surrounded by Wroc³aw
Do analizy specyfiki wyróżni-ków wybrano 57 wsi położonych na terenie 9 gmin bezpośrednio sąsia-dujących z Wrocławiem, w których spostrzega się procesy związane z silnym oddziaływaniem miasta. Jest to ogromna presja zabudowy miesz-kaniowej, również usługowej, która w formie w większości przypadków zdecydowanie odbiega od charak-teru otoczenia. Bazą danych były opracowania wykonywane podczas zajęć ze studentami III roku kierun-ku architektura krajobrazu w latach 2002–2008. Wyniki są subiektywną oceną określenia rangi wyróżników dla poszczególnych miejscowości.
Dla każdej analizowanej miej-scowości tworzono zestaw wyróż-ników, które ją charakteryzowały. Wszystkie miejscowości miały wy-konaną inwentaryzację istniejących zasobów, ich analizę, ocenę,
ze-Ryc. 8. Schemat rodzajów wyróżników architektury i krajobrazu wiejskiego z uwzględnieniem kryterium miejsca, sfery występowania i sposobu powstania (oprac. P. Filipiak)
Fig. 8. Scheme of distinguishing features types of the architecture and rural landscape including the criterium of the place, the sphere of existence and rise method (by P. Filipiak)
Tab. 2. Przykłady wyróżników obszarów wiejskich (fot. I. Niedźwiecka -Filipiak)
Tab. 2. Examples of distinguishing features of the rural areas (photo by I. Niedźwiecka -Filipiak)
Wyróżniki zewnętrzne The external distinguishing features
Wyróżniki wewnętrzne The interior distinguishing features
Ryc. 9. Duże połacie pól w okolicy wsi Gniewkowice
Fig. 9. Large expanses of fields near the village of Gniewkowo
Ryc. 10. Domy tkaczy Chełmsko Śląskie
Fig. 10. Weaver Houses Chełmsko Śląskie
Ryc. 11. Pastwiska
Fig. 11. Pastures
Ryc. 12. Ekomuzeum Żeglugi, port, Malczyce
45
Tab. 3. Występowanie wyróżników materialnych określonej rangi wśród wszystkich rodzajów, w poszczególnych wsiach (Wi – wiodący, Ws – wspomagający, Uz – uzupełniający) (oprac. P. Filipiak)
Tab. 3. The occurrence of the material distinguishing features of a specific rank among all kinds, in different villages (Wi – leading, Ws – assisted, Uz – supplementary) (by P. Filipiak)
infr. kszta łt zagroda materia ł dachy zdobnictwo ma ła arch.
obiekt inne infrastruktura park spójno
ść
inne stawy inne układ pól zabudowa infrastruktura lasy inne zbiorniki inne ukszta
łt. terenu
ziele
ń
woda, rzeka inne ukszta
łt. terenu
ziele
ń
rzeka zbiorniki inne
lp. nazwa polska gmina rok
opracowania
1 Białków Miękinia 2008 Uz Wi Uz Ws
2 Błonie Miękinia 2007 Uz Wi Uz Ws Uz
3 Bogdaszowice Kąty Wrocławskie 2005; 07 Uz Ws Uz Uz Wi Uz
4 Bukowina Długołęka 2005 Uz Ws Wi Uz Uz 5 Dobrzykowice Czernica 2004 Wi Ws Uz 6 Domaszczyn Długołęka 2007 Wi Ws Uz Uz 7 Gajków Czernica 2005 Ws Uz Uz Uz Uz Uz Uz Wi 8 Galowice Żórawina 2005; 07 Uz Uz Uz Uz Wi Ws 9 Gałów Miękinia 2004; 05 Uz Ws Uz Uz Wi 10 Gądów Kąty Wrocławskie 2007 Ws Wi Uz Uz 11 Głoska Miękinia 2005; 07 Uz Ws Uz Uz Uz Wi
12 Golędzinów Oborniki Śląskie 2007 Uz Uz Wi Ws Uz
13 Gosławice Miękinia 2004 Uz Wi Uz Ws Uz
14 Iwiny Św Katarzyna 2004 Uz Uz Uz Uz Uz Wi Uz Ws
15 Jaksonów Żórawina 2004 Wi Ws Uz Uz
16 Jaszkotle Kąty Wrocławskie 2004 Uz Wi Uz Ws Uz Uz
17 Kamień Długołęka 2005 Uz Ws Wi Uz
18 Kątna Długołęka 2005 Wi Ws Uz Uz Uz Uz Uz Uz Uz
19 Kryniczno Wisznia Mała 2005; 07 Uz Wi Ws Uz Uz
20 Krzyków Czernica 2005;06;07 Ws Uz Wi
21 Krzyżowice Kobierzyce 2004;06 Ws Uz Wi
22 Kuraszków Oborniki Śląskie 2005;07 Uz Uz Ws Uz Wi
23 Ligota Piękna Wisznia Mała 2004;06 Ws Uz Uz Wi
24 Łany Czernica 2005;06;07 Uz Uz Ws Uz Uz Uz Wi
25 Magnice Kobierzyce 2007 Uz Ws Wi Uz
26 Malin Wisznia Mała 2004;06 Wi Uz Uz Ws
27 Małkowice Kąty Wrocławskie 2005;07 Uz Uz Wi Uz Uz Uz Ws Uz
28 Michałowice Długołęka 2004 Uz Wi Ws
29 Mienice Wisznia Mała 2005 Uz Uz Uz Uz Uz Wi Uz Ws
30 Mirków Długołęka 2005;07 Uz Ws Wi
31 Nadolice Małe Czernica 2004 Wi Ws
32 Now Wieś Kącka Kąty Wrocławskie 2004 Wi Uz Ws Uz
33 Wrocławska Kąty Wrocławskie 2005 Uz Wi Ws Uz Uz Uz Uz
34 Paniowice Oborniki Śląskie 2005 Ws Uz Uz Wi Uz
35 Pełcznica Kąty Wrocławskie 2005 Ws Uz Uz Wi Uz Uz
36 Piecowice Długołęka 2004;05;06 Wi Uz Ws
37 Pietrzykowice Kąty Wrocławskie 2005 Uz Ws Uz Uz Uz Wi Uz
38 Prężyce Miękinia 2004;05 Uz Uz Ws Uz Uz Uz Uz Wi Uz
39 Psary Wisznia Mała 2004;06 Uz Uz Wi Uz Ws
40 Rościsławice Oborniki Śląskie 2006 Uz Ws Uz Uz Uz Uz Uz Wi
41 Sadowice Kąty Wrocławskie 2005 Ws Wi Uz Uz
42 Skałka Kąty Wrocławskie 2004 Uz Uz Uz Uz Uz Uz Ws Wi
43 Smardzów Św. Katarzyna 2007 Ws Uz Uz Wi Uz
44 Sośnica Kąty Wrocławskie 2005 Uz Uz Uz Uz Ws Uz Uz Uz Uz Wi
45 Strzeszów Wisznia Mała 2005;07 Uz Ws Wi Uz Uz Uz Uz
46 Suchy Dwór Żórawina 2006 Wi Ws Uz Uz
47 Sulimów Św. Katarzyna 2004;05 Wi Uz Uz Ws
48 Szymanów Wisznia Mała 2004;05 Uz Uz Wi Uz Uz Uz Ws
49 Ślęza Kobierzyce 2004;05 Uz Uz Uz Wi Uz Ws Uz
50 Śliwice Długołęka 2005 Wi Ws Uz Uz
51 Tyniec nad Ślęza Kobierzyce 2006 Uz Wi Ws Uz Uz Uz Uz
52 Wilczków Żórawina 2006 Ws Uz Uz Wi Uz Uz Uz Uz Uz Uz Uz
53 Wojnowice Miękinia 2005 Uz Wi Ws Uz Uz
54 Wysoki Kościół Wisznia Mała 2005;07 Uz Wi Uz Uz Uz Ws Uz
55 Zacharzyce Św. Katarzyna 2005;07 Uz Uz Uz Wi Uz Ws Uz
56 Zajączków Oborniki Śląskie 2005 Uz Uz Ws Uz Wi Uz Uz
57 Żerniki Wrocł. Św. Katarzyna 2006 Uz Uz Ws Uz Uz Wi
antropogeniczne wewnętrzne antropogeniczne zewn. naturalne wew. naturalne zew.
WYRÓŻNIKI MATERIALNE
stawienie słabych i mocnych stron z propozycją wizji i planu rozwoju wsi. Do tego wykonany był katalog elementów charakterystycznych, w którym znajdował się opis wszyst-kich elementów składowych kra-jobrazu wsi ze wskazaniem na te, które można uznać za interesujące, a przede wszystkim wyróżniające daną miejscowość. Na podstawie tych opracowań określano wyróżniki, których liczba w badanych miejsco-wościach wahała się od 2 do 11, w zależności od ich atrakcyjności. Do analizy wzięto grupę wyróżników materialnych i przyjęto ich trójstop-niową skalę, w zależności od ich rangi dla krajobrazu:
I Wiodące, na tyle dominujące w krajobrazie wsi, że można
je wykorzystać do kreowania w przyszłości wizerunku wsi; II Wspomagające, takie elementy
krajobrazu wsi, których ranga jest prawie tak samo ważna jak wyróżników wiodących;
III Uzupełniające, wszystkie te, które są ważne, ale nie mają tak istotnego znaczenia jak dwa pierwsze.
Przyjęto, że w każdej miejsco-wości, nawet najmniej atrakcyjnej, powinny być określone dwa pierwsze wyróżniki, czyli wiodący i wspoma-gający. Niektóre z badanych miej-scowości miały już sprecyzowany przed rozpoczęciem badań wyróżnik wiodący, któremu mieszkańcy starali się podporządkować wszelkie dzia-łania społeczności lokalnej. W takiej
sytuacji określano wyróżniki wspo-magające i uzupełniające (tab. 3).
Przy szczegółowym podziale wszystkich wyróżników (ryc. 15) można zauważyć, że w analizowanej grupie miejscowości, w wyróżnikach wiodących dominują wyróżniki an-tropogeniczne wewnętrzne, w tym obiekt i park. Układ przestrzenny miejscowości jest elementem jedynie wspierającym. Podobnie jest ze zdob-nictwem. Prawdopodobnie wiąże się to z dużym stopniem modyfikacji ist-niejącej zabudowy, a także znaczną rozbudową analizowanych miejsco-wości. Jako wiodący pojawia się także zagroda, spójność zieleni i stawy.
W celu określenia rozkładu wyróżników na analizowanym ob-szarze opracowano ich graficzną interpretację dla wszystkich miejsco-wości w poszczególnych rodzajach i zaznaczono je na mapie (ryc. 16). Stwierdzono, że układ wsi nie wystę-puje jako wyróżnik wiodący i wspo-magający w gminach położonych na północ od Wrocławia. Tutaj najistot-niejszą rolę mają elementy z rodzaju zieleni i zabudowy wewnętrznej. Układ wsi pojawia się sporadycznie w południowo zachodniej części analizowanego obszaru.
Podsumowanie
Summary
Określenie wyróżników dzie-dzictwa kulturowego obszarów wiej-skich jest bardzo ważne, ponieważ pomagają one w identyfikacji danego
Ryc. 15. Szczegółowy procentowy udział poszczególnych wyróżników w wybranej grupie 57 wsi (oprac. P. Filipiak)
Fig. 15. The detailed percentage share of the of individual distinguishing features in the selected group of 57 villages (by P. Filipiak)