Stawanie siê

Etyka relacyjna wi¹¿e siê z etyk¹ stawania siê, oznacza to „wspó³zale¿noœæ z wieloma innymi”, z uwzglêdnianiem zewnêtrznych innych [Braidotti 2014: 176 i n.]. Zdaniem Daniela Goodleya i Katherine Runswick-Cole [2014] osoby z upo-œledzeniami fizycznymi, sensorycznymi lub poznawczych s¹ obiektem niezliczo-nej liczby praktyk kulturowych, zawodowych, politycznych i dyscyplinarnych, które kszta³tuj¹ ich samych oraz ich wzajemne relacje ze œwiatem. Badania nie-pe³nosprawnoœci wymagaj¹ przyjêcia za³o¿enia, ¿e niepe³nosprawnoœæ pozostaje w sieci wspó³zale¿nych po³¹czeñ z innymi ludŸmi, technologiami, podmiotami in-nymi ni¿ ludzkie, relacjami komunikacyjin-nymi w przestrzeni wype³nionej ludŸmi i innymi podmiotami, nowymi technologiami [Goodley, Runswick 2014]. W przy-padku osób z niepe³noprawnoœci¹ i specyficznych relacji jakie posiadaj¹ wa¿ne wydaje siê badanie zarówno iloœci, jak i jakoœci ich relacji. Warto te¿ poddaæ anali-zie jakoœæ us³ug, ofert i ile z nich to oferty z obszaru praktyk dyscyplinarnych, zarz¹dzania cia³em i ¿yciem niepe³noprawnych. Nale¿a³oby te¿ przenalizowaæ relacje w kontekœcie w³adzy, autorytetu i oporu [Bednarek 2014; Braidotti 2014; Krause 2014].

W badaniach nad niepe³nosprawnoœci¹ trzeba te¿ podj¹æ dyskusjê kto ma moralne, polityczne prawo do analizy problemów cz³owieka? Teoretycy czy prak-tycy, czy rodzice? Je¿eli teoretycy to co z tymi, którzy ignoruj¹ sam fakt, ¿e osoby z niepe³nosprawnoœci¹ nie maj¹ przyzwolenia do zajmowania kategorii cz³owie-ka [Szkudlarek 2008].Micha³ Kruszelnicki pyta: jak mo¿na dalej ufaæ humanisty-ce, skoro wiadomo, ¿e rzekomo obiektywne teorie tworzone by³y tylko przez tych

i dla tych, którzy dysponowali „normatywn¹” racjonalnoœci¹, seksualnoœci¹, sta-tusem spo³ecznym oraz s³u¿y³y wzmacnianiu struktur dominuj¹cych i opresyjne-go porz¹dku dla wszystkich „innych” [Kruszelnicki 2008: 16].

Niepe³nosprawnoœæ wydaje siê byæ tym fenomenem, który wskazuje na ko-niecznoœæ dyskusji z tezami humanizmu.Niepe³nosprawnoœæ wymaga bowiem nienormatywnego sposobu ¿ycia. Pokazuje nieprzydatnoœæ humanistycznych idei[Braidotti 2014: 151]. Uwa¿am, ¿e niepe³nosprawnoœæ wymaga nowych onto-logii i nowych sposobów analizy dotycz¹cych ¿ycia i umierania.

Pogl¹dy posthumnistów wskazuj¹ na przesuniêcie tego – jak rozumiemy – Cz³owieka, ale tak¿e na koniecznoœæ przemyœlenia naszych relacji z naszymi œro-dowiskami, mieszkañcami naszego otoczenia, ludzi i nie-ludzi w naszym œwiecie. W tym kontekœcie mog¹ te¿ byæ prowadzone przemyœlenia co do niepe³nospraw-noœci. W tym przypadku wa¿ne mog¹ okazaæ siê takie tezy, jak: odejœcie od binarnoœci, dialektyki negatywnej ró¿nicy, podkreœlanie heteronomii i wielo-aspektowych relacji, odejœcie od autonomii i samodoskonal¹cych praktyk dyscy-plinarnych. Ale w posthumanistycznych rozwa¿aniach o niepe³nosprawnoœci na-le¿a³oby te¿ zadaæ inne pytanie: Czy aby proponowana teoretyczna krytyka humanistycznych idea³ów (indywidualizmu, niezale¿noœci, autonomii, prawa wyboru zwi¹zanego z prawami cz³owieka) nie stanowi zagro¿enia dla samych osób niepe³nosprawnych? Ale to ju¿ temat na inny artyku³.

Bibliografia

Agamben G. (2008), Homo sacer, t³um. M. Salwa, Prószyñski i S-ka, Warszawa. Arendt H. (2000), Kondycja ludzka, t³um. A. £agodzka, Fundacja Altheia, Warszawa. Bakke M. (2012), Bio-transfiguracje, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznañ.

Bednarek J. (2014), Nowa kartografka wspó³czesnoœci [w:] R. Braidotti, Po cz³owieku, t³um. J. Bednarek, A. Kowalczyk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 11–45. Bednarek J. (2014), Emancypacyjna obietnica posthumanizmu, „Praktyka Teoretyczna”, nr 4(14),

s. 171–177.

Braidotti R. (2014), Po cz³owieku, t³um. J. Bednarek, A. Kowalczyk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Cesaire A. (1955), Discurs sur le colonialisme, Presence Africaine, Paris.

Derrida J. (1992), Kres cz³owieka, [w:] J. Derrida. Pismo filozofii, t³um. B. Banasiak, Inter esse, Kraków.

Derrida J. (2002), The Animal that Therefore I Am, t³um. D. Wills, „Critical Inquiry”, vol. 28(2), s. 369–418.

Derrida J. (2002), Kres cz³owieka, t³um. A. Dziadek, J. Margañski, P. Pieni¹¿ek, Wydawnictwo KR, Warszawa.

Deluze G., Guattari F. (1972), L’Anti-Oedipe. Capitalisme et shizophrenie, Editions de Minut, Paris.

Deleuze G. (1997), Ró¿nica i powtórzenie, t³um. B. Banasiak, K. Matuszewski, Wydawnictwo KR, Warszawa.

Deleuze G., Guattari F. (2000), Co to jest filozofia?, t³um. P. Pieni¹¿ek, S³owo/Obraz/Terytoria, Gdañsk.

Fanon F. (1985), Wyklêty lud ziemi, t³um. H. Tygielska, PIW, Warszawa.

Foucault M. (2006), S³owa i rzeczy. t³um. T. Komendant, S³owo/Obraz/Terytoria, Gdañsk. Foucault M. (2011), Narodziny biopolityki, t³um. M. Herer, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa.

GoodleyD.,Runswick-ColeK. (2016), Becoming dishuman: thinking about the human through

dis/ability, „Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education”,vol. 37(1), s. 1–15. Grosz E. (2005), Time Travels. Feminism, Nature, Power, Duke University Press, Durham,

London.

Haraway D. (1997), Modest_Witness@Second_Millenium.FemaleMan©_ Meets_OncoMouse™, New York–London, s. 192–197.

Haraway D. ( 2004), Nasze cia³a, nasze ¿ycie, t³um. J. Puzewicz-Barska, E. Tomaszewicz, Wy-dawnictwo Gdañskie, Gdañsk.

Haraway D. (2004), The Promises of Monsters. A Regenerative Politics for Inappropriate/d Others, The Harawey Reader, Routledge.

Harawey D. (2009), Wiedze usytuowane i przywilej czêœciowej/ograniczonej perspektywy, t³um.

A. Czarnacka, Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego,

http://www.ekologia-sztuka.pl/pdf/haraway1988.pdf[dostêp: 07.07.2018].

Heidegger M. (1977), List o «humanizmie», t³um. J. Tischner [w:] red. K. Michalski, Budowaæ,

mieszkaæ, myœleæ. Eseje wybrane, PIW, Warszawa.

Irigaray L. (2010), Ta p³eæ (jedn¹) p³ci¹ niebêd¹cy, tum. S. Królak, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloñskiego, Kraków.

Jonak £. (2011), Science fiction i ten drugi posthumanizm, „Kultura Liberalna”, vol. 135(32),

https://kulturaliberalna.pl/2011/08/09/marody-jonak-bucholc-dukaj-postep-obcosc-i-wygasajace-czlowieczenstwo-fantastycznie/#2[dostêp: 07.07.2018].

Kaszowska-Wander K. (2007), De (post) homine, „Terminus”, z. 1(16), s. 6–7.

Kowalczyk A. (2010), Wspólnota poszerzona – spotkania ludzkich i pozaludzkich aktorów, „Prak-tyka Teoretyczna”, vol. 1(1), s. 94–115.

Krause A. (2004), Cz³owiek niepe³nosprawny wobec przeobra¿eñ spo³ecznych, Oficyna Wydawni-cza „Impuls”, Kraków.

Kristeva J. ( 2007), Potêga obrzydzenia, t³um. M. Falski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiel-loñskiego, Kraków.

Kruszelnicki M. (2008), Po humanizmie. Mira¿e podmiotowoœci (Wprowadzenie do dyskusji), „Forum

oœwiatowe. Numer specjalny”, s. 15–23,https://opub.dsw.edu.pl/bitstream/11479/84/1/

Po_humanizmie_Miraze_podmiotowosci_Wprowadzenie_do_dyskusji%281%29.pdf [dostêp: 08.08. 2018].

Latour B. ( 2011), Nigdy nie byliœmy nowoczeœni, t³um. M. Gdula, Oficyna Naukowa, Warszawa. Latour B. (2013), Nadzieja Pandory, t³um. K. Abriszewski, Wydawnictwo Naukowe UMK,

Toruñ.

Lyotard J-F. (1997), Kondycja ponowoczesna, t³um. M. Kowalska, J. Migasiñski, Fundacja Aletheia, Warszawa.

M¹kowska J. (2015), Korpor(e)alna materialnoœæ i nomadyczna podmiotowoœæ wed³ug Rosi Braidotti [w:] Z. £odyga, J. W³odarczyk, Po humanizmie. Od technokrytyki do Animals Studiem, Wy-dawnictwo Naukowe Katedra, Gdañsk, s. 138–155.

Richard R.D. (2000), Animal Revolution. Changing Attitudes Toward Speciesism, Berg Publis-hers, Oxford.

Simon B. (2003), Introduction: Toward a Critique of Posthuman Futures, „Cultural Critique”, no. 53, s. 1–9.

Scott J. (2018), Producing and Consuming the Posthuman Body in Superhero Narratives,https://

nthmind.wordpress.com/posthumanism-and-superheroes-notes-from-phd-land/pro-ducing-and-consuming-the-posthuman-body-in-superhero-narratives/[dostêp: 08.08.2018]. Szkudlarek T. (2008), Dyskursywna konstrukcja podmiotowoœci („Puste znacz¹ce” a pedagogika

kultury), „Forum Oœwiatowe”, no. 20, s. 125–139.

World Transhumanist Association, http://humanityplus.org/Philosophy/

Transhumanist-declaration/ [dostêp: 22.01.2015].

iek S.,ButlerJ.,Laclau E.( 2014), Przygodnoœæ, hegemonia, uniwersalnoœæ, t³um. J. Kuty³a,

Disability. Discourses of special education No. 32/2018 _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

S³awomira Sadowska