[19] Por. B. Kowalczyk, A. Niesporek, Osoby pozostające bez pra-cy, w: R. Szarfenberg (red.), Krajowy Raport Badawczy. Pomoc i integracja społeczna wobec wybranych grup – diagnoza standa-ryzacji usług i modeli instytucji, Wrzos, Warszawa 2014, s. 67–99.
ANALIZY I BAD ANIA
z osobą ubiegającą się o pomoc, określają-ca uprawnienia i zobowiązania stron umo-wy w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodzi-ny.20 W kontrakcie znajduje się m.in. wyli-czenie ustalonych z pracownikiem socjal-nym działań, które powinna podjąć osoba czy rodzina w celu poprawienia swojej sy-tuacji. W przypadku osób bezrobotnych podpisanie kontraktu socjalnego może być dokonywane na podstawie skierowania po-wiatowego urzędu pracy. Za osobę, z którą zawarto kontrakt socjalny, ośrodek pomo-cy społecznej opłaca składkę na ubezpie-czenie zdrowotne na zasadach określo-nych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej fi nansowanych ze środków pu-blicznych. Osoba skierowana przez powia-towy urząd pracy do kontraktu socjalnego jest przez starostę pozbawiana statusu oso-by bezrobotnej. Odmowa zawarcia kon-traktu socjalnego lub niewywiązywanie się z uzgodnień w nim zawartych może spo-wodować ograniczenie lub odmowę przy-znania świadczenia przez ośrodek pomocy społecznej. W 2014 r. w Polsce zawarto 82 013 kontrakty socjalne, którymi objęto 102 922 osoby.21 Jeśli porównać to z licz-bą osób, które corocznie korzystają z po-mocy społecznej, to liczba zawartych kon-traktów jest bardzo mała i wynosi ok. 4 proc.
Jeśli klient jest już zarejestrowany w PUP i przypisany ma trzeci profi l, może zostać skierowany do prac społecznie użytecz-nych w ramach opisywanego wcześniej Programu Aktywizacja i Integracja (PAI).
Bezrobotny skierowany do tego programu objęty jest działaniami z zakresu aktywiza-cji zawodowej realizowanymi przez powia-towy urząd pracy; w szczególności są to prace społecznie użyteczne (w wymiarze 10 godzin tygodniowo, za które otrzymuje wynagrodzenie). Dodatkowo elementem komplementarnym są działania z zakresu integracji społecznej w ramach kontraktu socjalnego podpisanego z bezrobotnym.
Działania te są realizowane w szczególno-ści poprzez grupowe poradnictwo specjali-styczne, warsztaty trenerskie i grupy wspar-cia, w wymiarze co najmniej 10 godzin ty-godniowo. Na tym etapie współpraca po-między powiatowym urzędem pracy i ośrod-kiem pomocy społecznej dotyczy przede
wszystkim współdecydowania o tym, któ-rzy klienci pomocy społecznej pobierający świadczenia pomocy społecznej powinni zostać objęci PAI.22
Aktywizacja społeczna i zawodowa osób bez pracy może trwać krótko, ale może też trwać miesiącami czy latami. Jest szczegól-nie trudna w przypadku osób zmarginali-zowanych, obarczonych różnymi defi cyta-mi czy rodzin dysfunkcyjnych.
Aktywizacja zawodowa w urzędzie pracy
W powiatowym urzędzie pracy, po doko-naniu czynności formalnych związanych z rejestracją i w efekcie otrzymaniu statusu osoby bezrobotnej, klienci kierowani są do centrum aktywizacji zawodowej. Najczę-ściej już w trakcie pierwszej wizyty osoby zarejestrowane poddawane są procesowi profi lowania. Profi lowanie zostało już opi-sane wcześniej. Zgodnie z zapisem usta-wowym, w okresie 60 dni po uzyskaniu pro fi lu pomocy, klient urzędu pracy powinien mieć przygotowany wspólnie ze swoim doradcą Indywidualny Plan Działania (IPD).
IPD to program eliminacji defi cytów ogra-niczających zdolność do podjęcia zatrud-nienia zidentyfi kowanych podczas procesu profi lowania oraz plan działań zmierzają-cych do znalezienia pracodawcy i podjęcia pracy. Określa zestaw działań możliwych do zastosowania przez urząd pracy oraz do samodzielnej realizacji przez bezrobotne-go. Efektem podjęcia i realizacji tych działań ma być zatrudnienie. Proces wdrażania IPD jest monitorowany przez doradcę klienta i omawiany z nim w trakcie wizyt. W przy-padku zmiany położenia osoby bezrobot-nej ustalany jest dla niej nowy profi l po-mocy. Czas przewidziany na realizację IPD dla osób najbardziej oddalonych od rynku pracy, a więc znajdujących się w trzecim profi lu pomocy wynosi 720 dni.
Pełniąc stałą opiekę nad bezrobotnym, doradca określa potrzeby klienta, informu-je o formach pomocy, ustala warunki
współ-[20] Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (DzU z 2015 r., nr 0 poz. 163), art. 6 pkt. 6.
[21] Sprawozdanie MPiPS-03 za 2014 r., Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2015.
[22] Program aktywizacja i integracja – kierunkowe wytyczne dla podmiotów organizujących program aktywizacja i integra-cja, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa, maj 2014, s. 6.
ANALIZY I BAD ANIA
pracy, realizuje zadania związane z udzie-laniem klientowi pomocy, aktualizuje in-formacje o kliencie i podjętych działaniach w systemie informatycznym odnotowuje czynności własne, dokumentuje również działania klienta oraz wszystkie zmiany dotyczące wcześniej ustalonych z klientem zasad współpracy.23 Doradca pomaga tak-że uzyskać pomoc od pracowników urzędu przygotowanych do świadczenia pomocy specjalistycznej. Jeśli potrzeba, kontaktuje się z pracownikiem socjalnym w ośrodku pomocy społecznej lub monitoruje klienta przez platformę SEPI.
Osoby bezrobotne z profi lu trzeciego mogą być aktywizowane poprzez uczestnictwo w pracach społecznie użytecznych w ra-mach Programu Aktywizacja i Integracja.
Mogą także zostać delegowane do pod-miotu zewnętrznego, który w wyniku wy-granego konkursu ogłoszonego przez wo-jewódzki urząd pracy zajmie się ich akty-wizacją. Najczęściej są to prywatne agen-cje zatrudnienia. Kieruje się do nich nie mniej niż 200 bezrobotnych zarejestro-wanych w jednym powiatowym urzędzie pracy. Kontraktowanie (zwane też delego-waniem) usług jest nowym mechanizmem sprzyjającym zwiększeniu dostępności do usług rynku pracy i programów aktywizu-jących adresowanych do najtrudniejszych klientów, dla których dotychczas oferta urzędów pracy była bardzo ograniczona.
Zlecanie może dotyczyć usług pośrednic-twa pracy, poradnicpośrednic-twa zawodowego i orga-nizacji szkoleń. Wybór agencji zatrudnie-nia następuje w drodze konkursu lub prze-targu, a jej wynagrodzenie powiązane jest ściśle z efektywnością zatrudnieniową.
Zakończenie
Instytucje rynku pracy, a ściślej publiczne służby zatrudnienia i instytucje pomocy społecznej, w tym przypadku ośrodki po-mocy społecznej są wykonawcami założeń krajowej polityki społecznej. Realizacja tej polityki powinna opierać się na dialogu i współpracy instytucji z benefi cjentami, ale również na dialogu i współpracy mię-dzyinstytucjonalnej. Doświadczenia euro-pejskie i krajowe potwierdzają, że dobra współpraca instytucji, w tym przypadku realizujących różne elementy polityki spo-łecznej, jest często czynnikiem
wyzwalają-cym innowacyjne rozwiązania określonego problemu lokalnego. Zbudowane w ramach zawiązywanych partnerstw nieformalne sieci powiązań skutkują większą efektywnością i bardziej racjonalnym wydatkowaniem środków publicznych w procesie osiągania celów społecznych.
W artykule wykorzystałam fragmenty rozważań pochodzące z moich artykułów „Praca socjalna z bezrobotnym i – przystanek w drodze do odzy-skiwania przez nich samodzielności ekonomicz-nej na przykładzie działań podejmowanych przez Ośrodek Pomocy Społecznej Dzielnicy Bielany”
i „Współpraca lokalnych podmiotów polityki spo-łecznej – ośrodków pomocy spospo-łecznej i urzędów pracy – analiza działań na rzecz wspólnych klien-tów” opublikowanych w wydawnictwach Akade-mii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzew-skiej w Warszawie.
Bibliografi a
Flaszyńska E., Program Aktywizacja i Integracja – założenia i wdra-żanie, w: Grewiński (red.) Usługi rynku pracy w Polsce – kontrak-tacja, efektywność, skuteczność, Wydawnictwo WSP Korczaka, Warszawa 2015.
B. Kowalczyk, A. Niesporek, Osoby pozostające bez pracy, w:
R. Szarfenberg (red.), Krajowy Raport Badawczy. Pomoc i integra-cja społeczna wobec wybranych grup – diagnoza standaryzacji usług i modeli instytucji, Wrzos, Warszawa 2014, s. 67–99.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Informacja o stanie i strukturze zatrudnienia w wojewódzkich i powiatowych urzę-dach pracy w 2014 roku, Warszawa 2015.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Informacja o bezrobot-nych i poszukujących pracy w lutym 2015 roku, Warszawa ma-rzec 2015.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej http://www.mpips.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Profi lowanie pomocy dla osób bezrobotnych. Podręcznik dla pracowników powiato-wych urzędów pracy, Warszawa 2014.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Program Aktywizacja i Integracja – kierunkowe wytyczne dla podmiotów organizują-cych Program Aktywizacja i Integracja, Warszawa, maj 2014.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Wprowadzenie funkcji doradcy klienta – kierunkowe wytyczne dla powiatowych urzę-dów pracy, Warszawa 2014.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Wytyczne dla powiato-wych urzędów pracy (PUP) i ośrodków pomocy społecznej (OPS) w zakresie współpracy przy podejmowaniu działań na rzecz osób bezrobotnych, korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, Warszawa 2009.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w spra-wie utworzenia powiatów (DzU 1998.103.652).
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 maja 2014 r. w sprawie profi lowania pomocy dla bezro-botnego (DzU nr poz. 631).
[23] Wprowadzenie funkcji doradcy klienta – kierunkowe wy-tyczne dla powiatowych urzędów pracy, Ministerstwo Pracy i Po-lityki Społecznej, Warszawa 2014, s. 3–4.
ANALIZY I BAD ANIA
Sprawozdanie MPiPS-03 za 2014 r., Ministerstwo Pracy i Polity-ki Społecznej, Warszawa 2015.
Sprawozdanie z monitoringu realizacji nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy za okres 27 maja – 31 grudnia 2014 r., Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Departament Rynku Pracy, Wydział Analiz i Sta-tystyki, Warszawa 19.01.2015 r.
Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytu-cjach rynku pracy (DzU 2015 r., poz. 149).
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (DzU z 2015 nr.0 poz. 163).
Ustawa z dnia 14 marca 2014 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw (DzU 2014 poz. 598).
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (DzU z 2013 r. nr 0, poz. 595 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (DzU 2013 nr 0 poz. 594).
Summary
The aim of this article is to analyse the cooperation between social policy institutions, that is social welfare centres and labour offi ces acting locally, and to answer the ques-tions of whether the present legal, systematic and organisational instruments facilitate cooperation between those institutions so that their off ers match the needs of specifi c clients. The aim of this article is to provide also an understanding of the co-operation between social welfare centres and labour offi ces. As the programs shows, social work with the long-term unemployed can prepare these people to return to labour market or to use the help of public employment services.
Key words
cooperation, social welfare center, local labour offi ce, long-term unemployment, partner-ship, unemployment
Więcej o autorze
Ewa Karolina Flaszyńska
OPS Warszawa-Bielany, APS im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie
Doktor nauk humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego o specjalności polityka społeczna, absolwentka Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW, ukończyła również specjalizację Studia Europejskie. Adiunkt w Zakładzie Polityki Społecznej i Pracy Socjalnej w Instytucie Profi laktyki Społecznej i Pracy Socjalnej Akademii Pedagogiki Specjalnej im.
M. Grzegorzewskiej w Warszawie, gdzie m.in. wykłada przedmioty związane z pracą socjalną.
Jej zainteresowania naukowe skupiają się wokół współpracy ośrodków pomocy społecznej i powiatowych urzędów pracy – instytucji, które wspólnie mogą pomóc osobom wykluczonym w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Prowadzi badania naukowe w tym zakresie.
Jest wieloletnim pracownikiem samorządowym i administracji rządowej, pracowała m.in. w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Warszawie i w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej.
Posiada dyplomowane uprawnienia do przeprowadzania szkoleń ogólnych w formie seminariów, konferencji i grup robo-czych z zakresu funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Ukończyła służbę przygotowawczą w służbie cywilnej, została również wpisana do Państwowego Zasobu Kadrowego przy Kancelarii Premiera Rady Ministrów. Posiada uprawnienia do zasiadania w radach nadzorczych spółek Skarbu Państwa.
ANALIZY I BAD ANIA
W Polsce publiczne służby zatrudnienia istnieją od 1919 r., kiedy to na wniosek ówczesnej Rady Ministrów powołano pań-stwowe urzędy pośrednictwa pracy. Funk-cjonowanie służb zatrudnienia w nowo-czesnym wymiarze rozpoczęło się wraz z transformacją ustrojową w latach 90.
W tym okresie system PSZ przeszedł ewo-lucję od modelu scentralizowanego do zdecentralizowanego. Podkreślić też nale-ży, że w czasie ostatniego ćwierćwiecza był on kilkakrotnie przekształcany i przeor-ganizowywany.
Rozwój publicznych służb zatrudnienia Okres ostatniego ćwierćwiecza to budowa od podstaw nowoczesnych służb zatrud-nienia oraz doskonalenie ich funkcjono-wania. W działaniach tych wykorzystywano między innymi pomoc Banku Światowego, krajów Unii Europejskiej (jeszcze przed przystąpieniem Polski do UE), a w ostatnim dziesięcioleciu korzystano z funduszy eu-ropejskich.
Wśród najważniejszych działań zrealizo-wanych w okresie przed przystąpieniem do UE na rzecz publicznych służb zatrud-nienia, które w znaczący sposób wpłynęły na sposób ich funkcjonowania, wymienić należy:
n stworzenie profesjonalnych narzędzi pracy dla kluczowych pracowników publicznych służb zatrudnienia,
n wzmocnienie rynku usług edukacyjnych na rzecz bezrobotnych, w tym zapoczątkowanie tworzenia modułowych programów szkolenia dorosłych,
n udoskonalanie usług świadczonych bezro-botnym i poszukującym pracy przez służby za-trudnienia,