„Niech mieszkanie służy człowiekowi, a nie żeby człowiek był niewolnikiem jaknajstaranniej przystosowany do potrzeb i wygody wszystkich członków rodziny i u- uwzględniał wygodne w arunki ‘pracy do
mowej.
W nętrze powinno stanowić harm onijną całość, łącząc estetykę z wygodą.
Trzeba przewidzieć miejsce do pracy i odpoczynku dla dorosłych; dzieci w t wieku szkolnym powinny mieć wygodne miejsca do odrabiania lekcji, a pani domu jakiś k ą cik ze stoliczkiem lub biureczkiem na kw i
ty, rachunki, kartotekę domową, względnie robótki. Jeżeli dzieci nie m ają osobnego po
dziej celowe, przystosowane do przeznacze
nia. z odpowiedniem rozmieszczeniom półek i głębokością, zależnie od tego, czy to będą szafy na książki, czy na ubranie i bieliznę Meble powinny być proste w linjach i wy
kończeniu, łatw e do utrzym ania w czysto
ści. Bardzo praktyczne są meble, umieszczo
ne w ścianie, dające oszczędność miejsca i u-
Wobec tego, że nowoczesne mieszkania byw ają niewysokie a pokoje niewielkie m e
sty nieskom plikowany deseń. Zasłony takie m ogą być w różnych barw ach, a nawet kre- tonowe w kwiatki lub kwiaty. Do firanek używane są solidne niklowe drążki i haki, ułatwiające zakładanie i przesuwanie.
Obrazów jaknajm niej, a jako wykończe
nie wnętrza — m akaty, kilimy i ludowe tk a
niny, lniane lub wełniane, dadzą nowocze
sną ładną całość.
Ponieważ kuchnia jest miejscem, gdzie się przygotowuje pożywienie, powinna być urządzona tak, aby m ożna ją było utrzym ać
B I U R O P L A N U R E G J O N A L N E G O W A R S Z A W Y poza gwałtownem pogorszeniem w arun ków zdrow otnych, rów nież znaczny w zrost kosztów u trzy m ania m iasta, w ypadających na jednego m ieszkańca, gdyż w ydatki adm inistracyjne, koszt budow y i eksploa
tacji kosztow nych urządzeń kom unika cyjnych, k analizacyjnych i t. p. w zrastają
Społeczeństwo jest zainteresow ane w tem, by proces pow staw ania i rozw oju osiedli regjonalnych uw zględniał w ym aga
nia interesu publicznego, a nie tylko in te działek w ilości nadm iernej, w ielokrotnie
przew yższającej popyt na okres kilku lub rozdrobnienie terenu parcelow anego na w ielką ilość działek budow lanych u tru d n ia przeprow adzenie n a tych teren ach wszelkich zam ierzeń n a tu ry ogólnej (dro
gi, koleje i t. p.), o ile parcelacja terenu n astąpiła przed ostatecznem ustaleniem i zabezpieczeniem tych zam ierzeń, np.
w planie regjonalnym .
D ane lat ubiegłych w ykazały w regjo- nie W arszaw y zarówno znaczną nadpro
dukcję now ych działek jak i przypadkow e, nieuzasadnione rozrzucenie pow stających osiedli oraz chaotyczność ich układu.
Nie oznacza to bynajm niej, iż należa
łoby n a szereg lat w strzym ać w szelką p a r
celację budow laną w regjonie W arszaw y, lecz jedynie podkreśla konieczności p ro w adzenia św iadom ej polityki terenow ej pow stanie w m iejscach nieodpow iednich lub w sposób niewłaściwy. luje sprzedaż rozparcelow anego terenu, aniżeli prow adzenie na niem w dalszym ciągu gospodarki leśnej lub rolnej. Nie
stety, w łaśnie te przyczyny spowodowały w wielu w ypadkach pow stanie osiedli pod- stołecznych na m iejscu niezm iernie cen
nych lasów potrzebnych dla stolicy i ogó
łu społeczeństwa, lub też spowodow ały za
budow ę terenów w ilgotnych i podm okłych.
15
W wielu w ypadkach pow staw anie no wych osiedli pow odow ało obustro n n ą obu
dowę najw ażniejszych dróg prow adzących do stolicy. Dorny pow stające bezpośrednio przy a rte rja c h drogow ych uniem ożliw ia
dlowej; w następstw ie zachodzi koniecz
ność w ykupu terenów i budow y nowej a rte rji poza obrębem osiedla.
W wielu w ypadkach nowe osiedla u trud n iały lub naw et uniem ożliw iały rea li
zację niezbędnych zam ierzeń drogow ych lub kolejowych. B rak w chw ili p o w stania osiedla ustalonych projektów ko
lejowych lub drogow ych w ym agał przy lub terenów, istniejących obok linji kole
jow ej o niew yzyskanej zdolności przew o cjonalnego prog ram u norm ującego proces pow staw ania i rozw oju osiedli podstołecz-
gujące pobliskie zakłady przem ysłow e, gdyż każdy z tych typów osiedli wym aga odm iennego usytuow ania i rozplanow ania.
Bez planu regjonalnego osiedla byłyby przypadkow o rozproszone w około W a r
szawy, w dalszej zaś przyszłości groziłoby m ia stu „uduszenie" go nieprzerw anym pierścieniem osiedli, zlew ających się bez
pośrednio z zabudow anym i obszaram i m iasta.
Plan regjonalny usiłuje zracjonalizo
wać i ująć w pew ien system rozm ieszcze
nie now ych osiedli (rys. 2) i dąży do tego, by pow staw ały one w m iejscach zdrowych, w pasach obsłużonych przez odpowiednie środki kom un ikacji oraz by uk ład osiedli dopuszczalne granice rozw oju danego osiedla, aby nie zlało się ono z osiedlami sąsiedniem i w jed n ą całość, w ytw arzając organizm ciągnący się niekiedy na p rze
strzeni kilku kilom etrów (rys. 1), tru d n y do właściwego urządzenia i zagospodaro
w ania oraz, aby rozw ój osiedla nie kolido
w ał z zachow aniem istniejących pobli
skich lasów, z możliwością zabezpieczenia ru ch u szybkiego n a pobliskich drogach chociażby najskrom niejszym w ym aga
niom: powinno być odwodnione, powinno posiadać m inim alne urządzenia ulic,
nie-16
O S I E D
T E R E N Y P O D
Z A B U D O W Ę
p
11
Ini L
_V O R J E N T A C V I N V
K i ®
□ 0 0 0 0 0 0 0
S
0r / r _ j '
u £ . 2)o6iH > < inJjU /M L
□ □ □ □ □
4x1. CBoĄ /Jic l
A 5 b ?
-T*V O
-= 1
>■
m O.D.a■
□ 3□
H a
a
R
Dom y.
P a w ilo n y w yst.
B aseny.
P o stó j sa m och ód .
T ram w aj.
Kier. ruchu.
R estauracja.
O gródki działk .
G E D L
u / G S o & o a łazbędną ilość sklepów, szkołę, boisko sp or
towe, budynek gm inny, posterunek policji i t. p. Oczywiście nie może odpowiadać tym w ym aganiom rozparcelow any i zabu
dow any pojedynczy pas gruntów w łościań
skich, nieraz oddalony od najbliższego osiedla o parę kilometrów.
Zasadniczem i w adam i osiedli, które pow staw ały w ubiegłych latach, były brak*
w ich rozplanow aniu oraz b rak program u stopniowego rozw oju i urządzenia. Osiedla te wT wielu w ypadkach n arastały p rzy p ad kowo jedno przy drugiem , przyczem nie posiadały jednolitego racjonalnego ro zp la
now ania; układy ulic poszczególnych czę
ści nie były uzgodnione, osiedle nie posia
dało w yraźnego ośrodka handlow ego lub kulturalno - adm inistracyjnego, wreszcie terenów zieleni lub boiska.
Zarazem nie posiadały one ustalonego program u kolejności i finansow ania u rz ą dzenia i zabudowy. W ielokrotnie parcelo
wano i zabudow yw ano teren y rozproszone chaotycznie po całym obszarze osiedla.
W skutek tego budow le pow staw ały w szczerem polu, na działkach pozbaw io
nych dróg dojazdow ych, odw odnienia i za
opatrzenia w wodę. Takie Rozproszenie w y
siłków podraża koszt sam ych-budow li, w y
konyw anych bez dojazdów i bez w ody oraz uniem ożliw ia przeprow adzenie koniecz
nych inw estycyj, lub też pow oduje zała
m anie się gospodarki gm innej pod cięża
rem tych inwestycyj.
Przekształcenie teren u upraw y rolnej lub leśnej na teren budow lany, sprzedaw a
ny „na łokcie, a nie na m orgi“, powoduje zazwyczaj k ilk akrotn y w zrost w artości te
renu, jednakże przew ażnie ten m om ent nie zostaje w ykorzystany do stw orzenia podstaw finansow ych racjonalnego u rz ą dzenia osiedla. Zysk idzie do kieszeni sprzedaw cy terenu, natom iast kosztam i przyszłego urządzenia osiedla są nadal obciążeni gm ina lub nabywcy,, którzy n ie
jednokrotnie naw et nie spostrzegają, iż n i
ska (pozornie) cena działki nieurządzonej jest w istocie nadm iernie wysoka i nie
uzasadniona, o ile się uwzględni koszt przyszłego jej urządzenia oraz zwyżkę kosztów budow y prow adzonej indyw idual
nie bez urządzonych dróg.
Rys. 1. Nadmiar i nieład zabudow y na szlaku Warszawa — Pruszków.
M O D LIN
RADZYMIN
Rys. 2. Schem at układu osiedli i głównych ko m u n ika cyj w planie regional
n ym W arszawy (pas kreskow any Żyrardów — Radzym in — Tłuszcz oznacza strefę przem ysłow ą).
(Prostokąty kratkow ane oznaczają proponowane tereny mieszkaniowe).
Z powyższych rozw ażań widać, że za
chodzi konieczność norm o w an ia procesu pow staw ania i rozw oju now ych osiedli w regjonie: m uszą być one m ożliw ie n a j
zdrowsze oraz racjonaln ie położone i u rz ą dzone; niewłaściwie powstające osiedla p ow odują straty, pokryw ane przez całe społeczeństwo i wynoszące m iljony zło
tych.
P lan regjonalny m a być czynnikiem
n orm ującym proces pow staw ania osiedli podstołecznych. Oczywiście jest to tylko jedno z zadań planow ania regjonalnego, k tóre ponadto stw arza w ytyczne rozw oju dzielnic przem ysłu, sieci kom unikacyjnej, podziału terenów wg. sposobu użytkow a
nia, spraw w odnych, leśnych oraz innych zagadnień, zw iązanych z ustaleniem n a j
właściwszego zagospodarow ania danej po
łaci kraju.
18
P R Z E W O D N I K
E ksponaty z zakresu ogólnej działal
ności B anku ze specjalnem uw zględ
nieniem akcji budow lano - terenow ej.
Stoisko 2, 4.
Pocztowa Kasa Oszczędności.
E ksponaty z zakresu działalności P. K. O., ulotki i broszury pro p ag an d o w zakresie urządzeń kanalizacyjnych wodociągów, gazyfikacji, elek try fik a
cji, urządzeń kom unikacyjnych, chłod
ni i rzeźni, urządzeń zdrow otnych oraz nalnego w rozbudow ie osiedli podsto
łecznych (patrz a rty k u ł p. t. „Osiedla kłady praktyczne, zaludnienie dzielnic m ieszkaniow ych. Fotografje, plany i t. p. w budow lach czynszowych i drobnych, ilość izb i lokali w budynkach fin an so w anych na podstaw ie w niosków Ko
m itetu Rozbudowy, zasady k red y to w ania budow nictw a m ieszkaniowego w W arszaw ie w ro ku 1935 oraz w oko
licach podm iejskich. Plan m. st. W a r
19
szawy ze wskazaniem , terenów p a ń stw owych i fundacyjnych, przeznaczo
nych na cele rozbudow y m iasta W a r
szawy i terenów przejętych przez Gminę Miejską. Napisy dydaktyczne dla budujących. [ v * j Stoisko 7, 9, 11„
Urząd W ojewódzki Śląski, Magistrat miasta Katowic, Magistrat miasta Cho
rzowa.
Prace i stu dja B iura P lan u R egjonal
nego Zagłębia, dotyczące zagadnień m ieszkaniow ych, prace i studja, doty
czące U zdrow isk w W ojew ództw ie Śląskiem. P arcelacje, kolonje m iesz
kalne, budynki m ieszkalne. F in a n so w anie budow nictw a m ieszkaniowego.
E ksponaty m iast Katowic i Chorzowa.
tografje istniejących budynków m iesz
k a ln y c h Z. U. S.
Stoisko 14, 16,17.
Zarząd Miejski w m. st. W arsza
wie — W odociągi i Kanalizacja.
Stopniow y rozw ój zaopatrzenia W arszaw y w czystą i zdrow ą wodę. bakterjologiczne b ad an ia wody.
3) U rządzenia, służące do ro zp ro delu proces oczyszczania ścieków.
W pływ zaprow adzenia w W arszaw ie
wodociągów i k analizacji na zm niej
szenie śm iertelności.
Sieć wodociągowa i kanalizacyjna, osiedla podm iejskiego i połączenie do tej sieci oddzielnych dom ków m iesz
kalnych, ze w skazaniem kosztów in stalacji.
Stoisko 18, 19, 20.
Komunalna Kasa Oszczędności Po
wiatu Warszawskiego.
Gazownia Miejska miasta stołecz.
Warszawy, K redytow a 3 przy współ
Kuchnie i kuchenki, piece kąpielowe, grzejniki do wody, żelazka do p raso
A rm atura gazowa, wodociągowa i sanitarna.
Stoisko 25.
American-Union, Fabryka Pieców Sp. z o. o., W arszaw a, M arszał
kowska 144
Piece do ogrzew ania pomieszczeń.
Stoisko 26.
Piotr Ław acz i Synowie, Fabryka drzwiczek hermetycznych w Końskich
20
Ska z o. o., Z arząd w W arszaw ie, Da- niłow iczow ska 2.
Okucia piecowe, kuchenne, przybo- ry w entylacyjne.
stach zagadnienia te są rozw iązyw ane przez Zarządy M iejskie, dzięki czem u każdy m ieszkaniec może być należycie obsłużony przez centralne w odociągi i kanalizację craz tab o r m iejski do usuw ania śmieci i odpadków.
W m ałych osiedlach, nieposiadających tych urządzeń i odpow iedniej organiza
cji — zagadnienia te w ystępują w całej ostrości i pow inny być rozw iązyw ane in dyw idualnie.
Stoisko 27, 28, 29.
Ministerstwo Opieki Społecznej, De
partament Służby Zdrowia.
Mieszczą eksponaty ,m ające za za
danie zobrazow ać znaczenie i m ożli
wości racjonalnego rozw iązania w spo
m nianych zagadnień. E ksponaty te m ają szczególne znaczenie dydaktycz
ne dla m ieszkańców m ały ch i n a j zm iękczania wody, odżeleziania i chlo
row ania w celu odkażenia.
II Dział: usuw anie nieczystości.
17) Skład i ilość w ydalin ludzkich.
18) W ym agania staw iane ustępom . 19) Najwłaściwszy sposób ostatecz
nego usuw ania zaw artości dołów klo- odpowiedniego do zagród wiejskich i m ałych posesyj.
22) Model ustępu dom owego do zasypyw ania proszkiem torfow ym .
23) Model ustępu z dołem kloacz
29) Model racjonalnego śm ietnika podziem nego.
wych z pojedynczych posesyj.
33) R acjonalne usuw anie ścieków z osiedli (grupowa oczyszczalnia).
34) Model osadnika Im h o ffa , typ okrągły.
21
35) Model dołu gnilnego z drenażem . 36) Model bologicznego złoża z ra szanego (złoże z łat drew nianych).
DZIAŁ DROBNEGO BUDOW NICTW A Stoiska 30 — 41 włącznie.
Poradnia Budowlana przy Pol. Tow.
Reformy Mieszkaniowej — przy u d zia
le Katedry Budownictwa Politechniki Warszawskiej, Związku Pań Domu i Instytutu Gospodarstwa Domowego, Stowarzyszenia Przem ysłowców Budo
wlanych R. P. i Związku Rewizyjnego Spółdzielni i Zrzeszeń Pracowniczych.
Tablice w yjaśniające rolę i zada) przedsiębiorstw a budow lanego w wy konywaniu robót budowlanych, udział i rolę spółdzielni m ieszkaniow ych i m ieszkaniow o - budow lanych w b u dow nictw ie m ieszkaniow em , zakres działania Polskiego T ow arzystw a Re
form y M ieszkaniow ej i P o rad n i B u
dowlanej.
Pokaz zasadniczych materjałów bu
dowlanych złych i dobrych, używ a
nych w drobnem budow nictw ie, pokaz najp ro stszych k o n stru k cy j budow la
nych w m odelach i ry su n kach — z w y
kazaniem błędów najczęściej popeł
nianych, tablice ilustrujące dobre i złe użytkowanie i konserwację mieszka
nia i domu, modele typow ych domów dla drobnego budow nictw a m ieszka
niowego —■ w edług projektów k o n k u r
sowych B anku G ospodarstw a K rajo
wego.
Biuro Poradni Budowlanej: u dziela
nie p o rad w spraw ach związanych
T ow arzystw o Osiedli Robotniczych jest Spółką z ograniczoną odpow ie
II. Skutki zdrow otne przeludnienia m ieszkań.
3. W e w szystkich większych m ia stach gruźlica p anuje przedew szyst
kiem w dzielnicach o m ieszkaniach przeludnionych.
4. Również i w W arszawie gruźlica p anuje przedew szystkiem w dzielni
cach południow ych.
III. Czy polepszają się w Polsce w a
ru n k i m ieszkaniow e?
5. Gęstość zaludnienia zmniejsza się w Polsce tylko w m ieszkaniach większych.
6. Coraz w iększa część ludności m iast polskich tłoczy się w p rzeludnio
nych m ieszkaniach jednoizbow ych.
IV. Polityka budow nictw a m ieszkanio
wego w Polsce Odrodzonej.
7. Okres 1921 — 1926 r. Stopniowy
w zrostu zapotrzebow ania na te m iesz
13. Dotychczasowe budow nictw o m ieszkań robotniczych niedostatecznie uw zględniało siłę płatniczą robotnika.
14. M ieszkanie dostępne dla ro b o t
nika polskiego nie może kosztować po nad 20 zł. m iesięcznie.
VIII. W aru n k i k redytow ania przez T o
w arzystw o Osiedli Robotniczych.
15. M ieszkania T. O. R. kosztują
dla budow nictw a robotniczego.
18. T. O. R. kon tro lu je, pobudza
4. Dom bliźniaczy (4-mieszkaniowy), To
ruń, r. 1935.
Fabryka Pomp Turbinowych .,GJOT“, M azowiecka 12, H ydrofor.
C e r a m i k a b u d o w l a n a . Stoisko 44.
„Marywił“ Fabryka Wyrobów Szamo
towych i Kamionkowych w Radom iu, Ma- ryw ilska 24.
W yroby szamotowe, kam ionkow e i kwa- soodporne dla domowego gospodarstw a.
Stoisko 45.
Kawenczyńskie Zakłady Cegielniane Kazimierza Granzowa S. A., ul. W iejska 9.
K linkier budow lany, w yroby ogniotrw a
łe, cegła budow lana wszelkiego rodzaju i kształtki kam ionkow e kanalizacyjne.
Stoisko 46.
Częstochowskie Zakłady Ceramiczne S.
B. Hetman i Ska w Częstochowie, Oddz.
Cegielnia Parowa Witaszyce — Jarocin Poznański.
D achów ka, cegła kanalizacyjna, s tówka, pustaki i dreny.