do jednej klasy gleb brunatnych.
W YKAZ STOSOW ANYCH M ETOD
Skład mechaniczny oznaczono metodą pipetową po usunięciu w ęgla nów i próchnicy [44, 46].
Ciężar w łaściw y oznaczono piknometrycznie.
Ciężar objętościowy, wilgotność chwilową, pojemność wodną kapi larną oznaczono w m etalowych cylinderkach o pojemności 100 cm3.
Maksymalną higroskopowość oznaczono w g Nikołajewa. W spółczyn nik więdnięcia w yliczono mnożąc MH przez 1,7 [30].
Krzywe sorpcji w ody oznaczono w g m etody Richardsa, zmodyfiko wanej przez Ś w i ę c i c k i e g o [59].
Porowatość ogólną w yliczono na podstawie ciężaru w łaściw ego i ob jętościowego.
Przyjęto, że pory duże to te, które w ypełnia powietrze, średnie za wierają wodę przyswajalną dla roślin, a małe — wodę niedostępną dla roślin w warunkach odpowiadających PWP i PW [30].
pHKci i рНн го oznaczono metodą elektrometryczną przy użyciu elek trody szklanej [44].
Kwasowość w ym ienną oznaczono metodą Daikuhary oraz glin w y m ienny metodą Sokołowa [44].
Kwasowość hydrolityczną oznaczono metodą Kappena [44].
Pojem ność sorpcyjną w stosunku do kationów Ew, T h, Tm obliczono na podstawie oznaczeń S, H'™, Hh, a oprócz tego Tm , Tm—S M, S^ oz naczono metodą M ehlicha [37, 46].
K ationy w ym ienne w glebach bezwęglanowych oznaczono w g m eto
dy Gedrojcia stosując do wypierania tych kationów roztwór
metodą szwajcarską, stosując do w yciągów glebowych roztwór 0,5n NH4CI + NH3 o pH 8,2 [44].
Zawartość CaC03 w glebach oznaczono metodą Scheiblera [44]. Próchnicę oznaczono metodą Tiurina [44].
Frakcje związków hum usowych i niehum usowych oznaczono m eto dą Tiurina [27, 48].
Wolną krzemionkę i w olny glin oznaczono w wyciągu 0,5n NaOH w częściach gleby < 2 mm w g m etody Fostera [13, 46].
W olne żelazo w częściach gleby < 2 mm oznaczono metodą Aquilera i Jacksona używając jako środka wiążącego cytrynjanu sodu [1, 46], a jako środka redukującego — hydrosiarczynu sodu. Żelazo tzw. ruch liw e, tzn. rozpuszczalne w 0,05 n H2S 0 4, oznaczono metodą G erei’a [16, 46].
Potas i fosfor przyswajalny oznaczono metodą Egnera-Riehma [44]. Form y fosforu oznaczono w g m etody opublikowanej przez B r o - g o w s k i e g o [2].
Miedź oznaczono w w yciągu stężonych kwasów (HNO3, H2S 0 4, HC1) po uprzednim spaleniu substancji organicznej w g P e j w e [51] i R i n- k i s a [55]. Miedź przyswajalną oznaczono metodą Henriksena i Jen- sena w wyciągu 0,02m EDTA. Obie form y miedzi oznaczono kolory m etrycznie używając dwuetylodwutiokarbam inianu sodu ( C h e n g i B r a y [4], H e n r i k s e n i J e n s e n [21]). Barwny kompleks dwu- etylodwukarbam inianu m iedzi ekstrahowano czterochlorkiem węgla i uzyskany ekstrakt mierzono w kolorymetrze Langego.
Molibden ogółem i przyswajalny w wyciągach stężonych kw asów i w wyciągach kwaśnego szczawianu amonowego oznaczono metodą ro- dankową w g D o b r i c k o j [8] dodając 4% NaF i 20% N aN 03. Do w y ekstrahowania wytworzonych związków kom pleksowych m ilibdeno-ro- dankowych o zabarwieniu oranżowożółtym użyto alkoholu izoam ylow e- go. Molibden w barwnych ekstraktach alkoholu izoam ylowego oznaczo no w kolorym etrze Langego stosując niebieski filtr.
Mangan oznaczono kolorym etrycznie w g m etody podanej w pracy M u s i e r o w i c z a i C z a r n o w s k i e j [43, 45]. Cynk rozpuszczal ny w stężonych kwasach zadawano ditizonem, następnie ekstrahowano czterochlorkiem w ęgla i oznaczano kolorym etrycznie metodą Sandella w g M a r c z e n k i [36].
Bor rozpuszczalny w wodzie oznaczono wg m etody Truoga [43, 44] i diantrinidowej [23].
W yciągi wodne sporządzono w g Bergera, Truoga [43, 44], a następnie oznaczano w g zmodyfikowanej m etody podanej przez K a b a t ę [23]: 10 ml w yciągu wodnego plus 5 m l roztworu nasyconego Ca(OH)2 plus 3 ml H2O2 30% odparowano na łaźni wodnej i wyprażono w tempera tu
118 A. M usierow icz i in n i
rze 550°C przez 45 min. Pozostałość rozpuszczono w 2 m l stężonego H2SO4 (c. wł. 1,84), wstawiono do suszarki o temperaturze 100°C na 10 min, a następnie dodawano 20 m l roztworu 0,0 1% 1Д diantrimidu w stężonym kwasie siarkowym z dodatkiem wody w stosunku 9 do 1, przenoszono do erlenm ayerek z doszlifowanym korkiem o pojemności 50 ml, wstawiano do suszarki i ogrzewano w temperaturze 80°C w ciągu 3 godz, a wreszcie oznaczono kolorym etrycznie stosując filtr 630 lub
610 \x.
Analizę chemiczną całkowitą frakcji < 1 mm i < 0,002 mm gleby wykonano w stopach z Na2C 03 w tyglu platynow ym oznaczając [44,46]: K20 — metodą płom ieniową wprowadzając poprawkę na obecny sód [9],
CaO — oksydym etrycznie [44, 46],
MgO — kolorym etrycznie przy użyciu żółcieni tytanowej.
Fosfor oznaczono w wyciągach stężonych kwasów HNO3 i H2S 04 w częściach gleby < 1 mm i w częściach <C 0,002 mm [44, 46].
L ITER A TU R A
[1] A q u i l e r N. H., J a c k s o n M. L.: Soil Science of A m erica P roceedings, vol. 17, M adison, V isconsin 1953.
[2] B r o g o w s k i Z.: F osfor o rg an ic zn y i m in e ra ln y w n ie k tó ry c h gleb ach p ia skow ych P olski. Roczn. G lebozn., t. XVI, z. 1.
[3] B r o w n D. A., P l a c e G. A., P e t t i e t J. V.: The effec t of soil m o istu re upon cation ex change in soil and n u tr ie n t u p ta k e by p la n tas. 7-th In t. C on gress of Soil Science. M adison, Wise. Ill/T V f 56, 1960.
[4] C h e n g K. W. , B r a y R. H .: Tw o specific m ethods of d ete rm in in g copper in soil and p la n t m a teria l. A nal. Chem., t. 25, 1953, s. 655—659.
[5] C z a r n o w s k a K.: M iedź i m olib d en w w ażniejszych g lebach w oj. w a r szaw skiego. W a rsza w a 1964, m aszynopis.
[6] C z e r w i ń s k i Z.: G leby bielicow e leśne i u p ra w n e w y tw o rzo n e z p iasków różnego pochodzenia geologicznego. W d ru k u .
[7] D i h l e W. P., T r u o g E., B e r g e r K. C.: B or d e te rm in a tio n in soils and p la n ts sim p lified curc'um in p ro ce d u re . A nal. Chem., t. 26, 1954, s. 418—421. [8] D o b r i c k a j a J. I.: M ietody opried d elen ija m ik ro e lem e n tó w w poczw ach
i ra stie n ija c h . Izdat. A.N. SSSR, M oskw a 1958.
[9] D o j l i d o J.: B ad an ie w p ły w u su b sta n c ji tow arzy szący ch na oznaczanie sodu i p o ta su w w odzie m e to d ą fo to m e trii płom ieniow ej — obliczenie p r e cyzji m etody. Gaz, W oda i T ec h n ik a S a n ita rn a , R. 36, n r 10, 1962.
[10] G o ł g o w S. U., Z i t k o w a A. A., W i n o g r a d o w a G. R.: V I I I -th In t. C ongress of Soil Science. B u c h a re s t 1964.
[11] D u c h a u f o u r P.: S tatio n s, ty p e s d ’h u m u s e t g ro u p em e n ts écologiques. R e v u e F o re stie re F ra n ç a ise , n r 6, 1960, s. 484—494.
[12] D u c h a u f o u r P.: P re cis de P edoligie. D euxièm e ed itio n e n tiè re m e n t r e fondue. M asson e t C -ie E d ite u rs, P a ris 1965.
[14] F r a n t z m e i e r D. P., W h i t e s i d e E. P., E r i c k s o n A. E.: R e la tio n sh ip o f te x tu r e classes of fine e a r th to re a d ily a v a ila b le w a te r. 7 -th In t. C ongress of Soil Science. Madison. W ise. I, 36, 1960.
[15] F r i d l a n d W. M.: Ob opodzo liw an ji i ilim e riz a c ji (obeziliw anji). P oczw o- w iedien. 1, 1958, s. 27—38.
[16] G e r e i L.: B e iträg e z u r U n te rsu c h u n g d es leich tlö sslich e n E ise n - und A lu m in iu m g eh a lte s u n g a risc h e r B odentypen. A grochem ie u. B odenkunde, B. 5, n r 2, B u d a p e st 1956.
[17] G i e r a s i m o w J. P .: F izyko-geografiC zeskij a tła s m ieżd. M oskw a 1964, AN SSSR.
[18] G i e r a s i m o w J. P., G ł a z o w s k a j a M. A .: O snow y po czw o w ied ien ija i gieo g rafii poczw. M oskw a 1960.
[19] G r i g g J. W.: A ra p id m e th o d fo r th e d e te rm in a tio n of m o ly b d en u m in soils. T he A n aly st, t. 78, 1953, s. 470—473.
[20] H a r t m a n n F .: Z u r F ra g e des N ä h rsto ffb ila n z im W aldboden. A llgem eine F o rstz e itu n g 1963, 74. Ja h rg a n g , Folge, 7/8 (April). V erlag G eorg F ro m m e S. Co., W ien V.
[21] H e n r i k s e n A., J e n s e n H. L.: C h em ical a n d m icrobiological d e te r m in a tio n s of copper in soil. A cta A g ric u ltu ra S can d in av ica, t. 8, 1958, s. 441—469. [22] J a c k s o n M. L.: Soil chem ical an aly sis. N ew Y ork 1958.
[23] K a b a t a A.: P rz eg lą d fo to m e try c zn y c h m etod oznaczania m ik ro e lem e n tó w (Cu, Co, Zn, Mo, B) w ro ślin a ch i glebach. P a m ię tn ik P u ław sk i, P ra c e IUNG, z. 3, 1961.
[24] K a u r i c z e w I. S., N o z d r u n o w a E. M.: O bszczije czerty gen ezisa poczw w rem ien n o g o izbytocznogo u w łaż n ie m ja . AN SSSR, Izd. „N a u k a ”, M oskw a 1964.
[25] K l i m e s - S z m i k A.: U b er d ie E in te ilu n g d e s P o re n ra u m e s u n d d e n Z u sa m m e n h an g den P o re n v e rh ä ltn isse n un d dem g en etisch en B o dentyp. A g ro - k em ia es T a la jta n , t. 13, 1964. S up lem en tu m .
[26] K o n e c k a - B e t l e y K.: S tu d ia n ad k o m p lek sem so rp cy jn y m gleb w y tw orzo n y ch z gliny zw ałow ej w n a w ią z a n iu do ich genezy. R oczniki G le- bozn. t. X, z. 2, s. 469—524, W a rsza w a 1961.
[27] K o n o n o w a M. M.: O rganiczeskoje w ieszczestw o poczw y, AN SSSR,
M oskw a 1963.
[28] K o n o n o w a M. M. , B i e i c z i k o w a N. P .: U sk o rie n n y je m ieto d y o p rie - d ie le n ija sostaw a g u m u sa m in ie ra ln y c h poczw . P oczw ow iedien., n r 10, 1961. [29] K o w a l i ń s k i S, K o l l e n d e r - S z y c h A .: W pływ u ży tk o w a n ia gleb n a zm ianę ich w łaściw ości m orfologicznych i fizyko-chem icznych. Z eszyty N aukow e W SR W rocław , 23, 1959.
[30] K r ó l H.: S to su n k i w o d n o -p o w ie trzn e gleb środkow ej dzielnicy k lim a ty c z nej P olski. R oczrt Glebozn., t. 13, z. 1, 1963.
[31] K s i ą ż k i e w i c z M. , S a m s o n o w i c z J.: Z a ry s geologii P o lsk i. PW N, W arszaw a 1953.
[32] К u n d 1 e r P.: L essivé (P a ra b ra u n e rd e n , F ah le rd e n ) aus G eschiebem ergel d e r W urm E iszeit im n o rd d e u tsc h e n T iefland. Z eitsch. f. P fla n z e n e rn ., D ü n gung u. B odenkunde, 95 (140), z. 2.
[33] K w i n i c h i d z e M., P r u s i n k i e w i c z Z.: K w estia gleb b ru n a tn y c h . Roczn. G lebozn., t. II, 1952.
[34] L e n c e w i c z S., K o n d r a c k i J.: G eo g rafia fizy czn a P o lsk i PW N , W a r szaw a 1964.
120 A. M u sierow icz i in n i
[55] M a r c i n e k J.: S tu d ia nad fizyko-chem icznym i w łaściw ościam i gleb bielico w ych i b ru n a tn y c h N iziny W ielk o p o lsk o -K u jaw sk iej. Pozn. Tow. P rzy jació ł N auk. P ra ce K om isji N auk Roln. i LeśrL, t. 7, z. 7, P o zn ań I960.
[36] M a r c z e n k o Z.: O dczynniki organiczne w chem i n ieorganicznej. W a r
szaw a 1962.
[37] M e h l i c h A.: Soil Sei., 66, 1948.
[38] M u s i e r o w i c z A., Ś w i ę c i c k i C., H a m n y J.: N iek tó re w łaściw ości fizyczne w ażniejszych gleb te re n ó w n izinnych i w yżynnych F olski. Roczn. Glebozn. t. IV, 1955.
[39] M u s i e r o w i c z A., O l s z e w s k i Z., K u ź n i c k i F., Ś w i ę c i c k i C., K o n e c k a - B e t l e y K., L e s z c z y ń s k a E.: G leby w o jew ó d ztw a w a r
szaw skiego. Roczn. N auk Roln. t. 75-D, 1956.
[40] M u s i e r o w i c z A., K o n e c k a - B e t l e y K., K u ź n i c k i F . : G leby b ru n a tn e i czarne ziem ie zd e g rad o w an e okolic Łęczycy. Roczn. G lebozn., t. 2, W arszaw a 1957.
[41] M u s i e r o w i c z A., K o n e c k a - B e t l e y K. , K u ź n i c k i F.: W łaś ciwości chem iczne gleb b ru n a tn y c h okolic K u tn a i Łęczycy. Roczn. G lebozn., t. 6, W arszaw a 1958.
[42] M u s i e r o w i c z A.: G leboznaw stw o szczegółowe. II w yd. PW RiL, 1958, s. 552.
[43] M u s i e r o w i c z A.: N iek tó re m ik ro e lem e n ty w g lebach (Mo, Cu, Zn, B, Mn, Ti). Roczn. G lebozn., dodat. do t. IX., 1960, s. 3—25.
[44] M u s i e r o w i c z A. i w sp ó łp raco w n icy : G leby w ojew ództw a łódzkiego. Roczn. N au k Roln., t.. 86-D-389, 1960.
[45] M u s i e r o w i c z A., C z a r n o w s k a K.: M angan w w ażn iejszy ch g le b ach w o jew ó d ztw a łódzkiego. Roczn. N auk Roln., t. 84, z. 4, s. A, 1961. [46] M u s i e r o w i c z A., K o n e c k a - B e t l e y K. , K u ź n i c k i F.: Z a g a d
nien ie typologii gleb w ytw o rzo n y ch z lessów . Roczn. N au k Roln., t. 104-D, 1963.
[47] M u s i e r o w i c z A., Ś w i ę c i c k i C., K r ó l H., К i e r s n o w s к a A.: D ynam ika te m p e ra tu ry i w ilgotności gleb b ru n a tn y c h i pseudobielicow ych
okolic W arszaw y z u w zględnieniem n a w a d n ia n y c h gleb lekkich. Roczn.
Glebozn., t. 13, 1963, z. 1.
[48] M u s i e r o w i c z A., K o n e c k a - B e t l e y K., K r ó l H., S y t e k J., K o b y l i ń s k a J.: G leby lessow e o rn e w te re n a c h erodow anych. Roczn. N auk Roln., W arszaw a 1966. S eria 116-D.
[49] M ü c k e n h a u s e n E.: E n tste h u n g , E ig e n sch a fte n und S y stem atik d e r B öden d e r B u n d e sre p u b lik D eu tsch lan d . D L G -V erlag, GM BH, F ra n k fu r t a. M ain, 1962.
[50] N i k o ł a j e w a I. N.: W ozdusznyj reżim dieirnow o-podzolistoj poezw y na
raź n y ch u godjach. Poczwowiediien. n r 1, 1964.
[5JJ P e j w e J. W.: M ietodiczeskije u k a z a n ija po o p ried iele n iju m ik ro e le m e n tó w w poczw ach i ra stie n ija c h . Izd. AN Łot. SSR, R iga 1961.
[52] P o n d e l H.: F izyko-chem iczne i chem iczne w łaściw ości gleb b ru n a tn y c h i bielicow ych w y tw o rzo n y ch z gliny zw ałow ej P o jezierza K aszubskiego. P a m ię tn ik P u ła w sk i, z. 9, P ra ce IUNG, 1963.
[53] P r u s i n k i i e w i c z Z., K o w a l k o w s k i A.: S tu d ia G leboznaw cze
w B iałow ieskim P a r k u N arodow ym . Roczn. G lebozn., t. 15, z. 2. W arszaw a 1964.
[54] R e u t e r G.: L e s s iv e -B ra u n e rd e -In te rfe re n z e n au f G eschiebem ergel. Z eitsch. f. P fla n ze n ern ., Düng., u. B odenkun. 98 (143), 1962, z. 4, s. 240—246.
[55] R i n k i s G. J.: M ietody u skoriennogo k o lorim etriczeskogo o p ried iele n ija m ik ro e lem ien to w w biołogiczeskich o biektach. R iga 1963.
[56] S iu ta J.: W pływ p ro ce su glejow ego n a k sz ta łto w a n ie się cech m orfologicz nych i w łaściw ości chem icznych p ro filu glebowego. G leby w ytw orzone z lessu i gliny p y la ste j. Roczn. G lebozn., t. 10 z. 2, W a rsza w a 1961.
[57] S m i t h G u y D.: Sol classification. U n ite d S ta te s D e p a rtm e n t of A g ric u l tu re , 1960.
[58] S t r z e m s k i M.: R egiony p rzy ro d n iczo -ro ln icze w oj. białostockiego. P a m ię tn ik P u ław sk i, P ra c e ITJNG, ;z. 9, 1963.
[59] Ś w i ę c i c k i C.: A p a ra tu ra R ich a rd sa do oznaczania siîy w iąz an ia w ody w glebie (pF) i w ielkości k a p ila ró w glebow ych. Roczn. Glebozn., dod. do t. X,
1961.
[60] T i u r i n I. W. , I w a n o w a E. N. i in n i: O p ro je k tie legiendy m ieżd u n a- rod n o j poczw iennoj k a rty E w ropy. C e rc e ta ri de P edologie B u cu resti, S ep te m
b r e 1958, E d itu ra A cadem iei R epublicii P o p u lä re Rom ine.
[61] U g g l a H.: G leboznaw stw o leśne szczegółowe. PW RiL, W arszaw a 1965. [62] U z i a к S.: Clay m in e ra ls in soils fo rm e d of loess. A nn. Univ. M.C.S., v. XV,
1961, 'S. 11—20.
[63] Z o n n S. W., K a r p a c z e w s k i j L. O.: S ra w n ite ln o -g e n e tic z e sk a ja ch a- r a k tie ris tik a podzoła, d iern o w o -p o d zo listo j poczw y i sieroj leśnoj poczwy. AN SSSR, Izd. „N a u k a ”, M oskw a 1964.
[64] Ś w i ę c i c k i C. W.: Bor w ty p o w y ch glebach regionów n a tu ra ln y c h Polski. Roczn. N au k Roln., PW RiL, W arszaw a 1964, s. 155.
I А. МУСЕРОВИЧ j 3 . БРОГОВСКИ, К. ЧАРНОВСКА, 3. ЧЕРВИНЬСКИ, K. KO- НЕЦКА-БЕТЛЕЙ, Г. КРУЛЬ, Ф. КУЗЬНИЦКИ, Э. ЛЕШ ЧИНЬСКА, Я. СЫТЭК, Ч. СВЕНЦИЦКИ, М. ТУШЫНЬСКИ, Я- КОБЫЛИНЬСКА ТЕХНОЛОГИЯ И СВОЙСТВА ПОЧВ ОБРАЗОВАВШИХСЯ ИЗ ВАЛУННЫХ СУГЛИНКОВ И ГЛИН. ЧАСТЬ 1. БУРОЗЕМ НЫЕ И ПСЕВДОПОДЗОЛИСТЫЕ ПОЧВЫ ЛЕСНЫХ РАЙОНОВ Кафедра почвоведения Варшавской Сельскохозяйственной академии Р е з ю м е Целью настоящего труда является самое лучшее распознание в типологическом отношении почв происходящих из валунных суглннков и глин на основании не толь ко их морфологических но и в первую очередь их физико-химических свойств. В первой части труда распознание эго ограничено до более близкой характери стики буроземных выщелоченных и псевдоподзолистых лесных почв. На основании проведенных территориальных и лабораторных исследований (табл. 1—36, рис. 2—12), а также и на основании литературных данных [1—63] сделаны нижеследующие выводы: 1. описываемые лесные почвы, выступающие в первую очередь в районах Мазо- вецко-подляской низменности, а лишь частично в районах Прусской и Куявско-Вель- копольской низменностей, образовались из валунных глин и суглинков, главным образом ледникового происхождения средне-польской стрефы Варты. 2. Валунные суглинки и глины, являющиеся- материнскими породами этих почв,
122 A. M usierow icz i in n i характеризуются разнообразным материалом не смотря на приближенный состав, а также и разнообразной степенью выщелочения карбонатов. Это остается в связи с их развитием и почвенным профилем. Обогащение песком верхних слоев этих глин произошло главным образом в результате ледниковых и других геологических, а в сле дующей фазе почвообразовательных процессов. 3. В периоде образования описываемых почв главную роль сыграл процесс побу- рения, на который в следующей фазе наложился процесс псевдоподзолообразования, создавая в первой очереди буроземные выщелоченные почвы, а в следующей, засчи тываемой ещё до сих пор некоторыми исследователями [18, 35, 52] к предваритель ной стадии процесса подзолообразования, псевдоподзолистые почвы. Рядом с процес сом псевдоподзолообразования и побурения нередко выступает процесс псевдоглее- образования, создавая буроземные выщелоченные и псевдоподзолистые почвы в большей или меньшей мере сверху оглеённые. Необходимо подчеркнуть что процесс псевдоглееобразования может содействовать накоплению в почвенных растворах активных комплексных минеральных н органических веществ, играющих большую роль в миграции и накоплении в почвах железных, алюминиевых и марганицевых соединений. 4. Выделенные в настоящем буроземные выщелоченные и псевдоподзолистые почвы, в зависимости от стадии их развития, обладают некоторыми приближенными свойствами, иные наоборот резко разнятся между собой. 5. Буроземные, выщелоченные, неоглеенные почвы обладают следующим про филем: А 0, A it А 3> Б (В), С а почвы псевдоподзолистые неоглееные Aq, -^3» С Уровни буроземных выщелоченных почв А0 обладают мощностью в 2—3 см и содер жат перегной типа „мулль”, а уровни псевдоподзолистых почв А0 — мощность 3—5 см и содержат, главным образом накладной перегной типа „модер”. Эллювиаль- ные горизонты — А3 буроземных выщелоченных почв обладают мощностью 15—21 см- бурожелтой окраской, но выделяются гораздо менее резко, чем псевдоподзолистые почвы, обладающие мощностью 15—29 см и окраской светложелтой, нередко назы ваемой палевой. 6. Районы, в которых выступают буроземные выщелоченные почвы, являются местообитанием лиственных лесов (в настоящее время за исключением профиля мест ности Лады — район этот покрыт лиственным лесом), наоборот, рейоны обладающие псевдоподзолистыми почвами являются натуральным местообитанием лиственных и хвойных пород (в настоящее время за исключением профиля местности Шепетово, где преобладает лиственный лес, иные местности района покрыты сосновыми и еловы ми породами). 7. В испытываемых буроземиых и псевдоподзолистых почвах обозначается обо гащение горизонтов аллювия по сравнении с эллювиальными горизонтами, в илистую фракцию, при чем обогащение почв псевдоподзолистых по большой части превы* шает обогащение почв буроземных выщелоченных. 8. Физические свойства буроземных выщелоченных и псевдоподзолистых почв, в общем похожие (таб. 2, 3, 20, 21), с тем однако, что псевдоподзолистые почвы по сравнению с буроземными выщелоченными обладают немного худшими водно-воз духопроницаемыми свойствами и сверх того более глубокие слои характеризуются более компактной текстурой. 9. В аккумуляционных уровнях буроземных выщелоченных и псевдоподзолистых почв количество перегноя и азота преимущественно сближены и колебются
1,79—3,96% перегноя и 0,05—0,20% азота (таб. 4, 22). Содержание перегноя в опи сываемых почвах по мере углубления быстро уменьшается. 10. Количества С-битуминов в генетических горизонтах буроземных выщелочен ных почв, выраженные в процентах общего содержания углерода, сводится к 10,0— 15,4% и превышают аналогические содержания С-битуминов в генетических горизонтах псевдоподзолистых, в которых количества эти колебются в пределах 1,0—6,7% (таб. 5, 23). Содержания в генетических горизонтах буроземных выщелоченных почв фракции С гуминовых кислот 1 и 2 групп1 колеблются в пределах 4,6—23,9% общего содержания углерода в почвах отдельных уровней, а значит они приближены к аналогическим величинам С фракции кислот 1 + 2 групп в соответственных уровнях псевдоподзоли стых почв, в которых общее содержание углерода колебются в пределах 15,7—22,1 % на отдельных уровнях. Содержания фульвовых кислот во фракции С буроземных выщелоченных почв 1 + 2 групп1 колебются 28,8—61,5% общего содержания углерода в почве и таким образом они приближены к содержанию во фракции С фульвовых кислот 1 + 2 групп псевдоподзолистых почв, колебющихся в пределах 27,9—70,0% общего содержания углерода в почве. Таким образом содержание углерода фракции гуминовых кислот в псевдоподзолистых и буроземных выщелоченных почв меньше чем в фульвовых кислотах тех же групп и почв. Величины соотношения С К Н : С K F составляют: — на уровнях А буроземных выщелоченных почв: 0,36—0,822, — „ „ А псевдоподзолистых почв: 0,26—0,642. Из того видно, что вышеуказанные величины псевдоподзолистых почв являются или приближенными или несколько меньшими от аналогических величин буроземных выщелоченных почв. 11. В буроземных выщелоченных и псевдоподзолистых почвах генетические гори зонты расположенные на материнской породе являются кислыми, pH которых повы шается по мере углубления. Почвы буроземные выщелоченные имеют величины pH немного выше чем величины аналогических уровней исездоподзолистых почв (таб. 7, 25). 12. Буроземные выщелоченные почвы обладают обменной кислотностью по боль шей части несколько меньшей чем аналогические горизонты псевдоподзолистых почв. Гидролитическая кислотность Н^ за исключением аккумуляционных горизонтов, в об щем для обоих типов почв приближенная (таб. 7, 25). 13. Содержания отдельных основных обменных катионов в описываемых почвах указываются преимущественно следующим образом: Буроземные выщелоченные почвы горизонты AlA 3, д А 3, А 3д, (В), В (В ), д В ( В ) , В ( В ) д — Саи, > M gw > > N a Wt
горизонты С, дС — Caw > Mgu, > K w > N a w, пли C a u; > M gl0 > Na™ > Ku,. Псевдоподзолистые почвы
горизонты Ai, A3A iy A2A it A 3, A3g, горизонты В, B g ,
горизонты С, Cg, — разнообразным способом
С аш '^> Mg и) Ku, Nâio Ca u> -^> IVTg yj Na^, K^;,
1 по методу Тюрина.
2 С К Н _ Содержание углерода гуминовых кислот ( 1 + 2 групп)
124 A. M u siero w icz i in n i 14. Высчитано (таб. 8, 26), что относительные содержания С аи, и Mgw в плю виальных горизонтах выраженные в процентах этих катионов в элювиальных горизон тах, до известной степени обусловленные их перемещением из верхних слоев, в псевдоподзолистых почвах превышают эти величины по сравнению с буроземными выщелоченными почвами. 15. Величины S (суммарное содержание основных обменных катионов, выражен ное в мэ/100 г почвы) являются самыми меньшими в элювиальных горизонтах как в псевдоподзолистых так и в буроземных выщелоченных почвах и увеличиваются, главным образом ниже этих уровнен. Установлено дальше, что величины S в элю виальных горизонтах псевдоподзолистых почв являются более низкими чем в элю виальных уровнях буроземиых выщелоченных почв. Это позволяет сделать вывод о более слабом развитии почвообразовательных процессов в этих последних почвах. 16. В псевдоподзолистых буроземных выщелоченных почвах величины отдельных сорбционных катионных ёмкостен E u-, T/t и Тш (таб. 7, 25) являются самыми малыми в их элювиальных горизонтах причем для псевдоподзолистых почв являются они более низким чем в таких-же горизонтах буроземных выщелоченных почв. 17. В исследованных почвах величины V lt-, V/b и V m в общем повышаются по мере углубления, достигая максимум на уровнях материнских пород. В элювиальных горизонтах обсуждаемые величины составляют: — В буроземных выщелоченных почвах: V u; < 76%, V/, < 55%, Vm < 36%, — в псевдоподзолистых почвах: V w < 47%, V/г < 33%, Vm < 18%. На этом основании сделан вывод, что величины V«-, V/,, V m на элювиальных горизонтах буроземных выщелоченных и псевдоподзолистых почв могут между иными служить критериями различения б>роземных выщелоченных почв от псевдоподзолистых. 18. В описываемых почвах самые малые количества усваяемого калия и фосфора, пользуясь методом Эгнера-Рима, обнаружено в элювиальных горизонтах. 19. Установлено, что псевдоподзолистые почвы содержат в элювиальных уровнях больше минеральной Р2Ог, и меньше органической чем аналогические уровни буро земных выщелоченных почв (таб. 11, 29). 20. В буроземиых выщелоченных и псевдоподзолистых почвах размещение микро элементов Cu, Mo, Mn. Zn и В сходные и выступает нижеследующим образом (табл. 13, 31): — содержание Си и Mo являются самыми малыми в горизонтах А , а самыми большими преимущественно в горизонтах материнских пород: — содержания усваиваемого Си не коррелируют с содержаниями общего Си; — содержание усваиваемого Mo, выраженное в процентах Mo общего в почве, ниже в горизонтах A i чем в горизонтах расположенных под A L; — общие содержание Zn и Мп приемущественно ниже в горизонтах А чем на более глубоких; — содержания растворимого в воде В самые большие в A 0t в следующей оче реди в Al а самые малые в элювиальных горизонтах. 21. Перемещение свободных окисей железа из верхних слоев и накопление их в плювиальных горизонтах менше в выщелоченных почвах и наоборот, больше в поч вах псевдоподзолистых. Содержания т. наз. подвижного железа являются равным образом в буроземных выщелоченных как и в псевдоподзолистых почвах значительно меньшими чем свобод ной окиси железа. В псевдоподзолистых и буроземных выщелоченных почвах имеет место только небольшое или незначительное перемещение свободных окисей алюминия и кремния из верхних слоев в плювиальные горизонты (таб. 15, 33).
22. Результаты полного химического анализа* позволяют поставить нижеследу ющие выводы: — процентные содержания S i0 2 на одних и тех-же генетических уровнях буро земных выщелоченных и псевдоподзолнстых почв являются меньшими в илистых чем в землистых фракциях в противоположности к R20 3, CaO, MgO, К 20 и Р 20 5, содер жания которых наоборот в илистых фракциях выше чем в землистых; — в буроземных выщелоченных и псевдоподзолнстых почвах в горизонтах рас положенных над материнскими породами, самые большие процентные количества R20 3 выступают в плювиальных горизонтах В (В ) д , д В ( В ) у В, Вд\ — в буроземных выщелоченных и псевдоподзолнстых почвах самые большие количества CaO, MgO и К 20 выступают в землистых фракциях этих почв в иллювиаль ных горизонтах В (В) g , д В { В ), В и Вд. Самые меньшие содержания Р 20 5 обнаружено в элювиальных горизонтах Л3, д А 3у А3д. 23. Во фракциях с частицами < 0,002 мм буроземных выщелоченных почв коэф фициенты Ü! колеблются в широких пределах 1,02—9,52. В части этих буроземных выщелоченных почв коэффициенты Ui представляют величины 1,02— 1,04, а в осталь ных — колебются в пределах 1,39— 1,52 (таб. 18). Эти последние приближаются к коэффициентам Ui псевдоподзолнстых почв, которые колебются в пределах 1,40—1,59 (таб. 36). В буроземных выщелоченных почвах коэффициенты Ui прибли жаются к коэффициентам U2 и являются меньшими по отношению к коэффициен там U3. Наоборот коэффициенты UA в псевдоподзолнстых почвах приближаются к U3 коэффициентам и меньше коэффициентов U 2. Из наших исследований вытекает, что коэффициенты Ulf U2 и U3 можно считать критериами характеризующими целую группу буроземных выщелоченных и псевдо- подзолистых почв, однако не могут быть показателями для различия этих почв между собой. 24. Основываясь на результатах анализов термической и рентгенолографической части < 0,002 мм буроземных выщелоченных и псевдоподзолнстых почв, установлено что главным илистым минералом этих почв является илит. Присуствие в некоторых генетических горизонтах небольшого количества каолинита вызывает ряд сомнений и в результате не является безусловным. 25. Подытоживая наши выводы относительно исследованных буроземных выще лоченных и псевдоподзолнстых почв мы пришли к заключению, что можно их при числить к одному классу буроземных почв. |а. M U S IE R O W IC Z ,) Z. B R O G O W S K I, К . C Z A R N O W S K A , Z. C Z E R W IŃ S K I, К . K O N E C K A - B E T L E Y , H . K R Ó L , F . K U Ż N IC K I, E. L E S Z C Z Y Ń S K A , J. S Y T E K , С. Ś W IĘ C IC K I, M . T U S Z Y Ń S K I, J. K O B Y L IŃ S K A
T Y PO L O G Y AND P R O P E R T IE S OF SO ILS FRO M BOULDER LOAM S. P A R T I. BROW N AND P SE U D O PO D Z O L IC 1 FO R EST SOILS
D e p a r tm e n t o f S o il S c ie n c e , W a r sa w A g r ic u lt u r a l U n iv e r s it y
S u m m a r y
T he aim of th is stu d y w as to exam ine in th e m ost g en e ra l sense 'soils fro m b o u ld e r loam s in resp e c t to th e ir typology on basis of n o t only th e ir m orphologic
* В пересчете на с.м. зольных частиц.
126 A. M usierow icz i in n i
c h a ra c te ristic s b u t p rim a rily of th e ir p h y sic o -c h em ica l p ro p e rtie s. T he p re s e n t f irs t p a r t deals w ith b ro w n leach ed an d pseudopodzolic fo re st soils.
T he la b o ra to ry and field in v e stig a tio n (tab. 1—36 an d fig. 2—12- an d th e re sp e c tiv e lite r a tu re [1—63] led to th e conclusion p re se n te d in th e follow ing.
1. T he ex am in ed fo re st soils, occuring p rim a rily on th e are a s of M azo v ia-P o d - la sie L o w lan d and p a r tly on th e P ru s s ia n L ow land and th e K u jaw T -W ielkopoIska L ow land, are fo rm ed fro m b o u ld e r loam s m a in ly o f th e W a rta stage of th e C e n tra l P olish glacial period.
2. T he b o u ld e r loam s fo rm in g th e p a re n t rocks of th o se soils, th o u g h of a p p ro x im a te ly sim ila r m e ch a n ica l com position, co n tain h etero g en e o u s m a te ria l and show d iffe re n t d egrees of c a rb o n a te leaching, re la te d to th e ir genesis a n d th e te rr a in relief. T he san d in g of the' u p p e r la y ers of th e b o u ld e r loam s w as caused m a in ly by p e rig la c ia l an d o th e r geologic p rocesses, and su b se q u en tly by the
so ilform ing processes.
3. In th e f irs t stag e of soil fa rm a tio n , th e m a in ro le w as p la y ed th e b ro w n in g p rocess on w h ich w as su b se q u en tly su p e rp o se d th e „lessiv ag e” process, w h ich in th e f irs t p h ase pro d u ced leached (lessivés) b ro w n soils and in th e follow ing p h ase pseudopodzolic (lessivés) soils, th e la tte r p h ase b eing by som e in v e stig a to rs [18, 35, 52] still considered as th é in itia l stag e of th e p o dsolisation process. T he la tte r is in som e cases accom panied by a p seudogleying process, pro d u cin g leached b ro w n and pseudopodzolic soils w hose u p p e r la y e r is gleyed to a g re a te r or m inor e x te n t. I t should be stre sse d h e re th a t th e pseud o g ley in g process fa v o u rs th e ac cu m u latio n in th e soil so lu tio n of active com plex m in e ra l and o rg an o -m in e ra l com pounds w h ich p la y an im p o rta n t ro le in th e m ov em en ts an d ac cu m u latio n in th e soil of iron, alu m in u m an d m a n g an e se com pounds.
4. T he ex am in ed b ro w n leached and pseudopodzolic soils show, in dependence on th e ir d ev e lo p m e n ta l ph ase, som e sim ila r p ro p ertie s, w h ile o th e r p ro p e rtie s d iffe r distin ctly .
5. T he leach ed u n g ley ed b ro w n soils h a v e th e p ro file s tru c tu re A 0t A b A z, B(B), С
an d th e un g ley ed pseudopodzolic soils th e s tr u c tu re is a follow : A3, В, C.
T he Ao horizons of th e leached b ro w n soils a re 2—3 cm th ic k an d m ostly m u ll-ty p e h u m u s occur, those of pseudopodzolic soils h av e 3—5 cm th ic k n e ss and are m o stly su p e rp o se d by a h u m u s la y e r of m joulder type.
T he e lu v ial A3 horizons of b ro w n leach ed soils h a v e 15—21 cm th ic k n ess and g rey -y ello w color b u t a re m uch less d istin c t th a n th e co rresponding A3 horizons of pseudopodzolic soils, w h ich h av e 15—29 cm th ic k n ess and p ale yellow color, called o ften fallow .
6. T he regions in w h ich th e leach ed b ro w n soils occur fo rm a n a tu ra l h a b ita t of deciduous w oods (except th e p ro file fro m th e com m unity Łaby) an d a re at p re s e n t a c tu a lly covered by deciduous fo re sts, w h e re a s th e regions of p se u d o p o d
zolic soils a re th e h a b ita t of deciduous an d m ixed stands, ex cep t th e p ro file fro m th e co m m u n ity of S zepietów , th e y a re a t p re se n t covered w ith deciduous, o th er a re a s w ith p in e and sp ru ce woods.
7. In th e ex am in ed le ac h ed b ro w n an d pseudopodzolic soils w as o bserved d istin c t e n ric h m e n t in th e clay fra c tio n of th e illu v ia l horizon as co m pared to th e elu v ia l horizons, th e e n ric h m e n t being in th e pseudopodzolic soils m ostly g re a te r th a n in th e b ro w n leach ed soils.
8. T he p h y sic al p ro p e rtie s of th e leach ed b ro w n a n d pseudopodzolic soils a r e in g e n e ra l f a ir ly sim ila r (tabs. 2, 3, 20, 21) b u t w ith th e d iffe ren ce th a t th e la st one soils, com pared to th e leached b ro w n soils, show slig h tly in fe rio r w a te r- a ir p ro p e rtie s an d th a t th e ir deeper la y e rs h av e m ore com pacted stru c tu re .
9. T he am o u n ts, of h u m u s a n d n itro g e n ob serv ed in th e a c cu m u latio n horizons of th e b o th m en tio n ed above soils w ere m ostly f a irly n ea r, am o u n tin g to 1.79— 3.96% h u m u s an d 0.05—0.20% n itro g e n (tabs. 4, 22). T he h u m u s co n ten ts of th e te ste d soils d ec rease w ith d ep th fa irly rap id ly .
10. T he am o u n ts of b itu m in o u s С in th e genetic horizons of th e leach ed b ro w n soils, ex p re ssed in p e r cent of to ta l carb o n co n ten ts of th o se horizons, w e re 10.0— 15.4%, b ein g th u s g re a te r th a n in th e gen etic horizons of th e pseudopodzolic soils w h e re th e y am o u n t to 1.0—6.7% (tabs. 5, 23).
T he carb o n of th e hum ic ac id s2 (group I + II) in th e genetic horizons of th e le ac h ed b ro w n soils a re 4.6—23.9% of to ta l carb o n in th e soil of th e p a r tic u la r horizons, th a t is th e y ap p ro a ch in g en e ral th e analogous С of th e h u m ic ac id s2 (I -f II) in th e co rresp o n d in g horizons of th e pseudopodzolic soils, w hose ce n te n ts a re 15.7—22.1% of to ta l С in th e soil of th e p a r tic u la r horizons.
C arb o n of th e fu lv ic -a c id sJ (I + II) in th e leach ed b ro w n soils a m o u n t to 22.8—6.15% of to ta l soil carbon, an d th u s a re n e a r th e analogous v alu es of th e fu lv ic acids (I + II) of th e ’ p seudopodzolic soils, w h ich am o u n t to 27.9—70.0% of to ta l soil C.
T he С of hu m ic acid s (I + II) in th e b o th m e n tio n e d soils is th e re fo re low er th a n th e ir С of fu lv ic acids (I + II).
T he ra tio C K H : C K F 3 are :
— in th e A horizons of leached b ro w n soils 0.36—0.824, — in th e A horizo n s of pseudopodzolic soils 0.26—0.644.
I t is seen th a t th e ra tio n s of С K H : С K F in th e ex am in ed pseudopodzolic soils a p p ro a c h th o se of th e leach ed b ro w n soils, or a r e so m e w h at low er.
11. T he g enetic horizons in le ac h ed b ro w n an d pseudopodzolic soils o v e r la y in g th e p a r e n t rock a re acid, th e ir pH in c re asin g m o stly w ith depth. T he pH v alu es in th e leach ed b ro w n soils a re slig h tly h ig h e r th a n in th e corresp o n d in g ho rizo n s of pseudopodzolic soils (tabs. 7, 25).
12. E x c h a n g ea b le ac id ity in th e leache'd b ro w n soils is in m ost cases so m e w h a t lo w er th a n in th e analo g o u s h orizons of th e pseudopodzolic soils. The h y d ro ly tic ac id ity H h ist in g e n e ra l a p p ro x im a te ly sim ila r in b o th soils, ex cep t in th e ir ac cu m u latio n horizons (tabs. 7, 25).
13. T he co n ten ts of ex c h an g e ab le basic ca tio n s in th e discussed soils show s m ostly th e follow ing se ria l p a tte r n s : leach ed b ro w n soils,
horizons — Ai, A i A3, g A 3, A3g, (B), B(B), gB(B), B(B)g
horizons C, gC
pseudopodzolic soils
horizons Ai, A3Ai, А2А 1г A 3, A 3g horizons B, Bg horizons C, Cg 2 D e te r m in e d b y T iu r in ’s m e th o d . • С K H c a r b o n c o n t e n t o f h u m ic a c id s (I + II) С K F c a r b o n c o n t e n t o f f u l v i c a c id s (I + II) 4 B y T riu r'in ’s m e th o d . — C at0 > M g u ;> K u, > N a u;J lu b Ca^, > Mg^, > N a ^ > K w , — v a rio u s — Саги> Мё г о > Кг1; > Наш* — С аш > M g „ > N a ^ > K w.
128 A. M usierow icz i inni
14. I t w as .found (tabs. 8, 26) th a t th e re la tiv e Caw and M g ^ co n ten ts in th e illu v ial horizons, ex p ressed in p er cen t of th o se catio n s in th e e lu v ial horizons, w hich a re to som e e x te n t conditioned by th e ir leach in g fro m th e u p p e r lay ers, a re h ig h e r in th e p'seudopodziolic soils th a n in th e leached b ro w n soils.
lo. T he q u a n titie s S (su m m ary co n ten ts of basic ex ch an g e catio n s in m.e./100 g soil) are as a ru le sm a lle st in th e elu v ial horizons of th e pseud o pod zoli с ars w ell as th e leach ed b row n soils, in creasin g in g en e ral below th o se horizons. I t w as observed th a t th e S -q u a n titie s in th e elu v ial horizons of pseudopodzolic soils a re sm a lle r th a n in those of th e leach ed b ro w n soils, w h ich allow s th e in feren c e th a t th e soil fo rm a tic n process is leiss ad v a n ce d in th e la tte r.
15. T he cation exch an g e cap acity v alu es E^., T h, and T m, (tabs. 7, 25) in pseudopodzolic and leach ed b ro w n soi/s are low est in th e e lu v ial horizons. T hey