Fot. ITS Poznań
DARIUSZ OBCOWSKI Siemens Sp. z o.o.,
IC MOL RCM
Poznań
Naprzeciw tym oczekiwaniom wychodzą nowocze-sne rozwiązania z zakresu zarządzania ruchem: sys-temy ITS (Intelligent Transport Systems). W ostat-nich latach ewoluowały one od systemów ogranicza-jących się do podstawowych funkcji, do bardzo zło-żonych, nowoczesnych rozwiązań, będących zbio-rem technologii z zakresu: inżynierii ruchu, teleko-munikacji, informatyki oraz wielu innych.
Przykładem takiego projektu jest wdrażany w Po-znaniu, jeden z najnowocześniejszych i najbardziej rozbudowanych projektów tego typu w Polsce: Sys-tem ITS Poznań.
Cele, jakie postawiono temu projektowi, to:
• zwiększenie popytu na podróżowanie transpor-• tem zbiorowym;
• przyspieszenie transportu publicznego, a w szcze-• gólności tramwajowego;
• udostępnienie bieżących informacji o ruchu dla • pasażerów oraz kierowców;
• kontrolowanie ruchu samochodowego w sieci • drogowej oraz zmniejszenie stanu zatłoczenia;
• bardziej efektywne wykorzystanie istniejącej in-• frastruktury drogowej i transportowej.
A wszystko to przy jednoczesnym dbaniu o zwięk-szenie bezpieczeństwa użytkowników ruchu, a także monitorowaniu i ochronie środowiska naturalnego.
Jeśli dołożymy do tego fakt, że aby skutecznie wdro-żyć system ITS, wymagana jest zdecydowana popra-wa lub modernizacja istniejącej infrastruktury dro-gowej, w tym:
• stworzenie systemu zarządzania ruchem wykorzy-• stującego zaawansowane narzędzia do tworzenia modeli ruchu, optymalizacji sieciowej oraz zbie-rania i analizy danych ruchowych;
51
• stworzenie funkcjonalnej infrastruktury drogowej • wyposażonej w stacje sensoryczne, systemy moni-toringu czy wideodetekcji;
• stworzenie systemów informacyjnych umożliwia-• jących przekazywanie aktualnych informacji użyt-kownikom zarówno przed rozpoczęciem podróży, jak również w czasie jej trwania;
• stworzenie wydajnej i niezawodnej sieci łączno-• ści umożliwiającej przesyłanie ogromnej ilości danych,
to okazuje się, że projekty ITS stawiają nie lada wy-zwanie zarówno przed zamawiającym, jak i wyko-nawcą. I nie chodzi tu jedynie o określenie funk-cjonalności systemu, ale również o cały proces logistyczno-wdrożeniowy.
Warto zwrócić uwagę, że nieoceniony wkład przy re-alizacji projektów ITS mają nowoczesne rozwiązania
z zakresu telekomunikacji, a przede wszystkim z za-kresu rozwiązań IT. Jednocześnie należy pamiętać, że projekty ITS, jakkolwiek udział rozwiązań IT jest w nich coraz większy, wciąż są projektami z zakre-su Inżynierii Ruchu. Umiejętności specjalistów in-żynierii ruchu determinują końcową funkcjonalność i skuteczność systemów ITS, a informatyka i roz-wiązania IT są tylko narzędziami umożliwiającymi zwiększenie efektywności i skuteczności analizy i ob-róbki danych oraz ich redystrybucję.
Dla osiągnięcia zdefiniowanych celów projektu ITS ogromne znaczenie ma proces przygotowania i wdrożenia. Proces ten tworzony jest zarówno przez zamawiającego, jak i wykonawcę, i każdy jego etap ma kluczowe znaczenie dla powodzenia przedsię-wzięcia. Już na etapie przygotowania założeń projek-tu determinuje się jego skuteczne wdrożenie. Ważne
Stacje
SYSTEM ZARZĄDZANIA RUCHEM
ARCHITEKTURA SYSTEMU ITS POZNAŃ
System informacji dla podróżnych – RDS
– Informacja dla operatorów nawigacji samochodowych – Miejski Planer Podróży (System Informacyjny dla Podróżnych)
– System informacji dla kierowców (Serwis Informacyjny dla kierowców) System
zarządzania
zasobami ITS Szyna usług
Dane pomiarowe do prezentacji Obrazy z kamer Inne dane do prezentacji Dane pomiarowe
do prezentacji przez system Obrazy z kamer Inne dane do prezentacji
w systemie Mapa
Dane GIS Kioski Informacyjne
(typu Artbro) Wirtualne szyldy (typu Szybkie Miasto) SERWER GIS dane o pojazdach
wideo, zdjęcia dane o pojazdach
konfiguracja dane o pojazdach
konfiguracja Status, wideo, zdjęcia, dane o pojazdach
konfiguracja
dane o ruchu Status, Status urządzeń i systemów
Dane pomiarowe Status urządzeń i systemów
Dane pomiarowe Status urządzeń
Obraz z kamer
Status,
Telegram priorytetu dla transportu publicznego
Pojazd Transportu Zbiorowego Status,
konfiguracja
Architektura syste-mu ITS Poznań
a nalizy i opinie
52
jest, aby precyzyjnie określić potrzeby funkcjonalne, wyznaczyć potrzeby kluczowe i precyzyjnie określić warunki ich spełnienia.
Kolejnym, istotnym z punktu widzenia procesu wdrożenia projektu aspektem jest przyjęcie modelu wdrożeniowego. Doświadczenia pokazują, że przy tak skomplikowanych projektach, dla realizacji któ-rych konieczne jest wdrożenie różnych technolo-gii i technik zbierania i analizy danych, zarządzania transportem publicznym, sterowania i zarządzania ruchem oraz przekazywania informacji, najbardziej efektywnym modelem realizacji jest model „zapro-jektuj i zbuduj”. Efektywność tego modelu realizacji jest zależna od doboru kryteriów oceny ofert składa-nych w ramach postępowania przetargowego. Istot-ne jest, aby zamawiający uzyskał od wykonawcy in-formację, w jaki sposób wykonawca zrealizuje pro-jekt i spełni wymagania w odniesieniu do zdefinio-wanych dla projektu potrzeb kluczowych. Sposobem spełnienia tego warunku jest ocena oferty technicz-nej, stanowiącej część oferty wykonawcy. Powoduje to, że kryterium ceny przestaje być jedynym kryte-rium wyboru, a istotna staje się również jakość ofer-ty technicznej, od której zależy efekofer-tywność tworzo-nego systemu.
I na koniec warto zwrócić uwagę na fakt, że na efek-tywność wdrożenia projektu ogromny wpływ ma rów-nież współpraca pomiędzy zamawiającym, wyko-nawcą i innymi podmiotami mogącymi mieć wpływ na realizację projektu.
Skomplikowane projekty, związane z dużymi na-kładami na projektowanie i przygotowanie procesu wdrożenia, wymagają:
• prawidłowego planowania zasobów zarówno • po stronie zamawiającego, jak i wykonawcy;
• uwzględniania w planowaniu terminu realizacji • konieczności wykonywania prac infrastruktural-nych, z uwzlędnieniem sezonowości (wpływu wa-runków atmosferycznych na możliwość realizacji prac w terenie);
• etapowania prac umożliwiających dokonywanie • odbiorów częściowych;
• uwzględnienia konieczności podziału ryzyka; •
• współpracy z innymi podmiotami wdrażającymi • w celu ewentualnych modyfikacji projektu.
Jak widać, projekty ITS stają się projektami, któ-re coraz poważniej ingerują w sferę funkcjonowa-nia miast i aglomeracji miejskich, a ich wielowąt-kowość wymaga doświadczenia, sprawdzonych roz-wiązań w obszarze inżynierii ruchu i umiejętności planowania procesów wdrożeniowych, uwzględnia-jących różnorodność wykorzystywanych składni-ków integrowanych systemów.
Badania porównujące płynność ruchu, bezpieczeń-stwo czy wpływ na środowisko naturalne, uwzględ-niające sytuację przed i po wdrożeniu systemu ITS, bezspornie pokazują pozytywny wpływ tego typu rozwiązań na poprawę komfortu mieszkańców miast. Jednak nie tylko powyższe parametry pozy-tywnie wpływają na satysfakcję z mieszkania w mie-ście. Również aplikacje, które towarzyszą funkcjo-nowaniu systemu, na przykład systemy informacji dla podróżnych czy możliwość sprawdzenia sytuacji na drogach dzięki stronom internetowym pozytyw-nie zwiększają możliwości planowania podróży czy
oszczędzanie czasu…
Projekty ITS stają się projektami, które coraz poważniej ingerują w sferę funkcjonowania miast i aglomeracji miejskich, a ich wielowątkowość wymaga doświad-czenia, sprawdzo-nych rozwiązań w obszarze inżynierii ruchu i umiejętności planowania proce-sów wdrożeniowych, uwzględniających różnorodność wykorzystywanych składników integro-wanych systemów