2.1. Postępy w okresie sprawozdawczym 2.1.1. Zarys ogólny
Głównym elementem prac w tym okresie było przeprowadzenie testu w ramach pierwszej fazy kluczowej projektu zgodnie z konkluzjami Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (WSiSW) przyjętymi na posiedzeniu w dniach 4 i 5 czerwca 2009 r.
Na kolejnym posiedzeniu w dniu 30 listopada 2009 r. Rada ds. WSiSW postanowiła, że ostatecznym terminem dla zakończenia testu w ramach pierwszej fazy kluczowej będzie najpóźniej dzień 29 stycznia 2010 r.
Komisja, w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi, wprowadziła niezbędne elementy w celu realizacji tych konkluzji Rady.
Zgodnie z nimi prace wykonywane w tym okresie były prowadzone w trzech głównych dziedzinach:
• przeprowadzenie testu w ramach pierwszej fazy kluczowej;
• przygotowanie do ewentualnego alternatywnego rozwiązania technicznego;
• dopracowanie wymogów systemu, aby umożliwić jego uruchomienie.
2.2. Test w ramach pierwszej fazy kluczowej
Pierwszy test przewidziany dla fazy kluczowej przeprowadzono w dniach od 21 do 24 stycznia 2010 r. przy zachowaniu warunków testowych i parametrów technicznych przedyskutowanych i uzgodnionych uprzednio z państwami członkowskimi. System centralny zachowywał się podczas pierwszych 25 godzin względnie stabilnie, jednak w ciągu pozostałych 47 godzin wystąpiły istotne problemy. Kompleksowa analiza wyników testu została przeprowadzona przez wykonawcę, któremu zadanie zapewnienia jakości powierzyła Komisja, oraz przez wykonawcę zewnętrznego upoważnionego przez państwa członkowskie.
Zgodnie z konkluzjami Rady z czerwca 2009 r. wyniki testów przewidzianych w fazach kluczowych muszą zostać ocenione i zatwierdzone przez Komisję, przez Komisję ds.
Całościowego Zarządzania Programem (GPMB) i grupę zadaniową SIS II.
Po wnikliwej analizie technicznej, ocenie i walidacji wyników znaczna większość ekspertów technicznych z państw członkowskich w GPMB i grupie zadaniowej SIS II uznała test za nierozstrzygający. Komisja zgodziła się z tą opinią i zainicjowała kolejny test zgodnie z konkluzjami Rady z czerwca 2009 r., według których „test nierozstrzygnięty powtarza się, dopóki nie da wyniku pozytywnego lub negatywnego”.
Powtórka testu w ramach tej fazy kluczowej miała miejsce w dniach 2–5 marca 2010 r.
Większość państw członkowskich (13 z 16 w odnośnych organach eksperckich) stwierdziła, że ponowny test dał wynik pozytywny. Aby przedstawić ten kompleksowy test we właściwym kontekście, należy nadmienić, że w ciągu 72 godzin testu przeprowadzono 860 180 operacji, w tym polegających na tworzeniu, uaktualnianiu lub usuwaniu (ang.
creation, update, deletion – CUD) wpisów, i to każdorazowo w czasie trzech minut przewidzianych w porozumieniu o poziomie usług (Service Level Agreement/SLA). Z ogólnej liczby 26 844 897 kwerend zadanych podczas 72 godzin trwania testu obciążeniowego system centralny odpowiedział na 26 834 528 w ciągu ustalonego w SLA czasu jednej sekundy, co daje skuteczność na poziomie 99,96 % (na większość z pozostałych kwerend system odpowiedział w czasie krótszym niż trzy sekundy). Wszystkie otrzymane komunikaty (CUD i kwerendy) zostały przez system centralny prawidłowo potwierdzone. W czasie testu wykazano, że system centralny jest w stanie przetworzyć średnio 100 standardowych kwerend na sekundę i 3,3 operacji CUD na sekundę. Komisja stwierdziła, że ogólna atmosfera współpracy z ekspertami z państw członkowskich w ramach GPMB przez całą pierwszą fazę kluczową i podczas testu była bardzo owocna.
Oprócz wydania oświadczenia o pomyślnym zakończeniu testu dla pierwszej fazy kluczowej Komisja wniosła dalszy wkład w obrady Rady, przyjmując w dniu 12 kwietnia 2010 r.
sprawozdanie w sprawie finansowych i umownych aspektów tworzenia systemu informacyjnego Schengen drugiej generacji (SIS II)1.
W odpowiedzi na to Rada ds. WSiSW podjęła w dniu 23 kwietnia 2010 r. decyzję, że tworzenie SIS II będzie kontynuowane w oparciu o aktualny projekt SIS II, i wezwała Komisję do przedłożenia na posiedzenie Rady w dniach 3–4 czerwca 2010 r. kompleksowego ogólnego harmonogramu uruchomienia SIS II. Będzie go trzeba zatwierdzić jako wiążący harmonogram ogólny w miarę możliwości do końca lipca 2010 r., najpóźniej jednak na posiedzeniu Rady w dniach 7–8 października 2010 r.
Komisja przedłożyła Radzie ds. WSiSW na posiedzeniu w dniach 3–4 czerwca 2010 r.
opracowany na wysokim szczeblu harmonogram uruchomienia SIS II, którego zatwierdzenie ma nastąpić na październikowym posiedzeniu Rady ds. WSiSW. W harmonogramie tym ustalono docelową datę uruchomienia SIS II na pierwszy kwartał 2013 r.
Komisja informowała również regularnie i przejrzyście Parlament Europejski o postępach prac niezbędnych dla przeprowadzenia testu pierwszej fazy kluczowej i o jego wynikach.
2.3. Przygotowania do alternatywnego rozwiązania technicznego
Aby przy wdrażaniu funkcjonalności SIS II stworzyć podstawy dla ewentualnego przejścia na scenariusz alternatywnego rozwiązania technicznego na wypadek, gdyby któraś z faz kluczowych się nie powiodła, odbyły się dwustronne rozmowy między Komisją a Francją na
1 Dokument roboczy służb Komisji – Sprawozdanie z finansowych i umownych aspektów tworzenia systemu informacyjnego Schengen drugiej generacji (SIS II), Bruksela SEC (2010) 436
temat zawarcia ewentualnego porozumienia w sprawie delegacji uprawnień w przypadku realizacji alternatywnego rozwiązania dla tworzenia SIS II (SIS 1+ RE).
W konkluzjach z czerwca 2009 r. i listopada 2009 r. Rada stwierdziła, że w przypadku gdy testy w ramach faz kluczowych wykażą niezgodność z wymogami, Rada będzie miała dwa miesiące na podjęcie decyzji – na podstawie całościowych informacji finansowych i umownych, czy wezwać Komisję do zaprzestania realizacji bieżącego projektu SIS-II i kontynuowania prac nad tworzeniem SIS II w oparciu o alternatywne rozwiązanie techniczne.
Administracja francuska podkreśliła, że wraz z upływem miesiąca września 2010 r. nie będzie można już stosować wynegocjowanej umowy w sprawie wymiany przestarzałych komponentów aktualnie eksploatowanego SIS 1+ (z możliwością opcjonalnego rozszerzenia na SIS 1+RE). W związku z tym nie istniałby żaden plan awaryjny dla wsparcia testu w ramach drugiej fazy kluczowej, chyba że w ramach pierwszego testu aktywowany byłby aktualnie obowiązujący plan awaryjny. Ta kwestia była odnotowana w konkluzjach Rady ds.
WSiSW z kwietnia 2010 r.
Jednym z podstawowych warunków delegacji uprawnień na Francję było przyjęcie wniosków legislacyjnych dotyczących zmiany instrumentów migracyjnych, co miało zapewnić wymaganą elastyczność prawną dla tworzenia SIS II w oparciu o alternatywne rozwiązania techniczne. Cel ten został osiągnięty w dniu 3 czerwca 2010 r. poprzez przyjęcie dwóch rozporządzeń Rady, które weszły w życie dnia 25 czerwca 2010 r.2. Na tej podstawie zarówno Komisja jak i władze francuskie nadal wykazują wolę i zaangażowanie na rzecz określenia uzgodnień umownych niezbędnych dla zagwarantowania scenariusza awaryjnego na potrzeby testu w ramach drugiej fazy kluczowej.
2.4. Przygotowania do uruchomienia
W ramach dopracowania wymogów systemu koncentrowano się na ostatecznym ustaleniu tych wymogów, by uniknąć tego, że projekt będzie realizowany w kontekście stale zmieniających się potrzeb.
Kluczową kwestią jest wydajność systemu. Oryginalna specyfikacja zakładała pierwotnie zarządzanie 15 mln wpisów, których liczba miałaby wzrosnąć wraz z biegiem czasu do 22 mln. Ze względu na zwiększenie się liczby państw członkowskich korzystających z SIS i intensywne wykorzystanie systemu przez właściwe władze na szczeblu krajowym istniejący system zawierał w styczniu 2010 r. ponad 31 mln wpisów. Uczestnicy cyklu warsztatów zgodzili się co do tego, że szacowana wielkość SIS II w momencie jego uruchomienia może wynieść 52 mln wpisów. Uzgodniono zatem, że wydajność systemu w momencie jego uruchomienia powinna wynosić 70 mln wpisów oraz że powinno się przetestować SIS II pod kątem wydajności rzędu 100 mln wpisów bez konieczności dostosowań technicznych.
Skutki tego znaczącego odstępstwa od pierwotnej specyfikacji były przedmiotem dyskusji pod kątem akceptowalnego i pragmatycznego poziomu funkcjonowania w odniesieniu do kwerend w systemie oraz operacji obejmujących tworzenie, uaktualnianie i usuwanie wpisów.
2 Rozporządzenie Rady (UE) nr 541/2010 zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1104/2008 w sprawie migracji z systemu informacyjnego Schengen (SIS 1+) do systemu informacyjnego Schengen drugiej generacji (SIS II) oraz rozporządzenie Rady (UE) nr 542/2010 zmieniające decyzję 2008/839/WSiSW w tej samej sprawie.
Dodatkowo zbadano, czy centralny system SIS II jest w stanie obsłużyć taki zwiększony przekaz danych, i opracowano odpowiednie wnioski.
W toku dalszych dyskusji omawiano priorytety użytkowników końcowych, jeżeli konieczne będzie przełączenie systemu z pracy w trybie normalnym na tryb awaryjny w przypadku wystąpienia istotnego problemu w głównej lokalizacji, w której zainstalowany jest centralny system SIS II. Również w tym przypadku uczestnicy zidentyfikowali rozwiązania zawarte w porozumieniach o poziomie usług (SLA).
W wyniku intensywnej pracy nad wymogami systemu Komitet SISVIS mógł w dniu 26 maja zająć się zaktualizowanymi wymogami systemu i projektem ogólnego harmonogramu dla SIS II. Jako nową datę uruchomienia SIS II zaproponowano pierwszy kwartał 2013 r.
Komisja powiadomiła Radę ds. WSiSW na jej posiedzeniu w dniach 3–4 czerwca 2010 r. o nowym harmonogramie. Nowy ogólny harmonogram posłużył jako podstawa do uwzględnienia we wniosku w sprawie zmiany instrumentów prawnych dla zarządzania migracją z SIS 1+ do SIS II („instrumenty migracyjne”) nowej daty wygaśnięcia tych instrumentów (31 marca 2013 r.). W odniesieniu do preliminarza budżetowego, Komisja oświadczyła na posiedzeniu Rady, że jej intencją jest, by koszty nie przekroczyły ram budżetowych na potrzeby SIS II zatwierdzonych w bieżącej perspektywie finansowej (2007–
2013).
Komisja zadba poza tym o ostateczne uregulowanie umowne pozostałych kwestii niezbędnych dla uruchomienia systemu.
Co warte podkreślenia, proces dopracowania wymogów systemu nie spowodował zmiany zasadniczych zobowiązań wynikających bezpośrednio z instrumentów prawnych dotyczących SIS II.
2.5. Przygotowania do migracji
Rozporządzenie Rady3 i decyzja Rady4 regulujące migrację z SIS 1+ do SIS II (instrumenty migracyjne) określają zadania i obowiązki Komisji oraz państw członkowskich w zakresie przygotowania do tej migracji, włącznie z dalszym rozwojem i testowaniem SIS II. Ponieważ zgodnie z zapisami w tych instrumentach prawnych, miały one wygasnąć z dniem 30 czerwca 2010 r., Komisja przedłożyła wnioski dotyczące ich zmiany, mając na uwadze przede wszystkim przedłużenie wyznaczonych terminów na transfer danych z SIS 1+ do SIS II. W wyniku tego w dniu 3 czerwca 2010 r. przyjęto rozporządzenie Rady (UE) nr 541/20105 zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1104/2008 w sprawie migracji z systemu informacyjnego Schengen (SIS 1+) do systemu informacyjnego Schengen drugiej generacji (SIS II) oraz rozporządzenie Rady (UE) nr 542/20106 zmieniające decyzję 2008/839/WSiSW w tej samej sprawie.
3 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1104/2008 z dnia 24 października 2008 r. w sprawie migracji z systemu informacyjnego Schengen (SIS 1+) do systemu informacyjnego Schengen drugiej generacji (SIS II), Dz.U. L 299 z 8.11.2008, s. 1.
4 Decyzja Rady 2008/839/WSiSW z dnia 24 października 2008 r. w sprawie migracji z systemu informacyjnego Schengen (SIS 1+) do systemu informacyjnego Schengen drugiej generacji (SIS II), Dz.U. L 299 z 8.11.2008, s. 43.
5 Dz.U. L 155 z 22.6.2010, s. 19
6 Dz.U. L 155 z 22.6.2010, s. 23
Wraz z konkluzjami Rady ds. WSiSW z posiedzenia w dniach 4–5 czerwca 2009 r.
rozporządzenia te:
• nadają GPMB status formalny;
• zapewniają elastyczność prawną dla alternatywnego rozwiązania technicznego;
• określają, że instrumenty migracyjne tracą moc „w dniu, który ma zostać ustalony przez Radę, … a w każdym razie nie później niż w dniu 31 marca 2013 r. lub – jeżeli wybrane zostanie alternatywne rozwiązanie techniczne … – w dniu 31 grudnia 2013 r.”.
2.6. Sieć SIS II
Projekt SIS II obejmuje zapewnienie rozległej sieci komunikacyjnej spełniającej wymogi dostępności, bezpieczeństwa, zasięgu geograficznego i poziomu usług, umożliwiającej komunikację między systemami krajowymi i centralnymi.
Pod koniec maja Komisja podjęła decyzję o czasowym zawieszeniu rezerwowych lokalnych interfejsów krajowych. Te rezerwowe jednostki są opcjonalną częścią składową systemu.
Mając na uwadze przedłożenie nowego projektu harmonogramu, możliwe było dzięki temu uzyskanie oszczędności w kosztach sieciowych. Państwa członkowskie zostały poinformowane o tym zabiegu. Jednostki te zostaną aktywowane ponownie na późniejszym etapie, jednakże przed uruchomieniem systemu.
W okresie sprawozdawczym dokonano pomyślnego połączenia systemu Bułgarii z siecią SIS II s-TESTA przy zachowaniu odpowiedniego terminu i w ramach przewidzianego budżetu.
2.7. Zarządzanie operacyjne
W trakcie fazy przejściowej pomiędzy uruchomieniem SIS II a ustanowieniem agencji do spraw zarządzania operacyjnego wielkoskalowymi systemami informatycznymi w przestrzeni sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa (w tym SIS II) Komisja będzie odpowiedzialna za zarządzanie operacyjne SIS II.
Przygotowania do przedłużenia o dwa lata umowy zawartej z władzami francuskimi w sprawie zapewnienia infrastruktury i pomieszczeń biurowych znajdują się w fazie końcowej7. W ramach umowy o świadczenie usług w zakresie zatrudnienia i przeszkolenia personelu władze francuskie zatrudniają pracowników do obsługi systemów stworzonych przez Komisję. Jednym z priorytetów jest zakończenie negocjacji prowadzonych z Francją na temat ram umownych obejmujących zadania operacyjne podczas fazy przejściowej. Kolejnym priorytetem jest osiągnięcie porozumienia z władzami francuskimi odnośnie do warunków delegacji uprawnień, aby zapewnić dalszy rozwój w oparciu o rozwiązanie SIS 1 +RE, jeżeli takie rozwiązanie okaże się konieczne.
7 Centralne systemy SIS II oraz VIS znajdują się fizycznie w Strasburgu, natomiast jednostka rezerwowa jest zlokalizowana w Austrii niedaleko Salzburga. Zgodnie z instrumentami prawnymi dotyczącymi SIS II Komisja już przed bieżącym okresem sprawozdawczym zawarła umowy na usługi w zakresie udostępnienia infrastruktury oraz zatrudnienia i przeszkolenia personelu, delegując w ten sposób zadania zarządzania operacyjnego na władze francuskie.
Pierwotny wniosek dotyczący pakietu legislacyjnego w sprawie utworzenia agencji odpowiedzialnej za systemy informatyczne8 zastąpiono w marcu 2010 r. zmienionym wnioskiem9 dotyczącym rozporządzenia uwzględniającego zmiany wprowadzone przez traktat lizboński. Negocjacje w sprawie tych wniosków trwają obecnie w organach przygotowawczych Rady i Parlamentu Europejskiego, a celem jest ich przyjęcie do końca 2010 r.
2.8. Bezpieczeństwo oraz ochrona danych
Po zastrzeżeniach wniesionych przez kilka państw członkowskich Komisja przeprowadziła analizę dotyczącą dostępu do niezaszyfrowanych danych, który może nastąpić wyłącznie poprzez bezpieczne środowisko centrali obsługi sieci w Bratysławie. Opisano kilka różnych scenariuszy, w sprawie których zasięgnięto opinii państw członkowskich. Możliwe opcje obejmowały wprowadzenie drugiej warstwy szyfrowania, a także szereg dodatkowych środków organizacyjnych. Wśród państw członkowskich nie osiągnięto konsensusu co do najbardziej odpowiedniego scenariusza. Zauważono, że wdrożenie drugiej warstwy szyfrowania byłoby zarówno kosztowne jak i czasochłonne. Poza tym należałoby uwzględnić ewentualny wpływ na stabilność i działanie systemu.
Komisja zorganizowała dla ekspertów z państw członkowskich dwie wizyty w centrum obsługi sieci. Eksperci wyrazili pochlebne opinie o wewnętrznej organizacji i bezpieczeństwie w centrali i poczynili kilka zaleceń. Komisja będzie uważnie śledzić wdrażanie tych zaleceń i w razie potrzeby zorganizuje kolejne konsultacje.
W dniu 4 maja 2010 r. Komisja przyjęła plan bezpieczeństwa dla SIS II, który zapewni bezpieczeństwo SIS II w okresie przejściowym, aż do utworzenia agencji odpowiedzialnej za systemy informatyczne10.