6. WYNIKI
6.8. BADANIA MOLEKULARNE
6.8.2. BADANE POLIMORFIZMY GENÓW A TESTY
6.8.2.12. SNAP25 rs363050
Tabela 151. Analiza zależności polimorfizmu rs363050 genu SNAP25 z czasem wyko-nania testu TMT A w grupie badanej i kontrolnej
AA AG GG Razem TMT A
N N N N p
ADHD 49 61 33 143 > 0,05
Kontrola 37 76 34 147 0,004
Test: Kruskala-Wallisa
Tabela 152. Związek polimorfizmu rs363050 genu SNAP25 z czasem wykonania testu TMT A w grupie kontrolnej TMT A kontrola (147)N Średnia SD p p1v2 p1v3 p2v3 AA 37 36,78 11,87 AG 76 46,59 16,04 0,004* 0,008 1,000 0,061 GG 34 38,76 10,65
Test: Kruskala-Wallisa*; różnice między podgrupami: testy porównań wielokrotnych (dwustronnych)
Stwierdzono związek polimorfizmu rs363050 genu SNAP25 z czasem wykonywania testu TMT A w grupie kontrolnej (p < 0,05). Osoby homozygotyczne AA istotnie krócej wykonywały test w porównaniu z osobami heterozygotycznymi AG. Wyniki przed-stawiono w tabelach 151 i 152. Nie wykazano takiej zależności w grupie badanej (p > 0,05).
Nie stwierdzono związku badanego polimorfizmu genu z wykonywaniem testu CPT, próby Stroopa, testu TMT B, zadania fluencji fonologicznej i kategorialnej, testu WCST, MFFT oraz ROCF w grupie badanej i kontrolnej (test Kruskala-Wallisa, p > 0,05).
6.8.2.13. 5HTR2A rs17288723
Ze względu na niewielką liczebność grupy osób posiadających genotyp CC (< 5 dla wszystkich testów) obliczenia wykonywano łącznie dla osób z genotypem CT i CC.
Tabela 153. Analiza zależności genu 5HTR2A rs17288723 z czasem wykonania oraz ilością błędów w części B próby Stroopa w grupie badanej i kontrolnej
TT CT+CC Razem StroopB czas StroopB błędy
N N N p p
ADHD 103 38 141 0,035 > 0,05
Kontrola 116 30 146 > 0,05 > 0,05
Test U Manna-Whitneya
Tabela 154. Związek polimorfizmu rs17288723 genu 5HTR2A z czasem wykonania czę-ści B próby Stroopa przez pacjentów z ADHD
StroopB czas ADHD N (141) Średnia SD p
TT 103 86,70 47,92
0,035
CT+CC 38 74,18 29,82
Test U Manna-Whitneya
Stwierdzono związek badanego polimorfizmu genu z czasem wykonania części B testu Stroopa (p < 0,05) w grupie badanej. Pacjenci z genotypem TT istotnie dłużej wy-konywali tę część testu w porównaniu z pozostałymi pacjentami. Wyniki przedstawiono w tabelach 153 i 154. Nie stwierdzono takiej zależności dla pozostałych zmiennych pró-by Stroopa (p > 0,05). Nie stwierdzono również związku badanego polimorfizmu genu z wykonywaniem próby Stroopa w grupie kontrolnej (p > 0,05).
Tabela 155. Analiza zależności polimorfizmu rs17288723 genu 5HTR2A z czasem wy-konania oraz ilością błędów w teście MFFT w grupie badanej i kontrolnej
TT CT+CC razem MFFT czas MFFT błędy
N N N p p
ADHD 87 32 119 > 0,05 > 0,05
kontrola 121 30 151 > 0,05 0,038
Test U Manna-Whitneya
Tabela 156. Związek polimorfizmu rs17288723 genu 5HTR2A z ilością błędów popeł-nionych przez osoby z grupy kontrolnej w teście MFFT
MFFT błędy kontrola (151)N Średnia SD p TT 121 6,18 4,11 0,038 CT+CC 30 8,07 4,28 Test U Manna-Whitneya
Stwierdzono również związek badanego polimorfizmu genu z ilością popełnianych błędów w teście Kagana przez osoby z grupy kontrolnej (p < 0,05). Osoby z genotypem
TT popełniały istotnie mniej błędów w porównaniu z pozostałymi osobami. Wyniki przedstawiono w tabelach 155 i 156. Nie stwierdzono takiej zależności dla pozostałych zmiennych w grupie kontrolnej oraz dla wszystkich ocenianych wskaźników testu MFFT w grupie badanej (p > 0,05).
Nie stwierdzono związku badanego polimorfizmu genu z wykonaniem testu CPT, części A i B testu TMT, zadania FF i FK, testu WCST oraz ROCF w grupie badanej oraz kontrolnej (test Manna-Whitneya, p > 0,05).
6.8.2.14. BDNF rs6265
Ze względu na niewielką liczebność grupy osób posiadających genotyp AA (< 5 dla wszystkich testów) obliczenia wykonywano łącznie dla osób z genotypem GA i AA. Tabela 157. Analiza zależności polimorfizmu rs6265 genu BDNF ze zmiennymi testu FK w grupie badanej i kontrolnej
GG
(Val/Val) GA (Val/Met) + AA (Met/Met) Razem FK liczba słów poprawnychFK liczba perseweracjiFK liczba niezgodneFK słowa
N N N p p p p
ADHD 106 41 147 > 0,05 > 0,05 > 0,05 > 0,05 Kontrola 92 54 146 0,001 0,003 > 0,05 > 0,05 Test U Manna-Whitneya
Tabela 158. Związek polimorfizmu rs6265 genu BDNF z liczbą słów w teście FK w gru-pie kontrolnej FK liczba słów kontrola (146)N Średnia SD p GG (Val/Val) 92 11,51 4,68 0,001 GA (Val/Met)+ AA (Met/Met) 54 9,15 3,75 Test U Manna-Whitneya
Tabela 159. Związek polimorfizmu rs6265 genu BDNF z liczbą słów poprawnych w te-ście FK w grupie kontrolnej
FK liczba poprawnych kontrola (146)N Średnia SD p GG (Val/Val) 92 10,88 4,59 0,003 GA (Val/Met)+ AA (Met/Met) 54 8,72 3,82 Test U Manna-Whitneya
Stwierdzono związek badanego polimorfizmu z liczbą słów oraz liczbą słów po-prawnych podanych przez osoby z grupy kontrolnej w teście fluencji kategorialnej (p < 0,05). Osoby z genotypem GG (Val/Val) podały istotnie więcej słów oraz słów
po-przedstawiono w tabelach 157–159. Nie stwierdzono związku z pozostałymi zmiennymi testu FK (p > 0,05).
Tabela 160. Analiza zależności polimorfizmu rs6265genu BDNF z wskaźnikami testu WCST w grupie badanej i kontrolnej
GG
(Val/Val) + AA (Met/Met) RazemGA (Val/Met) PE NPE CONCEPT CC TRIALS
N N N p p p p p
ADHD 77 26 103 > 0,05 0,012 0,032 0,043 > 0,05
kontrola 86 54 140 > 0,05 > 0,05 > 0,05 0,05 > > 0,05
Test U Manna-Whitneya
Tabela 161. Związek polimorfizmu rs6265genu BDNF ze zmienną NPE testu WCST w grupie badanej NPE ADHD (103)N Średnia SD p GG (Val/Val) 77 16,79 10,71 0,012 GA (Val/Met)+ AA (Met/Met) 26 11,31 4,50 Test U Manna-Whitneya
Tabela 162. Związek polimorfizmu rs6265genu BDNF ze zmienną CONCEPT testu WCST w grupie badanej CONCEPT ADHD (103)N Średnia SD p GG (Val/Val) 77 57,79 19,43 0,032 GA (Val/Met)+ AA (Met/Met) 26 66,81 13,63 Test U Manna-Whitneya
Tabela 163. Związek polimorfizmu rs6265genu BDNF ze zmienną CC testu WCST w grupie badanej CC ADHD (103)N Średnia SD p GG (Val/Val) 77 4,58 1,70 0,043 GA (Val/Met)+ AA (Met/Met) 26 5,35 1,16 Test U Manna-Whitneya
Stwierdzono związek badanego polimorfizmu genu z liczbą błędów nieperseweracyj-nych, reakcji zgodnych z koncepcją logiczną oraz liczbą poprawnie ułożonych kategorii
istotnie gorsze wyniki w porównaniu z pozostałymi pacjentami. Wyniki przedstawiono w tabelach 160-163. Nie wykazano związku badanego polimorfizmu genu z pozostałymi wskaźnikami testu w grupie badanej oraz wykonywaniem testu WCST w grupie kontrol-nej (p > 0,05).
Nie stwierdzono związku badanego polimorfizmu genu BDNF z ocenianymi wskaź-nikami testu CPT, próby Stroopa, części A i B testu TMT, testu MFFT, zadania fluencji fonologicznej oraz testu ROCF w grupie badanej i kontrolnej (test Manna-Whitneya, p > 0,05).
6.8.3. ANALIZA MOCY I ZGODNOŚĆ Z PRAWEM HARDY’EGO-WEINBERGA
Tabela 164. Zgodność rozkładu genotypów z prawem Hardy’ego-Weinberga (HWE) oraz analiza mocy badań asocjacyjnych poszczególnych polimorfizmów
Polimorfizm HWE; p Moc; %
Pacjenci Kontrola DRD2 rs1800497 0,513 0,055 38,0 DRD2 rs1799732 0,870 0,583 11,6 DRD3 rs6280 0,914 0,694 21,2 DRD4 rs1800955 0,885 0,092 5,5 DRD4 48VNTR 0,002 0,822 24,8 DAT rs27072 0,240 0,726 9,1 DAT rs463379 0,145 0,376 4,4 DAT VNTR 0,979 0,216 8,1 COMT rs4680 0,125 0,228 7,8 SNAP25 rs363039 0,915 0,797 23,0 SNAP25 rs363043 0,778 0,943 6,2 SNAP25 rs363050 0,145 0,805 14,3 5HRT2A rs17288723 0,523 0,801 41,6 BDNF rs6265 0,670 0,609 18,2
Analiza mocy badań asocjacyjnych została wykonana dla każdego z wybranych czternastu polimorfizmów genów w oparciu o częstość badanych alleli, liczbę pacjentów z ADHD i osób z grupy kontrolnej. Dla ADHD przyjęto, jako najbardziej prawdopo-dobny model wielogenowy, w którym zakłada się interakcję czynników genetycznych i pozagenetycznych. W takim przypadku zakłada się ostrożny szacunek ryzyka zachoro-wania związanego z pojedynczym wariantem badanego genu na poziomie 1,5–4%. Są to założenia czysto teoretyczne, które mogą zostać zweryfikowane dopiero po faktycznym udowodnieniu związku danego wariantu genu z podwyższonym ryzykiem zachorowa-nia. Im mniejszy jest wpływ badanego polimorfizmu na cechę, tym więcej osób należy zbadać, by ten związek zauważyć. Analiza mocy pozwala ocenić, czy użyta w konkret-nym badaniu grupa jest wystarczająco duża, by z jej pomocą wychwycić właśnie efekt
jakie jest ryzyko odnotowania asocjacji fałszywie negatywnej tzn. sytuacji, w której ze względu na zbyt małą liczebność grupy badanej nie udaje się stwierdzić związku genu z chorobą, pomimo, że on faktycznie istnieje. Wartości mocy (w procentach) przytoczo-ne w tabeli 164 dotyczą pacjentów i osób z grupy kontrolprzytoczo-nej uczestniczących w badaniu, natomiast dla wyodrębnionych mniejszych podgrup pacjentów moc jest odpowiednio mniejsza. Ponieważ analiza grup o większej liczebności obarczona jest mniejszym ryzy-kiem błędu i pozwala na wyciągnięcie bardziej zdecydowanych wniosków, nie przyto-czono wyników badań mocy w podgrupach pacjentów.
W każdym przypadku sprawdzono zgodność rozkładu genotypów z prawem Weinberga (HWE). Wartości przedstawiono w tabeli 164. Prawo Hardy’ego-Weinberga opisuje zależność pomiędzy częstością alleli i genotypów danego genu. Dla
locus o dwu allelach: allelu A o częstości występowania p i allelu a o częstości
występo-wania q proporcje genotypów są określone przez rozwinięcie kwadratu dwumianu: (pA + qa)2 = p2 AA + 2pq Aa + q2 aa.
Znając częstość allelu p można obliczyć częstość allelu q, gdyż
p + q = 1.
Powyższe prawo dotyczy sytuacji teoretycznej: dla rozmnażających się płciowo or-ganizmów diploidalnych, których pokolenia nie zachodzą na siebie, nie dochodzi do mu-tacji, a populacja jest dostatecznie duża, by osobniki swobodnie się krzyżowały. Ponadto w danej grupie nie ma migracji, a badany locus nie podlega doborowi naturalnemu. W populacji spełniającej opisane powyżej warunki frekwencje alleli i genotypów pozo-stają stałe z pokolenia na pokolenie.
Ponieważ prawo Hardy’ego-Weinberga jest oparte na statystyce, to jedynie duże próby gwarantują minimalne odchylenia związane z przypadkowym doborem osobni-ków. W małych populacjach, liczących poniżej 100 osób, prawdopodobieństwo zafał-szowania stanu faktycznego dla danej populacji jest stosunkowo wysokie, wynikające z nielosowej selekcji osobników.