Stacja paliw – aspekt zarządczy

Z punktu widzenia przedsiębiorcy skali Małe Średnie Przedsiębiorstwa chcącego być aktywnym członkiem sektora stacji paliw w Polsce, istnieje pięć sposobów prowadzenia

działalności stacji paliw:

 jako niezależna stacja paliw,

 jako stacja paliw należąca do jednego z kilku stowarzyszeń (np. Huzar, Delfin, Avia),

 jako stacja działająca w oparciu o umową franczyzy (takie rozwiązanie oferują sieci PKN Orlen, Grupa Lotos, BP, Shell, Total, Moya, CircleK),

 wydzierżawienie istniejącej stacji paliw,

 prowadzenie stacji paliw w oparciu o umowę ajencyjną.

Rozwiązaniem dla przedsiębiorców charakteryzujących się awersją do ryzyka oraz ceniących stabilizację jest możliwość wydzierżawienia stacji paliw koncernowi paliwowemu. Polega to na oddaniu w użytkowanie całości nieruchomości na kilku- lub kilkunastoletni okres (zazwyczaj 10 lat), w zamian za otrzymywanie comiesięcznego, stałego czynszu dzierżawnego, niezależnego od wyników osiąganych przez dany obiekt stacji paliw. Wymieniona wyżej forma prowadzenia własnego obiektu stacji paliw wymaga dużego wkładu kapitału. Dla przedsiębiorców, którzy nie posiadają odpowiednich środków na uruchomienie własnego obiektu stacji paliw, a chcących mieć udział w kształtowaniu sektora stacji paliw w Polsce, odpowiednim wydaje się być współpraca w oparciu o umowę ajencji

(agencji). Większość obiektów stacji paliw w Polsce, należących do koncernów paliwowych

typu PKN Orlen, Grupa Lotos czy Amic, jest zarządzana w systemie DOFO (Dealer Owned

Franchise Operated) lub CODO (Company Owned Dealer Operated), gdzie za funkcjonowanie

danej, jednostkowej stacji jest odpowiedzialny zewnętrzny przedsiębiorca. Zostaje mu

60

Badanie „Cafe Monitor” zostało przeprowadzone przez agencję badawczą ARC Rynek i Opinia, metoda CAWI, N=500, więcej w (Brog B2B, 2018b, s. 64).

111

oddany w zarządzanie obiekt stacji paliw wraz z całą infrastrukturą i towarem na mocy umowy handlowej. Działa on „w imieniu i na rzecz danego koncernu paliwowego” będąc odpowiedzialnym za zatrudnienie personelu, bieżącą operacyjną działalność stacji paliw i realizację założonych celów sprzedażowych. Wynagrodzenie odbywa się na zasadzie prowizji lub stałej pensji.

Jednakże na szczególną uwagę, także z uwagi na tematykę niniejszej dysertacji, zasługują obiekty prowadzone w oparciu o umowę franczyzową oraz niezależne stacje paliw, wśród których można wyróżnić trzy podgrupy:

 obiekty wybudowane kilkanaście, kilkadziesiąt lat temu, które odbiegają architekturą, funkcjonalnością i ofertą od ogólnie, zwyczajowo przyjętych standardów dla sektora,

 obiekty nowopowstałe, które cechują się pełną ofertą towarów i usług niczym stacje paliw występujące pod markami koncernów paliwowych,

 sieci niezależnych operatorów stacji paliw.

Do zalet niezależnego sposobu prowadzenia działalności niewątpliwie uznać należy nieograniczoną swobodę zakupu paliw i towarów (w odróżnieniu od umowy franczyzowej) – przedsiębiorstwo zarządzające obiektem może kupować towary z różnych źródeł (celem maksymalizacji marży) oraz szybkość reagowania na potrzeby mikrorynku. Przykłady z sektora pokazują, że można efektywnie prowadzić stację paliw pod własną marką wykorzystując przy tym nowoczesne kanały komunikacji z klientem (Facebook, Instagram) i posiadać bardzo szeroką, czy też, niespotykaną wręcz, ofertę towarów sklepowych (np. tosty w miejsce tradycyjnych hot-dogów, ziemniaki w workach od lokalnego dostawcy czy też środki czyszczące importowane bezpośrednio z Niemiec).

Corocznie w Warszawie organizowane jest „Forum Rynku Stacji Paliw PetroTrend”, podczas którego jury składające się z ekspertów sektora wybiera „Stację Benzynową Roku”⁶¹. Autor niniejszej dysertacji jest jednym z jurorów konkursu. Należy podkreślić, iż to właśnie niezależne, nowoczesne stacje paliw zdobyły zwycięski tytuł w latach 2015, 2016 i 2018.

Podmioty zarządzające stacjami niezależnymi mogą przystąpić także do jednego z kilku

stowarzyszeń właścicieli niezależnych stacji paliw (Huzar, Delfin, Avia). Jednolita wizualizacja

112

obiektów, program lojalnościowy i grupowe dokonywanie zakupów to zakładane składniki sukcesu. Wspólne kreowanie wizerunku uznać należy za rodzaj porozumienia poziomego, a nie pionowego jakim jest franczyza (Suszyńska i Zawadzki, 2017, s. 26-29).

Bardzo popularnym sposobem działalności w sektorze jest prowadzenie stacji paliw w oparciu o umowę franczyzową. Za źródło takiego stanu rzeczy uznać należy: korzystne oferty koncernów paliwowych (wsparcie kapitałem oraz wiedzą) oraz dużą liczbę niezależnych stacji paliw, które stanowią swoistą „bazę rozwoju” dla franczyzodawców. Z punktu widzenia sektora na uwagę zasługuje sieć stacji paliw Moya, należąca do dużego przedsiębiorstwa paliwowego Anwim S.A., która to rozwija się dynamicznie posiadając 178 obiektów na 30.06.2018 r. przy celu 250 obiektów do końca 2020 r. (Information Market, 2018b, s. 56). Sieć Moya posiada ofertę konkurencyjną względem „koncernowych” sieci franczyzowych stacji paliw – własny program lojalnościowy, paliwa premium, program dla klientów flotowych, rozbudowany koncept gastronomii. Na stacjach paliw Moya klient odnajdzie innowacyjne rozwiązania takie jak ekspresowa pizza w ramach konceptu gastronomicznego, czy bezprzewodowe ładowarki do telefonów komórkowych klientów. Współpraca w oparciu o umowę franczyzową jest rozwiązaniem korzystnym zarówno dla inwestorów chcących dopiero wybudować obiekt stacji paliw, jak i dla posiadaczy już istniejących nieruchomości. Po podpisaniu umowy franczyzowej (zazwyczaj na okres 5 lat) franczyzobiorca otrzymuje cenny pakiet wiedzy tzw. know-how, dostęp do klientów flotowych danej sieci oraz programu lojalnościowego, sugerowanych dostawców towarów, a niejednokrotnie także kapitał na modernizację lub wsparcie budowy obiektu. Typową praktyką jest wykonanie przez franczyzodawcę elementów wizualizacji stacji paliw oraz części infrastruktury obiektu – najczęściej są to dystrybutory paliwowe, systemy komputerowe, czy też wysokiej jakości ekspresy ciśnieniowe do kawy. Zakres współfinansowania inwestycji oraz rodzaj i forma zwrotu poniesionych nakładów przez koncern paliwowy zazwyczaj zależy głównie od zdolności negocjacyjnych inwestora, a praktyka gospodarcza pokazuje, że mogą to być kwoty nawet rzędu 1 mln złotych. Niedogodnościami współpracy franczyzowej są zazwyczaj różnorodne opłaty, konieczność przestrzegania korporacyjnych procedur oraz nabywania paliwa po wyższej cenie niż można osiągnąć będąc operatorem stacji niezależnej.

113

Najczęściej franczyzobiorca zobowiązany jest ponosić co najmniej dwa rodzaje opłat miesięcznych:

 opłatę bieżącą liczoną jako dany procent od miesięcznych przychodów (jej wysokość zależy od wielkości inwestycji franczyzodawcy oraz prognozowanej sprzedaży),

 opłatę marketingową liczoną również jako procent (lub promil) od przychodów lub będący stałą kwotą.

W zależności od operatora mogą pojawić się jeszcze inne dodatkowe opłaty. Koncerny paliwowe chętnie podpisują umowy franczyzowe - poza standardowymi korzyściami wynikającymi z tego typu współpracy, głównie za sprawą coraz to mniejszej ilości wolnych, atrakcyjnych lokalizacji pod stację paliw, szczególnie w obszarach miejskich (Suszyńska i Zawadzki, 2017, s. 29-32). Poniższej, zamieszczono zestawienie istotnych cech prowadzenia stacji paliw w zależności od formy współpracy⁶²:

 Niezależna stacja paliw:

wielkość inwestycji: obiekt stacji paliw, zatowarowanie; czas trwania umowy: nie dotyczy; przychody: sprzedaż paliw, towarów i usług; koszty: koszty utrzymania obiektu, koszty pracownicze; główne korzyści: nieograniczona swoboda prowadzenia działalności, korzystne ceny zakupu.

 Stowarzyszeniowa stacja paliw:

wielkość inwestycji: obiekt stacji paliw, zatowarowanie; czas trwania umowy: nie dotyczy lub kilka lat; przychody: sprzedaż paliw, towarów i usług; koszty: koszty utrzymania obiektu, koszty pracownicze; główne korzyści: duża swoboda działania, współdzielenie marki.

 Franczyzowa stacja paliw:

wielkość inwestycji: obiekt stacji paliw (możliwe współfinansowanie przez franczyzodawcę), zatowarowanie; czas trwania umowy: m.in. 5 lat; przychody: sprzedaż paliw, towarów i usług; koszty: koszty utrzymania obiektu, koszty pracownicze, opłaty franczyzowe; główne korzyści: działanie pod znaną i cenioną marką, pakiet wiedzy i kapitału.

114

 Najem obiekt koncernowi paliwowemu:

wielkość inwestycji: obiekt stacji paliw; czas trwania umowy: m.in. 10 lat; przychody: comiesięczny, stały czynsz tytułem najmu; koszty: brak; główne korzyści: stały miesięczny czynsz, niskie ryzyko prowadzenia działalności.

 Stacja paliw – ajencja/agencja:

wielkość inwestycji: brak; czas trwania umowy: bezterminowo pod warunkiem spełniania oczekiwań koncernu – „pracodawcy”; przychody: wynagrodzenie stałe plus ewentualne premie za realizację celów sprzedażowych i jakościowych; koszty: częściowe koszty utrzymania obiektu, koszty pracownicze; główne korzyści: brak wkładu finansowego, otrzymanie know-how i wiedzy z zakresu zarządzania.

Inwestycja w budowę obiektu stacji paliw jest kapitałochłonna, wymaga wysokich

nakładów, a okres zwrotu wynosi co najmniej 7 lat. Tabela 3.8. prezentuje udział poszczególnych składowych w całości inwestycji budowy stacji paliw typu miejskiego. Zestawienie ujęte w tabeli 3.8. powstało na podstawie ogólnodostępnych cenników oraz zapytań ofertowych⁶³. W tabeli tej zaprezentowano również alternatywne sposoby finansowania inwestycji, gdyż część wyposażenia oraz infrastruktury (np. wysokociśnieniowy ekspres do kawy, odmierzacze paliw, system monitoringu CCTV) mogą zostać sfinansowane za pomocą leasingu operacyjnego lub też dostarczone przez franczyzodawcę, w ramach inwestycji początkowej, w momencie podpisywania umowy o współpracę. Nie licząc ceny działki, wybudowanie nowoczesnego obiektu stacji paliw średniej wielkości to koszt minimum 2,5 mln zł netto (Suszyńska i Zawadzki, 2017, s. 33).

63 Opracowanie powstało podstawie wycen ofertowych od dostawców infrastruktury oraz przedsiębiorstw budowlanych zajmujących się generalnym wykonawstwem stacji paliw. Modelowa stacja paliw: zbiornik paliwa, zbiornik LPG, 2 dystrybutory paliwowe wieloproduktowe, dystrybutor LPG, budynek stacji paliw 150 m², plac utwardzony ok. 2700 m². Wielkość powyższej inwestycji wynosi około 3,2 mln złotych netto.

115 Tabela 3.8. Koszt budowy stacji paliw

Część składowa

Udział kosztu części składowej w całości

inwestycji (%)

Alternatywne możliwości finansowania

Budynek stacji paliw z systemem

klimatyzacji ¹⁹

Leasing zwrotny nieruchomości

Drogi i place 17,50

Przyłącza 2,25

Wiata nad stanowiskami tankowania

wraz z systemem oświetlenia ^{6,85 Leasing operacyjny}

Technologia paliwowa podziemna 6,50

Zbiornik paliwowy wraz z montażem 6,80 Leasing operacyjny Zbiornik gazu LPG wraz z montażem 1,45 Leasing operacyjny Dystrybutory paliwa wieloproduktowe

i dystrybutor gazu LPG ^{6,85 Leasing operacyjny}

System kanalizacji i odprowadzania

ścieków ^10,80

System oświetlenia terenu 2,25

System komputerowy 2,50

Własność koncernu paliwowego, leasing

operacyjny System sond pomiarowych paliwa

w zbiornikach ^1,50

Własność koncernu paliwowego, leasing

operacyjny

System monitoringu CCTV 1,50 Leasing operacyjny

Myjnia ręczna 2-stanowiskowa 10 Leasing operacyjny

Meble sklepowe wraz z urządzeniami do

gastronomii ^4,25

Własność koncernu paliwowego

Łącznie: 100

Źródło: (Suszyńska i Zawadzki, 2017, s. 25).

Z punktu widzenia przedsiębiorcy chcącego zarządzać własnym obiektem stacji paliw nie tylko koszt inwestycji oraz bariera wejścia w postaci konieczności posiadania koncesji są kwestiami problemowymi. Osoby zarządzające koncernami paliwowymi, do problemów występujących wewnątrz sektora zaliczają także niespójne interpretacje podatkowe

w zakresie podatku od nieruchomości, liczne kradzieże paliw oraz towarów (przez klientów

116

traktuje jako „przejściową” (zwłaszcza w okresie wakacyjnym). Jednakże głównym problemem sektora, który miał bardzo duży wpływ na jego kształt była szara strefa, czyli nielegalny handel paliwem. Szacuje się, że w roku 2015 aż 25% obrotu paliwem płynnym w Polsce odbywało się w ramach szarej strefy. Sytuacja zaczęła poprawiać się w latach 2016-2018, co wpłynęło na wzrost krajowej produkcji paliw, wzrost popytu i lepszą sytuację finansową podmiotów gospodarczych zajmujących się obrotem paliwami w sektorze B2B (np. dostawy paliw bezpośrednio do bazy transportowej klienta). Intensywne działania Ministerstwa Finansów rozpoczęły się w 2016 r. wprowadzeniem tzw. „pakietu paliwowego” (głównym celem tej ustawy było zapobieganie wyłudzaniu podatku VAT w wewnątrz-wspólnotowym obrocie paliwami ciekłymi) oraz „pakietu energetycznego” (m.in. zaostrzenie wymogów koncesyjnych). Kolejnym ważnym krokiem było wprowadzenie, w kwietniu 2017 r., tzw. ustawy „pakietu transportowego SENT”. Na mocy tej ustawy podmioty gospodarcze zostały zobligowane do zgłaszania do rejestru zgłoszeń SENT przewozów paliwa dokonywanych po drogach publicznych i sieci kolejowej (Brog B2B, 2018b, s. 14-19). Zmiany w prawodawstwie⁶⁴ zaowocowały między innymi wzrostem legalnego rynku handlu olejem napędowym o 30% na przestrzeni ostatnich dwóch lat (Gazeta Prawna, 2018).