Oceniaj¹c zmiany w strukturze u¿ytkowania ziemi oraz stan i tendencje zmian w strukturze funkcjonalnej (produkcyjnej i us³ugowej), wyznaczyæ mo¿na dalsze kierunki przysz³ych przekszta³ceñ w zagospodarowaniu przestrzennym woj. kujawsko-pomorskie-go. Kierunki zmian w najbli¿szych kilku latach (do 2015 r.) wynikaj¹ z prawdopodobieñ-stwa kontynuacji zjawisk i procesów odnotowanych w ostatnim czasie (w tym szczegól-nie w okresie badawczym 20052010), a po czêci bêd¹ te¿ skutkiem zak³adanych zmian w skali kraju, wynikaj¹cych m.in. z mo¿liwoci finansowania poszczególnych regionów Polski zgodnie z za³o¿eniami programu unijnego na lata 20132020 [Urz¹d Marsza³kowski w Toruniu 2007; K-PBPPiR 2003].
W strukturze u¿ytkowania ziemi w woj. kujawsko-pomorskim mo¿emy oczekiwaæ za-tem dalszego zmniejszania area³u u¿ytków rolnych z 67% w 2010 r. do ok. 66% po-wierzchni ogólnej obszarów wiejskich w 2015 r. Badany region bêdzie w skali kraju nadal jednym z województw o najwiêkszym udziale u¿ytków rolnych (ok. 87%), a zw³aszcza gruntów ornych. Nastêpn¹ zauwa¿aln¹ ju¿ dzi tendencj¹ bêdzie przyrost gruntów
le-nych do ok. 25% powierzchni ogólnej. Wzrastaæ bêdzie tak¿e powierzchnia terenów pod wodami, chocia¿ w tempie nieco wolniejszym ni¿ w przesz³oci, g³ównie z racji
du-¿ych kosztów tej inwestycji. Tym niemniej nale¿y szacowaæ wzrost tych terenów do ok.
2,7% powierzchni ogólnej obszarów wiejskich w 2015 r. Tendencje wzrostow¹ bêd¹ wy-kazywa³y u¿ytki ekologiczne (do 0,5%) i to w tempie wy¿szym ni¿ dot¹d z racji planowa-nego powiêkszenia powierzchni parków krajobrazowych [por. Za³o¿enia planu zagospo-darowania przestrzennego woj. kujawsko-pomorskiego do 2015 r.].
Du¿¹ niewiadom¹ s¹ kierunki zmian w terenach komunikacyjnych. W badanym okre-sie (20052010) nast¹pi³o zmniejszenie ich powierzchni o 146 ha. Pomijaj¹c przypadki skrajne (np. pow. tucholski, gdzie nast¹pi³o zmniejszenie tych terenów a¿ o 297 ha, czyli o 12,2%), by³y to zmiany rzêdu kilku lub kilkunastu hektarów in minus lub in plus.
W najbli¿szych latach powinien nastêpowaæ sta³y przyrost terenów komunikacyjnych, zw³aszcza drogowych.
Najwiêksz¹ dynamik¹ przyrostu powierzchni w obszarach wiejskich bêd¹ cechowaæ siê tereny turystyczno-rekreacyjne oraz mieszkaniowe i us³ugowe (budowlane, handlo-we). W okresie do 2015 r. zaznaczy siê to g³ównie w budownictwie mieszkaniowym i handlowym (hipermarkety i supermarkety), zw³aszcza w strefach podmiejskich Bydgosz-czy, Torunia i W³oc³awka. Z kolei przyrost terenów turystyczno-rekreacyjnych bêdzie wolniejszy ze wzglêdu na wysokie koszty tego typu inwestycji (w okresie 20052010 te-reny te powiêkszy³y siê zaledwie o 66 ha).
Zak³adane tendencje zmian w zagospodarowaniu przestrzennym obszarów wiejskich woj. kujawsko-pomorskiego, co najmniej do 2020 r., powinny zmierzaæ do:
1) zmniejszania area³u u¿ytków rolnych w kierunku ich bardziej intensywnego wykorzy-stania;
2) przyrostu powierzchni terenów komunikacyjnych (zw³aszcza drogowych), budowlanych (mieszkaniowych i us³ugowych), turystyczno-rekreacyjnych, u¿ytków ekologicznych;
3) po okresie istotnego zmniejszenia area³u terenów zagospodarowanych przez przemys³ (z 1594 ha w 2005 r. do 1160 ha w 2010 r.) nale¿y d¹¿yæ nie tylko do zatrzymania tego procesu, ale przy skutecznej restrukturyzacji nawet do jego powiêkszenia przekonu-je o tym ekonomiczno-finansowa potrzeba rozwijania drobnych i rednich przedsiê-biorstw o charakterze produkcyjnym, a nie tylko us³ugowym.
PIMIENNICTWO
Bañski J., 2003. Wspó³czesne i przysz³e zmiany w strukturze przestrzennej obszarów wiejskich
wybrane zagadnienia. Studia Obszarów Wiejskich 4. IGiPZ PAN, PTG, Warszawa, 1125.
Bañski J., 2005. Przestrzenny wymiar wspó³czesnych procesów na wsi. Studia Obszarów Wiej-skich 9. IGiPZ PAN, PTG, Warszawa, 149.
Bañski J., Stola W., 2002. Przemiany struktury przestrzennej i funkcjonalnej obszarów wiejskich w Polsce. Studia Obszarów Wiejskich 3. IGiPZ PAN, PTG, Warszawa, 4152.
Biuro Geodezji i Kartografii Urzêdu Marsza³kowskiego Województwa Kujawsko- Pomorskiego, 20052010. Dane geodezyjne gminami i powiatami.
Falkowski J., 1993. Przekszta³cenia funkcjonalno-strukturalne i przestrzenne obszarów wiejskich Polski (Ujêcie diagnostyczno-modelowe). UMK, Toruñ, 202.
Falkowski J., 2010. Przekszta³cenia przyrodnicze, spo³eczno-ekonomiczne i przestrzenne regio-nu kujawsko-pomorskiego (19902008). [W:] Przekszta³cenia struktur regionalnych. Aspekty spo³eczne, ekonomiczne i przyrodnicze. Red. S. Ciok, P. Migoñ. Wyd. Uniwersytetu Wro-c³awskiego, Wroc³aw, 7591.
Falkowski J., 2011a. Rola i znaczenie turystyki w gospodarce przestrzennej regionu kujawsko-pomorskiego. [W:] Materia³y konferencji naukowej: Teoretyczne i praktyczne aspekty go-spodarki przestrzennej. UWM, Olsztyn, 215.
Falkowski J., 2011b. Waloryzacja i zagospodarowanie turystyczno-rekreacyjne regionu kujaw-sko-pomorskiego (ze szczególnym uwzglêdnieniem Bydgoszczy i Torunia). [W:] Koncepcje
i problemy badawcze geografii. Red. K. Marciniak, K. Sikora, D. Soko³owski. Wyd. WSG, Bydgoszcz, 633655.
Kluba M., 2008. Specyfika rolnictwa w kontinuum miejsko-wiejskim województwa kujawsko-pomorskiego. [W:] Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Pol-sce. Red. A. Jezierska-Thole, L. Koz³owski. Wyd. Naukowe UMK, Toruñ, 225235.
Kostrowicki J., 1976. Obszary wiejskie jako przestrzeñ wielofunkcyjna. Zagadnienie badawcze i planistyczne. Przegl¹d Geograficzny, 48, 4, 601611.
Kujawsko-Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego (K-PBPPiR), 2009. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego. W³oc³awek.
Kulikowski R., 2003. Szczegó³owy przegl¹d czynników opisuj¹cych produkcjê roln¹ i charakte-rystyka mo¿liwoci produkcyjnych rolnictwa. [W:] Charaktecharakte-rystyka rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski. Red. A. Cio³kosz. Wyd. GUS, Warszawa, 1273.
Majchrzak A., 2011. Zasoby ziemi rolniczej w trwa³ym u¿ytkowaniu w krajach cz³onkowskich Unii Europejskiej. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu 13 (3), 178182.
Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2010. Rejestr zabytków nieruchomych w Polsce, woj. kujaw-sko-pomorskie. Warszawa.
U¿ytkowanie gruntów. Powszechny Spis Rolny 2010, 2011. GUS, Warszawa.
Urz¹d Marsza³kowski w Toruniu, 2007. Regionalny program operacyjny województwa kujaw-sko-pomorskiego na lata 20072013.
Urz¹d Statystyczny w Bydgoszczy, 2010. Województwo kujawsko-pomorskie, podregiony, po-wiaty, gminy. Bydgoszcz.
Zarz¹d Województwa Kujawsko-Pomorskiego, 1999. Województwo kujawsko-pomorskie. Dia-gnoza prospektywna. Toruñ.
AGRICULTURAL AND NON-AGRICULTURAL USE FORMS OF RURAL AREAS IN THE KUYAVIAN-POMERANIAN VOIVODESHIP
Abstract. This study analyzed the changes in the main forms of agricultural and non-agricultural land-use in rural areas in the Kuyavian-Pomeranian Voivodeship in 2005 and 2010 based on the materials of the Geodesy and Cartography Office in Toruñ. The analysis of agricultural land was limited to only arable land, orchards and permanent pastures which were conventionally defined as an agricultural production area.
The areas of use were divided into two main forms: 1 suburban areas (housing, industrial areas, other areas of built-up land, the suburbs of non-build-up areas, roads and mining land; 2 tourist-recreational areas (including forest lands, trees and shrubs, recreational land, waters and ecological grasslands).
The assessment of the land for tourism also includes the natural, cultural and tourist assets of rural areas in the Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. In assessing changes in the structure of land use, the directions and trends of further changes in the use of the surrounding rural areas in the province were also indicated.
Key words: rural areas, agricultural land use, non-agricultural land use, Kuyavian--Pomeranian region.
Zaakceptowano do druku Accepted for print: 10.09.2012
Acta Sci. Pol., Administratio Locorum 11(3) 2012, 6372
Adres do korespondencji Corresponding author: Wies³awa Gadomska, Katedra Architektury Krajobrazu i Agroturystyki, Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Romana Prawocheñskiego 17, 10-727 Olsztyn, e-mail: wiga@uwm.edu.pl