„C zym je s t in f o r m a t y k a w p o ls k ic h r e a lia c h , a czy m m o g ła b y b y ć , g d y b y n ie ...? ” , „C o tr z e b a b y z m ie n ić , co n a p ra w ić ...? ” o ra z „czy u d a się o ż y w ić w y m ia n ą m y ś li n a ła m a c h IN F O R M A T Y K I? ” — te tr z y p y ta n ia , p o s ta w io n e w n u m e r z e 11/80, k tó r e u z u p e łn iłb y m z a w a r ty m w ty m sa m y m n u m e r z e p rz e k o n a n ie m R e d a k c ji o tr u d n o ś c ia c h w w y m ia n ie p o g lą d ó w p o m ię d z y in f o r m a t y k a m i w k r a j u , n ie z ro z u m ie n ie m in f o r m a ty k i w s p o łe c z e ń s tw ie i o w y n i
k a ją c y m i z te g o s t r a t a m i g o s p o d a rc z y m i — ju ż d a ją p e w ie n o b ra z s y tu a c ji. S y tu a c ji n ie d o b r e j, g d y ż w is to c ie : in f o r m a ty k a n ie s p e łn ia o c z e k iw a ń s p o łe c z e ń s tw a (k tó re z re s z tą n ie w ie le o n ie j w ie ). W e w n ą tr z s a m e j i n f o r m a t y k i n ie m a zaś d o s ta te c z n e j w s p ó łp r a c y p o m ię d z y te o r ią a p r a k ty k ą , k tó r e iz o lu ją się o d sie b ie i z a m y k a ją w e w ła s n y c h s p r a w a c h .
C h c ia łb y m u s to s u n k o w a ć się do ty c h i in n y c h n e g a ty w n y c h z ja w is k w n a s z e j w s p ó łc z e s n e j in f o r m a ty c e — z p o zycji p r a k t y k a ( p r o je k ta n ta s y s te m ó w p r z e tw a r z a n ia d a nych) z 17-letniim s ta ż e m w o ś r o d k u o b lic z e n io w y m w ie l
k ieg o p r z e d s ię b i o r s tw a p rz e m y s ło w e g o — H u ta im . L e n in a ).
P r a g n ą łb y m ta k ż e z a p ro p o n o w a ć p e w n e k ie r u n k i d z ia ła ń , k tó re — j a k m i się z d a je — m o g ły b y w p ły n ą ć n a p o p r a w ę s y tu a c ji p rz e z w y e lim in o w a n ie lu b o s ła b ie n ie z ja w is k n e g a ty w n y c h .
J a k i e to z ja w is k a ? S ą d z ę , że s ą to p rz e d e w s z y s tk im :
• d y s p r o p o r c ja p o m ię d z y n o w o c z e s n o ś c ią r o z w ią z a ń k o n s tr u k c y jn y c h i m o ż liw o śc ia m i k o m p u te r ó w a z a c o fa n ą o r g a n iz a c ją p r a c y p rz e d s ię b io r s tw i in s ty tu c ji
• f a t a ln a in f o r m a c ja o in f o rm a ty c e , z w ła sz o z a o s y s te m a c h p r z e tw a r z a n ia d a n y c h
• b łę d y w s z k o le n iu ¡in fo rm a ty k ó w , g łó w n ie — p r o j e k t a n tów s y s te m ó w
• b r a k d o b re j łą c z n o śc i p o m ię d z y te o r ią i p r a k t y k ą
• n ie u p o r z ą d k o w a n a te r m in o lo g ia in f o r m a ty c z n a .
M ożna o c z y w iś c ie p o w ie d z ie ć , że to w s z y s tk o je s t u z a sa d n io n e , że in f o r m a ty k a je s t n a u k ą m ło d ą , d o p ie ro 40- -le tn ią — n ie m o ż e s ię w ię c r ó w n a ć z ty s ią c a m i la t „ s ta żu” m a t e m a t y k i czy h is to r ii. T ru d n o s ię je d n a k p rz y ty m zgodzić z o lb rz y m im m a r n o t r a w s t w e m , j a k i e p o w s ta je w s z ę d z ie ta m , g d z ie to l e r u j e s ię w y m ie n io n e tu s k r z y w ie n ia w in f o rm a ty c e , p o w o d u ją c e b łę d n e d e c y z je w sfe ra c h : o rg a n iz a c ji o ś ro d k ó w , in w e s ty c ji, sz k o le n ia k a d r , w y d a w n ic tw itd . T e m u tr z e b a p rz e c iw d z ia ła ć .
D y s p ro p o rc je p o m ię d z y n o w o c z e s n o ś c ią i m o ż łiw o śa ia m i d o b ry c h k o m p u te r ó w a z a c o fa n ą w w ie lu m ie js c a c h o r g a n iz a c ją p r a c y — je s t w id o c z n a z w ła sz c z a ta m , g d z ie u w ie rzono w m it, że k u p io n y za m ilio n y k o m p u te r s a m w y m u si d o b r ą o r g a n i z a c ję p r o d u k c ji, sp rz e d a ż y , g o s p o d a r k i m a te ria ło w e j c z y k a d ro w o -p ła c o w e j. Z n a n a je s t b o w ie m zasa d a : n a jp i e r w o rg a n iz a c ja p o te m k o m p u te r y z a c ja , n ig d y o d w ro tn ie . W szęd zie ta m , g d z ie n ie p rz y g o to w a n o n a j p ie rw s y s te m ó w in f o r m a c y jn y c h ( p o r z ą d k u ją c y c h i u p r a s z c z a ją c y c h o b ie g in f o r m a c ji) , g d z ie n a d a l n i k t n ie w ie , że' o rg a n iz a c ja n ie j e s t d a r e m n a tu r y , lecz w i e d z ą , k tó r ą trz e b a p o sią ść , a k tó r a s k ła d a s ię z s e t e k e le m e n tó w (nie zaś z tr z e c h czy c z te re c h , o k tó r y c h się s ta le mówii) i że o rg a n iz a c ja n ie m a n ic w sp ó ln e g o z im p r o w iz a c ją (ja k się to p r z e w a ż n ie m n ie m a ) — o tó ż w sz ę d z ie ta m k o m p u te r y w p ro w a d z o n e w c h a o s o r g a n iz a c y jn y , c h a o s te n ' p o w ię k szają. T e z aś, k tó r e s to ją od l a t b e z c z y n n ie — ta k ż e s łu ż ą w ty m p r z y p a d k u za d o w ó d . ■
O o rg a n iz a c ji in f o r m a ty k i w p r z e d s ię b io rs tw ie , in s t y t u cji czy w p a ń s tw ie d e c y d u ją n ie ilo ść i ja k o ś ć s p r z ę tu k o m p u te ro w e g o , lecz n a p ie r w s z y m m ie js c u — l u d z i e . B yłem n ie r a z n a o c z n y m o b s e r w a to r e m z a ła m y w a n ia się p ro je k tó w in f o r m a ty c z n y c h (po w ie lu m ie s ią c a c h p ra c y ), a ta k ż e in n y c h p r z e d s ię w z ię ć p o za in f o r m a ty k ą — p o d e j
m o w a n y c h n a z e b r a n ia c h i n a r a d a c h — ty lk o d la te g o , że b łęd n ie u s ta lo n o cel, p o w ie rz o n o s p r a w ę n ie w ła ś c iw y m l u dziom czy w re s z c ie — o p a r to je n a b łę d n y c h in f o rm a c ja c h .
M y ślę, ż e ' in f o r m a ty c y (a rz e c z ja s n a — n ie ty lk o oni) m u s z ą le p ie j p o z n a ć p o d s ta w y o rg a n iz a c ji p r a c y i to n ie k o n ie c z n ie z d u ż y c h o p ra c o w a ń , a le p rz e d e w s z y s tk im — z n ie w ie lk ic h b ro s z u re k . D o d a jm y , że w k r a j a c h r o z w in ię ty c h g o sp o d a rc z o , n p . w W ie lk ie j B r y ta n ii, w y m a g a się od in f o r m a ty k ó w k u r s u o g ó ln e j o rg a n iz a c ji p r a c y (100 g o d zin ), z a k o ń c z o n e g o e g z a m in e m .
F a ta l n a in f o r m a c ja o s p r a w a c h in f o r m a ty k i to d ru g a , b o le s n a u ło m n o ść . L ic z n e p r a c e n a te m a t in f o r m a t y k i są n ie s p ó jn e i b a rd z o n ie c z y te ln e — n a w e t d la in f o r m a ty k a , a ju ż c a łk ie m n ie p r z y d a tn e d la sz e rsz e g o o gółu. P o w in n y b y ć o n e p is a n e ję z y k ie m k o m u n ik a ty w n y m , z w ła sz c z a zaś
— p u b lik a c je p o p u la r n e . I s to tn y m te ż b łę d e m w p u b li k a c ja c h o in f o r m a ty c e je s t p e r s o n if ik o w a n ie k o m p u te ró w . J e s t to b e z s e n s o w n a i s z k o d liw a m a n ie r a . C h o d z i o ta k ie s tw ie r d z e n ia , ja k : k o m p u te r p o w ie d z ia ł, k o m p u te r n ie je s t z a in te r e s o w a n y , z o b a c z y m y co k o m p u t e r o ty m s ą d z i itp . N ie g d y ś p rz e c z y ta łe m , że w e w r o c ła w s k im D O L M E D Z IE
— k o m p u t e r p o tr a f i o d ró ż n ia ć n o w o tw ó r w ą tr o b y od in n y c h je j sc h o rz e ń . A leż n ic p o d o b n e g o ! K o m p u te r n ie m ó w i, n ie są d z i, n ie z a s ta n a w ia się i n ic z e g o n ie p o tr a f i z ro b ić sa m o d z ie ln ie . J e s t on w p r a w d z ie w y s o k o z o rg a n iz o w a - n y m , le c z z u p e łn ie b e z m y ś ln y m n a r z ę d z i e m c z ło w ie k a . O d m ie n n e p r z e ś w ia d c z e n ie , p o p ie r a n e b e z u s ta n n ie w p u b lik a c ja c h , w y tw a r z a w ś ró d sz e rsz e g o o g ó łu sz k o d liw e p r z e k o n a n ie o w sz e c h m o c y k o m p u te ró w .
Co m o ż n a z ro b ić w ty m z a k re s ie ? I n f o r m o w a ć o k o m p u te r a c h rz e te ln ie . N ie u n ik a ć p r a w d y o 2—3 - le tm m i d łu ż sz y m o k re s ie p rz y g o to w y w a n ia s y s te m ó w o ra z o rę c z n y m p rz y g o to w a n iu k a ż d e j w p r o w a d z a n e j c y f r y lu b lite r y , a p rz e d e w s z y s tk im o ty m , że k o m p u te r p o d a je ty lk o te in f o r m a c je (p rz e tw o rz o n e ), k tó r e p r z e d te m z o s ta ły d o ń w p r o w a d z o n e . K o n ie c z n e j e s t ró w n ie ż w y d a n ie p o p u la r n e j b r o s z u r k i, z a w ie r a ją c e j p o d s ta w o w e p o ję c ia , z a ry s h is to r y c z n y , p rz e g lą d s y tu a c ji w in f o r m a ty c e k r a jo w e j i ś w ia to w e j, o m ó w ie n ie s p r z ę tu , w a r u n k ó w o rg a n iz a c y jn y c h f u n k c jo n o w a n ia in f o r m a t y k i w p r z e d s ię b io r s tw ie o ra z o p is y z a s to s o w a ń w z a r z ą d z a n iu , s te r o w a n iu p r o d u k c ją o ra z w o b lic z e n ia c h n a u k o w o -te c h n ic z n y c h . W je j p rz y g o to w a n iu m u s z ą w z ią ć u d z ia ł r ó w n ie ż p r a k ty c y , k tó r z y n a s y c ą je j tr e ś ć r e a lia m i g o s p o d a rk i.
B łę d y w s z k o le n iu in f o r m a ty k ó w d o ty c z ą z w ła sz c z a s z k o le n ia p r o j e k ta n t ó w , k tó r y c h z a d a n ie m j e s t ró w n ie ż o p r a c o w a n ie o rg a n iz a c ji n o w e g o o b ie g u in f o r m a c ji u u ż y tk o w n ik a . S z k o le n ie ta k ie m a u n a s c h a r a k t e r m a rg in e s o w y . W s z k o ła c h ró ż n y c h sz c z e b li u c z y s ię g łó w n ie p r o g r a m i
stó w , n a to m ia s t p r o j e k ta n c i sz k o le n i s ą a lb o p rz e z z a g r a n ic z n y c h p r o d u c e n tó w s p r z ę tu (n ieliczn i), a lb o n a s p o r a d y c z n ie o rg a n iz o w a n y c h k u r s a c h k r a jo w y c h ; n a jc z ę ś c ie j je d n a k u c z ą się d o p ie r o w m ie js c u p r a c y od s ta r s z y c h k o le g ó w , co b y n a jm n ie j n ie je s t w y s ta r c z a ją c e .
N a le ż a ło b y z a te m o p ra c o w a ć u je d n o lic o n e p ro g r a m y n a u c z a n ia w z a k re s ie p r o j e k to w a n ia s y s te m ó w (ze s p e c ja liz a c ją
„ p r o j e k ta n t s y s te m ó w ” w sz k o ła c h ) i o d rę b n ie — p ro g r a m y d la k u r s ó w z a w o d o w y c h . D la p o r ó w n a n ia p o d a ję , że w g n o r m b r y ty js k ic h N C C p r o j e k t a n t s y s te m ó w m u s i sz k o lić się ok. 700 g o d z in (w ty m 100. g o d z in p r o b le m a ty k i o r g a n iz a c y jn e j) o ra z z a lic z y ć od je d n e g o do d w ó c h l a t p r a k ty k i.
B r a k łą c z n o śc i m ię d z y te o r ią i p r a k t y k ą u w id o c z n ia się m .in . w1 s e p a r a c ji te o r e ty k ó w o d o ś ro d k ó w in f o r m a ty c z n y c h , p r a c u ją c y c h n a rz e c z g o s p o d a r k i i o d w ro tn ie — w n a d e r rz a d k im k o r z y s ta n iu p rz e z p r a k t y k ó w z d o ro b k u te o r e ty k ó w . W id a ć to ta k ż e w p u b lic y s ty c e . T e o re ty c y c z ę sto p is z ą o b a z a c h d a n y c h , b a rd z o r z a d k o n a to m ia s t w y p o w ia d a ją się n a te n te m a t p r a k ty c y . A w ła ś n ie ta k a k o n f r o n ta c j a p o g lą d ó w b y ła b y c ie k a w a i p o ż y te c z n a . Z a m a ło j e s t p r a k ty k ó w w s z k o ła c h i n a ła m a c h c z a so p ism ! T e o re ty c y p o w in n i w z b o g a c a ć sw e w ia d o m o ś c i p rz e z c z ę s ts z y k o n ta k t z o ś ro d k a m i, a p r a k t y c y p rz e z d y s k u s j e z p r z e d s ta w ic ie la m i n a u k i. O gół z aś, d z ię k i te j w s p ó łp r a c y , u z y s k a le p s z e p u b lik a c je i p o p r a w ę e fe k tó w sz k o le n ia .
O s o b n a i o s t a tn i a s p r a w a to t e r m i n o l o g i a s to s o w a n a w in f o r m a t y c e . N ie m a je d n o lito ś c i w n a z w a c h , a w s z e lk ie d z ia ła n ia w ty m k ie r u n k u p rz y jm o w a n o z d u ż y m i o p o ra m i. S tą d te ż : A P D , E P D i A P I, z a p is i r e k o r d , p lik
L B S T Y
i z b ió r, d a n e z m ie n n e i tr a n s a k c je , o p e r a c je i p r o c e d u r y itd . W śró d k ilk u d z ie s ię c iu a u to r ó w k s ią ż e k tr u d n o z n a le ź ć c h o ć b y k ilk u , k tó r z y p o d a w a lib y ta k i e s a m e d e f in ic je n a o k re ś le n ie ta k i c h n a w e t te r m in ó w p o d s ta w o w y c h , ja k : p r z e tw a r z a n ie d a n y c h , s y s te m in f o rm a ty c z n y czy i n f o r m a ty k a , n ie m ó w ią c ju ż o p r o je k to w a n iu s y s te m ó w .
Ż le je s t g d y in f o r m a ty k n ie m o że z ro z u m ie ć te k s tó w p i
s a n y c h p r z e z n ie k tó r y c h a u to r ó w . Co z n a c z y n p .: „ W y k o r z y s ta n i e in t e g r u j ą c y c h f u n k c j i d a n e j d z i a d z i n y p r z y b u d o w i e s y s t e m u e w i d e n c y j n o - i n f o r m a t y c z n e g o d r o g ą z a s t o s o w a n i u m e t o d y k o n c e n t r a c j i ( d e d u k c j i) lub d e k o n c e n t r a c j i
( i n d u k c j i ) ”. N ie w ie m . U n ie k tó r y c h a u to r ó w p o ję c ia b a z y d a n y c h i b a n k u d a n y c h u ż y w a n e s ą z a m ie n n ie , u in n y c h —
— n ie . Itp . I td .
T rz e b a c h y b a życzyć w y trw a ło ś c i ty m , k tó r z y p r a c u j ą n a d u n if ik a c ją s ło w n ic tw a in f o rm a ty c z n e g o , a le .ta k ż e i t e go, b y z e b ra li z o ś ro d k ó w w ia d o m o ś c i, ja k i c h n a z w ta m u ż y w a ją . J ę z y k je s t b o w ie m m a te r i ą ż y w ą i p e w n e n a z w y u t r w a l a j ą się, in n e z a n ik a ją . T rz e b a p ro p o n o w a ć te o k r e ś le n ia , k tó r y c h u ż y w a w ię k sz o ść .
J e r z y D R O B IS Z E W S K I
U- ' ,
-C o dalejj ze s k o m p u te ry z o w a n ą ra c h u n k o w o ś c ią ?
W r u b r y c e P O G L Ą D Y o p u b lik o w a n y z o s ta ł a r t y k u ł p ro f.
T a d e u s z a P e c h e „ R a c h u n k o w o ś ć n ie d o in f o r m a ty z o w a n a ” (IN F O R M A T Y K A n r 11/80). U w a ż a m , że s łu s z n ie w y e k s p o n o w a n o (w n im ra c h u n k o w o ś ć ja k o t ę s f e r ę d z ia ła n ia p rz e d s ię b io rs tw , d la k tó r e j te c h n ik a k o m p u te ro w a p o w in n a św ia d c z y ć , a w n ie lic z n y c h p r z y p a d k a c h — ju ż św ia d c z y , o lb rz y m ie u s łu g i.
S łu ż b a fin a n s o w o -k s ię g o w a n a sz e g o , n o w e g o i du żeg o p r z e d s ię b io r s tw a , j e j b e z p o ś r e d n ie k ie r o w n ic tw o ¡oraz w ł a d ze zjw ierzch n ie od p o c z ą tk u , cz y li — od p o ło w y l a t sz e ś ć d z ie s ią ty c h , n i e m i a ły ż a d n y c h w ą tp liw o ś c i co do p o tr z e b y z a s to s o w a n ia te c h n ik i k o m p u te r o w e j. O b e c n ie s y tu a c ja je s t ta k a , że r e z u l ta t y in f o rm a ty c z n y c h w d r o ż e ń w d z ie d z in ie ra c h u n k o w o ś c i o ra z w z a k r e s ie ró ż n y c h p r a c e k o n o m ic z n y c h i a d m in is tr a c y jn y c h s ą .o d c z u w a ln e w s k a li c a łe g o p r z e d s ię b io rs tw a . S łu ż ą o n e do ró ż n y c h a n a liz , b a d a n ia i k o n tr o li w y n ik ó w p r o d u k c y jn y c h , e k o n o m ic z n y c h ii f i n a n s o w y c h n a sz c z e b la c h : p r z e d s ię b io r s tw a i z je d n o c z e n ia .
I n f o r m a ty z a c ją o b ję te z o s ta ły n a s t ę p u ją c e z a g a d n ie n ia :
© o b lic z a n ie w y n a g r o d z e ń p r a c o w n ik ó w
© g o s p o d a r k a m a te r ia ło w a i p r z e d m io ty n ie t r w a ł e
® g o s p o d a r k a ś r o d k a m i tr w a ły m i
• r e a liz a c ja p r o d u k c j i i z b y tu w r a z z b ie ż ą c y m f a k t u r o w a n ie m s p r z e d a ż y ii w y s ta w ia n ie m ż ą d a ń z a p ła ty (listy in k aso w e).
W sz y s tk ie w y/rej w y m ie n io n e p o d s y s te m y m a j ą c h a r a k t e r d z ie d z in o w y , a je d n o c z e ś n ie w .ra m a c h uch e k s p l o a ta c ji u z y s k u je s ię o d p o w ie d n ie z b io ry d a n y c h (ro z d z ie ln ik i k o sz tó w , z e s ta w ie n ia , s p e c y f ik a c je ), k tó r e s ą a u to m a ty c z n ie w c z y ty w a n e do p o d s y s te m u n a d rz ę d n e g o F IN K A (fi- n a n s e - k o s z ty ) . P o d s y s te m t e n re a liz u je : e w id e n c ję d o k u m e n tó w b ie ż ą c y c h , tr a n s a k c y jn y c h w p r z e k r o ju k o n t s y n te ty c z n y c h d a n a lity c z n y c h , a;o z lic z a n ie i k a lk u l a c ję k o sz tó w , a n a liz ę n a le ż n o ś c i i z o b o w ią z a ń p o z a in k a s o w y c h (łącz
n ic z w y s ta w ia n ie m p o tw ie r d z e ń s a ld n a ż ą d a n ie u ż y tk o w n ik a ) o ra z sz e ro k o p o ję t ą a n a li z ę k o s z tó w .
M o żn a z a te m śm ia ło s tw ie rd z ić , że j e s t t o ju ż p r a w ie k o m p le k s o w y s y s te m p r z e tw a r z a n ia d a n y c h w r a m a c h r a c h u n k o w o ś c i o r a z d z ie d z in z n i ą z w ią z a n y c h , s łu ż ą c y do z a rz ą d z a n ia p rz e d s ię b io rs tw e m . A p rz e c ie ż p ro f . P e c h e w y ra ź n ie s tw ie r d z ił b r a k ta k ie g o sy s te m u ...
E m ito w a n e ta b u lo g r a m y z a w ie r a ją — o p ró cz z w y k ły c h d a n y c h e w id e n c y jn y c h — d u ż y -w a c h la rz in f o r m a c ji a n a l i ty c z n y c h . P o n a d to su m y g lo b a ln e (w y ra ż a ją c e ilo ść , w a r tość, w s k a ź n ik i itp .) p rz e n o s z o n e s ą z o tr z y m y w a n y c h t a b u lo g r a m ó w n a f o r m u la r z e z a w ie r a ją c e m ie s ię c z n e w y n i
k i d z ia ła ln o ś c i p r z e d s ię b io rs tw a . O d b io rc a m i ty c h in f o r m a c ji są w sz y sc y c z ło n k o w ie d y re k c ji, g łó w n i s p e c ja liś c i, k ie r o w n ic y n ie k tó r y c h k o m ó r e k f u n k c jo n a ln y c h , K o m ite t Z a k ła d o w y P Z P R , R a d a Z a k ła d o w a , K o m is ja Z w ią z k o w a N S Z Z „ S o lid a rn o ś ć ” o ra z G łó w n y K s ię g o w y i G łó w n y E k o n o m is ta w n a s z y m Z je d n o c z e n iu .
W y m ie n io n e p o d s y s te m y s ą p o w ie la r n e o r a z s t a l e d o s k o n a lo n e w z a k re s ie ro z w ią z a ń o rg a n iz a c y jn y c h d p r o c e d u r p rz e tw a r z a n ia . N a d ty m i z a g a d n ie n ia m i s t a le c z u w a z e sp ó ł
s p e c ja lis tó w , k o o r d y n u ją c y e k s p lo a ta c ję p r o g r a m ó w w j e d n o s tk a c h o r g a n iz a c y jn y c h z g r u p o w a n y c h w Z je d n o c z e n iu . W c z y m j a k w c z y m , le c z w (tej d z ie d z in ie z a s a d a c e n tr a ln e j k o o r d y n a c ji p r o je k to w a n ia r o z w o ju in f o r m a ty k i, p ro g r a m o w a n ia ' s y s te m ó w , in s p ir o w a n ia w d ro ż e ń , etc.
z d a ł a i z d a j e e g z a m i n . W z w ią z k u z ty m a n i ja , a n i in n i -z a in te re s o w a n i p o s tę p e m k o m p u te r y z a c ji r a c h u n k o w o ści p r z e d s ię b io rs tw w n a s z e j b r a n ż y n ie m a m y ż a d n y c h w ą tp liw o ś c i, że to j e s t to , n a c o n a s z k r a j b y ło d o ty c h c zas s ta ć i s ą d z im y , że te g o w ła ś n ie o c z e k iw a n o .
P r a g n ą łb y m p o n a d to w y p u n k to w a ć t e p ro b le m y , k tó r e —■
p o d o b n ie j a k w ie lu p r a k t y k ó w — w id z ę w „ c z a rn y c h k o lo r a c h ”. A m ia n o w ic ie :
• ro z trw o n io n o w ie le p ie n ię d z y i s ił sp o łe c z n y c h n a r e a l i z o w a n ie p a r t y k u la r n y c h o p ro g r a m o w a ń , ró ż n y c h p s e u d o - r - s y s te m ó w i — p o d s y s te m ó w z z a k r e s u ra c h u n k o w o ś c i, o k re ś la ją c te p rz e d s ię w z ię c ia n ie r z a d k o n a z w ą p o je d y n czy ch p r z e d s ię b io r s tw , b r a n ż czy z je d n o c z e ń ; m a to s w o je p o tw ie r d z e n ie w ty m , że is tn ie je p o n o ć w P o ls c e z g ó rą 400 r ó ż n y c h o p r o g r a m o w a ń (dum niie z w a n y c h „ p a k ie ta m i p r o g r a m ó w ”) p rz e z n a c z o n y c h d la e w id e n c ji o b r o tu m a te r ia ło w e g o
® n a d a n o n ie u z a s a d n io n y p r i o r y t e t lic z n y m p r z e d s ię b io r s tw o m (np. z r e s o r tu p rz e m y s łu m a s z y n o w e g o c z y e le k t r o te c h n ic z n e g o ) do w y p o s a ż e n ia z a k ła d o w y c h o ś r o d k ó w in f o r m a ty k i w k o s z to w n y s p r z ę t k o m p u te r o w y , u s z c z u p la ją c w te n sp o só b m o ż liw o ś c i k o m p u te r y z a c ji w in n y c h 're s o r
ta c h lu b z je d n o c z e n ia c h
® o ś ro d k i in f o r m a ty c z n e (nie d o ty c z y t o re g io n a ln y c h o ś
r o d k ó w Z E T O ) w y p o sa ż o n o w ró ż n o r o d n y s p r z ę t k o m p u te r o w y d p e r y f e r y jn y , c z ę s to b e z z a p e w n ie n ia o d p o w ie d n ie go z a p le c z a k o n s e r w a c y jn o - n a p r a w c z e g o o r a z z a p a s ó w części z a m ie n n y c h
® is tn ie ją c e od k il k u l a t o g r a n ic z e n ia d e w iz o w e n a im p o r t z d ru g ie g o o b s z a r u p ła tn ic z e g o u n ie m o ż liw ia ją n ie ty lk o p o w ię k s z e n ie p o te n c ja łu s p rz ę to w e g o te j s a m e j m a r k i i k la s y , a le ta k ż e w y m ia n ę z u ż y te g o s p r z ę tu n a n o w y
® sz c z e g ó ln ie n e g a ty w n y m z ja w is k ie m je s t d o k u c z liw y b r a k p a p ie r u lu b je g o av ła śc iw e g o a s o r ty m e n tu do d r u k o w a n ia w y n ik ó w p r z e tw a r z a n ia
© w y ż e j w y m ie n io n e c z y n n ik i w p ły n ę ły h a m u ją c o n a r o z w ó j w d r a ż a n ia w s p o m n ia n e g o e fe k ty w n e g o i w y p ró b o w a n e g o p o d s y s te m u F IN K A w n a s z e j b ra n ż y .
W y ra ż a m o so b iśc ie n a d z ie ję , że do k r y z y s u n a d u ż ą s k a lę w d z ie d z in ie s k o m p u te r y z o w a n e j r a c h u n k o w o ś c i d o jść n ie m oże. T o co z o s ta ło d o ty c h c z a s z r e a liz o w a n e w n a s z y m k r a j u w in n o p r z e k o n a ć d e c y d e n tó w , że s k o m p u te r y z o w a n a ra c h u n k o w o ś ć w w ie lu je d n o s tk a c h o r g a n iz a c y j
n y c h „ z a ro b iła ” ju ż z n a d d a tk i e m n a s ie b ie i że tr z e b a d ać je j s z a n s ę k o n ty n u a c j i o r a z d a lsz e g o ro z w o ju .
Z d z is ła w C H Ą D Z Y Ń S K I G łó w n y K s ię g o w y Z a k ła d ó w A z o to w y c h
„ P U Ł A W Y "
Y E R M B N O L O G M A
„Adresowanie™
N ie k tó r e te r m in y z w ią z a n e z a d r e s o w a n ie m o m ó w iliś m y w n u m e r z e 1/81. P o n ie w a ż is tn i e ją r ó ż n e p o g lą d y n a t e m a ty d o ty c z ą c e ic h u ż y w a n ia , n ie n a le ż y u w a ż a ć , że s p r a w a je s t ju ż z a m k n ię ta . P r z e d m io te m s p o r u m o ż e b y ć sa m te r m in a d r e s o w a n i e . M u s i on w z b u d z a ć w ą tp liw o ś c i n ie k tó r y c h a u to r ó w , s k o r o p r ó b u ją , i to w n a jn o w s z y c h k s ią ż k a c h , u ż y w a ć in n e g o — a d r e s a c j a . N ie s te ty , je s t to b łą d ję z y k o w y .
P rz y p o m n ijm y , że te r m in a d r e s p o c h o d z i z ję z y k a p o to czn e g o , w k tó r y m sa m o o k re ś le n ie m ie js c a p rz e z n a c z e n ia p r z e s y łk i (o k r e ś le n ie a d r e s u ) n a z y w a się a d r e s o w a n i e m . N ie m a w ię c p o w o d u , a b y w in f o r m a t y c e m ó w ić a d r e s a c j a . J e s t to c z y n n o ść, a c z y n n o ść tr u d n o w y r a zić in a c z e j j a k rz e c z o w n ik ie m o d sło w n y m , ty m b a rd z ie j, że n ie is tn ie je sło w o a n g ie ls k ie „ a d d r e s s a tio n ” . T eg o r o d z a ju b łę d y ję z y k o w e , n p . ro z p o w s z e c h n ie n ie (tak że w i n fo rm a ty c e ) s ło w a k o m p l e t a c j a z a m ia s t k o m p l e t o w a n i e , s ą p ię tn o w a n e p rz e z ję z y k o z n a w c ó w (por. W . C ie n k o w s k i; J ę z y k d la w s z y s tk ic h ; cz. II , K s ią ż k a i W ie dza, W a rs z a w a , 1980, s tr . 147). W y p a d a w ię c u z n a ć u iy w a - n ie s ło w a a d r e s a c j a za n ie u z a s a d n io n e i tr a k to w a ć ja k o b łą d ję z y k o w y .
Z n a c z n e , choć m o że n ie u z a s a d n io n e w ą tp liw o ś c i b u d z i w e m n ie sp o só b d e fin io w a n ia p o sz c z e g ó ln y c h tr y b ó w a d r e s o w a n ia , s p o ty k a n y w ró ż n y c h s ło w n ik a c h p o ls k ic h , a ta k ż e w P o ls k ic h N o rm a c h , p r z e j ę ty z re s z tą z n o r m IS O . P o le g a o n n a ty m , że a d r e s o w a n ie A -te (np. p o ś re d n ie ) o k re ś la się ja k o m e to d ę a d r e s o w a n ia za p o m o c ą a d r e s u A-,tego (w ty m p r z y p a d k u — p o ś re d n ie g o ). T y m c z a s e m n a jw a ż n ie js z ą c e c h ą a d r e s u k o m ó r k i j e s t je g o je d n o z n a c z ność. A d re s j e s t je d e n , a w ię c ró ż n e je g o p o s ta c ie (nie ty lk o — k o ń c o w a , tz n . p o m o d y f ik a c ja c h ) n ie p o w in n y o- k r e ś la ć k i l k u ró ż n y c h tr y b ó w a d r e s o w a n ia .
W y d a je m i się, że w rz e c z y w is to ś c i je s t o d w ro tn ie , n iż to w y n ik a z d e f in ic ji s ło w n ik o w y c h . Nazrwy m e to d a d r e s o w a n ia p o c h o d z ą od sp o s o b ó w w y k o n y w a n ia te j czy n n o śc i, a n ie od r o d z a jó w a d re s ó w , n a to m ia s t n a z w y a d re s ó w b io rą s ię o d tr y b ó w a d r e s o w a n ia , p o n ie w a ż są w z g lę d e m n ic h w tó rn e .
O c z y w iśc ie , is tn i e ją r o d z a je a d re s ó w , k tó r e n ie s ą z w ią z a n e z ż a d n y m tr y b e m a d r e s o w a n ia . W ty c h p r z y p a d k a c h n a z w y p o c h o d z ą od in n y c h c e c h c h a r a k te r y s ty c z n y c h . P rz y k ła d o w o , a d r e s e m s y m b o l i c z n y m n a z y w a się a d re s w y ra ż o n y w sy m b o lic e k o n k re tn e g o ję z y k a p r o g r a m o w a n ia (PN-71/T-0101G). N ieco m n ie j b a n a ln a je s t d e f i
n ic ja a d r e s u e f e k t y w n e g o (an g . e f f e c t i v e address).
W e d łu g n o r m y p o ls k ie j a d r e s e f e k ty w n y j e s t to a d r e s u z y s k a n y p rz e z p rz e k s z ta łc e n ie a d r e s u p ie r w o tn e g o w s p o sób je d n o z n a c z n ie o k re ś lo n y d la d a n e g o k o m p u te r a i j ę zy k a p ro g r a m o w a n ia , i k tó r y — d o d a jm y za n o rm ą ISO -2382 — n ie w y m a g a ż a d n e j m o d y f ik a c ji p rz e d w y k o n y w a n io m ro z k a z u .
W rz e c z y w is to ś c i p o d a n e o k re ś le n ie d o ty c z y te j sa m e j k o m ó rk i p a m ię c i, co te r m in y : a d r e s b e z p o ś r e d n i , b e z w z g l ę d n y i r z e c z y w i s t y , a w ię c k o m ó r k i, w k tó r e j z n a jd u je 'się a r g u m e n t. W ielo ść n a z w j e s t z w ią zan a z k o n te k s te m , w ja k im o ty m a r g u m e n c ie się m ó w i.
Z w ró ć m y u w a g ę , że ta k ie te r m in y , j a k a d r e s p o ś r e d n i i a d r e s w z g l ę d n y m a j ą ta k ż e r a c j ę b y tu , p o n ie w aż o d n o sz ą s ię do k o m ó r e k p o ś r e d n ic z ą c y c h w o k r e ś le n iu a r g u m e n tu , ch o ć s a m e a d r e s y n ie w y s ta r c z a ją do t a kiego o k re ś le n ia .
Z a d re s o w a n ie m w z g lę d n y m z w ią z a n e j e s t p o ję c ie a d - r e s u p o d s t a w o w e g o , in a c z e j — b a z o w e g o (an g . b a se a d d re s s), k tó re g o o k re ś le n ie r a c z e j n ie p o w in n o p r o w a d z ić do k o n tr o w e r s ji. J e s t to lic z b a u ż y w a n a ja k o o d n ie s ie n ie p r z y o b lic z a n iu a d r e s u p o d c z a s w y k o n y w a n ia p ro g r a m u (n o rm a p o ls k a i m ię d z y n a ro d o w a ).
Do o b lic z e ń w y k o r z y s tu je s ię tu tzw . p r z e m i e s z c z e - n i e (ang. d is p l a c e m e n t , o ffs e t ), tj . liczb ę, ja k ą n a le ż y d o d a ć d o a d r e s u p o d s ta w o w e g o , a b y o tr z y m a ć — z m o d y fi
k o w a n y . N a ogół p rz e m ie s z c z e n ie d o ty c z y o b lic z a n ia n ie ty lk o a d re s ó w d a n y c h , lecz ta k ż e a d re s ó w ro z k a z ó w . B a r dzo p o p u la r n y m ro z k a z e m je s t tz w . s k o k k r ó t k i , w k tó re g o s ło w ie ro z k a z o w y m z n a jd u j e s ię in f o r m a c ja o o d leg ło ści s k o k u . J e s t to k ilk u b ito w e p rz e m ie s z c z e n ie d o d a w a n e do a d r e s u k o m ó r k i z a w ie r a ją c e j te n ro z k a z , w c e lu w y z n a c z e n ia a d r e s u ro z k a z u , do k tó re g o n a le ż y w y k o n a ć sk o k .
Z w ró ć m y u w a g ę , że w rz e c z y w isto śc i- n a s tę p u je t u p r z e m ie sz c z e n ie w z d łu ż o b s z a r u z a jm o w a n e g o p rz e z p ro g r a m . C z ę sto z a c h o d z i p o tr z e b a p rz e m ie s z c z e n ia c a łe g o p r o g r a m u w o k re ś lo n y m o b sz a rz e p a m ię c i. M oże t a k b y ć n p . w w y p a d k u w p r o w a d z a n ia p r o g r a m u do p a m ię c i (ła d o w a n ia ) lu b — łą c z e n ia m o d u łó w p r o g r a m u ju ż z a ła d o w a n e g o . W te d y n a le ż a ło b y m ó w ić r a c z e j o r e l o k a c j i (ang. r e location), u tr z y m u ją c te r m i n p r z e m i e s z c z e n i a n a o z n a c z e n ie p o ję c ia o m ó w io n e g o p o w y ż e j.
J e d n a k ż e p r o g r a m p o d d a ją c y się z m ia n ie p o ło ż e n ia b e z k o n ie c z n o śc i p r z ea d r es o w a n i a ,, tj . b e z z m ia n a d re s ó w , a w ię c p r o g r a m n ie z a le ż n y o d p o ło ż e n ia (ang. p o s i ti o n i n d e p e n d e n t ) m o ż n a b y n a z y w a ć p r z e s u w n y m , a n ie k o n ie c z n ie r e l o k o w a l n y m (ang. r elocatable), m im o że t e r m i n p r z e s u n i ę c i e j e s t z a re z e r w o w a n y n a o z n a c z e n ie o d p o w ie d n ic h ro z k a z ó w .
W r a c a ją c do a d r e s o w a n ia w a r to p o d a ć re g u łę , w g k tó r e j m o ż n a je d n o z n a c z n ie o k re ś lić , ja k i tr y b je s t p o d s t a w o w y . P r z y z ło ż o n y c h m e to d a c h a d r e s o w a n ia za tr y b p o d s ta w o w y w y p a d a u z n a ć te n , k tó r y o k re ś la w ła ś c iw y d o s tę p do d a n y c h lu b ro z k a z ó w (do k o m ó r k i z a w ie r a ją c e j je). P rz y k ła d o w o , g d y n a a d re s o w a n ie s k ł a d a ją się d w a tr y b y : in d e k s o w y i p o ś r e d n i (por. IN F O R M A T Y K A , n r 1/1981), n a le ż y p o w ie d z ie ć — i n d e k s o w e a d r e s o w a n i e p o ś r e d n i e , je ż e li d a n e są z a a d r e s o w a n e p o ś re d n io , n a to m ia s t — ( p o ś r e d n i e ) a d r e s o w a n i e i n d e k s o w e , je ś li s ą z a a d re s o w a n e p rz e z in d e k s o w a n ie . Z a te m p rz y k ilk u tr y b a c h a d r e s o w a n ia z a s to s o w a n y c h łą c z n ie o n a z w ie p o d s ta w o w e j p o w in n a d e c y d o w a ć k o ń c o w a fa z a d o s tę p u do a d r e s o w a n e j k o m ó rk i.
C zęsto z d a r z a się, że ro z k a z y n ie z a w ie r a j ą ż a d n e j in f o r m a c ji a d r e s o w e j, tz n . a n i a d r e s u lu b in n e g o sp o s o b u d o s tę p u , a n i a r g u m e n tu , a m im o to n a s tę p u je w y k o n a n ie o p e ra c ji n a d a n y c h . T e n ro d z a j a d re s o w a n ia p ro p o n u je m y o k re ś lić m ia n e m a d r e s o w a n i e n i e j a w n e , a ni c — i m p l i k o w a n e (ang. i m p l i e d a d d r e s s in g ) , j a k s ię s p o ty k a . P r z y k ła d e m , ch o ć rz a d k o s p o ty k a n y m , a d r e s o w a n ia n ie ja w n e g o je s t tz w . a d r e s o w a n i e p o w t a r z a l n e (ang. r e p e t i t i v e a d d r e s s in g ) , k tó r e p o le g a n a ty m , że o p e r a c ja j e t w y k o n y w a n a n a a r g u m e n ta c h p o p rz e d n ie g o ro z k a z u .
N a z a k o ń c z e n ie p o d k re ś lm y w y ra ź n ie , że ch o ć słow o a d r e s p o c h o d z i z ję z y k a p o to c z n e g o , to w in f o rm a ty c e a d r e s je s t n a ogół s a m ą lic z b ą . S tą d te ż c z ę sto s p o ty k a n e p o łą c z e n ie w y ra z o w e d u ż y a d r e s , w i ę k s z y a d r e s, itd ., n a le ż a ło b y u z n a ć za p o p ra w n e , p o d o b n ie j a k — a d r e s p a r z y s t y i n i e p a r z y s t y . N ie k ie d y s p o ty k a się te ż o k re ś le n ie a d r e s y g ó r n e i d o l n e , co w y n ik a ze sp o s o b u o r g a n iz a c ji p a m ię c i. N a to m ia s t, n ie m a u z a s a d n ie n ia s f o rm u ło w a n ie w y s o k i ( n i s k a ) a d r e s .
J a n u s z Z A L E W S K I