Przykłady!
8. Symulacje i gry symulacyjne
Symulacja to metoda aktywnego nauczania i uczenia się, której naśladuje się rzeczywistość w celu zdobycia doświadczeń zbliżonych do tych, jakie realizowane są w realnym świecie.
Celem symulacji jest pokazanie pewnego procesu od początku do końca. Symulacje mogą być ujmowane jako zminiaturyzowana reprezentacja rzeczywistość lub model procesów np.
gospodarczych, ekonomicznych czy społecznych.
119 W literaturze przedmiotu występują rozmaite ujęcia terminu „symulacja”. Zamienne stosuje się takie pojęcia, jak symulacje, symulacje społeczne, gry symulacyjne. Rozbieżności definicyjne nie wynikają z nowatorstwa tej metody lecz są konsekwencją różnych sposobów naśladowania rzeczywistości i rozmaitych sposobów wykorzystywania symulacji w praktyce pedagogicznej. W trakcie symulacji społecznej uczestnicy jedynie w minimalnym zakresie współzawodniczą ze sobą na poziomie indywidualnym lub grupowym. Brak zwycięzców i pokonanych jest tym, co odróżnia symulacje od gier symulacyjnych i edukacyjnych. Celem symulacji jest wzmocnienie u uczących się umiejętności współdziałania, negocjowania, osiągania kompromisu. Symulacje te mają ustalone cele i założenia, a sekwencja zdarzeń zdeterminowana jest przez role uczestników. Przykładem tego rodzaju symulacji może być:
symulacje procesu podejmowania decyzji,
symulacje rozwiązywania nieporozumień między ludźmi,
symulacje rozwijania strategii,
symulacje procesu rozwiązywania konfliktów,
symulacje negocjacji,
symulacje zgromadzeń.
Natomiast gry symulacyjne odwzorowują takie sytuacje, w których jako nieodłączny element procesu społecznego pojawia się rywalizacja. Wprowadza się ją po to, by uczestnicy zrozumieli mechanizmy rywalizacji społecznej, jej przyczyny i konsekwencje. Rywalizacyjny charakter gier symulacyjnych motywuje uczących się do udziału i rozwiązywania problemów analogicznych do tych, z jakimi mogą się spotkać w życiu. Gra symulacyjna musi zakończyć się jakąś formą rozładowania napięcia. Po grze uczniowie powinni „wyjść z roli” i być gotowi do przedyskutowania powstałych sytuacji. Gra powinna być postrzegana jako ćwiczenie pewnych zachowań społecznych w celu ich skutecznego stosowania w realnych sytuacjach. Z
„przegranej” można się równie wiele nauczyć, jak ze „ zwycięstwa”
Dzięki metodzie symulacji realizować można następujące cele:
kształtowania umiejętności racjonalnego planowania i organizowania,
kształtowania umiejętności podejmowania decyzji
kształtowania umiejętności rozwiązywania problemów w sposób twórczy,
kształtowania umiejętności wykorzystywania wiedzy w praktycznych sytuacjach,
120
kształtowania umiejętności skutecznego porozumiewania się,
kształtowania umiejętności pracy zespołowej,
kształtowania umiejętności krytycznej refleksji o otaczającej rzeczywistości,
kształtowania umiejętności odgrywania ról i określonych zachowań,
kształtowania umiejętności samooceny, wyciągania konstruktywnych wniosków z popełnionych przez siebie błędów.
Zdaniem znawców zagadnienia w symulacji najważniejsza faza końcowa, czyli podsumowanie. Wówczas uczestnicy na podstawie własnych doświadczeń nabytych w trakcie symulacji oraz zachowania się innych mają możliwość porównań i analizy tego, co się zdarzyło. Mówi się wówczas o wydarzeniach, odczuciach uczniów, trudnościach i stopniu zrozumienia zagadnienia, analizuje się proces, porównuje przeprowadzona symulacje do realnych zdarzeń. Dzięki metodzie symulacji uczniowie mają możliwość rozwijania własnej wrażliwości na innych ludzi i uczą myśleć produktywnie o rozwiązywaniu
„nierozwiązywalnych” problemów.
Kończąc charakterystykę wybranych metod aktywizujących warto jeszcze przywołać kilka z metod praktycznych, które traktować należy jako immamentną cechę kształcenia zawodowego. Wśród wielu z nich wymienić można m.in.:
- pokaz z objaśnieniem. Jest to metoda nauczania praktycznego, polegająca na demonstracji czynności, ich kolejności i prawidłowości wykonania. W przypadku czynności złożonych pokaz powinien obejmować demonstrację kolejnych faz tych czynności.
Przedmiotem pokazu mogą być także maszyny i urządzenia, ich budowa i zasada działania, poszczególne zespoły, podzespoły i części, narzędzia, tablice, wykresy itd. Towarzyszący pokazowi komentarz słowny ma charakter objaśnienia (wyjaśnienia). Wynika z tego, że objaśnienie wskazuje na „sens” i „znaczenie”, wyjaśnia pewne relacje i związki, ukazuje strukturę. Oznacza to, że metoda pokazu z objaśnieniem może być stosowana raczej w po-czątkowej fazie zajęć o charakterze praktycznym.
- pokaz z instruktażem. Komentarz słowny wspierający pokaz jest swego rodzaju werbalną instrukcją, w skrócie zwaną instruktażem.
- ćwiczenia praktyczne, w tym:
• umożliwiające kształtowanie umiejętności zastosowania przyswojonej wiedzy w
121 praktyce (np. rozwiązywanie zadań, wykonywanie obliczeń, wykonywanie pomiarów i interpretowanie otrzymanych wyników badań, analizowanie i praktyczne poznanie budowy maszyn i urządzeń lub ich zespołów i podzespołów)
służące kształtowaniu umiejętności twórczego wykorzystania wiedzy w praktyce (np.
samodzielne odkrywanie cech konstrukcji, systemów, procesów, co zmusza uczącego się do wyboru np. sposobów obróbki, naprawy w zależności od warunków i wymagań technicznych),
o charakterze poszukiwawczym (np. ćwiczenie diagnostyczne, charakterystyczne w kształceniu pracowników do zawodów obsługowych (obsługa techniczna), remontowych oraz związanych z naprawą i montażem maszyn, urządzeń, aparatów, przyrządów i innych mechanizmów.
- ćwiczenia laboratoryjne, w tym:
ilustratywne, stanowiące ilustrację uprzednio opanowanych przez uczących się praw i związków przyczynowo-skutkowych,
badawcze, które dostarczają faktów do samodzielnego formułowania przez uczących się uogólnień, praw, zależności itd.
- ćwiczenia produkcyjne, które składać się powinny z następujących faz:
Faza l
Czynności organizacyjno-przygotowawcze
Instruktaż wstępny.
Faza 2
Rozdanie zadań szkoleniowo-produkcyjnych
Instruktaż bieżący Faza 3
Odbiór i ocena prac (zadań) szkoleniowo-produkcyjnych
Instruktaż końcowy
Przedstawione wyżej aktywne metody dydaktyczne stanowią jedynie niewielki wycinek z szerokiej gamy metod i technik aktywizacji uczniów w procesie nauczania- uczenia się. Trzeba mieć na uwadze, że nie stanowią one zamkniętej struktury. Podlegać mogą natomiast rozmaitym modyfikacjom, przeobrażeniom czy rekonstrukcjom. Sukcesy w
122 stosowaniu metod aktywizujących zależą od warunków, w jakich przebiega proces dydaktyczny, od zaangażowania, wyobraźni, wnikliwości i wrażliwości nauczyciela oraz od wewnętrznej motywacji i aktywnej postawy uczniów.
Uwaga! Dobierając taką czy inną metodę nauczyciel powinien mieć na uwadze dane, które zawiera piramida uczenia się obrazujące skuteczność określonych sposobów uczenia się.
123