Współpraca między organami ochrony konkurencji

Aby unaocznić problemy związane z ochroną praw podstawowych wynikające z możliwości równoległego prowadzenia postępowań w róż‑

nych państwach członkowskich, można tytułem przykładu przedstawić zagadnienia związane z wymianą informacji między współpracujący‑

mi organami oraz z przeprowadzaniem kontroli u zainteresowanych przedsiębiorstw¹⁹⁰.

5.2.1. Żądanie udzielenia informacji

W myśl rozporządzenia 1/2003, jeden organ ochrony konkuren‑

cji może wystąpić do drugiego organu ochrony konkurencji o pomoc w uzyskaniu dowodów naruszenia prawa (art. 12 rozp. 1/2003)¹⁹¹. Jednak państwa członkowskie nie stosują tych samych reguł. W odniesieniu do żądania udzielenia informacji pojawia się przede wszystkim wątpliwość dotycząca zakresu obowiązku udzielenia odpowiedzi wobec konieczności

188 C. sMIts, D. wAelBRoeCK, Le droit de concurrence..., podają przykład sprawy

Autodesk, w której francuski organ ochrony konkurencji nałożył karę pienieżną na spółkę za system selektywnej dystrybucji, który następnie został zaakceptowany przez Komisję Europejską. W sprawie Visa International z kolei KE uznała, że za‑

sada niedyskryminacji stosowana przez tę spółkę nie naruszała prawa konkurencji, podczas gdy uprzednio zakazały jej organy: szwedzki i holenderski; s. 151.

189 Podane za: C. sMIts, D. wAelBRoeCK, Le droit de concurrence..., s. 151.

190 Zob. szerzej: F. PUel, l. FRANÇoIs‑MARtIN, Droits des entreprises et sort

des documents saisis ou copiés dans les enquêtes de concurrences, Concurrences nr 2/2008, s. 1.

191 O skali zjawiska wymiany informacji – e. DAVID, Cooperation among national

au-thorities…, s. 9. Zob. też: K. DeKeyseR, M. JAsPeRs, A New Era…, s. 4.

poszanowania prawa do zachowania milczenia i znaczenia orzeczenia Orkem¹⁹² (dotyczącego tzw. prawa do niezeznawania przeciwko sobie).

W myśl tego orzeczenia „przedsiębiorstwa nie mogą być zmuszone do przyznania, że popełniły naruszenie”. Prawo to nie jest jednak nieogra‑

niczone, ponieważ muszą one „odpowiadać na pytania dotyczące faktów oraz przedstawić dokumenty, nawet jeśli te informacje mogą służyć do ustalenia istnienia naruszenia tego przedsiębiorstwa lub innego przed‑

siębiorcy”¹⁹³. Stanowisko sądów unijnych jest w tym względzie mniej korzystne dla przedsiębiorstw niż stanowisko ETPC¹⁹⁴. Według tego ostatniego sądu, na prawo do niezeznawania przeciwko sobie można się powoływać również w reakcji na pytania dotyczące stanu faktycznego, podczas gdy w prawie unijnym przyznanie się do zaistniałych okolicz‑

ności faktycznych stanowi motyw obniżenia wysokości kary pieniężnej.

Komisja Europejska wyjaśnia te różnice, podnosząc, że postępowanie unijne opiera się na współpracy z przedsiębiorstwem i gdyby umożliwić przedsiębiorstwu niezeznawanie w sprawie faktów, to postępowanie sta‑

łoby się zupełnie nieefektywne¹⁹⁵. Ze względu na to, że wykorzystanie

192 Wyrok ETS w z 18.10.1989 r. w sprawie 374/87 Orkem v. KE, [1989] ECR 3283.

193 C. sMIts, D. wAelBRoeCK, Le droit de concurrence..., s. 156. SPI wypowiedział

się na temat prawa do zachowania milczenia: wyrok SPI z 29.04.2004 r. w spra‑

wie T‑236/01, T‑239/01, T‑244/01 do T‑246/01, T‑251/01 i T‑252/01 Tokai Karbon Co Ltd i in. v. KE, [2004] ECR II‑1181, pkt 406. Tak samo: wyrok ETS z 25.01.2007 r. w sprawie C‑411/04 P Salzgitter Mannesmann GmbH, dawniej Mannesmannröhren-Werke AG v. KE, [2007] ECR I‑959, pkt 77 i 78.

194 C. sMIts, D. wAelBRoeCK, Le droit de concurrence..., s. 156, zwraca na to też

uwagę: G. tURNo, Prawo odmowy przekazania..., s. 38 i n. Zob. wyrok ETPC z 25.02.1993 r. Funke v. Francja, nr skargi 10828/84; wyrok ETPC z 8.02.1996 r.

Murray v. Zjednoczone Królestwo, nr skargi 18731/91; wyrok ETPC z 17.12.1996 r.

Saunders v. Zjednoczone Królestwo, nr skargi 19187/91; wyrok z 20.10.1997 r. Servès v. Francja, nr skargi 20225/92. Zob. też: M. BeRGeR, Self-Incrimination and the European Court of Human Rights: Procedural Issues in the Enforcement of the Right to Silence, E.H.R.L.R. nr 5/2007, s. 514‑533.

195 C. sMIts, D. wAelBRoeCK, Le droit de concurrence..., s. 157‑158. Podobnie:

B. tURNo, Prawo odmowy przekazania..., s. 34.

uzyskanych informacji jako materiału dowodowego jest zagwarantowane w akcie prawa unijnego, jakiekolwiek odmienne rozwiązania w prawie krajowym (np. dające szersze prawa do obrony) nie może zapobiec wy‑

korzystaniu uzyskanych informacji¹⁹⁶.

W art. 12 rozporządzenia 1/2003, przewidującym, że „Komisja i or‑

gany ochrony konkurencji Państw Członkowskich mają uprawnienia do

„wzajemnego przekazywania i wykorzystywania jako dowodu wszelkiego rodzaju materiałów o charakterze faktycznym lub prawnym, w tym infor‑

macji poufnych”, zostały jednak przyjęte specjalne środki ochrony wobec osób fizycznych. Ustęp 3 art. 12 rozp. 1/2003¹⁹⁷ przewiduje, że informacja uzyskana w takim trybie może zostać wykorzystana jako dowód w celu na‑

łożenia sankcji na osoby fizyczne tylko w dwóch przypadkach. Otóż jest to możliwe wówczas, gdy przepisy prawne organu przekazującego informacje przewidują sankcje podobnego rodzaju w odniesieniu do naruszenia art. 101 lub art. 102 TFUE, albo wówczas, gdy informacja została zebrana w sposób, który odzwierciedla ten sam zakres ochrony prawa do obrony osób fizycz‑

nych, jaki przewidziano w krajowych przepisach organu otrzymującego (w takim przypadku udzielona informacja nie może być wykorzystana przez organ ją otrzymujący do nałożenia kary pozbawienia wolności)¹⁹⁸.

5.2.2. Kontrola

Podobne problemy (jak przy żądaniu informacji) mogą się poja‑

wić w sytuacji, gdy jeden organ krajowy występuje do drugiego organu z prośbą o przeprowadzenie kontroli na jego rzecz i w jego imieniu.

Tutaj również reguły proceduralne poszczególnych państw członkow‑

skich mogą się różnić. W niektórych państwach dopuszczalne są kon‑

trole w miejscu zamieszkania pracowników przedsiębiorstwa, w innych

196 W ten sposób: K. DeKeyseR, M. JAsPeRs, A New Era…, s. 6.

197 Zob. też pkt 39 obwieszczenia dot. ECN.

198 C. sMIts, D. wAelBRoeCK, Le droit de concurrence..., s. 160.

nie. Podobnie kontrola i utrwalanie treści rozmów telefonicznych nie są dopuszczalne we wszystkich państwach. Wymóg uzyskania zezwolenia sądu na przeprowadzenie kontroli nie jest też konieczny we wszystkich państwach członkowskich UE. Wobec tych różnic można się zastana‑

wiać: czy organ krajowy może się opierać na informacjach, które zostały zebrane w sposób nieodpowiadający standardom przewidzianym w jego państwie; czy przedsiębiorca może w takich okolicznościach odmówić prawa przeprowadzenia kontroli i czy organ krajowy może zakwestio‑

nować skuteczność przeprowadzonej kontroli¹⁹⁹.

Art. 20 ust. 7 rozp. 1/2003 przewiduje, że sądowe „zezwolenie”

na kontrolę jest wymagane tylko wówczas, gdy wymaga tego pra‑

wo krajowe. Od czasu gdy w sprawie Roquette ETS przyjął, że do przeprowadzenia kontroli na użytek stosowania art. 81 lub art. 82 TWE (obecnie art. 101 lub art. 102 TFUE) konieczne jest uzyskanie zgody sądu, można uznać, że orzeczenie to jest również wiążące dla krajowych organów ochrony konkurencji, w przypadku gdy stosują one unijne przepisy o ochronie konkurencji²⁰⁰. Za takim wnioskiem przemawia fakt, że orzeczenie to zostało wydane w odpowiedzi na pytanie prejudycjalne francuskiego sądu kasacyjnego i zgodnie z wy‑

kładnią art. 267 TFUE (dawny 234 TWE) jest wiążące dla wszystkich sądów państw członkowskich²⁰¹.