J a k o z b a b y b ie s n a m e łł c a ły w ó r ta b a k i. Całą tę powieść o młynach pustych na Rosi, a mianowicie ostatni ten wiersz, winienem opowiadaniu Seweryna Goszczyń skiego, który napisał był poemat W e r n y h o r a (zginiony w re- wolucyi) gdzie wprowadził fantastyczną scenę djabłów za mieszkujących młyny i robiących tabakę z czarownic.
P r o r o c t w o W e r n y h o r y . — W ustach ludu ukraińskie g o , wołyńskiego i podolskiego przechowuje się od dawna proroctwo Wernyhory, kozaka rodem ze wsi Dmytrykówki za Dnieprem. Prowadził on życie tak świątobliwe, i tak wsławił się pomiędzy swoimi ziomkami proroctwy, iż lud z dalekich stron przychodził do niego, ażeby albo zasięgnąć jeg o rady, albo prosić o przepowiadanie przyszłości. W takich chwilach wpadał zwykle w sen magnetyczny. Po zgonie, grób jego był miejscem pielgrzymki, a w czasie ostatniej wojny tureckiej i
poprzednio jeszcze, gdy niektóre zdarzenia zdawały się być przez I niego przepowiedziane, zabronił rząd rosyjski pod surowemi ka- I rami zwiedzać miejsce w którem zwłoki jego były złożone. Ka- i ry były bezkuteczne; lud, a szczególniej lud pognębiony pragnie i wierzyć: pamięć Wernyhory jest ciągle w religijnem poszanowa niu. Rzecz szczególna! — Wiele jego przepowiedni spełniło się; w tych latach spełniła się jedna, tycząca się własnych zwłok je go. Wiedzieli jeg o współziomkowie, że przepowiedział, żeprochy jeg o rozproszą się po całym świecie, i dlatego starannie pielę gnowano grób tego. Ale pod smętarzem płynęła rzeczka, która przed kilkoma laty tak wezbrała, iż cały smętarz zerwała i unio- ] sła. Utwierdziło to wiarę ludu i wzmocniło pamięć proroctw, z których jedne już należą do przeszłości, inne dopiero się mają spełnić. Mamy jedno z jego podań ludu w ruskim języku spisa- j nych, i ogłaszamy, jeźli nie jako proroctw o, to przynajmniej, jako ciekawy szereg zdarzeń w które lud wierzy. Może w spra wie ojczyzny i wolności będziemy mieli szczęście walczyć i umierać na polach nad - dnieprskich; wtenczas tego proroctwa słowa mogłyby pierś ludu nastroić do wielkich czynów i ofiar.
Wernyhora przybył do kraju polskiego z okolic nad-dniepr- skich r. 1766 i osiadł we wsi M a k ie d o n ó w , w starostwie ka nio wskiem. Tam przepowiedział, iż wkrótce powstanie hajda- maczyzna, że już w Małorosyi lud na to się zmawia, że wielu w yginie, że kraj tamten nie zostanie hetmańszczyzną, ale po wróci pod rząd polski, a za lat kilkanaście potem , będzie w mieście Kaniowie zjazd wielki, z którego umowy złe w czasie dla Polaków wynikną skutki. Gdy hajdamaczyzna powstawać zaczęła, i to przepowiedzenie pomiędzy ludem się rozgłosiło, wszędzie hajdamacy starali się schwytać W em yhorę, lecz ni gdzie znaleźć nie mogli, nawet Makiedonowa mieszkańców do ścigania go i do hajdamaczyzny namówili. Wernyhora uciekł, i skrył się w domu na wyspie rzeką Rosią oblanej, na której mieszkali sami młynarze. W owym czasie całe starostwo kor- suńskie było w posiadaniu Suchodolskiego; ten mieszkając w Korsuniu, gdy się dowiedział że Wernyhora ukryty u mły- narzów, był u niego sam na wyspie, i gdy go o rozmaite rzeczy wypytywać zaczął, on mu odpowiedział:
1. Miejsce to przez młynarzów na wyspie zamieszkane, będzie ozdobione kosztownemi murami i wspaniałym pałacem, do którego się zjedzie dwóch monarchów.
2. W kraju polskim niezabawem zrobi się wielka wrzawa, brat zmaże krwią brata ręce swoje, będą rabunki, obcy żołnierze wiele złego nabroją, i wieże napełnią niewolnikami. Potem z trzech stron wielka część kraju rozerwaną będzie.
3. Polacy, w nienawiści ku swemu królowi, długo będą się sprzedawali; nakoniec zagórze pożar w ojny, i wielka część Polski rozebrana będzie na trzy części.
4. Powstanie w kraju człowiek mały, bitny, ale nie takiej siły aby zwyciężył nieprzyjaciół; ten pojmany będzie, a kraju polskiego reszta rozebraną zostanie. Wisła pod stolicą krwią się zafarbuje, a król jej nie umrze w swej stolicy.
5. Naród jeden daleki, zamordowawszy króla powstanie, tak iż wielu królom i książętom strasznym się stanie; zgnębi go jedno królestwo, a na odebranym od niego kraju małym, pow
stanie część Polaków i rząd nowy.
6. W roku trzecim po powstaniu Polaków będzie w wiel kiej części trwała straszna wojna. Posunie się później mocarz z zachodu, i na czele narodów pójdzie na wschód i Smoleńsk zdobędzie i Kreml obali; ze szczytu wielkości strącony, wygna ny zostanie na wyspę.
7. Będą się zjeżdżać monarchowie i radzić, a ostatni zjazd będzie w Rusi Czerwonej, ale z układu monarchów nic do skut ku nie przyjdzie. Będą się kojarzyć związki, aby Polskę utwo rzyć, ale te zrazu skutku nie wezmą, i nie udadzą się. Przyjdzie do wojny z Turkami, którzy pokonani zostaną, i Rosya jak koń rozhukany pomknie się w głąb Turcyi, lecz potem się Turcya pokrzepi. Polacy zaczną powstawać, wojownik wielki z narodem bitnym, zwycięży Rosyan, i wtenczas naród polski mocniej powstawać zacznie, wpadnie potem na obóz moskiewski pod Konstantynowem, na jarze Hanczarycha zwanym, Moska łów zbije; bić już będzie do mogił Perepiata i Perepiatychy, gdzie drugi obóz moskiewski stanie, wszędzie ścieląc trupem moskiewskim. Przyłączy się do Polaków Turczyn i Anglik, pójdą przez Kijów; zawalając Dniepr jjąipami moskiewskiemi, zajdą
jako braci: z nieprzyjaciół zrobią się przyjaciele.
8. Polski kraj zostanie w dawnych granicach za pomocą Turków i Anglików.
9. Mały i mało znany naród wystąpi i zjedna sobie znacze nie w Europie.
10. I Małorosya szczęścia zażyje; lecz nie dojdzie dla niej czas w którym wielkie zajdą rzeczy: mówiłbym o nich, ale się boję, aby Dniepr ze swoich nie wystąpił łożysk.
11. W znacznej części świata odmieni się zewnętrzne na bożeństwo, nastaną nowe rządy, stare zmienią się, albo upadną, i szczęśliwość trwać będzie przez wiele lat.
P a n o w a ć to ta k d o b r z e w am — w y k r ó l e w i e n t a — Chmielnicki zawołał do wojewody Kisiela, który warunki ugodne podawał od króla: «Korol jako korol, ale wy korole- wienta szlachta broicie mnoho, i nabroiliście.» —
M ó w ią c : p ł a c z c i e n ad s o b ą , ja m ju ż n ie tu ła c z e m —
Kiedy Szymona Konarskiego wieziono na miejsce strace nia, na wzgórzu za Wilnem mnóstwo kobiet, powiewając chust kami, przeciągłym jękiem żegnało męczennika — wtedy on podnosząc z sanek nogę okutą ciężkiemi łańcuchy i wstrząsając niemi zawołał donośnym głosem: Nie nademną płaczcie, b o ja za chwilę wolnym będę, ale nad sobą! —