Stanowisko sądów unijnych

W swym wczesnym orzecznictwie ETS konsekwentnie odmawiał kwalifikowania postępowań przez Komisją jako postępowań o charakterze karnym⁹¹. W odniesieniu do art. 6 EKPC, ETS negował, by połączenie w rękach Komisji funkcji prokuratora i organu orzeczniczego mogło naru‑

szać ten przepis. W swoim orzecznictwie ograniczał się do podkreślania, że Komisja nie jest sądem i w związku z tym art. 6 EKPC nie ma wobec niej zastosowania⁹². Nie oceniał zatem, czy sam system, w którym Komisja jest de facto pierwszym organem „osądzającym” sprawę, jest zgodny z Konwencją.

Zdaniem Smitsa i Walbroeka, takie rozumowanie było błędne, ponieważ nie chodzi o rozważenie, czy Komisja „jest” sądem, a raczej czy tego typu postępowania powinny być prowadzone przed organem sądowym⁹³.

W odniesieniu do tego problemu wyjaśnienia znaleźć można jedynie w orzecznictwie ETPC (a nie sądów wspólnotowych), przede wszystkim w wyroku w sprawie Le Compte⁹⁴. W orzeczeniu tym ETPC przyjął, że

91 Wyrok ETS z 29.10.1980 r. w sprawach połączonych 209 i 218/78 Van Landewyck v.

KE, [1980] ECR 3125, pkt 81; wyrok SPI z 10.03.1992 r. w sprawie T‑11/89 Shell v. KE, [1992] ECR II‑757, pkt 39. Uznając to postępowanie za post. administracyj‑

ne: P.J. KUyPeR, t.P.J.N. VAN RIJN, Procedural Guarantees and Investigatory Methods in European Law, with Special Reference to Competition, Yearbook of European Law 1982, s. 10‑1: J.M. JosHUA, Attitudes to Antitrust Enforcement in the EU and the United States: Dodging the Traffic Warden or Respecting the Law?, [w:] B.E. Hawk (red.), Annual Proceedings of the Fordham Corporate Law Institute, 1996, s. 101. Natomiast rzecznicy generalni dość wcześnie przyjęli inne stanowisko, zob: RG Vesterdorf w sprawie T‑1/89 Rhône Poulenc v. KE, [1991] ECR II‑884; P.H. NeHl, Principles of Administrative Procedure…, s. 56; o.J. eINARssoN, EC Competition Law..., s. 572.

92 Wyrok ETS z 29.10.1980 r. w sprawach połączonych 209‑215 i 218/78 Fedetab

v. KE, [1980] ECR 3125, pkt 81; wyrok ETS z 7.06.1983 r. w sprawach połą‑

czonych 100 do 103/80 Pioneer v. KE, [1983] ECR 1825; pkt 7‑11; wyrok SPI z 10.03.1992 r. w sprawie T‑11/89 Shell v. KE, [1992] ECR II‑757, pkt 39, zob.: C.

sMIts, D. wAelBRoeCK, Le droit de concurrence..., s. 145 i n.

93 C. sMIts, D. wAelBRoeCK, Le droit de concurrence..., s. 145.

94 Wyrok ETPC z 23.06.1981 r. Le Compte, Van Leuven i De Meyere v. Belgia, nr skarg

6878/75 i 7238/75, pkt 51.

chociaż art. 6 EKPC przyznaje prawo do niezależnego sądu, nie oznacza to, że strony Konwencji muszą zapewnić, by postępowanie na każdym etapie sporu odbywało się zgodnie z wymaganiami art. 6 EKPC. Wymogi elastyczności i skuteczności mogą uzasadniać wstępne skorzystanie z in‑

stancji administracyjnej i profesjonalnej, która nie odpowiada wszystkim wymogom tego przepisu⁹⁵. By uczynić zadość wymogom art. 6 EKPC, w takiej sytuacji powinno istnieć jedno z dwóch rozwiązań: albo instancja administracyjna odpowiada w pełni wymogom art. 6 EKPC; albo jeżeli ona tych wymogów nie spełnia, jej działania powinny stanowić przedmiot kontroli sądowej przez sąd, który ma pełną jurysdykcję i który zapewnia wszystkie gwarancje z art. 6 EKPC⁹⁶.

Nawet jeśli ETS nie opowiedział się nigdy wprost za karnym charakterem sankcji w postępowaniu unijnym ani w ogóle za uzna‑

niem postępowania przed Komisją za postępowanie o charakterze karnym, to jednak wypowiedział się w sposób dający podstawę do uznania, że podziela taką kwalifikację tego postępowania i sankcji.

W sprawie z 8 lipca 1999 r. Hüls opowiedział się, na przykład, za stosowaniem w postępowaniach w sprawie naruszenia art. 81 i art.

82 TWE (obecnie art. 101 i art. 102 TFUE) zasady domniemania niewinności, która jest fundamentalną zasadą postępowania karne‑

go⁹⁷. Z kolei w sprawie C‑266/06 P Degussa v. Komisja bez wahania przeprowadził rozważania pod kątem „odpowiedzialności karnej”,

95 C. sMIts, D. wAelBRoeCK, Le droit de concurrence..., s. 145‑146.

96 C. sMIts, D. wAelBRoeCK, Le droit de concurrence..., s. 146; zob. wyrok ETPC

z 10.02.1983 r. Albert i Le Compte v. Belgia, nr skarg 7299/75 i 7496/76, pkt 29.

97 C. sMIts, D. wAelBRoeCK, Le droit de concurrence..., s. 141; zob. Tak samo

w wyrokach: wyrok ETS z 8.07.1999 r. w sprawie C‑235/92 P Montecatini SpA v. KE, [1999] ECR I‑4539, pkt 175 i 176; wyrok SPI z 8.07.2004 r. w spra‑

wach połączonych T‑67/00, T‑68/00, T‑71/00, T‑78/00 JFE Engineering Corp.

v. KE, [2004] ECR II‑2501, pkt 178. W wyroku ETS z 8.07.1999 r. w sprawie C‑199/92 P Hüls v. KE, [1999] ECR I‑4287, zdaniem Wilsa, ETS opowiedział się również za tym, że kary nakładane przez KE mają charakter karny w rozu‑

mieniu art. 6 EKPC

odwołując się do wyroku C‑266/06 P Advocaten voor de wereld, zgod‑

nie z którym zasada legalności sankcji wymaga, by przepisy jasno definiowały naruszenie i karę⁹⁸.

Podobną „technikę” można dostrzec w orzecznictwie SPI. I tak, w wyrokach w sprawach połączonych Soda Ash⁹⁹ SPI położył większy nacisk na zasadę równości broni (ang. equality of arms) w postępowa‑

niu przed Komisją Europejską, która w tym przypadku wyrażała się w postulacie, aby Komisja nie dysponowała szerszą znajomością akt sprawy niż strona oskarżona o naruszenie wspólnotowych reguł kon‑

kurencji. To podejście sugerowało, zdaniem Nehla, że SPI przyjmuje odmienne niż wcześniej stanowisko wobec charakteru postępowania przed Komisją, w konsekwencji czego w postępowaniu tym powin‑

no się stosować wszystkie zasady procesu karnego¹⁰⁰. SPI podzielił wątpliwości skarżących co do obiektywności i bezstronności Komisji w badaniu spraw, odrzucając domniemanie dobrej wiary Komisji i zasadę niestosowania art. 6 EKPC do wspólnotowych postępowań

98 Podczas gdy SPI wstrzymał się z udzieleniem odpowiedzi na pytanie, czy art. 7

EKPC powinien być stosowany do oceny sankcji/kar nakładanych przez Komisję na mocy art. 15 ust. 2 rozp. 17/62. W rozumieniu wyroku ETS z 22.05.2008 r. w spra‑

wie C‑266/06 P Degussa v. KE, [2008] ECR I‑81 zasada legalności sankcji wy‑

maga, by przepisy jasno definiowały naruszenie i karę. Warunek ten jest spełniony, zgodnie z wyrokiem ETS z 3.05.2007 r. w sprawie C‑303/05 Advocaten voor de we-reld, [2007] ECR I‑3633, wówczas, gdy zainteresowana jednostka może, na podsta‑

wie sformułowań zawartych w odpowiednim przepisie i z pomocą udzieloną przez sądy, ustalić, jakie działania lub zaniechania mogą doprowadzić do odpowiedzial‑

ności karnej (pkt 50 wyroku), zob. A. MeIJ, Scope of Judicial Review and Sanctions in Competition Cases [w:] M. Bulterman, L. Hancher, A. Mcdonnell, H. Sevenster (red.), Views of European Law from the Mountain. Liber Amicorum Piet Jan Slot, The Netherlands 2009, s. 182. Zob. również: M. KRÓl‑BoGoMIlsKA, Sposób określenia wysokości kar we wspólnotowym prawie ochrony konkurencji a zasada legalności z art. 7 EKPCz – glosa do wyroku SPI z 8.10.2008 r. (T-69/04) w sprawie Schunk GmbH oraz Schunk Kohlenstoff-Technik GmbH przeciwko Komisji, EPS nr 6/2009, s. 47.

99 Wyroki SPI z 29.06.1995 r. w sprawach T‑30 do 32/91 Solvay v. KE, T‑36 do 37/91

ICI v KE, [1995] ECR II‑1775, II‑1775, II‑1821, II‑1825, II‑1847, II‑1901.

100 P.H. NeHl, Principles of Administrative Procedure…, s. 57.

antymonopolowych¹⁰¹. Podobną technikę zastosował SPI w sprawie Archer Daniels Midland, gdzie uznał, że standardem w postępowaniu przed Komisją powinno być poszanowanie art. 7 EKPC, dotyczącego zasady legalności¹⁰².

3.2. Charakter postępowań w sprawie kontroli