Dla polskich podmiotów z sektora kultury i kreatywnego największymi gru-pami odbiorców77 są osoby indywidualne i przedsiębiorstwa (patrz rysunek 39). Niemniej jednak na osobach indywidualnych koncentrują się sztuka wizualna i sceniczna, dziedzictwo kultury, przemysł muzyczny i filmowy, działalność wydawnicza czy radiowo-telewizyjna. W mniejszym stopniu osoby indywidualne stanowią grupę docelową architektury i designu oraz w szczególności branży reklamowej i oprogramowania i gier komputero-wych, w których najistotniejszą grupą docelową są przedsiębiorstwa. Stąd dla działalności odsuniętych od rdzenia działalności kreatywnych i znajdu-jących się bliżej „peryferium” sektora kultury i kreatywnego mniejsze zna-czenie mają osoby indywidualne jako docelowa grupa odbiorców, podczas gdy większą rolę odgrywają przedsiębiorstwa (podobnie jak w wypad-ku wcześniej opisanych relacji personalnych i firmowych).
Rysunek 38. Główne grupy odbiorców według warstw koncentrycznych sektora kreatywnego
Źródło: opracowanie własne IBnGR, na podstawie wyników badania CATI.
Zatem poszczególne działalności kreatywne nie tylko oddziałują na gospo-darkę, dostarczając zróżnicowane dobra i usługi różnorodnym działalnoś-ciom, ale także odrębnym grupom odbiorców. Przykładowo artyści – jako grupa docelowych odbiorców produktów i usług – największe znaczenie mają dla działalności znajdujących się w jądrze kreatywności oraz dla branży radiowo-telewizyjnej. Organizacje pozarządowe największą rolę odgrywa-ją dla radia i telewizji, a ośrodki edukacyjne dla dziedzictwa kultury, branży wydawniczej, sztuki oraz radia i telewizji. Natomiast administracja publicz-na publicz-największe zpublicz-naczenie ma dla branży radiowo-telewizyjnej i architektury, tymczasem pośrednicy (tzw. gatekeeperzy) – dla branży wydawniczej.
77. Grupy odbiorców stanowią: indywidualni artyści (np. aktorzy, tancerze, muzycy, rzeźbiarze, malarze, pisarze), osoby indywidualne (niebędące artystami), pośrednicy (np. hurtownie, dystrybutorzy, domy aukcyjne, galerie, wydawcy, sieci handlowe), przedsiębiorstwa, organizacje pozarządowe (non-profit), administracja publiczna, ośrodki edukacyjne.
Rysunek 39. Znaczenie grup odbiorców działalności sektora kultury i kreatywnego
Skala intensywności znaczenia grup odbiorców wynosi od 0 (brak relacji) do 5 (na-jintensywniejsze).
Źródło: opracowanie własne IBnGR, na podstawie wyników badania CATI.
W strukturze kierunków obrotu78 dóbr i usług realizowanych przez cały sektor kultury i kreatywny największa intensywność tych relacji obserwowana jest w obrębie pierwszego i drugiego okręgu – jądra kreatywności i branż kultury. Co więcej, w największym stopniu sprze-daż odbywa się wewnątrz tego samego okręgu oraz z branży kultury do jądra kreatywności. Wydawać by się mogło, że branże kultury (dru-gi okrąg) i kreatywne (trzeci okrąg) jako te, które rozpowszechniają twórcze produkty wytworzone w jądrze kreatywności, w większym stopniu powinny je nabywać. Tymczasem w przeprowadzonych bada-niach wskazuje się, że to działalności z jądra kreatywności nabywają usługi i towary od branż kultury, w szczególności od branży radiowo -telewizyjnej (patrz rysunek 41), rozpowszechniając za ich pomocą swoje dobra i usługi na większą skalę.
Z kolei działalności funkcjonujące w zewnętrznym – trzecim okręgu w znacznie mniejszym stopniu są powiązane z działalnościami znaj-dującymi się w wewnętrznych okręgach. Wynika to głównie ze sła-bych powiązań biznesowych architektury, designu i projektowania mody oraz oprogramowania i gier komputerowych.
78. Sieć obrotu wewnątrz sektora kultury i kreatywnego bazuje na wynikach CATI dotyczących transakcji sprzedaży, tj. znaczenia sprzedaży dla określonej branży kierowanej do tej samej branży oraz pozostałych.
Duży udział w obrocie wewnątrz sektora kreatywnego
Wysoka sprzedaż
Rysunek 40. Obrót dobrami i usługami wewnątrz i pomiędzy okręgami koncentrycznymi sektora kultury i kreatywnego
Skala intensywności obrotu wynosi od 0 (brak transakcji) do 5 (najintensywniejsze).
Źródło: opracowanie własne IBnGR, na podstawie wyników badania CATI.
W wynikach badań obrotu pomiędzy okręgami koncentrycznymi suge-ruje się, że działalności znajdujące się w jądrze kreatywności odnotowują ujemne saldo intensywności handlu z działalnościami z pozostałych okrę-gów koncentrycznych. Oznacza to, że podmioty z jądra kreatywności, w których powstają twórcze rozwiązania w formie dźwięków, tekstów lub obrazów, w większym stopniu nabywają niż sprzedają produkty i usługi do całego sektora kultury i kreatywnego. Natomiast branże kultury charakte-ryzują się występującą nadwyżką handlu (więcej sprzedają niż nabywają) zarówno z jądrem kreatywności, jak i branżami kreatywnymi (choć w tym wypadku obrót ogranicza się głównie do branży reklamowej – rysunek 41).
Spośród wszystkich działalności kreatywnych branża radiowo-telewizyj-na ma radiowo-telewizyj-najliczniejsze i stosunkowo radiowo-telewizyj-najsilniejsze powiązania wychodzące (sprzedaje dobra i usługi) do pozostałych działalności kreatywnych. Z ko-lei branża reklamowa silnie nabywa produkty z pozostałych działalności.
Istnieją głównie relacje jednokierunkowe, przy czym wyjątkiem są dwu-kierunkowe powiązania branży radiowo-telewizyjnej z przemysłem mu-zycznym, przemysłem filmowym a sztuką oraz pomiędzy sztuką a dziedzi-ctwem kultury, dziedzidziedzi-ctwem kultury a branżą wydawniczą i reklamową.
Działalność w zakresie architektury, projektowania oraz związana z two-rzeniem i wydawaniem oprogramowania i gier komputerowych stano-wi grupę tzw. outsiderów – branż kreatywnych o znikomych relacjach biznesowych z pozostałymi działalnościami branż kultury i kreatywnych.
Przy czym dwie ostatnie działalności – design i oprogramowanie, sprze-dają (choć w niewielkim zakresie) produkty i usługi branży reklamowej.
Powodów słabych relacji biznesowych pomiędzy outsiderami i pozosta-łymi branżami kultury i kreatywnymi jest zapewne wiele, niemniej jednak należy zwrócić uwagę, że w tej samej branży znajdują się zarówno twórcy gier komputerowych, jak i znaczna część podmiotów zajmujących się pro-dukcją innego typu oprogramowania. W przeprowadzonych wywiadach z przedsiębiorcami z branży gier komputerowych wskazują oni na ścisłą współpracę chociażby z grafikami czy scenarzystami. Z kolei architek-ci (choć w niewielkim stopniu) łączą kompetencje związane z designem (patrz rysunek 35). Natomiast wśród designerów i projektantów mody
Niski udział w obrocie wewnątrz sektora kreatywnego
Niska sprzedaż
istnieje wąska grupa osób w Polsce, które znają się, spotykają w różnych miejscach w kraju przy okazji imprez branżowych i współpracują nie tyl-ko między sobą, ale przede wszystkim z przedstawicielami innych branż spoza sektora kreatywnego (tj. meblarstwo, budownictwo, w tym wy-posażenie wnętrz, elektronika użytkowa, motoryzacja). Pozostałą część branży stanowią „ukryci” projektanci, nieprowadzący działalności gospo-darczej79, a więc niewykazujący silnych relacji biznesowych i współpracy (patrz podrozdział Dlaczego jest tak źle, skoro jest tak dobrze?, s. 103).
Jednym z obszarów istotnych dla rozwoju branż kreatywnych jest zapo-trzebowanie na produkty kreatywne zgłaszane przez pozostałe sektory gospodarki. Większość (62%) podmiotów z sektora kultury i kreatywnego sprzedaje swoje produkty lub usługi także poza sektor kreatywny, 32%
podmiotów zaś prowadzi sprzedaż wyłącznie w obrębie sektora kreatyw-nego80. Nie dziwi więc, że branże znajdujące się bliżej rdzenia sektora kre-atywnego (jądra) bardziej skupiają się na transakcjach w obrębie sektora kultury i kreatywnego, z kolei działalności znajdujące się bliżej gospodar-ki (trzeciego okręgu) mają większe zależności z branżami spoza sektora kultury i kreatywnego. W największym stopniu wyłącznie na relacjach wewnątrz sektora kultury i kreatywnego koncentruje się sztuka wizualna i sceniczna (53% podmiotów), odwrotnie zaś architektura oraz oprogra-mowanie i gry komputerowe, które mają największą skalę stosunków z pozostałą częścią gospodarki (odpowiednio 82% i 76% podmiotów).
Rysunek 41. Kierunki i siła sprzedaży międzybranżowej sektora kultury i kre-atywnego w Polsce
Z występujących powiązań usunięte z rysunku zostały te, które oceniono poniżej pozio-mu określonego jako „niski”.
Źródło: opracowanie własne IBnGR, na podstawie wyników badania CATI.
79. Osoby takie są niezwykle trudne do zidentyfikowania, ponieważ są zatrudniani w przedsiębiorstwach poza sektorem kultury i kreatywnym lub tworzą nieformal-ne zespoły projektowe; z kolei ankietowani byli losowani do badania według ko-dów Polskiej Klasyfikacji Działalności (patrz Aneks II).
– sztuka wizualna i sceniczna – wydawnictwo – dziedzictwo kultury – radio i telewizja – przemysł muzyczny – architektura – przemysł filmowy – design i moda
– reklama – oprogramowanie i gry komputerowe
80. Pozostała część sektora kultury i kreatywnego – 6%, nie jest w stanie określić czy i do jakich innych gałęzi gospodarki prowadzi swoją sprzedaż.
Duży udział w obrocie wewnątrz sektora kreatywnego
Wysoka sprzedaż
Niski udział w obrocie wewnątrz sektora kreatywnego
Niska sprzedaż
Rysunek 42. Struktura koncentracji podmiotów sektora kultury i krea-tywnego na rynku kreatywnym i pozostałą częścią gospodarki
Źródło: opracowanie własne IBnGR, na podstawie danych statystycznych GUS.
Nasuwa się pytanie, jakie branże spoza sektora kultury i kreatywnego mają największe znaczenie dla działalności kreatywnych. Branże silnie powiązane biznesowo z sektorem kultury i kreatywnym, ale niezali-czane do niego, tworzą jego bliską przestrzeń gospodarczą, stanowiąc istotny rynek zbytu dla dóbr i usług kreatywnych. Według wyników badań81 są to przede wszystkim takie gałęzie gospodarki, jak: nauka i edukacja (np. ośrodki edukacyjne), budownictwo (m.in. deweloperzy, artykuły budowlane i wyposażenie wnętrz), turystyka i rekreacja (np.
hotelarstwo, gastronomia, hobby), sport, zdrowie, chemia lekka (w tym przemysł farmaceutyczny i kosmetyczny), motoryzacja, bankowość i fi-nanse oraz branża ICT (technologie informacyjno-komunikacyjne).
Rysunek 43. Branże gospodarki potencjalnie silnie powiązane z sekto-rem kultury i kreatywnym
Wielkości przedstawiają liczbę wskazań kierunków prowadzonej sprzedaży skie-rowanej do branż spoza sektora kultury i kreatywnego. Dane te nie wyczerpują jednak całego zakresu gałęzi gospodarki.
Źródło: opracowanie własne IBnGR, na podstawie wyników badania CATI.
81. Respondenci sami wskazywali gałęzie gospodarki w pytaniu otwartym, stąd nie wyczerpują całego zakresu gospodarki, co uniemożliwia wyciągnię-cie dalej idących wniosków. Ponadto część respondentów nie znała odpowie-dzi na pytanie. Natomiast informacje te stanowią punkt wyjścia do dalszych pogłębionych badań w tym zakresie.