Umowa arbitrażowa wyrazem autonomii woli stron

Zapis na sąd polubowny jako umowa o charakterze materialnoprawnym zawierana celem rozstrzygnięcia sporu staje się zatem umową między uczciwymi stronami, które mocą swych uzgodnień wykluczają prowadzenie kosztownego i długotrwałego postępowania sądowego kształtując nowoczesny wymiar wzajemnych relacji przez poddanie ewentualnego przyszłego sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego.

Rozdział 2. Umowa arbitrażowa wyrazem autonomii woli stron

1. Zdolność arbitrażowa - podmiotowe aspekty dokonania zapisu na sąd polubowny Obowiązujące przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie określają zdolności do zawarcia umowy arbitrażowej, choć odpowiednie regulacje obowiązujące przed nowelizacją z roku 2005 precyzyjnie wskazywały zdolność stron do sporządzenia

292 A. Stelmachowski, Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998, s. 41.

293 Ł. Błaszczak, M. Ludwik, Sądownictwo polubowne (arbitraż), Warszawa 2007, s. 219; J. Lapierre, Kontrola sądowa czynności dyspozycyjnych stron i uczestników w postępowaniu cywilnym, w: Księga pamiątkowa ku czci Kamila Stefki, Warszawa - Wrocław 1967, s. 163 i n.; J. Lapierre, Dążność do ugodowego załatwienia spraw w polskim postępowaniu cywilnym na tle prawno-porównawczym, SC, t. XXV-XXVI, Warszawa - Kraków 1975, s. 131 i n.

127

zapisu na sąd polubowny "w granicach zdolności do samodzielnego zobowiązywania się"294

.

W doktrynie przyjmuje się powszechnie, iż zasadniczo każdy podmiot prawa ma zdolność arbitrażową, chyba że w systemie prawnym regulującym jego zdolność zachodzą w stosunku do niego pod tym względem szczególne ograniczenia295

. Wprawdzie w obowiązujących regulacjach brak jest jakichkolwiek ograniczeń zdolności arbitrażowej, to jednak w doktrynie pojawiają się istotne rozbieżności w określaniu zdolności arbitrażowej w zależności od kwalifikowania umowy o arbitraż, jako umowy materialnoprawnej lub procesowej. Zwolennicy materialnoprawnego charakteru umowy arbitrażowej traktują zdolność arbitrażową, jako naturalnie mieszczącą się w pojęciu zdolności do czynności prawnych. Natomiast zwolennicy procesowej kwalifikacji umowy arbitrażowej wskazują na wymóg posiadania zdolności procesowej strony dokonującej zapisu na sąd polubowny. Bez rozstrzygania sporu zwolenników materialnoprawnego lub procesowego charakteru zapisu na sąd polubowny należy stwierdzić, iż zgodnie z art. 65 § 1 KPC w związku z art. 64 § 11

KPC zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną296. Słuszne zatem wydaje się stanowisko, iż wobec braku specjalnych unormowań dotyczących zdolności do sporządzenia zapisu na sąd polubowny należy w tej materii stosować odpowiednio przepisy regulujące zdolność do czynności materialnoprawnych²⁹⁷, choć również należy uwzględnić pogląd, iż regulacja procesowa może w określonych przypadkach okazać się funkcjonalnie bliższa i bardziej odpowiednia, co uzasadnia sięgnięcie po nią w drodze analogii298. Analizując niekwestionowaną możliwość przyznania zdolności arbitrażowej osobom fizycznym, osobom prawnym, czy również niebędącym osobami prawnymi jednostkom organizacyjnym, które mogą we własnym imieniu nabywać prawa lub zaciągać zobowiązania, należy również wskazać, iż szczególne regulacje procesowe mogą

294 Por. art. 697 § 1 KPC w dotychczasowym brzemieniu, uchylony ustawą z dnia 28.07.2005r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego Dz.U.2005.178.1478.

295 A. W. Wiśniewski, Międzynarodowy arbitraż handlowy w Polsce, Warszawa 2011, s. 173.

296

M. Wach, Status ułomnych osób prawnych w polskim prawie cywilnym, Warszawa 2008, s. 114 i n.

297 M. Tomaszewski, System Prawa Handlowego. Arbitraż handlowy (...), System Informacji Prawnej Legalis, komentarz do art. 1161 t.7.7.2.

128

przyznawać określonym podmiotom zdolność sądową i procesową299

, a w niektórych przypadkach przyznanie tej zdolności określonym jednostkom wynika wprost z orzecznictwa sądów300. Obok zatem zasadniczego wywodzenia zdolności arbitrażowej z regulacji prawa materialnego należy w określonych sytuacjach posiłkować się w drodze analogii regulacją procesową. Przykładowo w sytuacji dokonywania zapisu na sąd polubowny w trybie art. 1164 KPC w odniesieniu do sporów z zakresu prawa pracy zdolność do sporządzenia zapisu należy przyznać zarówno pracodawcy posiadającemu zdolność do czynności prawnych, jak też pracodawcy posiadającemu zdolność sądową i procesową przyznaną w trybie art. 460 § 1 KPC.

W odniesieniu do powyższych wywodów należy zatem stwierdzić, iż w praktyce zdolność arbitrażową posiadają w każdym wypadku osoby fizyczne i prawne, w tym także ułomne osoby prawne, a nadto zdolność do sporządzenia zapisu na sąd polubowny należy również przyznać innym podmiotom pozbawionym nawet ułomnej osobowości prawnej, jeżeli posiadają jednocześnie zdolność procesową301. Dokonując analizy zdolności arbitrażowej należy również wskazać, iż obowiązujące regulacje krajowe, w przeciwieństwie do niektórych systemów prawnych innych państw, nie przewidują żadnych ograniczeń względem możliwości zawierania umów o arbitraż przez osoby prawne prawa publicznego, w tym przez Skarb Państwa.

W zakresie natomiast weryfikacji praktycznych aspektów zdolności arbitrażowej w odniesieniu do zawierania umów przez przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, osobami prawnymi i posiadającymi zdolność prawną jednostkami organizacyjnymi niebędącymi osobami prawnymi należy podkreślić zgodność poglądów w zakresie działania stron zgodnie ze sposobem reprezentacji. Przykładowo zdolność arbitrażowa spółek kapitałowych umożliwia zawieranie umów o arbitraż praktycznie od zawarcia umowy spółki (w ramach funkcjonowania spółki w organizacji³⁰²), przez jej funkcjonowanie, aż do wykreślenia z rejestru i ustania bytu prawnego przedsiębiorcy. W ramach działania spółki kapitałowej zgodnie z

299

Por. art. 460 § 1 KPC przyznający pracodawcy zdolność sądową i zdolność procesową, chociażby nie posiadał osobowości prawnej.

300 Por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16.04.2015 r., I CSK 396/14, System Informacji Prawnej LEX nr 1712802 w zakresie możliwości przyznania zdolności sądowej organizacji pozarządowej.

301 T. Ereciński, K. Weitz, Sąd arbitrażowy, Warszawa 2008, s. 111.

302 Por. art. 161 § 2 KSH w odniesieniu do działania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji i art. 323 § 2 KSH w odniesieniu do działania spółki akcyjnej w organizacji.

129

przewidzianym w umowie lub statucie sposobem reprezentacji³⁰³ warto również zasygnalizować wynikającą wprost z właściwych przepisów³⁰⁴ możliwość dokonania zapisu na sąd polubowny przez syndyka w ramach postępowania upadłościowego oraz przy uwzględnieniu wskazanego w orzecznictwie pogląd również możliwość zawarcia umowy o arbitraż przez likwidatorów spółki305

.

Z praktycznego punktu widzenia istotne znaczenie może mieć również zagadnienie związania następców prawnych stron zapisu na sąd polubowny. W piśmiennictwie na ogół przyjmuje się, że prawa i obowiązki wynikające z zapisu na sąd polubowny przechodzą na spadkobierców w drodze dziedziczenia oraz w wyniku przelewu wierzytelności306. Zgodnie przy tym stanowisko takie wyrażają zwolennicy teorii materialnoprawnej umowy arbitrażowej, jak też zwolennicy procesowego charakteru zapisu na sąd polubowny. W poglądach judykatury początkowo rozbieżnie interpretowano zagadnienia mocy obowiązującej zapisu w przypadku cesji roszczenia³⁰⁷. Orzecznictwo jednak ewoluowało i z czasem przyjęto, iż zawarta w umowie klauzula kompromisarska wiąże cesjonariusza na równi z cedentem, przy uwzględnieniu możliwości dochodzenia roszczeń przez cesjonariusza w ten sam sposób i na tej samej drodze, jak to mógł czynić cedent308. Podobnie w innych poglądach judykatury wyrażano stanowisko, iż w przypadku cesji roszczenia może być ono dochodzone przez inną osobę aniżeli stronę zawierającą umowę arbitrażową, w tym również spadkobiercę ogólnego, bowiem obowiązujące przepisy nie określają stosunku z zapisu jako czysto osobistego, nie przechodzącego w drodze sukcesji uniwersalnej na następcę ogólnego309. Należy przy tym dodać, iż wykładnia regulacji obowiązujących w okresie międzywojennym została podtrzymana również w odniesieniu do aktualnie obowiązujących przepisów. Zgodnie zatem przyjmuje się, iż zapis na sąd polubowny odnosi skutek także wobec cesjonariusza, z podkreśleniem, iż nie ma podstaw do odrzucenia skuteczności zapisu względem cesjonariusza w związku z wykluczeniem

303 Por. art. 205 § 1 KSH w odniesieniu do określenia sposobu reprezentacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i art. 333§1 KSH w odniesieniu do określenia sposobu reprezentacji spółki akcyjnej.

304 Por. art. 206 ust. 1 pkt 6 PUiN.

305 Por. uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 7.05.1948 r., I C 584/46, OSN 1949, Nr 1, poz. 24.

306

M. Hałgas, Charakter prawny zapisu na sąd polubowny, PUG 2007, nr 2, s. 6.

307 Por. uzasadnienie orzeczeń Sądu Najwyższego z dnia 21.01.1931 r., Rw.1931/31, Przegląd Prawa i Administracji 1931, poz. 130 oraz z dnia 19.02.1929 r., III R 116/29, Przegląd Prawa i Administracji 1929, poz. 2.

308

Por. uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 1.03.1934 r.. C II 34/33, System Informacji Prawnej LEX nr 386877.

309 Por. uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 8.02.1937 r., C III 1254/35, System Informacji Prawnej LEX nr 358401.

130

możliwości przyjęcia wygaśnięcia zapisu w razie przelewu wierzytelności z umowy objętej zapisem, czy też wykluczeniem uznania niezbywalności wierzytelności z umowy objętej zapisem310. Nadmienić przy tym należy, iż tylko w przypadku przyznania umowie arbitrażowej materialnoprawnego charakteru możliwe jest zastosowanie konstrukcji przeniesienia wierzytelności na osobę trzecią, co z kolei wydaje się wykluczone w przypadku przyjęcia procesowego charakteru zapisu na sąd polubowny.

Podobne kontrowersje wyłaniają się na gruncie zagadnienia dotyczącego pełnomocnictwa wymaganego do dokonania zapisu na sąd polubowny. Warunki umocowania pełnomocnika do sporządzenia zapisu na sąd polubowny określone zostały w obowiązujących regulacjach w przepisie art. 1167 KPC. Wprawdzie uprzednio obowiązujące przepisy nie regulowały kwestii sporządzenia zapisu na sąd polubowny przez pełnomocnika, niemniej w doktrynie akceptowano możliwość zawarcia umowy arbitrażowej przez pełnomocnika311. Zarówno jednak w poglądach doktryny i judykatury zarysowały się wątpliwości względem rodzaju wymaganego pełnomocnictwa do zawarcia umowy arbitrażowej, przy uwzględnieniu oceny, czy dokonanie zapisu na sąd polubowny jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu i odpowiednio rozstrzygnięcia, czy pełnomocnictwo ogólne jest wystarczające do sporządzenia zapisu na sąd polubowny. Za dominujące należało w tym zakresie uznać stanowisko doktryny uznające zapis na sąd polubowny za czynność przekraczającą zwykły zarząd, a więc wymagającą do dokonania tej czynności pełnomocnictwa rodzajowego, przy uwzględnieniu okoliczności, że ustawa nie wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności312

. Również w poglądach judykatury potwierdzono zasadność uznania zapisu na sąd polubowny za czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu, z konstatacją uznania, że pełnomocnictwo ogólne nie jest wystarczające do sporządzenia umowy arbitrażowej313, choć należy również odnotować pogląd odmienny wskazujący na zasadność uznania zapisu na sąd polubowny, jako czynności zwykłego zarządu, będącej odzwierciedleniem rangi stosunku prawnego,

310

Por. uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 3.09.1998 r., I CKN 822/97, System Informacji Prawnej LEX nr 34448.

311 S. Dalka, Sądownictwo polubowne w PRL, Warszawa 1987, s. 59-60.

312 K. Potrzobowski, W. Żywicki, Sądownictwo polubowne. Komentarz praktyczny, Warszawa 1961, s. 18 oraz S. Dalka, Sądownictwo polubowne w PRL, Warszawa 1987, s. 59.

313

Por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8.03.2002 r., III CZP 8/02, OSNC 2002, nr 11, poz. 133; uzasadnienie postanowienia z dnia 13.02.2004 r., II CK 451/02, Prawo Bankowe 2005, nr 2, poz. 18 oraz uzasadnienie postanowienia z dnia 25.08.2004 r., IV CK 144/04, System Informacji Prawnej LEX nr 188486.

131

którego zapis dotyczy314. Sygnalizowane wątpliwości rozstrzygnął w zasadzie powołany nowy przepis art. 1167 KPC precyzujący, iż udzielone przez przedsiębiorcę pełnomocnictwo do dokonania czynności prawnej, obejmuje również umocowanie do sporządzenia zapisu na sąd polubowny. Za trafne i zasadne trzeba przy tym uznać poglądy piśmiennictwa, iż pojęcie pełnomocnictwa zgodnie z art. 1167 KPC należy interpretować szeroko i obejmować nim nie tylko pełnomocnictwo szczególne i rodzajowe, ale także pełnomocnictwo ogólne315. Należy przy tym podkreślić, iż powołana regulacja odnosi się wyłącznie do pełnomocnictwa udzielonego przez przedsiębiorcę, a zatem dyskusyjną kwestią pozostaje zakres umocowania udzielonego przez podmiot nie posiadający statusu przedsiębiorcy. Powołana regulacja implikuje zatem w takim przypadku weryfikację umocowania przez pryzmat spełniania wymogu udzielenia pełnomocnictwa rodzajowego lub ewentualnie uznania za wystarczające udzielenie pełnomocnictwa ogólnego w przypadku podzielenia stanowiska w zakresie uznania zapisu na sąd polubowny, jako czynności odzwierciedlającej rangę stosunku prawnego, którego zapis dotyczy. Powyższe stanowisko koresponduje z poglądami dotyczącymi formy pełnomocnictwa określonego w powołanym art. 1167 KPC obejmującego umocowanie do sporządzenia zapisu na sąd polubowny i przyjęcia takiej samej formy, jaka jest wymagana dla dokonania danej czynności316, choć należy wskazać również na odmienne stanowisko odnośnie konieczności spełnienia wymogu formy pisemnej pełnomocnictwa, czyli takiej, jaka jest przewidziana dla zapisu na sąd polubowny³¹⁷. Odnośnie natomiast udzielenia pełnomocnictwa procesowego powszechnie akceptowane jest stanowisko, że takie pełnomocnictwo nie obejmuje z mocy prawa umocowania do sporządzenia zapisu na sąd polubowny, co wynika z dyspozycji art. 91 KPC. Jeżeli jednak w treści udzielonego pełnomocnictwa procesowego wyraźnie zostanie wskazane umocowanie do dokonania zapisu na sąd polubowny, wtedy należy dokonać oceny umocowanie zgodnie z art. 92 KPC przez pryzmat przepisów prawa cywilnego z możliwością uznania takiego pełnomocnictwa za

314 Por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 11.05.2006 r., I ACa 1279/05, System Informacji Prawnej LEX nr 214247.

315 M. Tomaszewski, System Prawa Handlowego. Arbitraż handlowy (...), System Informacji Prawnej

Legalis, wydanie rok 2010, komentarz do art. 1161 t.7.10.2.5.

316 Ibidem, komentarz do art. 1161 t.7.10.2.6.

317 Por. uzasadnienie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11.12.1996 r., I ACz 1007/96, OSP 1997, z. 7-8, poz. 146.

132

prawidłowo umocowujące pełnomocnika procesowego do dokonania zapisu na sąd polubowny³¹⁸.

Podsumowując należy podkreślić, iż weryfikacja zdolności arbitrażowej stron umowy arbitrażowej może być dokonywana w ramach oceny podnoszonej wadliwości zawarcia umowy o arbitraż, odpowiednio zarówno w postępowaniu przed sądem polubownym, jak też w ramach postępowania prowadzonego przed sądem powszechnym. Istotność podmiotowych aspektów zawierania umowy arbitrażowej nie budzi zatem żadnych wątpliwości i może mieć decydujące znaczenie w ocenie skuteczności sporządzenia zapisu na sąd polubowny i określania kompetencji sądu polubownego do rozstrzygnięcia sporu w ramach postępowania arbitrażowego.

2. Zdatność arbitrażowa - przedmiotowy zakres dopuszczalności arbitrażu

Pojęcie zdatności arbitrażowej określone w art. 1157 KPC sprowadza się do wskazania, jakie spory mogą zostać poddane pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Pojęcie to od niedawna używane jest w doktrynie i orzecznictwie sądów celem odróżnienia zdatności sporu określonego w umowie o arbitraż w ujęciu przedmiotowym, od zdolności do zawarcia umowy o arbitraż w ujęciu podmiotowym. Zasadniczo więc powołany przepis wyznacza granice zdatności arbitrażowej i określa przedmiotowy zakres dopuszczalności umowy o arbitraż.

Zdatność arbitrażowa sporów, jakie mogą zostać poddane pod rozstrzygnięcie sądu polubownego określona została powołanym wyżej przepisem dość szeroko, choć pojawiają się coraz częstsze głosy o konieczności dalszego rozszerzenia zakresu zdatności arbitrażowej wzorem nowoczesnych tendencji i wprowadzanych zmian omawianych regulacji w systemach prawnych innych państw319

. Zasadniczo, zgodnie z art. 1157 KPC strony mogą poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spory o prawa majątkowe lub spory o prawa niemajątkowe - mogące być przedmiotem ugody sądowej. Względem uprzednio obowiązujących przepisów (przed zmianami dokonanymi w roku 2005) należy dostrzec pozytywny kierunek zwiększenia zakresu zdatności arbitrażowej, z określeniem według dotychczasowego stanu prawnego zakresu zdatności odpowiednio do sporów o prawa majątkowe i zgodnie z aktualnie obowiązującą regulacją do sporów o prawa majątkowe i niemajątkowe.

318 K. Weitz, w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, T. Ereciński (red.), Warszawa 2012, s. 732.

133

W odniesieniu do ewolucji treści regulacji prawnych należy również podkreślić istotną okoliczność wprowadzenia w obowiązującym przepisie zdatności ugodowej sporu, czyli określenia przedmiotowego zakresu dopuszczalności umowy o arbitraż względem sporów mogących być przedmiotem ugody sądowej. Pewne wątpliwości w literaturze budzi precyzyjność treści omawianego przepisu, w szczególności czy przesłanka zdatności ugodowej dotyczy zarówno sporów majątkowych i niemajątkowych, czy należy tę przesłankę odnosić wyłącznie do sporów niemajątkowych. Bez dokonywania oceny argumentacji zwolenników jednej, czy drugiej koncepcji należy wskazać na słuszny pogląd i argumentację przedstawioną w jednym z orzeczeń Sądu Najwyższego320, kładącym nacisk na stwierdzenie, iż zdatność ugodowa sprawy cywilnej jest przesłanką zdatności arbitrażowej w każdym przypadku - zarówno w sporach o prawa majątkowe jak i niemajątkowe.

Koncepcja powiązania zdatności arbitrażowej ze zdatnością ugodową wywodzi się z odniesienia w systemie prawnym do zasadniczej wolności rozporządzania przez strony swoimi prawami i stąd za wyjątkowo trafne należy uznać określenie przesłanki zdatności ugodowej sporu dla celów ustalenia zdatności arbitrażowej przez sformułowanie "prawa strony do dysponowania przedmiotem sporu"321. Należy przy tym nadmienić, że obowiązujące przepisy nie formułują definicji zdatności ugodowej, a jedynie w odniesieniu do możliwości zawarcia ugody sądowej w sprawach cywilnych używane są w poszczególnych przepisach określenia "zawarcie ugody jest dopuszczalne" (art. 10 KPC) lub "sprawy cywilne, których charakter na to pozwala, mogą być uregulowane drogą ugody" (art. 184 KPC). Wyjątkowo nawet ustawodawca postanowił wyłączyć możliwość zawarcia ugody, przesądzając w ten sposób o wyłączeniu zdatności ugodowej w odniesieniu do precyzyjnie wskazanych kategorii spraw, mianowicie przykładowo spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych - (wyłączenie zdatności ugodowej zgodnie z art. 47712

KPC), czy spraw o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (wyłączenie zgodnie z art. 47941

KPC). W odniesieniu do wskazanych regulacji należy podkreślić istotne różnice między możliwością zawarcia ugody i okolicznościami zawarcia umowy o arbitraż. W szczególności zdatność ugodowa odnosi się do sporu już powstałego pomiędzy określonymi podmiotami, podczas gdy zapis na sąd polubowny, choć może dotyczyć

320 Por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7.05.2009 r., III CZP 13/09, publ. OSNC 2010, Nr 1, poz. 9.

134

sporu powstałego, zasadniczo sporządzany jest w odniesieniu do sporów przyszłych, w tym również w stosunkach wielopodmiotowych. W związku z powyższym za logiczne należy uznać krytyczne głosy względem wprowadzenia do obowiązującego przepisu art. 1157 KPC odniesienia do zdatności ugodowej sporów, w szczególności wobec braku precyzyjnego określenia na czym polega zdatność ugodowa sporu i konieczności reinterpretacji tego pojęcia na użytek arbitrażu322. Należy przy tym nadmienić, iż wskazane głosy krytyczne pozostają w związku z doświadczeniami innych krajów, w których kwestionowane jest niejasne określenie kryterium zdatności ugodowej oraz podnoszone są istotne argumenty określania zdatności ugodowej, jako czynnika ograniczającego zdatność arbitrażową. Problem ten koresponduje również z wprowadzanymi zmianami w systemach prawnych innych państw, które pomijają kryterium zdatności ugodowej, odnosząc zdatność arbitrażową do wszelkich roszczeń o charakterze majątkowym323

.

Granice zdatności arbitrażowej zostały zatem określone w obowiązujących regulacjach krajowych z odniesieniem do przedstawionej wyżej zdatności ugodowej i zasadniczo można stwierdzić, iż pod rozstrzygnięcie sądu polubownego mogą być poddane spory wynikające ze stosunków prawnych, poza sporami, które nie podlegają dyspozycji prawnej stron, czyli odpowiednio nie podsiadają zdatności ugodowej. Należy przy tym dodać, iż powołany wyżej przepis art. 1157 KPC precyzyjnie wyłącza możliwość poddania pod rozstrzygnięcie sądu polubownego wskazaną w tym przepisie kategorię sporów sądowych, mianowicie sprawy o alimenty. W literaturze podnoszone jest zgodnie dodatkowe kryterium określające zdatność arbitrażową mianowicie dopuszczalność drogi sądowej324

mimo, iż wskazana przesłanka nie została w omawianym przepisie precyzyjnie wyeksponowana. Powszechnie zatem słusznie przyjmuje się brak zdatności arbitrażowej niektórych sporów, w odniesieniu do których rozpoznanie spraw zostało przekazane innym organom np. organom administracyjnym³²⁵.

Wyjątkowo szeroko omawianą w literaturze stała się kwestia zdatności arbitrażowej sporów dotyczących uchylania lub stwierdzania nieważności uchwał

322

A. W. Wiśniewski, Międzynarodowy arbitraż handlowy w Polsce, Warszawa 2011, s. 200, w tym

również wywody autora na temat kategorycznego odróżnienia dopuszczalności zawarcia ugody o określonej treści od zdatności ugodowej sporu s. 203.

323 Ibidem, s. 198.

324

T. Ereciński, K. Weitz, Sąd arbitrażowy, Warszawa 2008, s. 117.

325 przykładowo na gruncie prawa polskiego zapis na sąd polubowny nie jest dopuszczalny w odniesieniu do sporów o prawa własności przemysłowej, których rozstrzyganie ustawa zastrzega dla Urzędu Patentowego.

135

zgromadzeń w spółce akcyjnej i spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Wątpliwości dotyczą w szczególności zagadnienia, czy spory tego rodzaju posiadają zdatność ugodową, a tym samym zdatność arbitrażową. Bez szczegółowego odnoszenia się do obszernej argumentacji zwolenników przyznania zdatności arbitrażowej sporom dotyczącym uchylania lub stwierdzania nieważności uchwał wspólników326

oraz odpowiednio przeciwników tego stanowiska³²⁷ za dominujący w doktrynie należy uznać pogląd, że w sprawach o stwierdzenie nieważności uchwał zgromadzeń w spółkach kapitałowych zawarcie ugody jest niedopuszczalne i stąd przedmiotowe spory nie posiadają zdatności arbitrażowej. W odniesieniu do poglądów doktryny trzeba wskazać