art. 178 ust. 1 Konstytucji, w sytuacji, w której art. 3 ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej narusza w sposób rażący
135 wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadę zaufania do państwa i prawa, natomiast art. 2a ustawy o służbie zagranicznej oraz art. 3 i art. 4 ustawy o zmianie
ustawy o służbie zagranicznej naruszają art. 60 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji poprzez nieproporcjonalne ograniczenie prawa dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach.
W ocenie Rzecznika naruszony został także art. 24 zd. 1 Konstytucji poprzez zaakceptowanie posłużenia się przez ustawodawcę w przepisach prawa pracy konstrukcją wygaszania stosunków pracy, prowadzącą do pozbawienia
pracowników sektora publicznego bez konstytucyjnie uzasadnionego powodu poczucia bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa, wbrew temu, że praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej.
Rzecznik zaskarżonemu wyrokowi zarzucił również naruszenie
konstytucyjnych praw wynikających z art. 24, art. 45 ust. 1 i art. 60 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Sąd Najwyższy wydał następujące orzeczenia w sprawie skarg kasacyjnych Rzecznika Praw Obywatelskich: