WYDAWfJfCVAV SfCMA
1 9 8 1
Poszukujem y w spółpracow ników
W ciągu ostatnich m iesięcy sytuacja w Polsce zmieniła się tak dalece, że realne stają się nawet takie sfery działań, których wcześniej nie sposób by
ło naw et przewidywać. Praca naszej Redakcji rów
nież może zmienić swój charakter; INFORMATYKA ma teraz szansę stać się autentycznym forum środo
wiska, służącym wym ianie istotnych poglądów i doś
wiadczeń.
Rządy autorytatyw ne w Polsce, które spowodowa
ły w efekcie m. in. całkowite uzależnienie inform a
tyków od decyzji odgórnych (częściej politycznych niż gospodarczych), ograniczały do niedawna zakres aktywności pisma. Redakcja nie była choćby dopusz
czana do źródeł prawdziwych informacji o inform a
tyce, mogła się opierać jedynie na spreparowanych zestawieniach, przygotowanych przez poszczególne instytucje dla pokrzepienia decydentów. Ranga pis- m a;— w następstw ie — znacznie malała.
Brak ścisłego związku inform atyki ze społecznym i gospodarczym stanem kraju przyniósł w jej ra
mach dość swobodny rozwój prac naukowych, da
jący w znacznej mierze świadectwo niefrasobliwości
„twórców”. Niedostatek jednoznacznych kryteriów oceny tych prac zw iększył obfitość dokonań pseu
donaukowych. Tym piętnem naznaczona została również INFORMATYKA.
Większość przedstawicieli środowiska, którzy by
li świadomi realiów, nie podjęła współpracy z pis
mem, sądząc zapewne, że ich głos i tak zostanie od
rzucony przez Redakcję, reprezentującą interesy in
stytucji zarządzających, albo obawiając się przy
krych reperkusji. Ich postawa utorowała drogę na łam y w ielu pracom o niskiej wartości, które nie zna
lazły silnej konkurencji.
Dzisiaj, kiedy prasa zaczyna zbliżać się coraz bar
dziej do rzeczywistości, kiedy skutki w ieloletniej irracjonalnej gospodarki, nauki i techniki zostają poddane ostremu społecznem u osądowi — pojawia się szansa odrzucenia w przeszłość złych doświad
czeń. A le — powtarzamy jeszcze raz — zależy to przede w szystkim od ś r o d o w i s k a . Jeśli ci in
form atycy, których poglądy i wiedza godne są upowszechnienia, nie zdecydują się na współpracę ze s w o i m pismem, nigdy nie zaspokoi ono ich oczekiwań. A oczekiwania te — jak w iem y — są duże.
W zywam y z&tem w szystkich inform atyków, któ
rzy czują się na siłach przedstawiać na łamach sw o
je poglądy i przekazywać swą wiedzę, by niezw łocz
nie podjęli współpracę z INFORMATYKĄ. Czeka
m y na kontakt. Zasady współdziałania ustalim y z każdą osobą indywidualnie. Oferujem y w szystkie form y stałej współpracy. Publikacje będą oczyw iś
cie honorowane zgodnie z obowiązującym i stawka
mi autorskimi. Prosim y o szybką decyzję.
REDAKCJA
WYDAWNICTWO g
§
i SIGMA i
ul Św iętokrzyska 14a 00-950 Warszawa skrytka pocztowa 1004
K O L E G IU M R E D A K C Y J N E
R e d a k t o r n a c z e l n y : p r o f . d r h a b . L e o n Ł U K A S Z E W IC Z
d r K r y s t y n B E R N A T O W IC Z , p r o f . d r h a b . in ż . K o n r a d F I A Ł K O W S K I ( z a s t ę p c a r e d a k t o r a n a c z e ln e g o ) , d o c . Z b i g n i e w G A C K O W S K I, m g r in ż . Z b i g n i e w G L U Z A , d r J a n u s z G W IA Z D A , m g r in ż . S t a n i s ł a w J A S K Ó L S K I , W ła d y s ł a w K L E P A C Z ( z a s t ę p c a r e d a k t o r a n a c z e ln e g o ) , m g r in ż . W i n c e n t y L A D A , d r in ż . T o m a s z P A W L A K , m g r in ż . A n t o n i W IE S N O W S K I S e k r e t a r z r e d a k c j i : m g r T e r e s a J A B Ł O Ń S K A
R A D A P R O G R A M O W A
P r o f . d r h a b . T a d e u s z P E C H E ( p r z e w o d n i c z ą c y ) , m g r in ż . T o m a s z B A Ń K O W S K I ( s e k r e t a r z ) , m g r in ż . A n t o n i B O S S O W S K I, m g r in ż . R o m a n B U R N O , p r o f . d r h a b . A n d r z e j J A N I C K I , m g r in ż . J a n K R A M A R C Z U K , p r o f . d r h a b . in ż . J u l i u s z K U L I K O W S K I , p r o f . d r h a b . L e o n Ł U K A S Z E W IC Z , p r o f . d r h a b . A n t o n i M A Z U R K I E W IC Z , g e n . d r in ż . M a r i a n P A S T E R N A K , m g r in ż . B r o n i s ł a w P IW O W A R , m g r Z b i g n i e w S U B S T Y K , m g r J e r z y T R Y B U L S K I , d o c . d r
#h a b . T a d e u s z W A L C Z A K , d r in ż . J a n Ż Y D O W O M a t e r i a ł ó w n i e z a m ó w i o n y c h R e d a k c j a n i e z w r a c a .
R e d a k c j a : 00-011 W a r s z a w a , u l. J a s n a 14/16, p o k ó j 328, t e l . 27-71-40, d y ż u r y r e d a k c j i 10.00—13.00 Z a k ł . G r a f . „ T a m k a ” . Z a m . 47. O b j. 5,5 a r k . d r u k . N a k ł a d 6200 e g z . L-118.
C e n n e g z e m p l a r z a 7.1 30.— IN D E K S 36124 P r e n u m e r a t a r o c z n a 7.1 360.—
Ś l u s a r e k M .i R e a l i z a c j a p r o g r a m ó w w s p ó ł b i e ż n y c h w s y s t e m i e O D R A 1305
IN F O R M A T Y K A 19U1, n r 3, S. •!
C h a r a k t e r y s t y k a z a s a d d z i a ł a n i a o r a z m e t o d b u d o w y p r o g r a m ó w w i e l o c z ł o n o w y c h w s y s t e m i e O D R A 1305. W o p a r c iu o t e o r i ą p r o c e s ó w w s p ó ł b i e ż n y c h o m ó w i o n o s p o s o b y k o m u n i k a c j i p o m i ę d z y c z ł o n a m i p r o g r a m u , p o d k r e ś l a j ą c z n a c z e n i e s u b p r o g r a m o w a n i a w p r a k t y c e p r o g r a m i s t y c z n e j .
Cjiiocapex M .: Peami3ai(UH c n r.'ia c n B a iiH u v n po rp au u a cu ~ CTOMe O ,'U 'A 1305
M H<X>OPM ATHKA 1981, Na 3, CTp. 4
X a p a K T e p jic T iix a n p m i m in o n paGOTfci it MCTOflOB n o c T p o e m m M i!o r o 3 n e n iitix n p o rp aM M O A P A 1305. H a ocH O ne Teopmi
c o r j i a c o n a i i u i .i x n p o q e c c o n oOcyjftflaiOTCji crio co G b l c o o G m em iH M ea tfly aneiiaM H n p o r p a u M b i, n o fln e p x iin a e T C fl n p a K T i t i e c x o e 3 iia > ie m ie e y O rtp o rp a M M iip o n a u iiir.
L i b u r a L .: M l n i s y s t e m w y s z u k i w a n i a i n f o r m a c j i o m a t e r i a ł a c h
I N F O R M A T Y K A 1981, n r 3, s . 6
O g ó ln a c h a r a k t e r y s t y k a s y s t e m u w y s z u k i w a n i a I n f o r m a c j i o m a t e r i a ł a c h w o p a r c i u o i c h n a z w y . S y s t e m z o s t a ł o p r a c o w a n y w G d y ń s k i e j S t o c z n i R e m o n t o w e j n a k o m p u t e r z e O D R A 1305 d l a p o t r z e b t e c h n i c z n e g o p r z y g o t o w a n i a p r o d u k c j i .
J liiS y p a JI.: M miK-CKCTcMa n o iiC K a i i n ÿ o p M a i u ’« o M aT cp n a -
•nax
M IK O O P M A T M K A 1981, Nü 3, CTp. 6
O G m a n x a p a x T e p tiC T iix a c í l d e M b i n o i i C K a n u c b o p M a u m i o J ia - T e p iia .n ax n a o c u o n e h x na3Bannií. CiicTCMa G bijia p a 3 p a 0 o - T a i i a B FflbiHCKOíi c y f lo p e M O H T H O ü B o p c { 3i i n a B b r n i e . ’ i i i T e - ' i M i o i t M au iH iie O / I P A 1305 flJiH TexiniH C C K iix n o T p e C n o c T e ft n p n r o - TOBJieilHH IipOH3BOflCTBa.
D o b i j a M ., K o l a r z y k K .: K o s z t y i n f o r m a c j i s y s t e m o w e j
I N F O R M A T Y K A 1981, n r 3, s. 8
F r o p o z y c j a p r a k t y c z n e j m e t o d y b a d a n i a e f e k t y w n o ś c i o b l i c z e ń i n f o r m a t y c z n y c h . M e t o d a t a , o p r a c o w a n a w b r a n ż o w y m o ś r o d k u i n f o r m a t y k i i o r g a n i z a c j i P E T R O IN F O R M , p o l e g a n a p o r ó w n y w a n i u k o s z t ó w u z y s k a n i a i n f o r m a c j i m e t o d a m i i n f o r m a t y c z n y m i o r a z m e t o d ą t r a d y c y j n ą .
.HoGmh M ., Ko;i j i;ívuk k.: Ct o u m o c tí, c iic t c.m iio h nntj>opM ai{iiif
M H ® O P M A T M K A 1981, Na 3, CTp. 8
n p e fljio jK e iiw e n p a x T H 'ie c K o ro neT O fla nccjieflO B aiiH H oci>c¡>eK- t h b b o C t h aB T 0M aT H 3np0B aH iibix líb i'in c jie iiiííi. H acT O flm iiit MeTOfl p a 3 p aG 0 T aH b o rp a c n e o o M n e iiT p e n h i'iu c jn i T e a b i io íi T exm iK U íi o p r a n H 3 a m m nE T P O M H < I> O P M . rjiS B u w M o 0 p n 3 o .\r, c p a B H H B a e r o u c t o h m o c t m n o j i y n e m u i n n ct> opM ai;nii b u h m c j i k - TeJIbHblMH MCTOflaMH H TpaflHIÍIIOIIHblM CnOCOGOM.
B e l c z a k S ., C z a ja J . i J ę z y k B A S IC d l a m i k r o k o m p u t e r a I N T E L 8080
I N F O R M A T Y K A 1981, n r 3, S. U
O g ó ln a c h a r a k t e r y s t y k a r o z w i ą z a ń i n t e r p r e t e r a j ę z y k a B A S IC o p r a c o w a n e g o w I n s t y t u c i e I n f o r m a t y k i P o l i t e c h n i k i G d a ń s k i e j d l a p o t r z e b p r z e m y s ł o w e g o p r z e t w a r z a n i a d a n y c h n a m i k r o k o m p u t e r z e I N T E L 8080. P o d a n o o r g a n i z a c j ę i m o ż l i w o ś c i u ż y t k o w e i n t e r p r e t e r a , p o d k r e ś l a j ą c j e g o e f e k t y w
n o ś ć o r a z ł a t w o ś ć d a l s z e j r o z b u d o w y .
B a j i b ' i a K C ., 'I a n Í I .: í i-j m k B A S IC f l . i H M an o ii n i j > i n c j m T e j i b - n o ii M au iifiib i I N T E L 8080.
M H O O P M A T M K A 1981, Ns 3, C T p . 11
O G m a n x a p a K T e p u c T iiK a p e u i e n m i tiH T c p n p e T o p a a a u i x a B A S IC , p a 3 p a 6 o T a i i H O r o d J í i i C T U T y T e BbiHHCJUiTenbnoii T e x - H i i K H rflaiiC K O ñ nojiiiT ex H H K H i\n s i nO xpeSitocTC fi n p O M b t m - jieHHOH o ß p aö o T K H f la m ib ix n a i i a n o i i BbiH H CJiiiTejibiioił M a
m m i e I N T E L 8080. npeflC T aajin eT C H o p r a n i i 3 a m i n ji a x c n j i y a - T a m í o i n i b i e b o 3 m o 3k i i o c t h H U T e p n p e T o p a , nofl>¡epK nnaeTC H e r o D C lx J ie K T H B H O C T b H J IC I 'K O C T h f l a J I b H e f t m e r O p a 3 B H T 1I Í 7.
C h o m i c k i .T.: A b s t r a k c y j n e t y p y d a n y c h
I N F O R M A T Y K A 1981, ni- 3, S . 13
C h a r a k t e r y s t y k a n o w e g o n a r z ę d z i a I n ż y n i e r i i o p r o g r a m o w a n i a , p r z e z n a c z o n e g o d o f o r m a l n e g o o p i s y w a n i a s t r u k t u r d a n y c h . P o d a n o d e f i n i c j e p o d s t a w o w y c h p o j ę ć o r a z w s k a z a n o n a d u ż ą p r z y d a t n o ś ć te g o r o d z a j u m e t o d y o p is u w d z i e d z i n i e p r o j e k t o w a n i a b a z d a n y c h .
X o M iiu k it I Ï .: A G cT p a K T n u e t i i u m f l a i m u x
M H O O P M A T M K A 1981, Na 3, C T p . 13
X apaK xepH C T H K a n o B O ro c p e f l c m a T e x n o j i o r m i M aieM aT H 'iec- K o ro o G een en en M H n p e f l u a a n a i e i i H o r o fljifi cfcopM ajiLHoro o n n - CbiBSHn a CTpyK T y p f la m ib ix . Ä a io r c it o n p e f l e j i e m i n ocHOBHbix noHHTHiï, a xaK jK e no A 'iep x H n aeT C H 3 H a ‘ n i T e j i b n a a n p n r o f l - nocT b TaKoro p o fla M e T O f la o n u c a n u n b o C J ia c T M n p o e x T iip o - B ain iH Ga3 fla iiH b ix .
L e w o c J . B .: O z a w o d z i e i n ż y n i e r a i n f o r m a t y k a
IN F O R M A T Y K A 1981, n r 3, s. 17
K r y t y c z n a o c e n a a k t u a l n e g o p r o g r a m u k s z t a ł c e n i a i n f o r m a t y k ó w w P o l i t e c h n i c e W r o c ł a w s k i e j , a t a k ż e n i e w ł a ś c i w e j p r a k t y k i o b s a d z a n i a s t a n o w i s k k i e r o w n i k ó w z e s p o ł ó w w d r a ż a n i a n o w y c h p r z e m y s ł o w y c h z a s t o s o w a ń i n f o r m a t y k i .
J l c n o i í Í I . B .: O n p o t ł > e c c i i ) i j i n u c e n e p a c n e u i i a n i i c T a n o b u- ' i H C ; i i i T e j T b n o ¡ í T e x n u K C
M H O fO P M A T M K A 1981, N s 3, CTp. 17
K p im iM e c x a « o i;eH K a a K T y a jib n o ü rrporpaM M bi o G y n e iiun cne-
m i a a i i c T O B n o B b i H H C / i H T e j i b i i o i i T e x i i i i x e b o B p o i u i a B c x o M n o j i H T e x H i m e c K O M m h c t h t yr e , a T a x a c e n e c o o T B e T C T B y i o m e ñ n p a K T H K H y K o i m j i e K T O B Ł i B a H M H n o c T O B 3 a B e a y i o i H H x K O . x j i e x - T H B O B B i i e f l p e H i i H H O B b i x n p O M f c i m .i e H H b i x n p i i M e n e n n t i b b i - H H C m t T e jIb H O M T e X H H K H .
Ś l u s a r e k H . : I m p l e m e n t a t i o n o f c o n c u r r e n t p r o g r a m s i n t h e O D R A 1305 c o m p u t e r s y s t e m
IN F O R M A T Y K A 1081, N o 3, p . 4
C h a r a c t e r i s t i c s o f o p e r a t i o n p r i n c i p l e s a n d m e t h o d o f c o n c u r r e n t p r o g r a m s b u i l d i n g i n t h e O D R A 1305 c o m p u t e r s y s t e m . D i s c u s s e d t h e c o m m u n i c a t i o n m e a n s b e t w e e n p r o g r a m m e m b e r s , b a s e d o n t h e t h e o r y o f c o n c u r r e n t p r o c e s s e s , w i t h e m p h a s i s o n s i g n i f i c a n c e o f s u b p r o g r a m m i n g In e v e r y d a y p r o g r a m m e r 's w o r k .
S l u s a r e k M .: D ie R e a l i s a t i o n d e r v e r z a h n t a b l a u f e n d e n P r o g r a m m e i m O D R A 1305 R e c h n e r s y s t e m
I N F O R M A T Y K A 1981, N r . 3, S . 4
D ie C h a r a k t e r i s t i k d e r W i r k u n g s w e i s e u n d d e r E r a r b e i t u n g s m e t h o d e n f ü r d i e m e h r g l i e d r i g e P r o g r a m m e im O D R A 1305 R e c h n e r s y s t e m . A u f G r u n d d e r T h e o r i e v o n v e r z a h n t a b l a u f e n d e n P r o z e s s e n w u r d e d i e K o m m u n i k a t i o n z w i s c h e n P r o g r a m m g l i e d e r n b e s p r o c h e n m i t U n t e r s t r e i c h u n g d e r S u b p r o g r a m m i e r u n g i n a l l t ä g l i c h e r P r o g r a m m i e r u n g s p r a x i s .
L i b u r a L .: T h e m i n i s y s t c m o f m a t e r i a l s i n f o r m a t i o n r e t r i e v a l
IN F O R M A T Y K A 1981, N o 3, p . 0
G e n e r a l c h a r a c t e r i s t i c s o f t h e i n f o r m a t i o n r e t r i e v a l s y s t e m , w h i c h b a s e s o n s e a r c h a c c o r d i n g m a t e r i a l s d e s i g n a t i o n . T h e s y s t e m w a s e l a b o r a t e d i n t h e G d y n i a R e p a i r S h i p y a r d o n t h e O D R A 1305 c o m p u t e r f o r t e c h n i c a l p r o d u c t i o n p r e p a r a t i o n .
L i b u r a L .: E i n M i n i - S y s t e m f ü r d i e I n f o r m a t l o n s r e c h e r c h c v o n M a t e r i a l i e n
I N F O R M A T Y K A 1981, N r . 3, S . ß
A l l g e m e i n e C h a r a k t e r i s t i k e i n e s I n f o r m a t i o n s s y s t e m s f ü r d a s W i e d e r a u f f i n d e n v o n M a t e r i a l i e n n a c h d e m B e n e n n u n g s m e r k m a l . D a s S y s t e m w u r d e i n d e r G d y n i a r R e p a r a t u r w e r f t a u f d e m O D R A 1305 R e c h n e r f ü r d i e t e c h n i s c h e V o r
b e r e i t u n g d e r P r o d u k t i o n e r a r b e i t e t .
D o b i j a M ., K o l a r z y k K .: C o sts o f s y s t e m ’s i n f o r m a t i o n
I N F O R M A T Y K A 1931, N o 3, p . 8
P r o p o s a l o f t h e p r a c t i c a l m e t h o d f o r d a t a p r o c e s s i n g e f f i c i e n c y a n a l y s i n g . T h e m e t h o d , e l a b o r a t e d i n t h e b r a n c h d a t a p r o c e s s i n g a n d o r g a n i z a t i o n c e n t e r P E T R O IN F O R M , b a s e s o n t h e c o m p a r i s o n o f i n f o r m a t i o n a c q u i s i t i o n c o s t a p p l y i n g e l e c t r o n i c d a t a p r o c e s s i n g a n d m a n u a l w o r k .
D o b i j a M ., K o l a r z y k K .: D ie K o s t e n d e r S y s t e m i n f o r m a t i o n
IN F O R M A T Y K A 1981, N r . 3, S. 8
E i n V o r s c h l a g d e r p r a k t i s c h e n M e t h o d e f ü r d i e E f f e k t i v i t ä t s a n a l y s e d e r E D V . D ie s e M e t h o d e , d i e i m F a c h z e n t r u m f ü r E D V u n d O r g a n i s a t i o n P E T R O IN F O R M e r a r b e i t e t w u r d e , b e r u h t a u f d e m K o s t e n v e r g l e i c h d e r I n f o r m a t i o n s g e w i n n u n g m i t H i l f e d e r E D V - T e c h n i k u n d d e r H a n d a r b e i t .
B e l c z a k S ., C z a j a J . : B A S IC l a n g u a g e f o r t l i e m i c r o c o m p u t e r I N T E L 80SO
IN F O R M A T Y K A 1B81, N o 3, p . 11
G e n e r a l c h a r a c t e r i s t i c s o f s o l u t i o n s f o r t h e B A S IC i n t e r p r e t e r , e l a b o r a t e d i n t h e D a t a P r o c e s s i n g I n s t i t u t e o f t h e G d a ń s k T e c h n i c a l U n i v e r s i t y f o r 'i n d u s t r i a l d a t a p r o c e s s i n g o n f h e I N T E L 8080 m i c r o c o m p u t e r . P r e s e n t e d t h e o r g a n i s a t i o n a n d u t i l l z a b l e p o s s i b i l i t i e s o f t h e i n t e r p r e t e r w i t h e m p h a s i s o n i t s e f f e c t i v e n e s s a n d f a c i l i t y f o r f u t u r e e x t e n d i n g .
B o lc z a lt S ., C z a j a J . : B A S I C - S p r a c h e f ü r d e n M i k r o r e c h n e r I N T E L 8080
I N F O R M A T Y K A 1981, N r . 3, S . 11
A l l g e m e i n e C h a r a k t e r i s t i k v o n L ö s u n g e n d e s B A S I C - S p r a c h c I n t e r p r e t e r s , d e r i m I n f o r m a t i k I n s t i t u t d e r T e c h n i s c h e n U n i v e r s i t ä t i n G d a i ï s k f ü r d i e I n d u s t r i e l l e D a t e n v e r a r b e i t u n g a u f d e m M i k r o r e c h n e r I N T E L 0080 e r a r b e i t e t w u r d e .
E s w u r d e n d i e O r g a n i s a t i o n u n d d i e G e b r a u c h s m ö g l i c h k e l t e n d e s I n t e r p r e t e r s m i t B e t o n u n g s e i n e r E f f e k t i v i t ä t u n d
A u s b a u z u g ä n g l i c h k e i t a n g e g e b e n .
C i io m ic k i J . : A b s t r a c t d a t a t y p e s
IN F O R M A T Y K A 1081, N o 3, p . 13
C h a r a c t e r i s t i c s o f t h e n e w s o f t w a r e e n g i n e e r i n g to o l, a p p r o p r i a t e d f o r f o r m a l d e s c r i p t i o n o f d a t a s t r u c t u r e s . P r e s e n t e d d e f i n i t i o n s o f f u n d a m e n t a l t e r m s a n d p o i n t e d o n g r e a t u s a b i l i t y o f t h i s d e s c r i p t i o n m e t h o d i n t h e f i e l d o f d a t a b a s e s d e s i g n i n g .
C h o m i c k i J . : D ie a b s t r a k t e n D a t e n t y p e n
I N F O R M A T Y K A 1981, N r . 3, S . 13
D ie C h a r a k t e r i s t i k d e s \ n e u e n H i l f s m i t t e l s f ü r d i e S o f t w a r e t e c h n o l o g i e , d a s f l i r d i e f o r m e l l e B e s c h r e i b u n g d e r D a t e n s t r u k t u r e n b e s t i m m t is t . E s w u r d e n d i e D e f i n i t i o n e n d e r G r u n d b e g r i f f e a n g e g e b e n u n d d i e g r o s s e B r a u c h b a r k e i t d i e s e r B e s c h r e i b u n g s m e t h o d e b e t o n t .
L e w o c J . B .: A b o u t p r o f e s s i o n o f d a t a p r o c e s s i n g e n g i n e e r
IN F O R M A T Y K A 1981, N o 3 , p . 17
C r i t i c a l e v a l u a t i o n o f t h e a c t u a l d a t a p r o c e s s i n g s p e c i a l i s t s e d u c a t i o n p r o g r a m i n t h e W r o c l a w T e c h n i c a l U n i v e r s i t y , a s w e l l o f i m p r o p e r p r a c t i c e o f a p p o i n t i n g i m p l e m e n t a t i o n g r o u p l e a d e r s f o r n e w i n d u s t r i a l d a t a p r o c e s s i n g a p p l i c a t i o n s .
L e w o c J . R .: U b e r d e n B e r u f d e s E D V - I n g e n l e u r s
IN F O R M A T Y K A 1931, N r . 3, S . 17
K r i t i s c h e B e u r t e i l u n g d e s a k t u e l l e n A u s b i l d u n g s p r o g r a m m s f U r d i e E D V - I n g e n i e u r e i n W r o c l a w e r T e c h n i s c h e r U n i v e r s i t ä t , s o w i e d e r f a l s c h e n P r a x i s d e r B e s e t z u n g e n v o n E t n - s a t z g r u p p e n l e i t e r p o s t e n f ü r d i e n e u e n i n d u s t r i e l l e n E D V - - A n w e n d u n g e n .
Nr 3 M I E S I Ę C Z N I K
1 9 8 1
zastosowania w gospodarce, lechnice i nauce R O K XVI
M a r z e c
ORGAN K O M I T E T U I N F O R M A T Y K I , M I N I S T E R S T W A NAUKI , S Z K O L N I C T WA WY Ż S Z E GO I T E C H N I K I ORAZ K O M I T E T U N A U K O W O - T E C H N I C Z N E G O NOT DS. I N F O R M A T Y K I
-."p- .. •
S tr o n a
R e a liz a c ja p r o g r a m ó w w s p ó łb ie ż n y c h w s y s te m ie O D R A 1305
M a c i e j Ś l u s a r e k 4
M in is y s te m w yszufcitw ania in f o r m a c ji o m a t e r ia ła c h
L u d w i k L i b u r a C
K o sz ty in f o r m a c ji s y s te m o w e j
M i e c z y s ł a w D obija, K a z i m i e r z K o l a r z y k 8
J ę z y k B A S IC d la m i k r o k o m p u te r a IN T E L 8080
S t a n i s ł a w Belcz.ak, J a n u s z C z a ja 11
A b s tr a k c y jn e ty p y d a n y c h
J a n C h o m i c k i 13
O z a w o d z ie in ż y n ie r a in f o r m a ty k a
J ó z e f B. L e w o c 17
P r o j e k to w a n ie ję z y k a u ż y tk o w n ik a
O p ra ć . W ł a d y s ł a w K l e p a c z 19
Z K R A J U
Z J E D N O C Z E N IE IN F O R M A T Y K I
S y s te m r e z e r w a c j i m ie js c s y p ia ln y c h i k u s z e t e k
M a ł g o r z a t a S w i t a l s k a - J e l e ń k o w s k a 25
R U R Y — s y s te m o b lic z a n ia s a m o fc o m p e n sa c ji ru r o c ią g ó w
L e c h G a w r y ś , J a n W i s z n i e w s k i 20
Z W IĄ Z K I Z A W O D O W E
„ S o lid a rn o ś ć ” w Z E T O
W ł o d z i m i e r z L i p i ń s k i 31
N S Z Z P I o p r o b le m a c h p ła c o w y c h
B o g d a n F i u t o w s k i 31
P r a c e n a d U k ła d e m Z b io ro w y m G ło s „ S o lid a r n o ś c i”
W ł o d z i m i e r z M r o z e k 32
G ło s N S Z Z P I
W o j c i e c h M a d e j s k i 32
Z E Ś W IA T A
M i k r o e le k t r o n i k a — r e w o lu c ja n ie d o k o n a n a (A . R.) 33
R E C E N Z JE
O r e a liz a c ji k o m p u te r o w y c h u k ła d ó w a u to m a ty k i
J a n u s z Z a l e w s k i 35
L IS T Y
J a k k o o r d y n o w a ć ? E lż b i e ta K i c r c z u k
36 S u g e s tie p r a k t y k a
J e r z y D r o b i s z e w s k i 37
Co d a le j z e s k o m p u te r y z o w a n ą ra c h u n k o w o ś c ią ?
Z d zisla io C h ą d z y ń s k i 38
T E R M IN O L O G IA
„ A d re s o w a n ie ”
J a n u s z Z a l e w s k i ■39
MACIEJ ŚLUSAREK Instytut Informatyki Un iwersy tet Jagiel lońsk i Kraków
R e a liza c ja p ro g ra m ó w w spółbieżnych w systemie O D R A 1305
o p e ro w a ć n a p a m ię c i w d o w o ln y m m ie js c u p r o g r a m u — w sz c z e g ó ln o śc i n a ś c iś le o k re ś lo n y c h d a n y c h , s łu ż ą c y c h do k o m u n ik a c ji m ię d z y p ro c e s a m i.
W o k r e s ie m in io n e j d e k a d y p ro w a d z o n e b y ły in t e n s y w n e p r a c e b a d a w c z e , z m ie r z a ją c e do o p a n o w a n ia m e to d o lo g ii p r o g r a m o w a n ia w sp ó łb ie ż n e g o . U z y s k a n e w y n ik i p o z w a la ją n a s tw ie r d z e n ie , że r e a l iz a c j a p r o g r a m ó w w s p ó łb ie ż n y c h j e s t w z a s ię g u c o d z ie n n e j p r a k t y k i p r o g r a m is ty c z n e j. Do c e ló w p r o g r a m o w a n ia w sp ó łb ie ż n e g o s k o n s tr u o w a n o p e w n ą lic z b ę s p e c ja liz o w a n y c h ję z y k ó w (np. C O N C U R R E N T P A S C A L [5]), j e d n a k ż a d e n z n ic h n ic j e s t d o s tę p n y w s y s te m ie O D R A 1300, C e le m n in ie js z e g o a r t y k u ł u je s t p r e z e n ta c ja m o ż liw o ś c i r e a l iz a c j i p r o g r a m ó w w s p ó łb ie ż n y c h w ję z y k u P L A N . N a w s tę p ie p rz y to c z y m y k il k a is to tn y c h p o ję ć z w ią z a n y c h z p r o g r a m o w a n ie m w s p ó łb ie ż n y m .
P r o c e s e m n a z y w a m y z b ió r o p e r a c ji c a łk o w ic ie u p o rz ą d k o w a n y w czasie. W y k o n y w a n e s ą o n e je d n a p o d r u g ie j, a ic h w y n ik j e s t n ie z a le ż n y od c z a su [4]. P r o g r a m s k o n s tr u o w a n y w t a k i s p o s ó b j e s t p ro c e s e m ; m ó w im y w ó w c z a s o p r o g r a m i e s e k w e n c y j n y m .
P ro c e s y s ą w sp ó łb ie ż n e , je ż e li ic h w y k o n a n ie p o k r y w a s ię w c zasie. N ie is to tn e j e s t p r z y ty m , czy o p e ra c je w c h o d z ą c e w s k ła d p o sz c z e g ó ln y c h p ro c e s ó w p r z e p l a ta j ą się czy te ż p o k r y w a ją w c z a sie f l, 4], P r o g r a m n a z y w a m y w s p ó ł b i e ż n y m , je ś li s k ła d a s ię z co n a jm n ie j d w ó ch w s p ó łb ie ż n y c h p ro c e s ó w . J e ś li p ro c e s y w s p ó łb ie ż n e o p e r u ją n a w s p ó ln y m z a so b ie d a n y c h , to — a b y w y n ik o b lic z e ń b y ł p r a w id ło w y — k o n ie c z n a j e s t s y n c h r o n iz a c ja ic h d z ia ła n ia . P o d s ta w o w y m i p o ję c ia m i w y k o r z y s ty w a n y m i p rz y
r o z w ią z y w a n iu te g o ty p u p ro b le m ó w są:
• s e k c ja k r y ty c z n a [1], s łu ż ą c a do w y k lu c z a n ia s ię p r o c esó w w c zasie, je ś li o p e r u j ą h a w s p ó ln y c h d a n y c h
• s e m a fo r [1], z m ie n n a s y n c h r o n iz a c y jn a , o k r e ś la ją c a lic z b ę z d a rz e ń (sy g n ałó w ), k tó r e w y s tą p iły (z o sta ły n a d a n e ), a k tó r e n ie z o s ta ły je s z c z e o b słu ż o n e (o d e b ra n e ); w p r z y k ła d a c h p rz e d s ta w io n y c h w d a ls z e j części a r t y k u ł u do r e a liz a c ji s e k c ji k ry ty c z n e j w y k o rz y s ta n o p o ję c ie s e m a f o r a b in a r n e g o
• im p a s (b lo k a d a , z a stó j), czy li s t a n o c z e k iw a n ia p rz e z je d e n lu b w ię c e j p ro c e s ó w n a z d a rz e n ie , k tó r e n ig d y n ie n a s tą p i.
P r o g r a m y w ie lo c z ło n o w e
K o m p u te r O D R A 1305 je s t m a s z y n ą w ie lo p r o g ra m o w ą . O z n a c z a to , że c zas c e n tr a ln e g o p ro c e s o ra j e s t d z ie lo n y p o m ię d z y ik ilk a lu b k il k a n a ś c i e pro-gra m ó w , z n a jd u j ą c y c h się ró w n o c z e ś n ie w p a m ię c i o p e r a c y jn e j. K a ż d y z n ic h z a j
m u je sp ó jn y , ro z łą c z n y z in n y m i o b s z a r i n ie m a m o ż li
w o śc i o d d z ia ły w a n ia n a o b s z a r y p a m ię c i p r z y d z ie lo n e i n n y m p ro g r a m o m . J e ż e li je d e n p r o g r a m o c z e k u je n a w y s tą p ie n ie ja k ie g o ś z d a rz e n ia (np. w w y n ik u w y k o n a n ia e k s - t r a k o d u SU S B Y ), to c e n tr a ln y p ro c e s o r j e s t p rz y d z ie la n y in n e m u p r o g r a m o w i, g o to w e m u do w y k o n a n ia . D o r e a l i z a c ji te g o p rz y d z ia łu w y k o r z y s tu je s ię s y s te m p r z e r w a ń [9], o b s łu g iw a n y c h p r z e z p r o g r a m s t e r u ją c y E G Z E K U T O R .
I s tn ie je m o ż liw o ść w y o d r ę b n ie n ia w e w n ą t r z je d n e g o p r o g r a m u do c z te re c h p ro c e s ó w , z w a n y c h s u b p r o g r a m a r a i lu b c z ło n a m i p r o g r a m u , id e n ty f ik o w a n y c h in d e k s a m i od 0 do 3. P r z y p rz y d z ia le c e n tr a ln e g o p ro c e s o ra s ą o n e t r a k to w a n e ta k ja k n ie z a le ż n e p ro g r a m y , m o g ą n a to m ia s t
K a ż d y c z ło n p r o g r a m u m a sw ó j p r i o r y te t , a k u m u la to ry , lic z n ik ro z k a z ó w , tr y b y s k o k u , a d r e s a c ji i u s u w a n ia ze r. E G Z E K U T O R m a je d y n ie in f o r m a c ję o lic z b ie c z ło n ó w i ic h s t a n ie o ra z w s k a z ó w k ę , k tó r y z n ic h j e s t a k t u a l n ie w y k o n y w a n y . P r z y d z ia ł p a m ię c i o p e r a c y jn e j o ra z u r z ą d z e ń z e w n ę tr z n y c h o d b y w a s ię n a p o z io m ie p r o g r a m u , a n ie je g o czło n u .
W te o r ii p ro c e s ó w w s p ó łb ie ż n y c h w y r ó ż n ia s ię ¡po d sta
w o w e s t a n y p ro c e s u :
• a k ty w n y (p o s ia d a ją c y c e n tr a ln y .procesor)
• g o to w y (o c z e k u ją c y n a p r z y d z i a ł p r o c e s o ra )
• z a w ie s z o n y (o c z e k u ją c y n a o k re ś lo n e z d a rz e n ie ).
W d a ls z e j części a r t y k u łu , w c e lu u p ro s z c z e n ia o b ja ś n ie ń , a k t y w n y m n a z y w a n y b ę d z ie czło n p r o g r a m u , p o s ia d a ją c y c e n tr a ln y p ro c e s o r lu b o c z e k u ją c y n a je g o p r z y d ział.
W s y s te m ie O D R A 1305 s t a n c z ło n u p r o g r a m u c h a r a k t e r y z o w a n y je s t p rz e z w a r to ś c i p ię c iu je d n o b ito w y c h w s k a ź n ik ó w , p r z e c h o w y w a n y c h p rz e z E G Z E K U T O R [3, 0], S ą to n a s tę p u ją c e w s k a ź n ik i:
S L — u s t a w i a n y d la k a ż d e g o c z ło n u o n u m e r z e ró ż n y m o d z e ra p r z y ła d o w a n iu p r o g r a m u do p a m ię c i o p e r a c y j
n e j; z e ro w a n y p rz e z p ie r w s z y ro z k a z A U T O o d n o sz ą c y s ię do d a n e g o c z ło n u ; p rz e c h o w u je in f o r m a c ję o ty m , czy cz ło n b y ł k ie d y k o lw ie k a k ty w iz o w a n y (b e z p o ś re d n io p o z a ła d o w a n iu a k ty w n y je s t ty lk o c z ło n zero w y )
SM — u s ta w io n y o z n a c z a , ż e d a n y c z ło n „ z a w ie s ił s ię ” w y k o n u ją c e k s tr a k o d S U S A R
S P — u s ta w io n y o z n a c z a , że d a n y cz ło n „ z a w ie s ił s ię ” w y k o n u ją c e k s tr a k o d S U S IN
M M — u s t a w i a n y n a s k u te k w y k o n a n ia o d n o sz ą c e g o się do d a n e g o c z ło n u ro z k a z u A U T O , je ś li w ty m c z a sie człon je s t a k ty w n y ; je s t on p r z e c h o w y w a n y w c e lu u n ik n ię c ia im p a s u
S te r o w a n ie p r a c ą p ro g r a m ó w w ie lo c z ło n o w y c h
Do r e a liz a c ji p r o g r a m ó w w ie lo c z ło n o w y c h w y k o r z y s ty w a n e s ą o p is a n e p o n iż e j e k s tr a k o d y . W o p is ie ic h f u n k c ji p r z y ję to , że je ś li a j e s t ty p e m w s k a ź n ik a , a X n u m e r e m c z ło n u , to ccx o z n a c z a w a r to ś ć te g o w s k a ź n ik a d la c z ło n u X , n a to m ia s t a o z n a c z a w a r to ś ć te g o w s k a ź n ik a d la c z ło n u w y k o n u ją c e g o e k s tr a k o d .
a) R o z k a z o k o d z ie 163 w ję z y k u P L A N m a p o s ta ć : A U T O X N(M)
R e a liz u je o n n a s t ę p u ją c e d w ie f u n k c je :
• p ie r w s z e u a k ty w n ie n ie c z ło n u o n u m e r z e X ( X ? fc 0 ) ; n ie z e ro w y a r g u m e n t N (M ) je s t w p r o w a d z a n y do lic z n ik a r o z k a z ó w c z ło n u X , a w s k a ź n ik S L X j e s t z e ro w a n y ; a r g u m e n t teg o e k s tr a k o d u j e s t d w u n a s to b ito w y , p o w in ie n b y ć z a te m a d r e s e m s ta łe j ro z k a z o w e j, z a w ie r a ją c e j i n
s t r u k c ję s k o k u do w ła ś c iw e j części p r o g r a m u
P M — u s ta w i a n y p o d c z a s o b s łu g i p r z e r w a n i a p o c h o d z ą cego od u r z ą d z e n ia p r a c u ją c e g o w tr y b ie o d p o w ie d z i b e z p o ś r e d n ie j [9], je ś li p r z e r w a n ie to p o ja w i s ię w m o m e n c ie , w k tó r y m cz ło n j e s t a k ty w n y ; j e s t o n p rz e c h o w y w a n y ró w n ie ż w c e lu u n ik n ię c ia im p a s u .
• k o le jn e u a k ty w n ie n ie c z ło n u X ; w ty m p r z y p a d k u N(M) je s t ró w n e z e r u i je ś li czło n X je s t n ie a k ty w n y , to je s t o n „ o d w ie s z a n y ” (p rzez w y z e ro w a n ie w s k a ź n ik ó w SM x i S P x ), a je ś li je s t a k ty w n y , to u s t a w i a n y je s t w s k a ź n ik M M X; P o o tr z y m a n iu c e n tr a ln e g o p ro c e s o ra czło n X b ęd zie w y k o n y w a n y od ro z k a z u o a d r e s ie p o d a n y m w j e go lic z n ik u ro z k a z ó w .
E k s tr a k o d A U T O n ie u r u c h a m ia a k ty w iz o w a n e g o czło n u (może to z ro b ić ty lk o E G Z E K U T O R ), a je d y n ie z m ie n ia w a rto ś ć o d p o w ie d n ic h w s k a ź n ik ó w .
b) R o z k a z o k o d z ie 164 w y s tę p u je w :n a s tę p u ją c y c h d w ó c h w a ria n ta c h :
0 SU S A R 1 (pole a r g u m e n tu p u s te );
e k s tra k o d te s tu j e w s k a ź n ik M M c z ło n u , k tó r y go w y k o n u je i je ś li M M j e s t u s ta w io n y , to je s t o n z e ro w a n y 1 człon p r a c u j e d a le j; je ś li M M m a w a r to ś ć ze ro , to człon je s t z a w ie s z a n y (p rzez u s ta w ie n ie w s k a ź n ik a SM)
® S U S IN 2 (pole a r g u m e n tu p u s te );
jeśli co n a jm n ie j je d e n ze w s k a ź n ik ó w M M i P M je s t u s ta w io n y , to ob a s ą z e ro w a n e i czło n p r a c u j e d a le j; w p rz e c iw n y m p r z y p a d k u czło n je s t z a w ie s z a n y (p rzez u s t a w ie n ie je g o w s k a ź n ik a SP).
c) R o z k a z o k o d z ie 162 m a p o s ta ć : SU S M A X N(M)
E k s tr a k o d te s tu je sło w o o a d r e s ie N(M ) + 1 i je ś li z a w a r tość te g o sło w a j e s t ró w n a z e ru , to z m ie n ia j ą n a ró ż n ą od z e ra ( u s ta w ia ją c w n im w s z y s tk ie b ity ), z a w a rto ś ć a k u m u la to r a X p rz e s y ła do s ło w a o a d r e s ie N (M ) o ra z z w ię k sza lic z n ik ro z k a z ó w c z ło n u , d z ię k i c z e m u o m in ię ty z o s ta je n a s tę p n y ro z k a z . J e ś li z a w a r to ś ć s ło w a o a d re s ie N(M) + 1 j e s t n ie z e ro w a , to s te r o w a n ie p rz e c h o d z i do n a stę p n e g o ro z k a z u w p ro g r a m ie .
P r z e r w a n i a z e w n ę trz n e i z e g a ro w e w p ro g r a m a c h w ie lo c z ło n o w y c h
Z d e c y d o w a n a w ię k sz o ś ć s ta n d a r d o w e g o o p ro g r a m o w a n ia s y s te m u O D R A 1300 w y k o r z y s tu je n o r m a ln y tr y b z a w ie szeń do s te r o w a n ia p r a c ą u rz ą d z e ń z e w n ę trz n y c h [9]. P r z e rw a n ie od u rz ą d z e n ia p r a c u ją c e g o w ta k i m tr y b ie s p r a w ia, że „ o d w ie s z a n y ” j e s t k a ż d y c z ło n p r o g r a m u , k tó r y w y k o n a ł e k s tr a k o d S U S B Y o d n o sz ą c y s ię do te g o u r z ą d zenia.
P r z e r y w a n ie p o c h o d z ą c e od u rz ą d z e n ia p r a c u ją c e g o w tr y b ie o d p o w ie d z i b e z p o ś r e d n ie j [6, 9] p o w o d u je — d la k ażd eg o czło n u X w p r o g r a m ie — s p r a w d z e n ie (p rzez w y - te s to w a n ie w s k a ź n ik a S P x ), czy j e s t on z a w ie s z o n y n a s k u te k w y k o n a n ia e k s t r a k o d u S U S IN . J e ś li S P x j e s t u s t a w io n y , to j e s t o n z e ro w a n y (co im p lik u je u a k ty w n ie n ie czło n u X ), n a to m ia s t je ś li S P X j e s t r ó w n y z e ru , to u s t a w ia n y je s t w s k a ź n ik P M X.
N ależy p o d k re ś lić , że e k s tr a k o d S U S B Y z a w ie s z a ty lk o je d e n czło n p r o g r a m u w o c z e k iw a n in u n a k o n ie c p r z e s y ła n ia [7], z a te m n o r m a ln y tr y b z a w ie s z e ń m o że b y ć s to s o w a n y ró w n ie ż w p r o g r a m a c h w ie lo c z ło n o w y c h .
R e a liz a c ja s e k c ji k r y t y c z n e j
J a k w s p o m n ia n o , do r e a l iz a c j i s e k c ji k r y ty c z n e j m oże służyć s e m a f o r b in a r n y [2, 4], Z ałó żm y , że z m ie n n a m u - - t e x m o że p r z y b ie r a ć w a r to ś ć 0 i 1 i ro z w a ż m y p ro c e s
c y k lic z n y s k ł a d a ją c y się z n a s tę p u ją c y c h o p e ra c ji:
• p ro lo g
® se k c ja k ry ty c z n a
® epilog.
S e k c ję k r y ty c z n ą m o ż n a ro z b ić n a n a s t ę p u ją c e tr z y o p e ra c je s k ła d o w e :
® w a it (m u tex )
• o p e r a c ja n a w s p ó ln y m z a so b ie d a n y c h
® s ig n a l (m u te x ).
O p e ra c ja w a i t p o w o d u je te s to w a n ie z m ie n n e j m u t e x i je śli je s t o n a ró w n a z e ru , to n a s t ę p u je z m ia n a je j w a r tości n a 1 i k o n ty n u a c j a p ro c e s u . J e ś li n a to m ia s t m u t e x m a w a r to ś ć 1 (co o z n a c z a , że in n y p ro c e s o p e r u je n a w sp ó ln y m z a so b ie d a n y c h ), to p ro c e s z o s ta je „ z a w ie sz o n y ” i u s ta w io n y w k o le jc e p ro c e s ó w o c z e k u ją c y c h n a z w o ln ie n ie w s p ó ln e g o za so b u . O p e r a c ja si g n a l z e r u je z m ie n n ą m u t e x i „ o d w ie s z a ” p ie r w s z y p ro c e s z k o le jk i o c z e k u ją c y c h n a ty m se m a fo rz e .
Z a łó ż m y , że w o b sz a rz e z m ie n n y c h d o ln y c h z a re z e r w o w a n o o b s z a r M U T E X (2). O p e r a c ję w a i t r e a l iz u j e n a s t ę p u ją c y c ią g ro z k a z ó w :
# P O C Z Ą T E K S E K C J I K R Y T Y C Z N E J
W T S U S M A 0 M U T E X
B R N S U S
B R N E N
S U S S U S A R 1
IIR N W T
R o lę s e m a f o r a b in a r n e g o p e łn i sło w o o a d r e s ie M U T E X 4 -1 , a EN je s t e ty k ie tą p o c z ą tk u o p e r a c ji n a w s p ó l
n y m z a so b ie d a n y c h . Z a łó ż m y , że te n c ią g r o z k a z ó w je s t w y k o n y w a n y p rz e z c z ło n X i ro z w a ż m y d w a p rz y p a d k i, k tó r e m o g ą z a jś ć w c h w ili w y k o n y w a n ia e k s t r a k o d u S U S M A.
a) Z a w a r to ś ć sło w a o a d r e s ie M U T E X + 1 je s t r ó ż n a od z e ra . O z n acza to, że in n y c z ło n Y o p e r u je n a w s p ó ln y m z a so b ie d a n y c h . C zło n X w y k o n a ro z k a z s k o k u do e ty k ie ty S U S i „ z a w ie si s ię ”, a p o u a k ty w n ie n i u p o n o w n ie w y k o n a S U S M A . J e ś lib y p o m ię d z y w y k o n a n ia m i r o z k a zó w S U S M A i S U S A R p r z e k a z a n o s te r o w a n ie do czło n u Y, to o p e ra c ja sigiial (p a trz p o n iż e j), w y k o n a n a w czło n ie Y, u s ta w iła b y w s k a ź n ik M M X i ro z k a z S U S A R n ie
„ z a w ie s iłb y ” c z ło n u X.
b) P r z y p a d e k p rz e c iw n y (z a w a rto ś ć sło w a o a d r e s ie M U T E X + 1 ró w n a zeru ). Ż a d e n c z ło n n ie o p e r u je n a w s p ó l
n y m z a so b ie d a n y c h , z a te m cz ło n X z m ie n ia z a w a rto ś ć sło w a o a d r e s ie M U T E X + 1 n a n ie z e ro w ą i w y k o n u je d a le j s e k c ję k ry ty c z n ą , o m ija ją c r o z k a z s k o k u do e ty k ie ty SU S.
Z p o w y ż sz e g o w y n ik a , że w o p e r a c ji s ig n a l n a le ż y w y z e ro w a ć sło w o o a d r e s ie M U T E X + 1, a n a s t ę p n ie u a k ty w n ić (za p o m o c ą e k s tr a k o d u A U T O ) je d e n lu b w ię c e j
— w z a le ż n o śc i o d s y t u a c ji — c zło n ó w o c z e k u ją c y c h n a z w o ln ie n ie za so b u . W n a jp r o s ts z y m p r z y p a d k u re a liz o w a n e je s t to p rz e z w y k o n a n ie e k s t r a k o d u A U T O d la w s z y s t
k ic h in n y c h c z ło n ó w k o r z y s ta ją c y c h ze w sp ó ln e g o z aso b u . Z k o le i p r z e d s ta w io n y z o s ta n ie p r z y k ła d w y k o rz y s ta n ia o p e ra c ji w a i t o ra z s ig n a l do r e a liz a c ji p r o s te j w a r u n k o w e j s e k c ji k r y ty c z n e j 14, 8]. Z a łó ż m y , że c z ło n o n u m e rz e 0, k tó r y j e s t n a d a w c ą k o m u n ik a tó w (p o rc ji i n f o r m a c ji), z o s ta ł n a p is a n y ja k o s e g m e n t o n a z w ie S E G A , n a to m ia s t c z ło n o n u m e r z e 1, b ę d ą c y o d b io r c ą k o m u n ik a tó w , je s t s e g m e n te m o n a z w ie S E G B , co o d p o w ie d n io o p i
s a n o w d y r e k ty w a c h # P R O G R A M ty c h s e g m e n tó w . W o b sz a rz e w s p ó ln e j p a m ię c i d o ln e j z a d e k la ro w a n o o b s z a r M U T E X (2) d la s e m a f o r a o ra z b u fo r , w k tó r y m z o rg a n i
z o w a n o k o le jk ę .cy k liczn ą k o m u n ik a tó w . S c h e m a t s e g m e n tu S E G A je s t n a s tę p u ją c y (w n a w ia s y u ję to z a p is a n e s ło w n ie o p e ra c je , k tó r y c h sz c z e g ó ło w a r e a liz a c ja z a le ż y od b u d o w y i z a d a n ia p ro g r a m u ).
( i n i c j a l i z a c j a ) C Y C L E EN
S E N D
F I N
S U
S e g m e n t S E G B d z ia ła a n a lo g ic z n ie , to z n a c z y s p r a w dza, czy b u f o r je s t n ie p u s ty (je śli p u s ty , to z a w ie s z a s ię p o za s e k c ją k ry ty c z n ą ), p o b ie r a k o le jn ą p o rc ję d a n y c h , o p u sz c z a s e k c ję i o p ra c o w u je k o m u n ik a t. S p ra w d z a , czy w y s tę p u ją o k re ś lo n e w a r u n k i z a k o ń c z e n ia p r a c y i je ś li je s tw ie rd z i, to z a tr z y m u je p ro g r a m .
Ł a tw o z a u w a ż y ć , że p o w y ż sz y s c h e m a t m o ż n a ro z s z e rz y ć n a ty p o w y m o d e l p r o g r a m u : w c z y ty w a n ia , p r z e tw a rz a n ia i z a p is y w a n ia d a n y c h .
( w y t w o r z e n i e k o l e j n e j p o r c j i )
S U S M A 0 M U T E X
B R N S U
(j e ś l i b u f o r n i e z a p e ł n i o n y |
s k o c z d o S E N D j
S T O Z M U T E X + 1
A U T O 1 0
B R N S U
( d o p is z p o r c j ę d o k j l e j k i )
S T O Z M U T E X + 1
A U T O 1 O
( j e ś l i k o n i e c , s k o c z d o F I N )
B R N C Y C L E
S U S A R 1
B R N F I N
S U S A R 1
B R N E N
Z a s to s o w a n ie p r o g r a m ó w w ie lo c z ło n o w y c h
K o n s e k w e n c ją teg o , że w d a n y m s y s te m ie k o m p u t e r o w y m d z ia ła je d e n c e n tr a ln y p ro c e s o r (a je s t to s y tu a c ja n a jc z ę ś c ie j s p o ty k a n a w s y s te m ie O D R A 1300), j e s t m o ż li
w o ść ró w n o c z e sn e g o w y k o n y w a n ia ty lk o o p e ra c ji w e jś c ia - w y jś c ia i je d n e g o p ro c e s u p r z e t w a r z a n ia . W p r z y p a d k u , g d y k o le jn e p a r t i e d a n y c h s ą p r z e s y ła n e i p r z e t w a rz a n e z je d n a k o w ą p rę d k o ś c ią , p o d w ó jn e b u f o r o w a n ie je s t w y s ta r c z a ją c y m n a rz ę d z ie m u s p r a w n ia ją c y m p ro g r a m . W p r a k ty c e n a jc z ę ś c ie j j e d n a k p rę d k o ś c i p r z e s y ła n ia i p r z e tw a r z a n ia s ą z m ie n n e . W ta k im p r z y p a d k u e la s ty c z n o ś ć m e to d y b u f o r a c y k lic z n e g o o b s łu g iw a n e g o p r z e z n ie z a le ż n y s u b p r o g r a m j e s t z a le tą d e c y d u ją c ą o ja k o ś c i p r o g r a m u . W sz c z e g ó ln o śc i i s to tn e z w ię k s z e n ie e f e k ty w n o ś c i p r z e t w a r z a n ia u z y s k u je s ię s to s u ją c tę m e to d ę d la p r o g ra m ó w re a liz u ją c y c h z n a c z n ą lic z b ę p rz e s ła ń . P o d z ia ł p r o g r a m u n a w s p ó łb ie ż n ie d z ia ła ją c e czło n y j e s t .ró w n ież n ie z b ę d n y p rz y o b słu d z e z w ro tn y c h u r z ą d z e ń w e jś c i a - w y jś c ia , d z ia ła ją c y c h w tr y b ie o d p o w ie d z i b e z p o ś re d n ie j.
M e to d a p r o g r a m ó w w ie lo c z ło n o w y c h j e s t z a te m s k u te c z n y m s p o s o b e m z w ię k s z a n ia e fe k ty w n o ś c i w y k o r z y s ta n ia c e n tr a ln e g o p ro c e s o ra p rz e z p o je d y n c z y p r o g r a m . A b y czas k o m p u te r a b y ł d o b rz e w y k o r z y s ta n y p rz e z p r o g r a m y s e k w e n c y jn e (je d n o c z ło n o w e ), k o n ie c z n e j e s t ró w n o le g łe w y k o n y w a n ie k ilk u lu b k i lk u n a s t u ta k ic h p ro g r a m ó w . W p r a k ty c e , p r z y s to s o w a n y m n a jc z ę ś c ie j w s a d o w y m tr y b ie p r z e tw a r z a n ia , ta k a s y t u a c ja z d a rz a się b a rd z o rz a d k o .
LUDWIK LIBURA
Biuro Pro je k to w o -T e ch n o lo g icz n e Morskich Stoczni Re mon towyc h G d a ń s k
M inisysłem w yszukiw ania
W z a k ła d o w y c h k a r t o t e k a c h m a te r ia ło w y c h m a t e r i a ł o- k r e ś la n y je s t n a jc z ę ś c ie j p rz e z : n a z w ę , k o d c y fr o w y , c e n ę , s t a n m a g a z y n o w y itp . P o ję c ie m a t e r i a ł u j e s t tu b a r
d zo s z e r o k ie — o b e jm u je ta k i e p o z y c je , j a k n p .: w y r o b y h u tn ic z e , czę śc i m a s z y n , fa r b y , d re w n o , n a rz ę d z ia , e le m e n ty e le k tr y c z n e , c h e m ik a lia . W w a r u n k a c h k o m p u te ro w e g o p r z e t w a r z a n ia d a n y c h k o d c y fr o w y s t a ł się p o d s ta w o w y m id e n t y f i k a to r e m m a te r i a łu . P o sz c z e g ó ln y m c z ło n o m ta k ie g o k o d u p r z y p is u je s ię o d p o w ie d n ie (znaczenia. P rz y k ła d o w o :
X X X . . . X X . . X X . .
a b o d
g d zie: a — g a łą ź , b — b ra n ż a , c — r o d z a j w y ro b u (b la c h a , r u r a , p r ę t itp .), d — in n e c e c h y m a t e r ia łu .
D la te c h n ic z n e g o p rz y g o to w a n ia p r o d u k c ji w G d y ń s k ie j S to c z n i R e m o n to w e j o p ra c o w a n o m in is y s te m w y s z u k iw a n ia in f o r m a c ji o m a t e r i a ła c h o p a r t y o ic h n a z w y . A b y b y ło m o ż liw e u ż y c ie n a z w y m a t e r i a ł u ja k o je g o id e n t y f i k a t o r a k o n ie c z n e j e s t u ś c iś le n ie j e j fo r m y . D la s y s te m u u ś c iś lo n o z a s a d y b u d o w y , k o n tr o li i p o r z ą d k o w a n ia n a z w m a te r ia łó w . Z a s a d y te o b o w ią z u ją t a k d la n a z w m a t e r i a łó w , j a k i n a z w w y b ie r a j ą c y c h m a t e r i a ły .
P r a w id ł o w a n a z w a m a t e r i a ł u p o w in n a z a c z y n a ć s ię r z e c z o w n ik ie m . W p r a k t y c e m o ż n a s p o tk a ć lic z b ę m n o g ą , p o je d y n c z ą i fo r m y z d r o b n ia łe rz e c z o w n ik a , n p . ś r u b a , ś r u b y , ś r u b k a , ś r u b k i. W n a z w ie m a t e r i a łu r o z r ó ż n ia się r d z e ń i k o ń c ó w k i, k tó r e n ie m u s z ą b y ć z g o d n e z o d p o
Z a te m ró w n ie ż e fe k ty w n o ś ć w y k o r z y s ta n ia s y s te m u k o m p u te r o w e g o O D R A 1300 m oże b y ć is to tn ie z w ię k s z o n a p rz e z z a s to s o w a n ie s u b p r o g r a m o w a n ia .
L I T E R A T U R A
{!] D l j k s t r a E . W .: C o o p e r u t i n g s e q u e n t i a l p r o c e s s e s . W : P r o g r a m m i n g L a n g u a g e s , F . G e n u y s (e d ), A c a d e m i c P r e s s , L o n d o n , N Y , 1963
|2 | D l j k s t r a E. W .: H ie r a r c h ic .'! ! o r d e r i n g o f s e q u e n t i a l p r o c e s s e s . A c ta I n f o r m á t i c a , v o l 1 (1971), n o 2, p p . 115—133
[31 E g z e k u t o r E 6B M . W Z E E L W R O , p u b l i k a c j a n r 1350101, W r o c l a w , 1972
[4| H a n s e n P . B .: P o d s t a w y s y s t e m ó w o p e r a c y j n y c h . W N T , W a r s z a w a , 1979
(5) H a n s e n P . B .: T h e p r o g r a m m i n g l a n g u a g e C o n c u r r e n t P a s c a l . I E E E T r a n s a c t i o n s o n S o f t w a r e E n g i n e e r i n g , v o l 1 (1975), N o 2, p p . 199—207
161 L i s z y ń s k i Z .: KOI P o l i t e c h n i k i P o z n a ń s k i e j ( i n f o r m a c j a p r y w a t n a )
[7| P L A N . P o d r ę c z n i k p r o g r a m o w a n i a . W Z E E L W IÍO , p u b l i k a c j a n r 13004, W r o c l a w , 1970
[8] Ś l u s a r e k M .: P r o g r a m y w s p ó ł b i e ż n e w s y s t e m i e O D R A 1300. S u b - p r o g r a m o w a n i e . R a p o r t I n s t y t u t u I n f o r m a t y k i U n i w e r s y t e t u J a g i e l l o ń s k i e g o , K r a k ó w , 1980
i9) T e c h n i c z n y p o d r ę c z n i k p r o g r a m i s t y . W Z E E L W R O , p u b l i k a c j a n r 137601, W r o c l a w , 1976
inform acji o m ateriałach
w ie d n ik a m i g r a m a ty c z n y m i. J e d n o z n a c z n e n a z w a n ie m a t e r i a ł u w y m a g a d o d a n ia do rz e c z o w n ik a p e w n e j liczb y o k re ś le ń , n p .:
Ś R U B A
Ś R U B A S T A L O W A Ś R U B A S T A L O W A M5 Ś R U B A S T A L O W A M 5X 20
Ś R U B A S T A L O W A M 5 X 2 0 Z Ł B E M S Z E Ś C IO K Ą T N Y M . J a k w id a ć , ze w z r o s te m lic z b y o k r e ś le ń r z e c z o w n ik a m a le je z a k r e s z b io r u o z n a c z o n e g o n a z w ą , co o d g r y w a d u ż ą ro lę p r z y w y s z u k iw a n iu in f o r m a c ji. D la p o w y ż s z y c h p r z y k ł a d ó w m o ż n a o p ra c o w a ć w z ó r s y n ta k ty c z n y , k tó r e g o k o le jn e c zło n y b y ły b y n a s t ę p u ją c e : rz e c z o w n ik , m a t e r i a ł (ja k o s u ro w ie c ), r o d z a j g w in tu , d łu g o ś ć i k s z t a łt łb a . K a ż d y człon ta k ie g o w z o ru w y r a ż a in n y a s p e k t s e m a n ty c z n y . O p r a c o w u ją c w z ó r n a z w d la p o sz c z e g ó ln y c h g r u p m a te r ia łó w m o ż e m y u p o r z ą d k o w a ć je g o c z ło n y . N a z w a u p o r z ą d k o w a n a z b u d o w a n a je s t z g o d n ie ze w z o re m p r z y ję ty m d la d a n e g o rz e c z o w n ik a . D la p o d a n e g o p r z y k ła d u n a z w a u p o r z ą d k o w a n a p r z y jm u j e p o s ta ć :
Ś R U B A S T A L O W A M5 20 S Z E S C IO K A T N Y
N a z w y z a w a r te w k a r to te c e m a te r ia ło w e j, ja k i n a z w y u ż y w a n e d o w y b ie r a n i a —- n ie z a w sz e s p e łn ia j ą s ta w ia n e im w y m a g a n ia . A b y s f o rm a liz o w a ć ic h p o s ta ć p r z e k s z ta ł
ca s ię je a u to m a ty c z n ie w e d łu g o k re ś lo n y c h a lg o ry tm ó w . W o p is y w a n y m s y s te m ie p r z y j ę to n a s t ę p u ją c e z a s a d y tw o rz e n ia n a z w u p o r z ą d k o w a n y c h :
A je ż e li m a t e r i a ł u ję ty je s t p rz e z n o rm ę , to n a le ż y b e z w z g lę d n ie s to s o w a ć s ię do n ie j — sz c z e g ó ln ie w o d n ie s ie niu d o o z n a c z e ń
9 rz e c z o w n ik s to i n a p ie r w s z y m m ie js c u w n a z w ie 9 n a z w y m a te r ia łó w , k tó r y c h r z e c z o w n ik i m a j ą te n s a m rd z e ń , b u d u je się w g je d n e g o w z o ru s y n ta k ty c z n e g o ; ilość członów o g ra n ic z o n o do c z te r n a s tu , a n a k a ż d y czło n p rz e z n a c z o n o l(i z n a k ó w , co d a je m a k s y m a ln ie 224 z n a k i w n a z w ie
6 w y s tę p u ją c e p r z y rz e c z o w n ik u o k r e ś le n ia m a te r ia łu u - s ta w ia s ię w t a k i sp o só b , że k a ż d e o k r e ś le n ie d o ty c z y w ę ż szego z a k r e s u m a t e r i a łó w
• w y b r a n e g r u p y s y n o n im ó w z a s tę p u je s ię p rz e z o k r e ś lone w y ra ż e n ia
• n a z w y m a t e r i a łó w w z b io rz e p o r z ą d k u j e się z g o d n ie z a lf a b e te m .
Z a s a d a u s t a w ia n ia rz e c z o w n ik a n a p ie r w s z y m m ie js c u m u s i b y ć p r z e s tr z e g a n a ró w n ie ż d la n a z w ź ró d ło w y c h w k a rto te c e . W s to s u n k u do ź ró d ło w y c h n a z w w y b ie r a ją c y c h m ogą b y ć od n ie j o d s tę p s tw a . P r z e b i e g p o r z ą d k o w a n ia s te ro w a n y j e s t s p e c ja ln y m i p a r a m e tr a m i. W y k o r z y s tu je się t u z b io r y rd z e n i, k o ń c ó w e k , s y m b o le s t a li i sto p ó w k o lo r o w ych, p r z y j ę te w y r a ż e n ia d la p o sz c z e g ó ln y c h o k r e ś le ń r z e c z o w n ik a itp .
N azw ę, k tó r a m a słu ż y ć do w y b ie r a n ia m a t e r i a łu z a c z y n a się od rz e c z o w n ik a , a d a ls z e o k r e ś le n ia p is z e s ię w d o w o ln e j k o le jn o ś c i. N a z w a w y b ie r a ją c a , n a p is a n a p rz e z u ż y tk o w n ik a , a n a liz o w a n a je s t p rz e z s y s te m i g d y o d p o w ia d a o n a o k r e ś lo n y m w y m a g a n io m , z o s ta je p r z e k s z ta ł
co n a w fo r m ę u m o ż liw ia ją c ą je j p o r ó w n a n ie z n a z w a m i w k a r to te c e . D la u ła t w i e n ia w y b ie r a n i a w p r o w a d z o n o r ó w n ie ż m o ż liw o ść z a p is u n a z w y m a t e r i a ł u b ez r z e c z o w n ik a
— w s p o s ó b u p ro s z c z o n y , n p . z a p is „S T 4 S = 5” o z n a c z a b la c h ę s ta lo w ą o g a tu n k u S t4 S i g ru b o ś c i 5 m m . W ty m p rz y p a d k u p e łn a n a z w a m a p o s ta ć :
B L A C H A S T A L O W A S T 4 S G R U B .5M M .
S y ste m p o z w a la te ż n a s to s o w a n ie s y m b o li z a s tę p c z y c h , np. „ P R P L ” z a m ia s t „ P R E T P L A S K I ”.
J a k w s p o m n ia n o w y ż e j — k o le jn o ś ć o k r e ś le ń w n a z w ie m oże b y ć d o w o ln a i t a k n p .
Ś R U B A S T A L O W A M 5 i Ś R U B A M5 S T A L O W A
są n a z w a m i r ó w n o w a ż n y m i (p o s z c z e g ó ln e o k r e ś le n ia r o z d z ie la n e są co n a jm n ie j je d n y m o d s te p e m — sp a c ją ).
P ie r w s z y m w a r u n k ie m p o d o b ie ń s tw a d w ó c h n a z w m a te r ia łó w je s t p o k r y w a n ie s ię o b u rz e c z o w n ik ó w . P o d o b ie ń stw o o rz e k a n e je s t w o p a r c iu o c e c h y fo r m a ln e . D w a r z e c z o w n ik i u z n a je m y za je d n a k o w e , g d y m a ją t e n s a m rd z e ń i d o p u s z c z a ln e k o ń c ó w k i p r z y n a le ż n e do te g o r d z e n ia . N a p r z y k ła d : d la r d z e n ia „ Ś R U B ” m o g ą b y ć p r z y p o rz ą d k o w a n e k o ń c ó w k i: — A , — Y, — K I, — K A . Z a te m r z e c z o w n ik i „ Ś R U B A ”, „ Ś R U B K I” u z n a je m y — w m y ś l p o w y ższy ch z a s a d — za ró w n e .
D ru g im w a r u n k ie m te g o p o d o b ie ń s tw a je s t n a to m ia s t ró w n o z n a c z n o ść o k re ś le ń w y s tę p u ją c y c h w p o r ó w n y w a l
n y ch n a z w a c h . L ic z b a o k r e ś le ń w n a z w ie z k a r t o te k i m u s i być co n a jm n ie j ró w n a lic z b ie o k r e ś le ń w n a z w ie w y b ie r a ją c e j lu b od n ie j w ię k s z a . P o d o b ie ń s tw o m ię d z y d w o m a o k re ś le n ia m i m o ż e p o le g a ć n a id e n ty c z n o ś c i lu b r e l a c ji in k lu z ji, n p . „ G R U B ” i „ G R U B O Ś Ć ” , g d z ie „ G R U B ” z a w ie ra się w w y r a ż e n iu „ G R U B O Ś Ć ”. D w a o k r e ś le n ia b ę d ą je d n a k o w e , g d y są s y n o n im a m i (n p . „ W Y M IA R ” i „ Ś R E D N IC A ” w o d n ie s ie n iu do p r z e d m io tó w o k rą g ły c h ).
N azw ę z k a r t o te k i , k tó r ą u z n a n o za p o d o b n ą d o n a z w y w y b ie ra ją c e j, p r z y jm u je m y ja k o n a z w ę w y b r a n ą .
Dalsze ¡>C
przetwarzanie
R y s . O g ó ln y s c h e m a t f u n k c j o n o w a n i a m i n i s y s t e m u w y s z u k i w a n i a i n f o r m a c j i o m a t e r i a ł a c h
A — c z ę ś ć p o r z ą d k u j ą c a n a z w y ź r ó d ł o w e 7. k a r t o t e k i m a t e r i a ł ó w B — c z ę ś ć w y b i e r a j ą c a
C — d a ls z e p r z e t w a r z a n i a i n f o r m a c j i o w y b r a n y c h p o z y c j a c h m a t e r i a ł o w y c h
O p e r u ją c lic z b ą o k r e ś le ń rz e c z o w n ik a w n a z w ie w y b ie r a j ą c e j m o ż e m y sp o w o d o w a ć w y s z u k a n ie za je j p o m o c ą je d n e g o lu b w ię c e j m a te r ia łó w . C h c ą c w y b r a ć w s z y s tk ie b la c h y — n a p is z e m y ty l k o rz e c z o w n ik „ B L A C H A ” ; je ż e li b ę d z ie m y c h c ie li w y b r a ć w s z y s tk ie b la c h y m ie d z ia n e , n ie z a le ż n ie od g ru b o ś c i -— n a p is z e m y „ B L A C H A M IE D Z ” . T a k w y b r a n e z b io ry m o ż e m y tr a k to w a ć ja k o w e jś c io w e do d a ls z e g o p r z e tw a r z a n ia .
P o w y ż sz e f u n k c j e o m a w ia n y m in is y s te m r e a liz u je a u to m a ty c z n ie d z ię k i o d p o w ie d n im p a r a m e tr o m s t e r u j ą cy m . P r z y u z n a n iu n a z w y m a t e r i a łu ja k o jeg o id e n ty f i
k a to r a is tn ie je m o ż liw o ść p o r ó w n a n ia k a r t o te k , k tó r e m a ją ró ż n e m e to d y b u d o w y k o d u c y fro w e g o . D o d a tk o w ą z a le tą p o s ia d a n ia k a r t o te k i , z u p o r z ą d k o w a n y m i n a z w a m i m a te r ia łó w , j e s t m o ż liw o ść d r u k o w a n ia in f o r m a c ji o n ic h w f o r m ie k a ta lo g u . W y s z u k iw a n ie in f o r m a c ji o m a te r i a ła c h je s t u ła tw io n e , g d y ż n a z w y są k o d a m i z o r ie n to w a n y m i n a c z ło w ie k a . K o d c y fr o w y d o g o d n y d la m a s z y n y s łu ż y do p r z e t w a r z a n ia w in n y c h ce la c h .
S y s te m ja k o c a ło ś ć s k ła d a się z części p o r z ą d k u ją c e j i w y b ie r a ją c e j. W części p ie r w s z e j d o k o n u je się p o r z ą d k o w a n ia n a z w m a t e r i a łó w z k a r to te k i, w g o k re ś lo n y c h w z o ró w b u d o w y , o ra z li k w i d u je się n ie k t ó r e sy n o n im y . C zęść d r u g a r e a l iz u j e je g o g łó w n ą fu n k c ję , tj . w y b ie r a n ie . O g ó l
n y s c h e m a t d z ia ła n ia s y s te m u il u s t r u j e ry s u n e k .
P r o g r a m y s y s te m u n a p is a n o w ję z y k u P L A N -3 . P r a c u j ą o n e po d k o n tr o lą s y s te m u o p e ra c y jn e g o G E O R G E -3 n a m a s z y n ie O D R A 1305. I n f o r m a c j e w y s z u k u ją c e w p r o w a d z a n e są w sa d o w o .
