Techniki nauczania słownictwa i ich korelacja z nauczaniem gramatyki

Nauczaniu

słownictwa

służą

rozmaite

ćwiczenia. Najlepiej

do

korelacji

z

kom

­

ponentem

gramatycznym

nadają

się ćwiczenia

leksykalno-frazeologiczne, a

także

niektóre ćwiczenia kategoryzujące oraz

tematyczne. Te ostatnie

w

szerszymzakresie

RozdziałV

należy stosować na

poziomie

podstawowym

(A)

i pierwszym poziomie samodziel­

ności (BI), kiedy uczący

się poznają podstawowe reguły gramatyczne,

a

ich

zasób słownikowy budowany jest intensywnie

wszerz,

w obszarach

słownictwa tematycz

­

nego. Potem ich

miejsce

powinny zająć

kierunkowane gramatycznie zadania

leksy

­ kalne i leksykalno-frazeologiczne.

Kierunkowane gramatycznie

ćwiczenia

tematyczne mogą być bardzo przydat­

ne

w

pracy

zarówno z

cudzoziemcami,

jak i uczącymisię,

którzy znają język polski z

domu.Tympierwszym

pomagają pełniej

automatyzowaćokreślone

struktury,

dru

­

gim

pozwalają zrozumieć

mechanizmy

gramatyczne

(np. rekcjęczasowników).

2.1.Ćwiczenia kategoryzujące i

tematyczne

Ćwiczenia kategoryzujące i tematyczne najczęściej

polegająna:

•grupowaniuwyrazów

wokół pewnego

tematu,

•

przygotowywaniu list

słówniezbędnych

do dyskusji na dany temat,

•

przyporządkowywaniu słów do pewnych

kategorii,

•wykluczaniusłówzgodniez

ustalonym

wcześniej kryterium,

•odnajdowaniu

słowa „innego wśród podobnych”.

Zazwyczajoperujesięwnich

wyrazami w

formachpodstawowych (tzn.

czasow­

nikami

w

bezokoliczniku, rzeczownikami w mianowniku

liczby pojedynczej

itp.).

Mogą one jednakże

wspomagać

rozwijanie

kompetencji

gramatycznej,

nie tracąc swojego leksykalnego charakteru.

Wystarczy

jedynie

zmienić lub nieco zmodyfiko­

waćinstrukcję.

LEK. / GRAM. 1

Proszę uzupełnić tabelę zgodnie z podanym przykładem.

JEDZENIE BIERNIK, DOPEŁNIACZ, NARZĘDNIK L.P. i L.MN.

Bardzo lubię ... Nie lubię ... Przepadam za ...

0. powidła śliwkowe 0. powidła śliwkowe 0. powideł śliwkowych 0. powidłami śliwkowymi

1. kurczak z frytkami 1. 1. 1.

2. zupa pieczarkowa 2. 2. 2.

3. surówka z selera 3. 3. 3.

4. polędwica z rusztu 4. 4. 4.

5. panierowany pstrąg 5. 5. 5.

6. pasztet drobiowy 6. 6. 6.

Podobnie można

postąpić w przypadku

ćwiczenia, w którym wyrazy z

ramki przyporządkowujesię

do określonych kategorii.

LEK. / GRAM. 2

Proszę uzupełnić tabelkę wyrazami z ramki, jak pokazano w przykładzie.

ŻYCIE CODZENNE MIEJSCOWNIK, DOPEŁNIACZ,

BIERNIK LP.

prywatna kwatera | tekst prawniczy | kolejny egzamin | urocze miejsce | stare gazety | wizyta u dentysty | małe psy | powieść historyczna | duże zmiany | gospodarstwo agroturystyczne | dalekie podróże | tekst prawniczy | ulotka reklamowa | elegancki pensjonat | lekcja matematyki | ciekawe opowiadanie |

dokumenty kolegi | mieszkanie służbowe |

nowe czasopisma | loty samolotem | czterogwiazdkowy hotel

Przeglądam ... Boję się ... Zatrzymałem/am się w ...

0. tekst prawniczy 0. wizyty u dentysty 0. prywatnej kwaterze

1. 1. 1.

2. 2. 2.

3. 3. 3.

4. 4. 4.

5. 5. 5.

6. 6. 6.

Gramatycznie można

także

ukierunkować

ćwiczenie

polegające

na zaznaczaniu

wyrazów

niepasujących do pozostałych.

Ma

ono wtedy nieco innych

charakter, gdyż wykluczenia trzeba

dokonać na

postawie

analizy

gramatycznej,anie

semantycznej1.

1 Ćwiczenia takie wspomagają wzrokowe rozpoznawanie wyrazu, które jest jedną z ważniejszych umiejętności w procesie czytania.

Rozdział V

LEK. / GRAM. 3

Proszę zaznaczyć wyrażenie niepasujące do pozostałych, jak pokazano w przykładzie.

UBRANIA I DODATKI REKCJA CZASOWNIKA

Przykład: Nie mam: eleganckiego krawata, chusteczki higienicznej, foliowej torebki,

1. Ta bluzka nie pasuje do bawełniana spódnica, sztruksowych spodni, wzorzyste­

go swetra, jedwabnej marynarki.

2. Zazdroszczę Basi balowej sukienki, skórzaną torebkę, oryginalnego pa­

ska, pięknych kolczyków.

3. Szukam ciepłych butów, jedwabną apaszkę, pakownej torby,

drewnianego wieszaka.

4. Zakładam skórzane buty, futrzaną czapkę, ciepłych rękawiczek, wełniany szalik.

5. Potrzebuję zimowego płaszcza, puchowej kurtki, ciepły szalik, ko­

lorowych bluzek.

6. Przyglądam się srebrnym kolczykom, wspaniałego naszyjnika, złotej bransoletce, śmiesznemu wisiorkowi.

2.2. Ćwiczenia leksykalne i leksykalno-frazeologiczne

W

zintegrowanym

nauczaniu słownictwaigramatyki

na

poziomie samodzielności izaawansowanym

najważniejszą

rolę

odgrywają

ćwiczenialeksykalno-frazeologiczne.

2.2.1.

Uzupełnianie

luk

wyrazami

z banku

Ćwiczenia polegające na uzupełnianiu luk

wyrazami z

ramki (luki

sterowa­

ne) można

ukierunkowywać gramatycznie, podając

w ramkach wyrazy w

formach podstawowych.

LEK. ! GRAM. 4

Proszę uzupełnić tekst wyrazami z ramki. Proszę pamiętać o poprawnych formach wyra­

zów.

PRZESĄDY ODMIANA CZASOWNIKÓW

żartować | płatać | pochodzić | stroić | zmyślać | wygłupiać się | spowodować

1 kwietnia - to dzień, w którym ludzie ... żartują ...° sobie z bliskich i znajomych, ...1 im drobne figle. W tym dniu można też...* i 2 do woli. Świę­

to to jest znane w wielu krajach na świecie - w państwach anglojęzycznych nazywa się je

„Ali Fools’ Day”, we Francji „Poisson d’avril”, w Rosji „Dien Smiecha”. Geneza Prima Aprilis nie jest dokładnie znana. Podejrzewa się, że... 3 ono z Francji, z czasów,

Proszę zastąpić podkreślone fragmenty tekstu wyrazami o znaczeniu przeciwnym, znajdu­

jącymi się w ramce. Proszę pamiętać o poprawnych formach wyrazów. Uwaga! Jeden wyraz jest zbędny.

MIASTO ODMIANA PRZYMIOTNIKA

barwny | zabytkowy | piękny | niesamowity | duży | zamknięty | masywny | zabawny nudny | zachwycony | młody

Przewodnik doskonale wiedział, czym zainteresować [ starych ]...młodych...0 ludzi, więc jego opowiadania i komentarze były [ bezbarwne ] ...', pełne ciekawych i [ smutnych ] ... 2 anegdot. Na początku udaliśmy się do Ratusza. Tam wy­

słuchaliśmy wyjątkowo [ interesującego ] ... 3 wykładu o rzeźbie, ale za to pozwolono nam usiąść na [ brzydkich ]...4, [ nowoczesnych ] ... 5 krzesłach przy [ kruchym ]... 6 stole. W pomieszcze­

niu o [ małych ]... 7, gotyckich oknach panował chłód, ale nie zważaliśmy na to [ rozczarowani ] ... 8 faktem, że znajdujemy się w miejscu, w którym kilkaset lat wcześniej zasiadali miejscowi dostojnicy.

Następnie poszliśmy do kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. Zwykle można ją oglądać przez [ otwartą ]...9 kratę, dla naszej grupy zrobiono jednak wyjątek i wpuszczono nas do środka.

kiedy to w 1564 roku król Karol IX zreformował kalendarz. Związane z tym zamieszanie ...4 mnóstwo śmiesznych sytuacji i na pamiątkę tego wydarzenia wszyscy do dziś...5 w tym dniu żarty i... 6 niestwo­

rzone historie.

(Na podst. http://magazynlokalny.co.uk)

LEK. / GRAM. 4a

Rozdział V

2.2.2.

Wypełnianie

luk otwartych

Ćwiczenia polegające

na uzupełnianiu

lukotwartych,

w

których

zadaniem

uczą

­ cych

się jest przywołanie

z

pamięci

odpowiedniego elementu

leksykalnego i użycie go

w

stosownej

do

kontekstu formie, są

z założenia

ukierunkowane gramatycznie.

Oparcie

ich

na

tekście już

wykorzystywanym

(lub

poruszającym

ten sam temat),

dzięki zwielokrotnieniu kontaktu

uczących

się z

wybranymi

wyrazami,

wspomaga proceszapamiętywanialeksyki

z

określonego kręgu.

LEK. / GRAM. 5

Proszę wpisać brakujące wyrazy, jak pokazano w przykładzie.

PRACA FLEKSJA RZECZOWNIKA PRZYMIOTNIKA

Michał był znów ... bezrobotny ...°. Tym razem nie został zwolniony, a sam postanowił odejść. Denerwował go...', który cały czas był niezadowolony. Dener­

wowali go też inni...2, bo im, nie tak jak jemu, chciało się pracować. Ponieważ zbliżało się lato, postanowił poszukać... 3 poza miastem. Wyjechał w okolice Poznania zbierać truskawki. Nie było to lekkie zaję­

cie, szybko więc zaczął myśleć o innym sposobie zarabiania pieniędzy. W gazecie znalazł ... 4. Agencja ochrony szukała nowych pracowników. Mi­

chał był zawsze sprawny, bystry. Złożył odpowiednie... 5 i został przyjęty.

Praca bardzo mu się podoba, a ...6, jaką dostaje, pozwala mu na cał­

kiem wygodne życie.

2.2.3.

Dopełnianie

kolokacji

Ćwiczenia tepolegająna

uzupełnianiu

połączeń typowych dlajęzyka

polskiego.

Włączenie tego rodzaju ćwiczeń do

komponentu

o

charakterze

gramatycznymjest

bardzo proste

i

wymaga jedynie

rozwinięcia instrukcji.

Materiał

wyjściowy

należy

zaśwyselekcjonować ztekstu

omawianego/tekstów omawianych na zajęciach.

LEK./GRAM. 6

Proszę połączyć wyrazy z kolumny A z wyrazami z kolumny B, tworząc poprawne związki wyrazowe, a następnie ułożyć z nimi zdania, jak pokazano w przykładzie.

PRZESĄDY ŁĄCZI.IWOŚĆ SKŁADNIOWO-SEMANTYCZNA

A. B.

0. wywoływać a. zaklęcie

1. wróżyć b. w niemalowane drewno

2. rzucić c. duchy

3. przepowiadać d. z ręki

4. odpukać e. przyszłość

5. czytać f. urok

6. wypowiedzieć g-.. w myślach

Przykład: Czy wierzysz w to, że Alina wywołała wczoraj ducha starego pirata?

2.2.4.Parafrazowanie

wypowiedzi

Ćwiczeniem

leksykalno-frazeologicznym, które

z

założenia ma wbudowany

komponent

gramatyczny,

jest

parafrazowanie tekstów,

które

możnazaliczyćdo

dzia­

łań o

charakterze

mediacyjnym.

Sprawia

onospore

kłopoty nawet

tym uczącym się, którzy

bardzo dobrze

znają

język polski.

Umiejętność

wyrażenia tej samej treści

za

pomocą

innych

środków

językowych

jest

bowiem niezwykle

trudna.

Jej rozwijania niemożnajednak

pomijać w nauce, gdyż

mediacjajest nieodłącznączęścią

komuni­

kacji

(zob.ESOKJ2003).

Rozdział V

LEK. / GRAM. 7

Proszę sparafrazować poniższe zdania, wykorzystując słowa podane w nawiasach.

CZŁOWIEK, RODZINA FLEKSJA RZECZOWNIKA, CZASOWNIKA, PRZYMIOTNIKA

Przykład: Dorota i Marek postanowili się pobrać. (ślub)

Dorota i Marek postanowili wziąć ślub.

1. Jej dziadek ma już ponad 80 lat. (podeszły)

2. Marta jest w ciąży. (spodziewać się)

3. Ona sama wychowuje dziecko. (samotny)

4. Adam i Ola zerwali ze sobą. (rozstać się)

5. Sąd odebrał mu prawa rodzicielskie. (pozbawić)

6. Eryk zostawił żonę i związał się z inną kobietą. (odejść)

3.Techniki nauczania gramatyki i ich korelacja z komponentem

W dokumencie Integrowanie kompetencji lingwistycznych w glottodydaktyce : na przykładzie nauczania języka polskiego jako obcego/drugiego : poradnik metodyczny z ćwiczeniami (Stron 79-86)