Streszczenie w języku niespecjalistycznym

Opracowanie gminnego Programu ochrony środowiska wynika z ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 1219). Niniejszy Program zgodny jest z powyższą ustawą oraz innymi dokumentami na szczeblu krajowym, wojewódzkim i powiatowym, w których poruszana jest szeroko rozumiana problematyka ochrony środowiska.

Program Ochrony Środowiska jest dokumentem strategicznym, odnoszącym się do aspektów środowiskowych. Dokument ten określa i systematyzuje działania środowiskowe, niezbędne do poprawy jakości życia i stanu środowiska na terenie gminy i miasta oraz przyczynia się do zapewniania jej zrównoważonego rozwoju.

Gmina i Miasto Nowe Skalmierzyce jest gminą miejsko-wiejską położoną w południowej części województwa wielkopolskiego, w powiecie ostrowskim. Większość obszaru gminy i miasta stanowią użytki rolne.

Stan zaopatrzenia gminy i miasta w infrastrukturę kanalizacyjną jest średni. Mieszkańcy, który nie mają dostępu do sieci korzystają z przydomowych oczyszczalni ścieków i zbiorników bezodpływowych. Stan wyposażanie gminy i miasta w sieć wodociągową jest natomiast bardzo wysoki. Niemal wszyscy mieszkańcy są podłączeni do sieci wodociągowej.

Sieć dróg jest dobrze rozwinięta, dzięki czemu mieszkańcy, jak i turyści mogą korzystać z dogodnych połączeń komunikacyjnych. Podstawę sieci komunikacyjnej stanowi droga krajowa nr 25. Gmina i Miasto, z racji swojego położenia i walorów kulturowych posiada duży

DLA GMINY I MIASTA NOWE SKALMIERZYCE NA LATA 2021-2024 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2028 potencjał turystyczny. Na terenie gminy i miasta funkcjonuje sieć gazownicza oraz mało rozwinięty system ciepłowniczy. Pozostałe budynki, nie podłączone do powyższych sieci ogrzewane są z indywidualnych kotłowni zasilanych głównie paliwami stałymi i olejem opałowym. Cały obszar gminy i miasta jest zelektryfikowany.

Na obszarze gminy i miasta istnieje uporządkowany system gospodarki odpadami.

W ramach regulaminu, właściciele nieruchomości są zobowiązani do utrzymania czystości oraz porządku na terenach swoich posesji.

Na obszarze gminy i miasta Nowe Skalmierzyce znajduje się:

 Obszar chronionego Krajobrazu Dolina Prosny,

 7 pomników przyrody.

Stan powietrza atmosferycznego oraz stan wód powierzchniowych i podziemnych poddawane są regularnym badaniom.

Roczna ocena jakości powietrza za 2019 r. w strefie wielkopolskiej wykazała przekroczenia następujących standardów imisyjnych:

 dla zanieczyszczeń mających określone poziomy dopuszczalne (kryterium ochrona zdrowia) – pył PM10 (śr. 24-h);

 dla zanieczyszczeń mających określone poziomy dopuszczalne (II faza), (kryterium ochrona zdrowia) – pył PM2,5 (śr. roczna);

 dla zanieczyszczeń mających określone poziomy docelowe (kryterium ochrona zdrowia) – benzo(a)piren B(a)P (śr. roczna); (kryterium ochrona roślin) – ozon O₃ (AOT40);

 dla zanieczyszczeń mających określone poziomy celu długoterminowego (kryterium ochrona zdrowia) – ozon O₃ (max 8-h); (kryterium ochrona roślin) - ozon O₃ (AOT40).

Dla pozostałych zanieczyszczeń standardy imisyjne na terenie strefy wielkopolskiej były dotrzymane. Teren gminy i miasta Nowe Skalmierzyce znalazł się w obszarze przekroczeń poziomu docelowego benzo(a)pirenu w pyle PM10 oraz poziomu celu długoterminowego i poziomu docelowego ozonu.

Według danych Inspekcji Ochrony Środowiska uzyskanych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska nie prowadziła ona pomiarów monitoringowych poziomu hałasu komunikacyjnego na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce. Do GIOŚ nie zostały również przekazane wyniki takich pomiarów realizowanych przez inne podmioty.

Według informacji RWMŚ w Poznaniu, Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce nie wyznaczono punktów pomiarowych PEM w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Jednak w żadnym z punktów

pomiarowych w województwie wielkopolskim opomiarowanych w latach 2018-2019 nie stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego wynoszącego 7 V/m.

Ogólna ocena stanu wód wykonana w oparciu o rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 9 października 2019 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i jednolitych części wód podziemnych (Dz.U. z 2019 r., poz. 2147) wykazała, że JCWP w obszarze których leży gmina i miasto Nowe Skalmierzyce, dla których określono ocenę stanu JCWP, nie spełniają wymagań określonych dla dobrego stanu wód.

Według Map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, dostępnych na stronie internetowej Informatycznego Systemu Osłony Kraju, na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce występuje obszar szczególnego zagrożenia powodzią od rzek Q 10% (wysokie prawdopodobieństwo powodzi) i Q 1% (średnie prawdopodobieństwo powodzi). Obszarami szczególnego zagrożenia powodziowego na terenie gminy i miasta są obszary i tereny zalewowe wzdłuż rzeki Prosny. Najbardziej zagrożonym terenem są obszary zamieszkałe i zurbanizowane, które bezpośrednio sąsiadują z obszarami szczególnego zagrożenia powodzią.

Kompleksowa ocena stanu (chemicznego i ilościowego) JCWPd badanych w ramach monitoringu diagnostycznego w roku 2016, wykonana przez PIG-PIB, wykazała stan ogólny dobry JCWPd nr 81, w obszarze której leży teren gminy i miasta.

Na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce nie jest zlokalizowany żaden stały punkt pomiarowo-kontrolny, w związku z czym analizowana jednostka nie jest objęta monitoringiem chemizmu gleb ornych realizowanych w ramach obowiązującego Państwowego Monitoringu Środowiska.

W Programie przeanalizowano 10 obszarów interwencji, do których należą: ochrona klimatu i jakości powietrza, zagrożenia hałasem, pola elektromagnetyczne, gospodarowania wodami, gospodarka wodno – ściekowa, zasoby geologiczne, gleby, gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów, zasoby przyrodnicze oraz zagrożenia poważanymi awariami.

W dokumencie został sformułowany nadrzędny cel Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Nowe Skalmierzyce, który brzmi:

Zrównoważony rozwój Gminy i Miasta Nowe Skalmierzyce oparty na poprawie stanu środowiska przyrodniczego

Następnie w ramach poszczególnych obszarów interwencji wyznaczono kierunki interwencji i zadania, które zostały zaprezentowane w formie tabelarycznej. Harmonogram planowanych

DLA GMINY I MIASTA NOWE SKALMIERZYCE NA LATA 2021-2024 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2028 działań obejmuje głównie zadania własne samorządu, ale także jednostek organizacyjnych i podmiotów działających na terenie gminy i miasta.

Wdrażanie Programu odbywać się będzie przez stałe monitorowanie uzyskiwanych efektów z realizacji planowanych działań. Organ wykonawczy Gminy i Miasta Nowe Skalmierzyce odpowiedzialny będzie za sporządzenie i przedstawienie Radzie Gminy i Miasta raportu z wykonania Programu, co 2 lata. Monitoring będzie obejmował także bieżące kontrolowanie postępu w zakresie wykonania przedsięwzięć zdefiniowanych w przedmiotowym Programie.

7. Spis tabel

Tabela 1. Położenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce wg regionalizacji fizycznogeograficznej Polski

... 37

Tabela 2. Struktura zagospodarowania gruntów gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 39

Tabela 3. Liczba ludności w gminie i miasta Nowe Skalmierzyce w latach 2015-2019 ... 39

Tabela 4. Ludność gminy i miasta Nowe Skalmierzyce w latach 2015-2019 wg grup ekonomicznych 41 Tabela 5. Urodzenia żywe i zgony ogółem oraz przyrost naturalny w gminie i miasta Nowe Skalmierzyce w latach 2015-2019 ... 42

Tabela 6. Migracja na pobyt stały w gminie i mieście Nowe Skalmierzyce w latach 2015-2019 ... 43

Tabela 7. Struktura działalności gospodarczej według sektorów na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce w latach 2015-2019 ... 44

Tabela 8. Podział i liczba podmiotów gospodarczych w gminie i miasta Nowe Skalmierzyce w latach 2015-2019 ... 44

Tabela 9. Infrastruktura gazowa na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce w latach 2015 - 2018 49 Tabela 10. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń dla strefy wielkopolskiej, uzyskane w ocenie rocznej za rok 2019 dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia ludzi. ... 74

Tabela 11. Wynikowe klasy strefy wielkopolskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla każdej strefy, uzyskane w ocenie rocznej za rok 2019 dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin. ... 74

Tabela 12. Analiza SWOT dla obszaru interwencji: Ochrona klimatu i jakości powietrza ... 76

Tabela 13. Analiza SWOT dla obszaru interwencji: Zagrożenia hałasem ... 80

Tabela 14. Analiza SWOT dla obszaru interwencji: Pola elektromagnetyczne ... 83

Tabela 15. Charakterystyka jednolitych części wód powierzchniowych na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 86

Tabela 16. Wyniki oceny badanych w ostatnich latach jednolitych części wód powierzchniowych, których zlewnie położone są na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 88

Tabela 17. Ocena stanu JCWPd nr 81 w 2016 r. ... 94

Tabela 18. Analiza SWOT dla obszarów interwencji: Gospodarowanie wodami... 98

Tabela 19. Długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce w latach 2015-2019 ... 98

Tabela 20. Średnie roczne wartości wskaźników w ściekach dopływających i odpływających z oczyszczalni ścieków w Kucharach w roku 2018 ... 99

Tabela 21. Infrastruktura wodociągowa gminy i miasta Nowe Skalmierzyce w latach 2015-2019 ... 100

Tabela 22. Analiza SWOT dla obszarów interwencji: Gospodarka wodno-ściekowa ... 101

Tabela 23. Charakterystyka złóż kopalin na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 103

Tabela 24. Analiza SWOT dla obszaru interwencji: Zasoby geologiczne ... 107

Tabela 25. Analiza SWOT dla obszaru interwencji: Gleby ... 107

Tabela 26. Ilość odpadów odebranych z terenu gminy i miasta Nowe Skalmierzyce w roku 2019 .... 109

Tabela 27. Poziomy recyklingu i ograniczania masy odpadów komunalnych osiągnięte w gospodarce odpadami przez Gminę i Miasto Nowe Skalmierzyce w roku 2018 ... 110

Tabela 28. Masa wyrobów zawierających azbest na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce w [kg] – dane z bazy azbestowej wrzesień 2020 r. ... 111

Tabela 29. Analiza SWOT dla obszarów interwencji: Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ... 112

Tabela 30. Lasy i grunty leśne na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 112

Tabela 31. Wykaz pomników przyrody na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 118

Tabela 32. Analiza SWOT dla obszarów interwencji: Zasoby przyrodnicze ... 120

Tabela 33. Analiza SWOT dla obszaru interwencji: Zagrożenia poważnymi awariami ... 123

Tabela 34. Cele i kierunki interwencji oraz zadania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Nowe Skalmierzyce na lata 2021-2024 z perspektywą do roku 2028 ... 134

Tabela 35. Harmonogram realizacji zadań własnych wraz z ich finansowaniem Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Nowe Skalmierzyce ... 137

Tabela 36. Harmonogram realizacji zadań monitorowanych wraz z ich finansowaniem ... 139

Tabela 37. Propozycje wskaźników monitorowania ... 146

8. Spis rysunków

DLA GMINY I MIASTA NOWE SKALMIERZYCE NA LATA 2021-2024 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2028 Rysunek 2. Położenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce na tle województwa wielkopolskiego

i powiatu ostrowskiego ... 36

Rysunek 3. Mapa gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 37

Rysunek 4. Położenie fizyczno-geograficzne gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 38

Rysunek 5. Sieć dróg na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 47

Rysunek 6. Położenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce na mapie energii wiatru w kWh/m² na wysokości 30 m nad poziomem gruntu ... 51

Rysunek 7. Położenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce na tle okręgów geotermalnych Polski. ... 54

Rysunek 8. Położenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce na mapie temperatury na głębokości 2000 m p.p.t. ... 55

Rysunek 9. Położenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce na mapie usłonecznienia na terenie Polski ... 56

Rysunek 10. Położenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce na tle dzielnic rolniczo-klimatycznych Polski wg W. Okołowicza i D. Martyn ... 66

Rysunek 11. Mapa terenów zagrożonych hałasem na obszarze gminy i miasta Nowe Skalmierzyce dla wskaźnika LDWN ... 79

Rysunek 12. Mapa terenów zagrożonych hałasem na obszarze gminy i miasta Nowe Skalmierzyce dla wskaźnika LN ... 79

Rysunek 13. Stacje bazowe telefonii komórkowej na terenie i w okolicy gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 82

Rysunek 14. Jednolite części wód powierzchniowych na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce 85 Rysunek 15. Obszary objęte zagrożeniem powodziowym na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 93

Rysunek 16. Położenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce na tle JCWPd nr 81 ... 94

Rysunek 17. Położenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce na tle GZWP nr 310 i nr 311 ... 96

Rysunek 18. Mapa utworów przypowierzchniowych gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 103

Rysunek 19. Tereny, obszary górnicze oraz złoża na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 104

Rysunek 20. Położenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce na tle regionów gospodarki odpadami w województwie wielkopolskim ... 108

Rysunek 21. Lokalizacja wyrobów azbestowych na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce wraz z pilnością ich usunięcia ... 111

Rysunek 22. Mapa obszarów leśnych na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 114

Rysunek 23. Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Prosny na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce ... 116

9. Spis wykresów

Wykres 2. Struktura wieku mieszkańców gminy i miasta Nowe Skalmierzyce w roku 2019 ... 40

Wykres 3. Udział poszczególnych grup ekonomicznych gminy i miasta Nowe Skalmierzyce w ogólnej liczbie ludności w [%] w latach 2015-2019 ... 41

Wykres 4. Przyrost naturalny w gminie i mieście Nowe Skalmierzyce w latach 2015-2019 ... 42

Wykres 5. Migracja na pobyt stały w gminie i mieście Nowe Skalmierzyce w latach 2015-2019 ... 43

Wykres 6. Liczba podmiotów gospodarczych (wg sekcji PKD) w roku 2019 w gminie i miasta Nowe Skalmierzyce ... 45