terminow pomiarow. Jak wspomniano wczesniej w terminach tych odczyty SPAD std

nie r6znily si~ istotnie.

Najlepiej dopasowane do danych doswiadczalnych, we wszystkich terminach pomiarow okazaly sit( rownania regresji wielomianowej 3°⁰ogolnej postaci:

Wspolczynniki tych rownan, wspolczynniki determinacji oraz optymalne wartosci SPAD^stdprzedstawiono w tabeli 5. J ako optymaln'lprzyjmowano najmniejsz'l wartosc SPAD^std dla ktorej uzyskiwano pIon wzglt(dny rowny 90 % ( 0,90) plonu maksymalnego.

Tabela 5. Charakterystyki rownan regresji wielomianowej 3⁰dla terminow pomiar6w

Table 5. Characteristcs of polynomial regression curves for dates of measurements

Dzien Wsp6lczynniki r6wnan, coefficients julianski

d c b A R² SPAD^opt

Julian day

108 19,878 - 75,886 96,315 - 39,756 0,52 1,20

115 8,821 - 35,429 47,543 - 20,418 0,61 1,36

124 1,212 - 6,318 10,922 - 5,318 0,70 1,37

130 1,213 - 6,154 10,471 - 5,023 0,70 1,39

137 1,838 - 8,920 14,422 - 6,837 0,69 1,36

145 2,551 -11,875 18,388 - 8,547 0,65 1,32

153 1,110 - 5,744 9,924 - 4,777 0,68 1,39

161 1,555 -7,716 12,716 - 6,041 0,68 1,39

167 0,649 - 3,761 7,118 - 3,479 0,67 1,42

124do153 0,900 - 4,984 8,996 -4,374 0,62 1,36

W pismiennictwie spotyka sit(najczt(sciej kalibracjt( bezwzglt(dnych wartosci SPAD w stosunku do bezwzglt(dnych lub wzglt(dnych plonow roslin. Peltonen i in [1995]

dokonal takiej kalibracji dla 5 gatunkow zb6z uprawianych w Finlandii. Dla pszenicy ozimej autor wyznaczyljako wartosc optymaln'l46 jednostek SPAD przy pomiarach w fazie strzelania w i:di:blo. Reeves i in.[1993] kalibruj'lc odczyty SPAD w stosunku do wzglt(dnych plonow pszenicy poda j e j ako wartosc optymaln'l odczyt 41 j ednostek ( w fazie strzelania w i:di:blo), przy ktorym uzyskiwano 90 % maksymalnego plonu roslin. Kalibracja testu SPAD dokonywania jest rowniez w stosunku do zawartosci azotu we wskai:nikowych cZt(sciach roslin. Argenta [2001] odnosz'lc wartosci SPAD

do zawartosci azotu w lisciu flagowym pszenicy podaje jako krytyczny odczyt 42 jednostek SPAD. Barraclough i Kyte [2001] dla roslin zbieranych w stadium 6lisci za krytyczne uwazajlt odczyty SPAD w granicach 44-53 jednostek, zaleznie od stanu zaopatrzenia pszenicy w wodt(. Wszyscy cytowani autorzy poslugiwali sit(

chlorofilometrem ze ska1lt 0-80 jednostek SPAD. Wyznaczone przez nich krytyczne wartosci SPAD (po pomnozeniu przez 10) wydajlt sit( male w stosunku do zakresu odczytow w badaniach wlasnych. W pismiennictwie spotyka sit( jednak i znacznie wyzsze wartosci krytyczne sit(gajltce ponad 52 jednostki SPAD [Lopez-Belido i in. w druku]. W niemieckich zaleceniach nawozowych, opartych ⁰bezposredniltkalibracjt(

testu SPAD w stosunku do optymalnej dawki nawozow azotowych, przecit(tna dla odmian pszenicy krytyczna wartosc SPAD wynosi 700 jednostek [Neukirchen, Lammel , w tym numerze]. Bezduszniak [1997] kalibrujltc odczyt SPAD w stosunku do wskaznika NNI, podaje jako optymalnlt dla odmiany pszenicy Almari wartosc 530 jednostek SPAD dla calego okresu wegetatywnego rozwoju roslin. Rozbieznosci w pismiennictwie w zakresie krytycznych, bezwzglt(dnych wartosci SPAD przemawiajlt tym bardziej za standaryzacjlt odczytow i wyrazaniu ich w jednostkach wzglt(dnych, co zaproponowano w tej pracy.

Poslugiwanie sit( odczytami standaryzowanymi dla celow praktycznych oznacza powrot, w nowym ujt(ciu, do dawnej koncepcji okienek nawozowych. Na danym polu, w okresie wysiewu pierwszej wiosennej dawki nawozow nalezy pozostawic niewielki obszar bez nawozenia azotem, podobnie jak obiekt kontrolny w doswiadczeniu nawozowym. Iloraz odczytu SPAD na nawozonej i nie nawozonej cZt(scipola stanowi standaryzowanlt wartosc SPAD^std' 0 ile wartosc ta jest mniejsza od wartosci optymalnej nalezy zastosowac uzupelniajltClt dawkt( nawozow, opuszczajltc nadal okienko nawozowe. Postt(powanie takie nalezy powtarzac, az do uzyskania optymalnej standaryzowanej wartosci SPAD^std dla calego pola pszenicy. Jak wynika z tabeli 3, w okresie od 124 do 153 dniajulianskiego optymalna standaryzowana wartosci odczytu wynosi okolo 1,4 SPAD^std' Z porownania aktualnych i optymalnych, standaryzowanych odczytow SPAD^std nie wynika oczywiscie w sposob bezposredni wielkosc uzupelniajltcej dawki nawozow azotowych. W przedziale dawek azotu 0 - 60 kg

Nha-Izaleznosc pomit(dzy standaryzowana wartoscilt SPAD_st^di wielkoscilt dawki nawozow zostala opisana rownaniem regresji liniowej ⁰postaci :

Z rownania tego wynika, ze zwit(kszenie dawki nawozow 0 10 kg Nha-I, z prawdopodobienstwem niema160 % zapewnia zwit(kszenie standaryzowanej wartosci odczytow ⁰ 0,05 jednostki SPAD^std' Dla calego zakresu badanych dawek nawozow

zaleznose pomit(dzy standaryzowanymi wartosciami SPAD^std i dawkami azotu w nawozach miala charakter krzywoliniowy, co zresztlt posrednio wynika z danych przedstawionych w tabeli 2 i z poprzedzajltcego tt(tabelt( rownania regresji. Zagadnienie ustalania wielkosci uzupelniajltcych dawek nawozow wchodzi w zakres "filozofii"

nawozenia i wykracza poza ramy pracy. W tym miejscy mozna jedynie stwierdzie, ze stosujltc sit( do tej "filozofii" nalezy mozliwie cZt(sto dokonywae odczytow SPAD^std i w celu ich doprowadzenia do wartosci optymalnej zaleca sit( stosowanie niewielkich, jednorazowych dawek nawozow (20 - 30 kg Nha-^1).

System nawozenia z wykorzystaniem testu zielonosci liscia moze znaleze szczegolnie zastosowanie w tak zwanym rolnictwie precyzyjnym [Wollring i in. 1998].

W rolnictwie tym zamiast rt(cznego chlorofilometru wykorzystuje sit(jednak urzlldz;enia (radiometry) zawieszane na cill.gniku dokonujltce pomiaru na zasadzie odbicia (a nie absorpcj i) swiatla ⁰dlugosci fali 400-11 OOnm[Lammel i in 2001].

1. Wartosci SPAD dla pszenicy ozimej wykazujlt duZlt zmiennose, w zakresie 300-700 jednostek, zaleznie od czynnikow srodowiska, terminu pomiaru, odmiany i nawozenia azotem.

2. Mit(dzy odmianowe roznice odczytow SPAD majlt podloze genetyczne i sit niezalezne od stanu odzywienia roslin azotem.

3. Optymalna, standaryzowana (w stosunku do obiektu bez nawozenia N) wartose SPAD, w okresie od 124 do 153 dniajulianskiego wynosi 1,4 jednostki. Wartose ta moze bye wykorzystana w systemie doradztwa nawozowego uwzglt(dniajltcym

"okienka" nawozowe.

Argenta,G., da Silva,P.R.F., Bortolini,C.G., 201. Leafnitrogen as an index of nitrogen status in cereals. Ciencia Rural.31.4:715-722.

Barraclough,P.B. 1997. N requirement of winter wheat and diagnosis of deficiency.

Aspects of Applied Biology .50:117-123.

Barraclough,P.B., Kyte,J. 2001. Effect of water stress on chlorophyll meter readings in winter wheat. Plant nutrition-Food security and sustainability of agro-ecosystems. Kluwer Academic Publishers :722-723.

Bezduszniak,D. 1997. Ocena stanu odzywienia pszenicy ozimej azotem na podstawie zawartosci chlorofilu metodlt optycznlt. Praca doktorska, maszynopis lUNG Pulawy.

Black,Ch.A. 1992. Soil fertility evaluation and control. Lewis Publishers : 193 Blackmer,.

Follett,R.H., Follett,R.F., Halvorson,A.D. 1992. Use of chlorophyll meter to evaluate the nitrogen status of dryland winter wheat. Communications in Soils Sci.

Plant Anal. 23 :687 -697.

Fotyma,E., Bezduszniak,D. 2000.0cena stanuodzywienia zb6z ozimych azotem na podstawie pomiaru indeksu zielonosci liscia. FragmentaAgronomica 4(68):29 -45.

Fotyma,E., Bezduszniak,D. 2000a. Wykorzystanie testu NNI i testu SPAD do oceny stanu odzywienia zb6z ozimych azotem. Nawozy i Nawozenie - Fertilizers and Fertilization. 4(5) 78-90.

Fotyma,E. 2002. Zr6znicowanie odmianowe zawartosci chlorofilu w lisciach zb6z ozimych. Pamit(tnik Pulawski 130/1:171-178.

Justes,E., Jeuffrey,M.H., Mary,B. 1997. The nitrogen requirements of major agricultural crops. In: Diagnosis of the nitrogen status in crops. Springer Verlag Berlin Heidelberg: 73-91.

Lammel,J.,Wollring,J., Reusch,S.2001. Tractor based remote sensing for variable nitrogen fertilizer application .Plant Nutrition-Food Security and Sustainability for Agro-ecosystems. Kluwer, Dodrecht, The Netherlands: 694-695.

Lopez-Belido,R.J., Shepherd,C.E., Barraclough,P.B. (in print) Predicting post-anthesis N requirements of bread wheat with a Minolta SPAD meter. Eur. J. Agron.

Murdock,L., Jones,S., Bowley,Ch., Needham,P., James,J., Howe,P. 1997. Using a chlorophyll meter to make nitrogen reccomendations on wheat. University of Kentucky. http://www.specmetres.com/info/3 .html

Neukirchem,D.,Lammel,J. [2002] The chlorophyll content as an indicator for nutrient and quality management. Nawozy i Nawozenie- Fertilizers and Fertilization 2(11) 2002.

Peltonen,J., Virtanen,A. Haggren,E. 1995. Using a chlorphyll meter to optimize nitrogen fertilizer application for intensively managed small-grain cereals.

Journal of Agron. Crop Sci. 174.5:309-318.

Reeves,D.W., Mask,P.L., Wood,W., Delaney,D.P. 1993. Determination of wheat nitrogen status with a hand-held chlorophyll meter. Influence of management practices. J. Plant Nutr. 16.5:781-796.

Uzik,M., Zofajova,A, 2000. Chlorophyll and nitrogen content in leaves of winter wheat at different genotypes and fertilization. Rostl. Vyroba.46.6:237-244.

Wollring,J., Reusch,S., Karlsson,C. 1998. Variable nitrogen application based on crop sensing. Proc. of the International Fertilizer Society.423:pp.28.

The indirect SPAD test is based on the relation between the leaf greenness (chlorophyll content) and the nitrogen nutritional status of the plant. This test was made possible due to the construction and dissemination of the hand-held instrument Minolta-502, adapted by Norsk Hydro for practical purposes and known in Poland as Hydro-NTester with the scale SPAD 0-800 units. The usability of this test was under investigations in four-years, two-localities field experiments with 3 varieties of winter wheat and 6 nitrogen rates (0- 150 kg Nha-^I). The SPAD values were measured 9 times in vegetation periods from 108 - 167 Julian days, giving altogether 4644 indi-vidual date. The variation of SPAD values was considerable in the range 400 - 700 SPAD units (90 % of all measurements). The sources of variation were soils, weather conditions, dates of measurement, varieties and nitrogen rates. The differences in SPAD values between varieties were attributed to genotype only, being indepenoent of envi-ronmental conditions and nitrogen status of winter wheat. SPAD values increased exponentially with nitrogen rates and this relation was pretty stable in both localities and years of investigations. To diminish the variation of SPAD values and winter wheat yields caused by soil and weather conditions both variables were standardised, SPAD against the value in No treatment and yield against the maximal yield in the 6-nitrogen rates range. The standardized SPAD values were not significantly different for varieties in comparison. SPAD standardized values were regressed against the relative grain yield and the universal, for the period from 124-153 Julian days thresh-old values was found as 1,4 SPAD^std. The system offertilizer recommendations based on SPAD^std was proposed.

ODMIANOWE ZROZNICOWANIE ODCZYTOW SPAD U PSZENICY OZIMEJ

Instytut Uprawy Nawozenia i Gleboznawstwa, Czartoryskich 8, 24-100 Pulawy

W latach (zbioru) 1999 i 2001 przeprowadzono dwie serie doswiadczen wazono-wych z testowaniem odmian pszenicy ozimej na wartose indeksu zielonosci liscia (odczyty SPAD). Indeks zielonosci liscia okreslano za pomocll Hydro N- Testera ze skalll 0-800, dokonujllc pomiarow w regulamych odstl(pach czasu w calym okresie wegetatywnego wzrostu roslin. Stwierdzono znaczne zromicowanie odczytow SPAD pomil(dzy badanymi odmianami ( skrajna romica 100 jednostek SPAD), niezalemie od poziomu nawozenia pszenicy azotem. Indeks zielonosci liscia, albo wartose SPAD jest zatem cechll uwarunkowanll genetycznie. Testowanie odmian pod wzgll(dem tej cechy moze bye dokonywane w doswiadczeniach wazonowych, na j ednym poziomie nawozenia azotem. Ustalono ranking zrejonizowanych do 2000 r. odmian pszenic pod wzgll(dem wartosci SPAD.

Siowa kluczowe: pszenica ozima, odczyty SPAD, odmiany pszenicy ozimej, doswiad-czenia wegetacyjne.

In the (harvest) years 1999 and 2001 two series of pot experiments testing all varieties registered in Poland for the leaf greenness index (SPAD value) have been carried on. Leaf greenness index was measured by means of Hydro N- Tester with the scale 0 -800, reading the SPAD values in regular intervals in course of the whole vegetative growth period. The substantial differences in SPAD values among the vari-eties were found, independently of the level of nitrogen fertilization. It was therefore concluded that SPAD value is a genetically coded plant characteristic. The process of varieties testing for this characteristic can be performed in pot experiments on a single nitrogen level. The ranking of varieties registered in Poland until 2000 due to SPAD value was established.

Ewa Fotyma, Mariusz Fotyma 34

---Badania nad przydatnosci&-.indeksu zie1onosci 1iscia, (okres1anego da1ej jako test SPAD), do oceny stanu odZywienia ros1in azotem rozpocz~to w Polsce w 1993 r..

Test ten ska1ibrowano po raz pierwszy d1a pszenicy ozimej odmiany Almari [Fotyma E.,Bezduszniak 2000]. Na podstawie wczeSniejszych danych pismiennictwa, dotycz&-.cychglownie ryZti [Peng i in. 1995] i kukurydzy [Sunderman i in.1997]

zdawano sobie od pocz&-.tkuspraw~ z odmianowego zro:micowania odczytow SPAD d1a ros1in w jednakowym stopniu odzywionych azotem. W 1atach 1995-1997 Bezduszniak [1997] przeprowadzil badania w 8 Stacjach Oceny Odmian COBORu na wszystkich zrejonizowanych wowczas odmianach pszenicy i wyznaczyl d1a nich srednie wartosci oraz odchy1enia standardowe wartosci SPAD. W doswiadczeniach COBORU wszystkie odmiany, w danej Stacji uprawiane byly na jednakowych dawkach azotu. W zwillZku z tym niemoz1iwe bylo sprawdzenie hipotezy 0stalosci mi~dzy odmianowych roZnic odczytow SPAD, nieza1eZnie od stanu odZywienia ros1in azotem.

Ponadto testowanie odmian w doswiadczeniach po1owych okazalo si~ bardzo pracochlonne, a w 1atach poZniejszych niemoz1iwe wobec zmiany koncepcji oceny odmian.

Ce1em badan, ktorych wyniki przedstawiono w pracy bylo okres1enie przydatnosci doswiadczen wazonowych do testowania odmian pod wzg1~dem odczytow SPAD i sprawdzenie wplywu stanu odZywienia roslin azotem na stalosc roZnic odczytow SPAD porni~dzy porownywanymi odmianami pszenicy ozimej.

Podstaw~ badan stanowily doswiadczenia wazonowe, przeprowadzone w latach (zbioru) 1999 i 2001 w hali wegetacyjnej RZD lUNG Grabow (wojewOdztwo mazowieckie). W 1999 r. doswiadczenie prowadzono jako 2 czynnikowe w 3 powtorzeniach. Pierwszym czynnikiem bylo 27 zrejonizowanych odmian pszenicy, a drugim 3 poziomy nawozenia azotem (patrz tabele wynikowe). W 2001 r doswiadczenie prowadzono jako 1 czynnikowe z 32 zrejonizowanymi odmianami pszenicy, rowniez w 3 powtorzeniach. Rosliny rosly w wazonach Mitscherlicha ⁰ pojemnosci 7 kg, na podloZti glebowym ⁰skladzie piasku slabogliniastego, optymalnie zaopatrzonym we wszystkie, poza azotem skladniki pokarmowe i w wod~. Koncowa obsada wynosila 15 roslin na wazon. Rosliny byly calkowicie skutecznie chronione przed chorobami i szkodnikami. Pocz&-.wszyod 99 dnia Ju1ianskiego, w 10 dniowych odst~pach czasu dokonywano odczytow SPAD za pomoc&-.przyrz&-.duoptycznego Hydro N- Testera0skali 0-800. Przyrz&-.dwymaga dokonania pomiarow na 30 lisciach (roslinach). W tym celu wybierano po 10 roslin w kazdym powtorzeniu i dokonywano pomiarow na najmlodszym, w pelni rozwini~tym lisciu p~du glownego.

Taki sposob pomiaru eliminowal zmiennosc odczytow w obr~bie danego obiektu

Odmianowe zroinicowanie odczytow SPAD u pszenicy ozimej

--- 35

doswiadczalnego, ale nie zapewnial powt6rzeil pomiarowych w statystycznej interpretacji wynik6w. W przeprowadzonych analizach zmiennosci istotnosc zr6znicowania odczyt6w SPAD testowano, dlatego do zmiennosci resztowej traktujllc terminy pomiar6w jako trzeci czynnik w Ii drugi czynnik w II serii doswiadczeil.

W pierwszej serii doswiadczeil analiza zmiennosci dla SPAD wykazala istotnosc efekt6w g16wnych to znaczy odmian, dawek nawoz6w i termin6w pomiar6w oraz istotnosc wsp61dzialania podw6jnego dawek nawoz6w z terminami pomiar6w.

Wsp61dzialania podw6jne odmian z dawkami nawoz6w i odmian z terminami pomiar6w byly natomiast nie istotne. W zbiorowosci 27 odmian mozna, z pewnym uproszczeniem, wyr6mic 6 grup wewnlltrzjednorodnych. W pierwszej grupie znajduje sit( tylko jedna odmiana - Panda, wykazujllca najrnniejszy, sredni odczyt SPAD 576 jednostek. W sz6stej grupie, ⁰najwit(kszych odczytach SPAD (srednia dla grupy 665 jednostek) znalazly si{( odmiany Juma, Wilga, Kobra i Tercja. R6znica odczyt6w pomit(dzy skrajnymi odmianami, Panda i Tercja osillga niemallOO jednostek SPAD.

Wyniki dla odmian moma generalizowac, gdyZjak stwierdzono wyZej stan odZywienia roslin azotem (Rys. 1) i terminy dokonywania pomiaru (wynik6w nie pokazano) nie wplywaly w istotnym stopniu na wielkosc r6znic odczyt6w SPAD pomit(dzy por6wnywanymi odmianami.

780 730

~ 680

p.; 630

[fJ

580 530 480

Dawka N g/wazon - 0,4

-0,8 _.' 1,6

Rys. 1 . Odczyty SPAD dla odmian pszenicy uprawianych na roinych dawkach N

Fig. 1. SPAD readings for winter wheat varieties grown on different N rates

Ewa Fotyma, Mariusz Fotyma 36

---Potwierdzila sit( tym samym hipoteza, postawiona przez autorow na podstawie wynikow doswiadczen polowych z 4 tylko odmianami pszenicy [FotymaE., Fotyma M. w tym zeszycie] 0 genetycznym charakterze zroznicowania indeksu zie1onosci 1iscia (odczytow SPAD) u odmian pszenicy ozimej.

Udowodnione wspoldzialanie podwojne terminow pomiarow z dawkami nawozow azotowych wyraza sit( w spadku wartosci odczytow SPAD w kolejnych terminach pomiarow w obiektach z mniejszymi dawkami N i utrzymywaniem sit( odczytow na wzglt(dnie stalym poziomie w obiekcie z najwit(ksz£t dawk£t nawozow (Rys. 2).

Dawka Nglwazon

Rys. 2. Odczyty SPAD w kolejnych terminach pomiar6w dla dawek N Fig. 2. SPAD readings in the dates of measurements for nitrogen rates

Jest to zrozumia1e, gdyz na malych dawkach azotu nastt(puje wyczerpanie skladnika z podloza i jego zawartosc w roslinach zmniejsza sit( ponizej zawartosci krytycznej warunkuj£tcej utrzymanie determinowanej genetycznie zawartosci chlorofilu w 1isciach.

Na duzych dawkach nawozow stan odzywienia roslin tym skladnikiem byl prawdopodobnie 1uksusowy i zawartosc ch10rofilu przez caly okres pomiarowy utrzymywala sit(na maksymalnym poziomie. Mozliwosc 1uksusowego pobierania azotu i brak mozliwosci "luksusowego" nagromadzania chlorofilu podkres1ali juz Blackmer i Schepers [1994] na pocz£ttku badan nad wykorzystaniem testu SPAD. N alezy zwrocic uwagt( na bardzo duze wartosci SPAD w pierwszym terminie pomiaru, niezaleznie do stosowanej dawki nawozow. Wartosci te wyraznie odbiegaj£t od pozostalych co swiadczy 0malej przydatnosci diagnostycznej testu SPAD w bardzo wczesnych fazach wzrostu pszenicy. Prawidlowosc tak£t stwierdzono rowniez w prowadzonych rownoczesnie doswiadczeniach polowych z 3 odmianami pszenicy [Fotyrna E., Fotyrna M. w tym zeszycie].

Opieraj£tc sit(⁰hipotezt( genetycznego charakteru zroznicowania odczytow SPAD pomit(dzy odmianami pszenicy, w drugiej serii doswiadczen wazonowych stosowano

Odmianowe zroznicowanie odczytow SPAD u pszenicy ozimej

--- 37

ty1ko jeden pozibm odZywienia roslin tym skladnikiem (1,6 g N na wazon). W serii tej, podobnie jak w serii I uzyskano duze zroznicowanie odczytow SPAD pomit(dzy porownywanymi odmianami pszenicy, optyma1nie, a moze nawet 1uksusowo zaopatrzonymi w azot. Roznice odczytow pomit(dzy skrajnymi grupami odmian przekraczaly 100 jednostek SPAD (Rys. 3).

720 690

Rys. 3. Odczyty SPAD dla odmian pszenicy uprawianych na dawce 1,6 g N na wazon

Fig. 3. SPAD readings for the varieties of winter wheat grown on 1,6 g N per pot

Z uwagi na r6zny dob6r odmian w obydwu seriach doswiadczen bezposrednie por6wnanie odczyt6w SPAD jest trudne. W zbiorowosci 31 odmian serii II mozna r6wniez wyroznic 6 grup jednorodnych. W grupie 8 odmian 0najnizszych odczytach, nie 1icz&ocodmiany Mikon, wszystkie powtarzaj&oce sit( odmiany byly podobnie sk1asyfikowane rowniez w I serii doswiadczen. W grupie 4 odmian ⁰najwyzszych odczytach Juma, Kobra, Zyta i Kris zna1azly sit( dwie zaliczone w I serii do tej samej grupy. Przy pewnych rozbieznosciach i z pominit(ciem odmiany Mikon, daj&ocej najrnniejsze odczyty w II serii doswiadczen, uszeregowanie odmian pod wzg1t(dem wielkosci odczytow SPAD w obydwu seriach doswiadczen jest, zatem podobne.

W skazuje to na moz1iwosc generalizacj i uszeregowania odmian pod wzg1t(dem indeksu zie1onosci 1iscia na podstawie wynikow doswiadczell wazonowych prowadzonych w nieza1emych seriach i na jednej ty1ko dawce azotu.

Ewa Fotyma, Mariusz Fotyma 38

---Zagadnienia zwi'lzane z plonowaniem odmian i reakcj'l plonow'l na nawozenie azotem wykraczaj'l poza temat pracy, ale przedstawiono je celem zachowania zasady komplementarnosci wynik6w. W pierwszej serii doswiadczen stwierdzono istotnosc zr6znicowania plon6w dla odmian oraz istotnosc wsp61dzialania podw6jnego odmian z dawkami nawoz6w azotowych (Rys. 4). Z analizy tego wsp61dzialania wynika, ze badane odmiany plonowaly bardzo podobnie w warunkach niedoboru azotu (dawka 0,4 g N na wazon) a r6znice w ich plonowym potencjale genetycznym ujawnialy si~

coraz wyraZniej w miar~ zwi~kszania dawek nawoz6w. Na najwi~kszej dawce nawoz6w (1,6 g N na wazon) odmiany Panda, Elena, Mikon i Begra plonowaly najgorzej (do 70 g ziama z wazonu), a odmiany Zorza, Maltanka, Liryka, Kamila najlepiej (90 -98 g ziama z wazonu). R6znica plon6w pomi~dzy skrajnymi grupami odmian przekraczala zatem 25 g ziama z wazonu. Na najmniejszej dawce nawoz6w analogiczna r6znica plon6w wynosila zaledwie 5 g ziama z wazonu. Uszeregowanie odmian pod wzgl~dem wielkosci plon6w nie r6znilo si~ natomiast istotnie od uszeregowania na najwi~kszej dawce nawoz6w.

dawka N g/wazon -0,4

-0,8 .- 1,6

Rys. 4. Plony ziarna odmian pszenicy na dawkach azotu

Fig. 4. The yield of grain of winter wheat varieties On the nitrogen rates

Odmianowe zr6inicowanie odczyt6w SPAD u pszenicy ozimej

--- 39

W drugiej serii doswiadczeil, na dawce azotu 1,6 g Nwazon-¹ stwierdzono, zgodnie z oczekiwaniem duze zroznicowanie plonu ziarna odmian pszenicy (Rys. 5).

Zroznicowaniem plonow pomit(dzy skrajnymi grupami odmian (nie uwzglt(dniaj~c odmiany Begra) wynosilo, podobnie jak wI serii badail (na najwit(kszej dawce azotu) okolo 25 g ziarna z wazonu. Swiadczy to 0 duzym, genetycznym zroznicowaniu produktywnosci odmian pszenicy uprawianych w warunkach dobrego zaopatrzenia w azot.

102

c:l 92

;

⁸²

~ 72

till

~ 62

...

~ 52

-

0^Q, ₄₂

Rys. 5. Plony odmian pszenicy na dawce 1,6 g N na wazon

Fig. 5. The yield of grain of winter wheat varieties on the nitrogen rate 1,6 g N per pot

Podobnie jak w przypadku odczytow SPAD uszeregowanie odmian pod wzglt(dem wielkosci plonow ziarna bylo, z pewnymi wyj~tkami (np. odmiana Mobela) podobne w obydwu seriach doswiadczeil. Podobieilstwo dotyczy oczywiscie porownywalnej w obydwu seriach doswiadczeil dawki azotu 1,6 g N na wazon.

W zadnej z przeprowadzonych serii doswiadczeil nie stwierdzono istotnego zwi¥ku pomit(dzy wielkosci~ plon6w roslin i wielkosci~ odczyt6w SPAD. Oznacza to ze produktywnosc odmian pszenicy ozimej, uprawianych w warunkach cZt(sciowo kontrolowanych nie jest zwi~zana z zawartosci~ chlorofilu w lisciach.

Ewa Fotyma, Mariusz Fotyma 40

---Z uwagi na prostot(( oznaczania i wykazanie, ze zawartose ch10rofi1ujest genetycznie uwarunkowanlt cechlt odmianow'l:, wartose SPAD powinna bye uwzg1((dniana w rutynowej charakterystyce odmian pszenicy ozimej. W okresie ostatnich 10 1at, to znaczy od rozpocz((cia badall nad indeksem zie10nosci 1iscia w Polsce przeprowadzono ki1ka serii doswiadczen nad testowaniem odmian na t((cech((. Wyniki tych badan byly cz((sciowo opub1ikowane[Bezduszniak 1997], a nawet zostaly wst((pnie podsumowane w aspekcie zastosowan praktycznych[Fotyma E. 2002]. Tym niemniej d1a zachowania zasady komp1ementarnosci prezentowania wynikow w tabe1i 1 zamieszczono wartosci SPAD d1a odmian pszenicy ozimych uzyskane we wszystkich, przeprowadzonych dotychczas w Polsce seriach doswiadczen po10wych i wazonowych z testowaniem odmian na t(( cech((.

1. lata 1995-1997, 8 SDOO, faza strze1ania w idiblo [Bezduszniak 1997],2.1998 rok, SDOO Czeslawice, faza strze1ania w Zdiblo [nie publ.], 3. 2001 rok, ODR Konskowo1a, faza strze1ania w idZblo [nie publ.], 4.2000 rok, SD Osiny, faza strze1ania w Zdiblo [nie publ.], 5. 2001 rok, SD Osiny, Faza strze1ania w idZblo [nie publ.],6.

1999 rok, wazonowe , 8 terminow pomiarow [z tej pracy], 7. 2001 rok, wazonowe, 9 terminow pomiarow [z tej pracy], 8. 2001rok, wazonowe, faza kloszenia, 9. 2002 rok, wazonowe, faza kloszenia [Bloch i in. w tym numerze].

Z uwagi na rozny dob6r odmian, zupelnie odmienne warunki prowadzenia badan i rozne terminy dokonywania pomiarow wartosci SPAD, porownanie wynikow uzyskanych w poszczegolnych seriach badan jest trudne, a statystycznie niemoz1iwe.

Tym niemniej moma zna1eie dwie generalne prawidlowosci: 1. bezwzg1((dne wartosci odczytow SPAD sit wi ((ksze w doswiadczeniach wegetacyjnych(wazonowych) niz w doswiadczeniach po10wych, 2. uszeregowanie odmian pod wzg1((dem wartosci SPAD jest, jak na zroznicowane warunki badan bardzo podobne. Druga prawidlowose staje si(( bardziej widoczna po dokonaniu prostej standaryzacji wynikow d1a odmian w stosunku do odmiany Kobra, wyst((pujltcej we wszystkich seriach doswiadczen.

Romice odczytow wartosci SPAD d1aodmian w stosunku do odmiany Kobra, okazaly si(( w poszczego1nych seriach doswiadczen na ty1e podobne, ze moz1iwe bylo ich usrednienie i przedstawienie w postaci zgenera1izowanej (Rys. 6). Do odmian 0 najmniejszych wartosciach odczytow SPAD na1ezlt Liryka i Maltanka oraz, z uwzg1((dnieniem malej reprezentatywnosci wynikow odmiana Symfonia. Najwi((ksze odczyty wartosci SPAD wykazuje natomiast odmiana Zyta. Roznice w wartosci odczytow SPAD pomi((dzy skrajnymi grupami odmian przekraczajlt 100 jednostek SPAD.

Odmianowe zroinicowanie odczytow SPAD u pszenicy ozimej

____________________________ 41

Tabela l. Wartosci SPAD dla odmian pszenicy ozimej w przeprowadzonych do 2001 roku seriach doswiadczen z testowaniem odmian (uwzglltdniono tylko odmiany zrejonizowane w 2002r).

Tabel 1. SPAD values for the winter wheat varieties in all series of experiments

W dokumencie NAWOZY INAWOiE:.NIE:. (Stron 27-43)