Struktura naczelnych władz

Hołdując zasadzie podziału władzy, konstytucja Singapuru wprowadziła trychotomię władz (legislatywa, egzekutywa, sądownictwo). Każdy z tych segmentów jest umo-cowany konstytucyjnie, a ustrojodawca położył nacisk przede wszystkim na funk-cjonalny, a nie instytucjonalny rozdział władzy85 (głowa państwa jest jednocześnie elementem władzy legislacyjnej86 i wykonawczej87). Poza tym parlament może zde-cydować o powierzeniu władzy wykonawczej także innym niż prezydent i rząd orga-nom (art. 23 ust. 2 konstytucji).

Prezydent nie wyznacza polityki państwa, może ją jedynie w pewnym stopniu oceniać i kontrolować. W ramach kompetencji głowy państwa dominują te o cha-rakterze reprezentacyjnym, czy wręcz ceremonialnym. Praktyka funkcjonowa-nia tej instytucji pozwala na postawienie tezy, że jest to urząd całkowicie kontro-lowany przez rząd, a pojawienie się konfliktu zwykle kończy się porażką głowy państwa88.

Jednoizbowy parlament pełni funkcję ustawodawczą oraz kontrolną wobec rzą-du. W bardzo ograniczonym zakresie sprawuje także funkcję kreacyjną w zakresie wyboru zastępcy prezydenta (art. 22O i art. 22N konstytucji).

Ustrojodawca (por. art. 24 konstytucji) dokonał rozróżnienia między rządem (Government) a gabinetem (Cabinet). Podobnie jak w Wielkiej Brytanii gabinet składa się z premiera oraz ministrów, ponosi solidarną odpowiedzialność przed

84 Prezydent, zgodnie z przepisami konstytucji, musi być bezpartyjny. Jednak Halimah do czasu swojej kampanii prezydenckiej pozostawała związana z Ludową Partią Akcji (PAP). Była bowiem członkiem Centralnego Komitetu Wykonawczego partii, a także przewodniczącą partyjnej Grupy Seniorów. Była również posłem w parlamencie i spi-kerem aż do rezygnacji w 2017 r., związanej bezpośrednio z kampanią prezydencką. 85 Li-ann Thio, Constitution…, s. 269.

86 Artykuł 38 i art. 58 konstytucji. 87 Artykuł 23 ust. 1 konstytucji. 88 Por. M. Ochwat, op. cit., s. 61.

parlamentem i kieruje rządem. Natomiast w skład rządu wchodzi cała administra-cja państwowa szczebla centralnego. Wszyscy członkowie gabinetu są jednocześ-nie posłami, a zapożyczona z Westminsteru instytucja parlamentarnego whipa89

zapewnia finalizację projektów legislacyjnych rządu i osłabia funkcję odpowie-dzialności parlamentarnej członków gabinetu90. Władza polityczna jest jeszcze bardziej skoncentrowana wskutek wprowadzenia do konstytucji regulacji, która wiąże deputowanego z tą partią, z którą startował w wyborach powszechnych. Zmiana przynależności partyjnej po objęciu mandatu oznacza bowiem jego utratę (art. 46 ust. 2 lit. b konstytucji).

Na czele władzy sądowniczej Singapuru stoi prezes Sądu Najwyższego (Chief

Justice), urząd ten łączy w sobie funkcje zarówno ceremonialne, jak i

admini-stracyjne91. Poza systemem sądów powszechnych (konstytucyjnie umocowany Sąd Najwyższy [Supreme Court] i podległe mu sądy państwowe [state courts]92

utworzone na podstawie ustawy) istnieją także sądy religijne rozstrzygające spo-ry powstałe w ramach społeczności muzułmańskiej (the Syariah Courts)93. Sąd Najwyższy, którego uprawnienia i kompetencje precyzuje ustawa94, składa się z Sądu Wysokiego (the High Court) i Sądu Apelacyjnego (Court of Appeal) oraz Międzynarodowego Sądu Gospodarczego95 (Singapore International

Commer-cial Court). Sąd Najwyższy posiada nieograniczoną jurysdykcję w odniesieniu

89 Szerzej na temat znaczenia tej funkcji zob. A. Michalak, Postępowanie ustawodaw-cze w parlamencie Zjednoczonego Królestwa w zakresie rządowych projektów ustaw publicznych, Warszawa 2013, s. 40.

90 Li-ann Thio, Constitution…, s. 272.

91 Jego pozycję ustrojową definiuje uprawnienie do powołania – na wniosek parlamen-tu – trybunału w sprawie uznania prezydenta za niezdolnego do sprawowania urzędu (art. 22L ust. 4 konstytucji).

92 Struktura sądów państwowych obejmuje sądy okręgowe (the District Courts) i rejo-nowe (the Magistrate Courts) powołane do rozpatrywania spraw karnych i cywilnych oraz sądy koronera (the Coroner’s Courts), sąd rodzinny (Community Court) i mały try-bunał ds. roszczeń cywilnych (Small Claims Tribunal). Szerzej na temat struktury są-downictwa i zakresu jurysdykcji poszczególnych sądów zob. Li-ann Thio, A Treatise…, s. 451 i nast.

93 Podlegają one jednak kontroli Sądu Wysokiego; por. orzeczenie w sprawie Mohd Ismail bin Ibrahim przeciwko Mohd Taha bin Ibrahim, HCSG [2004] 2 SLR (R) 756], http://www. singaporelaw.sg (dostęp: 2.10.2016). Szerzej na ten temat zob. Kevin YL Tan, Li-ann Thio, op. cit., s. 69 i nast. Odnośnie do historii sądownictwa w Singapurze zob. K. YL Tan, The Constitution…, s. 148 i nast.

94 Ustawa nr 24 z 1969 r.

95 SICC został powołany do rozstrzygania międzynarodowych sporów handlowych, a w szczególności orzeka, gdy roszczenie ma charakter międzynarodowy i handlowy; strony na podstawie pisemnej umowy o właściwość poddały spór pod jurysdykcję SICC. SICC może także rozpatrywać sprawy przekazane mu przez Sąd Wysoki. Odwo-łania od SICC są rozpatrywane przez Sąd Apelacyjny (http://www.supremecourt.gov. sg; dostęp: 2.10.2016). W ramach Sądu Najwyższego istnieją jeszcze inne wyspecja-lizowane izby, np. Sąd Marynarki Wojennej czy Sąd ds. własności intelektualnej (the Admirały Court, the Intellectual Property Court).

do wszystkich spraw cywilnych i karnych. Nie istnieje natomiast sądownictwo administracyjne96.

Sędziów wszystkich sądów powołuje prezydent, a w przypadku sędziów Sądu Najwyższego nominacja wymaga zgody premiera i uzyskania opinii prezesa tego sądu (art. 95 konstytucji). Sędziowie sądów państwowych powoływani są z kolei po zaopiniowaniu kandydatury przez prezesa Sądu Najwyższego. Konstytucja gwa-rantuje sędziom wykonywanie zawodu do 65. roku życia (z możliwością przedłu-żenia o dalsze sześć miesięcy). Warunek ten nie dotyczy jednak specjalnej kategorii sędziów – komisarzy sądowych (Judicial Commissioners) i tych sprawujących swoją funkcję na podstawie umowy97.

Sędzia może zrezygnować z pełnienia urzędu przez złożenie na ręce prezydenta pisemnej rezygnacji. Wbrew swej woli nie może zostać usunięty, chyba że dopuś-cił się niegodnego zachowania albo pełnienie obowiązków uniemożliwia mu stan zdrowia lub inne powody. Procedurę tę wszczyna wniosek premiera lub prezesa Sądu Najwyższego składany na ręce prezydenta, który powołuje specjalny, co naj-mniej pięcioosobowy trybunał (składający się z aktualnych albo byłych sędziów Sądu Najwyższego) w celu zbadania sprawy. Stanowisko trybunału pozytywnie opiniujące wniosek o zdjęcie z urzędu nie jest wiążące dla prezydenta (art. 98 kon-stytucji). Procedura ta budzi wątpliwości co do naruszania gwarancji niezawisłości sędziowskiej98. Inny przepis konstytucji umożliwia przeprowadzenie parlamen-tarnej debaty na temat działalności sędziego Sądu Najwyższego na wniosek co naj-mniej 25% deputowanych, w innym przypadku wszelkie dyskusje na ten temat są zakazane (art. 99 konstytucji).

96 O przyczynach zob. Li-ann Thio, The theory and practice of judicial review of admini-strative action in Singapore. Trends and Perspectives, [w:] SAL Conference 2011: Deve-lopments in Singapore Law between 2006 and 2010 – Trends and Perspectives, ed. Yeo Tiong Min, Hans Tjio, Tang Hang Wu, Singapore 2012, tekst dostępny na https://www. academia.edu/ (dostęp: 1.10.2016).

97 Do lat 70. ubiegłego stulecia wymiar sprawiedliwości Singapuru mierzył się z prob-lemem braków kadrowych. Doprowadziło to do zmiany konstytucji w 1971 r. i umoż-liwienia dalszego wykonywania zawodu (na podstawie umowy na czas określony, maksymalnie trzyletni) przez emerytowanych sędziów (art. 94 konstytucji). W kon-sekwencji rząd w 1979 r. utworzył odrębną kategorię komisarzy sądowych, tj. profe-sjonalistów wykonujących zawody prawnicze w prywatnym sektorze, mianowanych na czas określony (6–36 miesięcy) do sprawowania funkcji sędziego. Pomysł ten jed-nak w praktyce nie był realizowany zbyt często. Pierwszego komisarza powołano w 1986 r. W 1994 r. przeprowadzono kolejną zmianę ustawy zasadniczej w tym za-kresie i umożliwiono prezydentowi powołanie komisarza sądowego do rozpatrzenia konkretnej sprawy w Sądzie Wysokim (art. 94 ust. 5). Jednakże regulacja ta budzi po-ważne zastrzeżenia z punktu widzenia zgodności z zasadą niezależności i niezawisło-ści sędziowskiej (szerzej na ten temat zob. K. YL Tan, The Constitution…, s. 159 i nast.). Obecnie w Sądzie Najwyższym orzeka 14 sędziów i 12 komisarzy (http://www.supre-mecourt.gov.sg; dostęp: 1.10.2016).

98 Należy jednak zwrócić uwagę, że w praktyce Sąd Najwyższy w swych orzeczeniach udowadnia swoją niezależność (pisze o tym M. Bankowicz, op. cit., s. 157 i nast.).

Konstytucja przewiduje także możliwość powołania specjalnego trybunału konstytucyjnego w celu rozważenia wątpliwości prezydenta dotyczących wykładni przepisów ustawy zasadniczej, jak też zgodności przedłożonego do podpisu projektu ustawy (art. 100 konstytucji obowiązujący od 1994 r.). Wszczęcie procedury wymaga zgody gabinetu, chyba że wątpliwość konstytucyjna związana jest z próbą ogranicze-nia kompetencji prezydenta w drodze zwykłej ustawy. Trybunał składa się z co naj-mniej trzech sędziów Sądu Najwyższego i wydaje opinię w ciągu 60 dni (istnieje możliwość zgłaszania zdań odrębnych). Stanowisko, które zostało podzielone przez większość składu, jest ogłaszane publicznie i jest wiążące dla innych sądów99.