Pacjent posiada możliwość reagowania na naruszanie przez osoby wykonujące zawody medyczne i jednostki ochrony zdrowia zasad udzielania świadczeń opieki zdrowotnej. Istnieje co najmniej kilka różnych dróg dochodzenia przez pacjenta przysługujących mu praw.
Przede wszystkim w ocenie pacjenta mogą nie być przestrzegane względem niego ogólnie obowiązujące zasady udzielania świadczeń opieki zdrowotnej, bez względu na sposób ich finansowania – na przykład niewłaściwie realizowany obowiązek informacyjny czy procedura uzyskiwania zgody, naruszenie tajemnicy zawodowej.
W takiej sytuacji w pierwszej kolejności pacjent powinien zainterweniować u bezpośredniego przełożonego
osoby wykonującej zawód medyczny, w szczególności, jeżeli skarga dotyczy niewłaściwego postępowania tej osoby. Bezpośredni przełożony ma bowiem możliwość szybkiego zareagowania na ewentualne nieprawidłowości w postępowaniu podległego mu personelu. Należy pamiętać, że złożenie skargi w powyższy sposób nie będzie możliwe w tych sytuacjach, w których osoba wykonująca zawód medyczny nie posiada przełożonego.
Przykład:
skargę na nieprawidłowe postępowanie personelu w szpitalu można skierować do ordynatora oddziału lub dyrektora szpitala, zaś personelu w przychodni – do jej kierownika; z kolei co do zasady nie jest możliwe złożenie skargi w przedstawionym trybie na postępowanie lekarza udzielającego świadczeń w formie indywidualnej praktyki lekarskiej, bowiem nie posiada on bezpośredniego przełożonego.W dalszej kolejności, jeżeli skarga u bezpośredniego przełożonego nie przyniesie spodziewanego rezultatu lub w ogóle nie jest możliwa do złożenia, pacjent powinien skierować skargę na naruszenie praw pacjenta do Rzecznika Praw Pacjenta. Organ ten ma swoją siedzibę w Warszawie i jego zadaniem jest ochrona praw pacjentów we wszystkich sytuacjach związanych z udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej.
Wniosek kierowany do Rzecznika Praw Pacjenta, celem podjęcia przez niego interwencji w sprawie, powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy (czyli imię i nazwisko oraz dane kontaktowe osoby, która zwraca się z prośbą o interwencję), oznaczenie pacjenta, którego sprawa dotyczy (bowiem skarga w imieniu pacjenta może być złożona także przez osobę trzecią) oraz zwięzły opis stanu faktycznego (czyli krótkie przedstawienie, w której placówce ochrony zdrowia miało dojść do naruszenia praw pacjenta, na czym owo naruszenie praw pacjenta dokładnie polegało oraz które dokładnie osoby miały się dopuścić nieprawidłowego postępowania). Wniosek kierowany do Rzecznika Praw Pacjenta jest wolny od jakichkolwiek opłat. Należy go wysłać na adres:
ul. Młynarska 46, Warszawa 01-171.
Pacjenci mają również do dyspozycji bezpłatną infolinię telefoniczną, działającą od poniedziałku do piątku w godz. 9.00 – 21.00. Numer telefonu: 0-800-190-590 (dla telefonów komórkowych infolinia jest płatna, zaś jej numery to: 22-833-08-85 i 22-635-59-96).
W opinii pacjenta może dojść również do naruszenia względem niego ściśle zasad udzielania świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, czyli tych wszystkich reguł postępowania, które określają sposób udzielania pomocy pacjentom na podstawie umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. Przykładem może być naruszenie zasad prowadzenia list oczekujących przez świadczeniodawców.
6
W takiej sytuacji pacjent powinien zwrócić się o pomoc do działu Skarg i Wniosków, działającego w każdym oddziale wojewódzkim Narodowego Funduszu Zdrowia. Jednostka ta zajmuje się przyjmowaniem i rozpatrywaniem wszystkich skarg pacjentów, które dotyczą prawidłowości udzielania świadczeń opieki zdrowotnej przez jednostki ochrony zdrowia na podstawie umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. Pacjent może również wystąpić ze skargą na naruszenie praw pacjenta do Rzecznika Praw Pacjenta, na zasadach określonych powyżej.Jeżeli nieprawidłowości dotyczą postępowania osób zatrudnionych w Narodowym Funduszu Zdrowia, pacjent ma możliwość skierowania skargi do właściwego dyrektora oddziału wojewódzkiego Funduszu lub do Prezesa Funduszu. Jeżeli interwencja ta nie przyniesie spodziewanego rezultatu, pacjent może złożyć
skargę do Ministra Zdrowia (ul. Miodowa 15, 00-952 Warszawa).
Pacjent ma również możliwość domagania się pociągnięcia podmiotu odpowiedzialnego za naruszenie przysługujących mu praw do odpowiedzialności cywilnej, karnej czy zawodowej. W tym celu ma on możliwość: 1. skierowania wniosku o wszczęcie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej
do właściwego rzecznika odpowiedzialności zawodowej, jeżeli naruszenia praw pacjenta dopuściła się osoba wykonująca zawód medyczny (lekarz, pielęgniarka położna); wniosek ten jest wolny od opłat, zaś w związku z ewentualnie toczącym się postępowaniem pacjent nie ponosi żadnych kosztów;
2. złożenia wniosku do wojewódzkiej komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych o ustalenie zdarzenia medycznego, jeżeli miejscem naruszenia praw pacjenta był szpital, zaś zdarzenie miało miejsce po 1 stycznia 2012 r.; zdarzeniem medycznym jest zakażenie pacjenta biologicznym czynnikiem chorobotwórczym, uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia pacjenta albo śmierć pacjenta będącego następstwem niezgodnych z aktualną wiedzą medyczną: diagnozy (jeżeli spowodowała ona niewłaściwe leczenie albo opóźniła właściwe leczenie, przyczyniając się do rozwoju choroby, leczenia (w tym wykonania zabiegu operacyjnego) lub zastosowania produktu leczniczego lub wyrobu medycznego; wniosek podlega opłacie w wysokości 200 zł, zaś w przypadku orzeczenia przez komisję o braku zdarzenia medycznego pacjent ponosi również koszty postępowania; w razie orzeczenia przez komisję o zdarzeniu medycznym ubezpieczyciel przedstawia wnioskodawcy (pacjentowi) propozycję odszkodowania lub zadośćuczynienia;
3. złożenia pozwu do sądu cywilnego o zasądzenie odszkodowania lub zadośćuczynienia za naruszenie praw pacjenta, w tym za wywołanie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia; zakres możliwego do dochodzenia roszczenia zależy od konkretnego stanu faktycznego, zaś żądanie może być skierowane zarówno przeciwko osobie wykonującej zawód medyczny, jak i jednostce ochrony zdrowia; złożenie pozwu wiąże się co do zasady z koniecznością poniesienia opłaty od pozwu (5 % wartości przedmiotu sporu) i wydatków w toku postępowania (na przykład zaliczka na biegłych), które jednak zostaną co do zasady zwrócone w razie wygrania sprawy; w przypadku przegrania pacjent będzie musiał co do zasady ponieść również koszty całego postępowania, w tym wydatków poniesionych przez stronę przeciwną; 4. złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa (wykroczenia) przez osobę
wykonującą zawód medyczny, jeżeli w ocenie pacjenta zachodzi uzasadnione podejrzenie, że dopuściła się ona czynu zabronionego (przestępstwa, wykroczenia); zawiadomienie jest wolne od opłat, zaś w związku z ewentualnie toczącym się postępowaniem pacjent nie ponosi żadnych kosztów; należy jednak pamiętać, że umyślne fałszywe oskarżenie innej osoby o popełnienie czynu zabronionego, ewentualnie zawiadomienie prokuratora lub Policję o przestępstwie, o którym osoba zawiadamiająca wie, że go nie popełniono, samo w sobie stanowi przestępstwo, za które grozi odpowiedzialność karna.
6
Zobacz:
Art. 4, art. 41 – 58 i art. 67a – 67o ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta Art. 444 – 448 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny
Art. 234 i art. 238 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny Art. 53 – 113 ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich
Art. 36 – 88 ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych
§ 4 – 13 zarządzenia nr 31/2010/DSS Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 1 lipca 2010 r. w sprawie rozpatrywania skarg i wniosków w Narodowym Funduszu Zdrowia