STARZENIE SIĘ A CZYNNOŚĆ NEREK I UKŁADU MOCZOWEGO

U wielu osób w miarę starzenia się organizmu pojawia się stopniowy spadek rezerwy czynnościowej nerek.

Zmiany zwyrodnieniowe występują w komórkach nabłonka kanalików nerkowych. W licznych uchyłkach kanalików dalszych i zbiorczych gromadzić się mogą złuszczone nabłonki i bakterie, przekształcając te uchyłki w pojedyncze torbiele.

Zmiany wsteczne pojawiają się w większych naczyniach nerkowych i w tętniczkach

doprowadzających, stopniowo upośledzając ukrwienie miąższu nerki, szczególnie obwodowej części kory.

Zmiany inwolucyjne obejmują głównie korową część nerki i wyrażają się spadkiem masy tego narządu. Szkliwienie kłębuszków nerkowych prowadzi do postępującego zaniku całych nefronów. Obniża się filtracja kłębuszkowa, przepływ osocza oraz resorpcja i sekrecja kanalikowa. U osób powyżej 80 roku życia przepływ osocza przez nerki jest ok. 40% niższy niż u osób 40-letnich.

U ludzi starych upośledzona konwersja sodu i wody doprowadza często do:

 odwodnienia i niedoborów sodu

 przewodnienia organizmu

Częstą i bardzo uciążliwą dolegliwością u ludzi starych jest nietrzymanie moczu. Należy ono do tzw. zespołów geriatrycznych, których mechanizm jest wieloczynnikowy. Okresowe nietrzymanie moczu może towarzyszyć ostrym stanom zapalnym płuc, serca i dróg

moczowych. Może być również wywołane przez czynniki psychogenne, najczęściej depresję.

Utrwalone nietrzymanie moczu wiąże się najczęściej z zaburzeniem czynności mięśniówki pęcherza moczowego.

Przerost gruczołu krokowego występuje u ponad 70% mężczyzn powyżej 70 roku życia, a u ponad połowy spośród tych mężczyzn pojawiają się zaburzenia opróżniania pęcherza

moczowego. Przewlekłe utrudnienie odpływu moczu prowadzi do zwyrodnienia i przerostu tkanki łącznej w mięśniu opróżniającym pęcherz.

W świetle teorii stresu replikacyjnego zarówno zmiany starcze w obrębie miąższu nerek, jak i zmiany w naczyniach nerkowych (angiopatie, miażdżyca) uważa się za odległy efekt stresu replikacyjnego, powodujący wchodzenie coraz większej liczby komórek w fazę G0. W przypadku komórek bezpośrednio tworzących nefrony efektem tego jest upośledzenie zdolności do regeneracji, a następnie zanik (inwolucja). W przypadku komórek ścian naczyń krwionośnych efektem jest także upośledzenie zdolności do naprawy i regeneracji – utrata elastyczności naczyń i wzrost podatności na zmiany miażdżycowe i inne angiopatie.

Układ moczowy

• masa nerek zmniejsza się po 40 r.ż. o ok. 20% u osób po 80 r.ż. a pomiędzy 30 a 80 r.ż. nerki mogą tracić do 50% swojej wydolności

• włóknienie i szkliwienie kłębuszków i śródmiąższu nerek oraz z zanik kanalików nerkowych

• w wyniku stwardnień naczyń nerkowych zmniejsza się przepływ krwi w obrębie kory o około 50%, co prowadzi do postępującego spadku filtracji kłębuszkowej w tempie 0,8-1,0 ml/min/1,75 m ² rocznie

• zaburzenia mechanizmów zagęszczania moczu - powoduje obniżenie gęstości względnej porannej próbki moczu do około 1020-1023 g/l

• upośledzeniu ulegają mechanizmy odpowiedzialne za kontrolowanie gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej – w przypadku odwodnienia lub przewodnienia może dochodzić do zaburzeń, zwłaszcza gospodarki sodowej i potasowej oraz do kwasicy metabolicznej.

Zmiany zachodzące w obrębie nerek zwiększają ryzyko ostrej ich niewydolności (co 5-ty zgon w okresie okołooperacyjnym).

Zmiany anatomiczne i strukturalne nerek:

• Zmniejszenie rozmiarów i masy nerek spowodowane inwolucją naczyń nerkowych, kłębuszków i śródmiąższu:

– spadek masy z 250g w 40r.ż. do 180g w 80r.ż.

– wzrost liczby kłębuszków nieczynnych – szkliwienie i stwardnienie

• Skrócenie i zmniejszenie pojemności cewek proksymalnych

Zmiany w dolnych drogach moczowych:

• zmniejszenie pojemności pęcherza

• zwiększenie objętości moczu zalegającego po oddaniu moczu

• skrócenie cewki moczowej u kobiet i rozluźnienie zwieracza

• łagodny przerost prostaty u mężczyzn Skutek:

• nocne oddawanie moczu (1-2 razy w nocy)

• częste oddawanie moczu

• skłonność do infekcji dróg moczowych

• wysiłkowe nietrzymanie moczu

• trudności z rozpoczynaniem i kończeniem mikcji

• przerywany strumień moczu (u mężczyzn) Zaburzenie czynności nerek:

• zmniejszenie czynności około 1% z każdym rokiem

• spadek przepływu krwi przez nerki nawet do 50%

• zmniejszenie wielkości filtracji kłębuszkowej (ok. 1ml/min/rok)

• poziom kreatyniny nie wzrasta - stopniowe zmniejszenie masy mięśniowej, poziom mocznika wzrasta 0,2 mg/ml/rok

• zmniejszenie sekrecji i reabsorpcji cewkowej - spadek zdolności do zmian wydalania Na w stosunku do zmian zawartości Na w diecie - skłonność do rozwoju

hiponatremii

• zmniejsza się zdolność do zagęszczania i rozcieńczania moczu

• zmniejszenie uwalniania reniny i aldosteronu Najczęstsze choroby to:

• choroby tętnic nerkowych, które są częstą przyczyną przewlekłej niewydolności nerek i nadciśnienia tętniczego u osób w starszym wieku,

• zmiany miażdżycowe obejmujące drobne naczynia tętnicze nerek, a także zatory cholesterolowe, które mogą prowadzić do postępującej niewydolności nerek

• ostra niewydolność nerek - charakteryzuje się:

– częstym występowaniem,

– zmianami w tętnicach nerkowych,

– zaburzoną czynnością autonomicznego układu nerwowego,

– upośledzoną autoregulacją przepływu nerkowego oraz chorobami ogólnoustrojowymi ( nadciśnienie tętnicze, niewydolność krążenia).

Układ rozrodczy U kobiet: menopauza

• zahamowanie wydzielania estrogenów

• zanik błony śluzowej pochwy

• ↓ wydzielania śluzu

• infekcje, świąd, osłabienie funkcji zwieraczy U mężczyzn: andropauza

• ↓ wydzielania testosteronu

• zaburzenie erekcji u ok. 25 % ok.65 r. ż.

Układ rozrodczy

• kobiety tracą zdolność rozmnażania około 40 lat od osiągnięcia dojrzałości płciowej

• zdrowi mężczyźni mogą zachować te funkcje do późnej starości

• u kobiet proces starzenia przebiega bardziej gwałtownie. Hormony płciowe oddziałują na wszystkie tkanki jej organizmu, a wiec ich utrata wywołuje zmiany nie tylko w narządach rozrodczych (utrata wody i zanik tkanki tłuszczowej powoduje zwiotczenie skóry twarzy, piersi stają się obwisłe, w talii na ramionach i udach odkłada się tłuszcz)

• starzenie się męskich narządów rozrodczych ma mniej spektakularny przebieg, przez co nawet w szóstej dekadzie życia większość z nich może płodzić dzieci

• u mężczyzn powiększa się gruczoł krokowy powodując utrudnienie w oddawaniu moczu. Schorzenie to występuje u 80% 80-latków. W większości zmiana ta ma charakter łagodny, ale może się okazać procesem złośliwym.