Styl zarządzania spółdzielnią

W obszarze zarządzania spółdzielnią istotne są takie aspekty jak: posiadanie profesjonalnych planów strategii działalności gospodarczej i społecznej oraz zakres konsultowania planów na temat rozwoju spółdzielni z jej członkami i pracownikami oraz interesariuszami zewnętrznymi.

W 2017 r. strategię lub inny dokument, określający cele i planowane działania w perspektywie dłuższej niż rok (poza statutem), posiadało tylko 9,0% badanych spółdzielni. Stwierdzono brak istotnych statystyczne zależności między typem spółdzielni, a posiadaniem tego rodzaju dokumentu, jak również pomiędzy wiekiem firmy i posiadaniem dokumentu planistyczno-strategicznego.

Spółdzielnie, które posiadają dokument strategiczny, zostały zapytane o to, jaki odsetek działań podejmowanych przez spółdzielnię odpowiada celom i działaniom wskazanym w tym dokumencie. Połowa

38 badanych podmiotów realizowała działania zgodnie ze strategią w 76-100%. Drugą pod względem liczebności kategorię stanowiły te spółdzielnie, których działania odpowiadają strategii w przedziale 50-75%. Podmioty, których zbieżność działań w rzeczywistości odpowiada planom ze strategii w minimalnym zakresie (do 25%) stanowiły mniej liczną kategorię (13%).

Wykres 1.10. Stopień realizacji działań zaplanowanych w dokumencie o charakterze strategicznym (w %)

Źródło: opracowanie własne

Ponadto, istnieje zależność między wiekiem firmy, a realizacją działań zgodnie ze strategią14 – im „młodsza” spółdzielnia tym większe prawdopodobieństwo realizacji działań zgodnie z planami zawartymi w strategii. Brakuje natomiast zależności między formą spółdzielni, a stopniem realizacji planów przewidzianych w posiadanym dokumencie.

Wykres 1.11. Udział spółdzielni konsultujących plany działań według typów interesariuszya

a Odpowiedzi nie sumują się do 100% gdyż można było zaznaczyć więcej niż 1 odpowiedz. Źródło: opracowanie własne

Kolejna kwestia związana z zarządzaniem spółdzielnią i charakterem badanych podmiotów, dotyczy konsultowania planów działań z pracownikami, członkami oraz interesariuszami zewnętrznymi takimi jak: instytucje doradcze, odbiorcy działań spółdzielni, inne osoby lub instytucje. Zdecydowana większość spółdzielni (71,8%) konsultowała plany działań ze swoimi członkami z pracownikami (35% spółdzielni) oraz z

39 instytucjami doradczymi (21% spółdzielni). 15,9% badanych spółdzielni nie konsultuje planów działań z żadną z wymienionych grup.

W metodologii badania został zaproponowany podział spółdzielni na cztery kategorie podmiotów uwzględniające poziom otwartości do konsultacji planów działań z wewnętrznymi i zewnętrznymi interesariuszami:

 otwarte na konsultacje wewnątrz spółdzielni (pracownicy i członkowie),

 otwarte na konsultacje z zewnętrznymi osobami i instytucjami oraz odbiorcami działań,  otwarte na konsultacje ze wszystkimi ww. grupami,

 nie konsultujące planów działań.

Główną grupę spółdzielni stanowiły te, które konsultacje ograniczają do przedstawicieli spółdzielni – członków i pracowników. Tylko 4,8% badanych podmiotów zasięgało porady w zakresie swoich planów działań wyłącznie wśród odbiorców działań oraz osób i instytucji zewnętrznych.

Wykres 1.12. Otwartość spółdzielni na konsultacje(w %)

Źródło: opracowanie własne

Istniała statystycznie istotna zależność między otwartością spółdzielni na konsultacje, a typem spółdzielni15. Spółdzielnie pracy oraz inwalidów i niewidomych zdecydowanie częściej konsultowały swe plany wewnątrz struktur organizacyjnych. Najbardziej niejednorodną grupę tworzyły spółdzielnie socjalne, wśród których odsetek podmiotów niekonsultujących planów z nikim oraz konsultujących je ze wszystkimi, był relatywnie największy. Fakt ten może być dodatkowo związany z długością istnienia na rynku i bycia objętym wsparciem przez OWES. „Młode” spółdzielnie w 40,0% korzystają ze wsparcia osób i instytucji z zewnątrz bądź konsultowały plany zarówno z interesariuszami zewnętrznymi, jak i z członkami i pracownikami16. Istnieje również istotny statystycznie związek pomiędzy korzystaniem ze wsparcia OWES a otwartością na konsultacje – 39,0% spółdzielni objętych wsparciem OWES konsultowało plany działań ze wszystkimi bądź z osobami i instytucjami z zewnątrz, przy 13,0% udziale spółdzielni nieobjętych wsparciem OWES.

Jak wynika z analizy, wynik finansowy wypracowany przez spółdzielnię w 2017 r. (uzyskany zysk lub strata) nie jest powiązany z jej otwartością na konsultacje z pracownikami i członkami, bądź z interesariuszami zewnętrznymi.17

15Test chi-kwadrat wskazuje istotność na poziomie 0,000 dla zmiennych nominalnych: typ spółdzielni i typ konsultacji.

16Test chi-kwadrat wskazuje istotność na poziomie 0,000 dla zmiennych nominalnych: typ konsultacji i wiek.

40 W 2017 r. 62,0% badanych spółdzielni posiadła regulamin pracy lub inny dokument określający zasady organizacji pracy. Istnieje statystycznie istotna zależność zarówno pomiędzy formą spółdzielni, a posiadaniem regulaminu, jak i długością jej istnienia na rynku18 – z tabel krzyżowych wynika, że im dłużej spółdzielnie funkcjonują na rynku tym większy wśród nich odsetek podmiotów posiadających regulamin. W 95,4% badanych spółdzielni inwalidów i niewidomych występował regulamin pracy. W przypadku spółdzielni pracy odsetek ten wynosił 80,0%, zaś w spółdzielniach socjalnych – 40,0%.

Można zatem wywnioskować, że im starszy jest podmiot, tym bardziej istotne są dla niego zapisy regulujące zasady organizacji i przepisy dotyczące zatrudniania, zwalniania i nagradzania pracowników. Współpraca spółdzielni

Ważnym aspektem funkcjonowania spółdzielni jest poziom współpracy mierzony: a) przynależnością do związków, porozumień, sieci oraz b) współpraca z otoczeniem spółdzielni (administracją rządową i administracją samorządową, organizacjami pozarządowymi, organizacjami samorządu gospodarczego, innymi spółdzielniami oraz przedsiębiorstwami). Współpraca świadczy o „otwartości” spółdzielni, a co za tym idzie – o przepływie wiedzy i doświadczenia między podmiotami, zdolności do zawierania porozumień (np. w celu lobbowania korzystnych rozwiązań) lub realizacji wspólnych inicjatyw (co jest istotne zwłaszcza w przypadku lokalnie działających spółdzielni socjalnych).

Wykres 1.13. Przynależność spółdzielni do związków, zrzeszeń i innych sieci krajowych bądź międzynarodowych w 2017 r.

Źródło: opracowanie własne

W 2017 r. 66,0% spośród badanych spółdzielni zadeklarowało, że nie należy do żadnego tego typu porozumienia. Wśród badanych spółdzielni zrzeszonych najczęściej występowały odpowiedzi świadczące o przynależności do związków rewizyjnych (26,0%), przynależy do innych zrzeszeń poza wymienionymi w kafeterii 6,0%, do zrzeszeń krajowych związków, federacji, lokalnej grupy działania (5,0%) oraz do sieci międzynarodowych (1,0%).

Obszary współpracy badanych spółdzielni z otoczeniem można podzielić według trzech kategorii partnerów współpracy na:

 sektor publicznych (administracja rządowa i samorządowa wraz z jednostkami podległymi),

 sektor pozarządowy (organizacje pozarządowe oraz organizacje samorządu gospodarczego, organizacje pracodawców),

 sektor prywatny (spółdzielnie, inne przedsiębiorstwa).

41

Współpraca z sektorem publicznym

Badane spółdzielnie częściej współpracują z administracją samorządową niż rządową. Regularną współpracę z samorządem zadeklarowało 36,1% spółdzielni (głównie socjalnych), sporadyczną – kolejne 31,6% (głównie socjalnych oraz inwalidów i niewidomych). Z administracją rządową współpracuje regularnie 25,8% spółdzielni (są to przede wszystkim spółdzielnie inwalidów i niewidomych), a sporadycznie – 11,7%.

Wykres 1.14. Współpraca z administracją rządową w 2017 r. (w %)

Źródło: opracowanie własne

Wykres 1.15. Współpraca z administracją samorządową w 2017 r. (w %)

Ponad połowa badanych spółdzielni nie współpracowała w 2017 r. z organizacjami pozarządowymi, regularną formę takiej współpracy zadeklarowała jedynie co piąta z nich (głównie spółdzielnie socjalne), natomiast 23,4% spółdzielni kooperowało z NGO sporadycznie. W 2017 r. tylko 15,5% spółdzielni podjęło regularną lub sporadyczną współpracę z organizacjami samorządu gospodarczego, zawodowego itp. (głównie spółdzielnie inwalidów i niewidomych).

42

Wykres 1.16. Współpraca z organizacjami pozarządowymi w 2017 r. (w %)

Źródło: opracowanie własne

Wykres 1.17. Współpraca z organizacjami samorządu gospodarczego, zawodowego, pracodawców w 2017 r. (w %)

Współpraca z sektorem prywatnym (innymi spółdzielniami, przedsiębiorcami)

Tylko połowa spółdzielni opowiedziała się, że w 2017 r. podjęła współpracę z innymi spółdzielniami, z czego najliczniejszą grupę stanowiły spółdzielnie inwalidów i niewidomych. Najrzadziej taką formę współpracy nawiązywały spółdzielnie socjalne. Nieco liczniejsza grupa spółdzielni (35,8%) zadeklarowała regularną współpracę z biznesem (głównie spółdzielnie inwalidów i niewidomych oraz spółdzielnie pracy), zaś sporadyczną – co czwarta z nich.

Wykres 1.18. Współpraca z innymi spółdzielniami w 2017 r. (w %)

Źródło: opracowanie własne

Wykres 1.19. Współpraca z innymi przedsiębiorcami w 2017 r. (w %)

43