Procedurę ustalania efektywności na podstawie modelu opisano w paragra-fi e 3. Polega ona na obliczeniu wartości modelowych i przyrównaniu wartości empirycznych do wartości modelowych. W tablicy 3 podano te wartości oraz reszty modelu i wskaźniki efektywności Ej = j
j
y
y . Ilustracją grafi czną jest rys. 3.
Tablica 3. Wartości modelowe oraz efektywność krajów KrajWskaźnik medalowyModelResztaEfektyw- nośćKrajWskaźnik medalowyModelResztaEfektyw- ność Afganistan0,250,6–0,30,44Kazachstan5,751,14,65,07 Algieria0,753,2–2,40,24Kenia8,502,85,73,05 Argentyna3,004,6–1,60,65Kirgistan0,750,50,31,56 Armenia1,500,21,37,91Łotwa1,750,21,57,95 Australia25,754,521,25,66Litwa1,750,31,45,72 Austria1,001,8–0,80,56Malezja0,501,4–0,90,37 Azerbejdżan3,000,32,710,0Mauritius0,250,10,23,69 Bahamy0,750,10,79,71Meksyk2,255,1–2,90,44 Bahrajn1,000,10,913,5Mongolia3,000,72,34,37 Białoruś9,002,36,73,83Maroko0,751,7–1,00,43 Belgia1,503,5–2,00,43Holandia10,506,83,71,54 Brazylia7,0023,9–16,90,29Nowa Zelandia4,750,83,95,93 Bułgaria2,250,61,73,81Nigeria1,252,9–1,70,42 Kamerun1,000,80,21,28Norwegia6,001,54,53,90 Kanada9,008,30,71,08Panama1,000,10,910,7 Chile0,500,6–0,10,78Polska6,254,51,81,39 Chiny68,5064,04,51,07Portugalia1,502,2–0,70,70 Kolumbia0,753,7–3,00,20Korea Południowa20,005,514,53,67 Chorwacja1,750,61,12,88Mołdawia0,250,4–0,20,62 Kuba10,254,26,02,42Rumunia5,252,52,82,13 Czechy4,502,12,42,17Rosja40,5038,71,81,05
Korea Północna3,250,42,98,18Serbia1,000,90,1 Dania3,752,51,31,52Singapur0,500,30,2 Dominikana1,500,60,92,68Słowacja4,250,63,6 Ekwador0,500,9–0,40,53Słowenia2,500,32,2 Egipt0,255,4–5,20,05RPA0,505,7–5,2 Estonia1,500,11,411,2Hiszpania10,758,82,0 Etiopia5,002,22,82,29Sudan0,503,9–3,4 Finlandia2,001,60,41,25Szwecja2,254,3–2,1 Francja19,2523,1–3,80,83Szwajcaria3,000,72,3 Gruzja3,750,23,518,4Tajwan1,003,7–2,7 Niemcy24,7519,55,21,27Tadżykistan0,750,30,5 Grecja1,501,30,21,15Tajlandia3,002,20,8 Węgry6,002,04,03,04Togo0,250,10,1 Islandia0,500,10,44,46Trynidad i Tobago1,000,10,9 Indie1,5023,6–22,10,06Tunezja1,000,50,5 Indonezja2,250,80,20,26Turcja3,753,60,2 Iran1,252,4–2,10,19Ukraina13,258,64,7 Irlandia1,0015,50,01,22Wielka Brytania29,2520,68,6 Izrael0,250,27,80,11USA64,0062,51,5 Włochy15,500,6–0,31,00Uzbekistan2,752,20,5 Jamajka8,000,6–0,353,0Wenezuela0,253,0–2,8 Japonia14,5028,1–13,60,52Wietnam0,501,2–0,7 Zimbabwe2,501,70,8
224 Bogusław Guzik
Przykładowe wnioski ogólne
1. Niedościgłą wręcz efektywnością (w sensie oszacowanego modelu wyni-ku medalowego względem liczby ludności, produktu krajowego oraz zmien-nych symptomatyczzmien-nych dotyczących wydatków rządowych oraz postrzega-nie korupcji) charakteryzuje się Jamajka. Wskaźnik efektywności jest tu ponad 50-krotnie większy od wskaźnika przeciętnego20.
20 Przez „przeciętny”, tu i dalej, rozumiemy wskaźnik równy 1, który oznacza, że rezultat empir-yczny i modelowy był identempir-yczny. „Przeciętny” nie oznacza średniej ze wskaźników efektywności.
Rysunek 3. Efektywność „medalowa” krajów według modelu (13)
(IHNW\ZQRĞü
Jamajka Gruzja Bahrajn Estonia Panama
$]HUEHMGĪDQ Bahamy Trynidad i Tobago .RUHD3yáQRFQD àRWZD
Armenia 6áRZHQLD 6áRZDFMD
Nowa Zelandia Litwa Australia .D]DFKVWDQ Islandia Mongolia
6]ZDMFDULD Norwegia %LDáRUXĞ %XáJDULD Mauritius
.RUHD3RáXGQLRZD
Kenia :ĊJU\
&KRUZDFMD 7DGĪ\NLVWDQ Dominikana
Kuba Etiopia &]HFK\ Togo
Rumunia Tunezja Kirgistan
Ukraina Holandia Dania Zimbabwe Singapur Wielka Brytania Polska
1 Jamajka 53,1
Irlandia Serbia *UHFMD Kanada Chiny 7XUFMD Rosja USA
:áRFK\ )UDQFMD Chile
Portugalia Argentyna 0RáGDZLD Austria Ekwador 6]ZHFMD Japonia Afganistan
Meksyk Maroko Belgia Nigeria Wietnam Malezja Brazylia Tajwan Indonezja Algieria Kolumbia Iran
Sudan Izrael RPA Wenezuela
Indie Egipt
2. Również bardzo wysoką efektywnością „medalową” – wskaźnik ponad 10-krotnie większy od przeciętnego – charakteryzuje się Gruzja (18,4), Bah-rajn (13,6), Estonia (11,2), Panama (10,8) i Azerbejdżan (10,0). Wymienioną do tej pory szóstkę krajów można uznać za zdecydowanych zwycięzców ran-kingu osiągnięć olimpijskich.
3. Z krajów europejskich, oprócz Gruzji i Estonii, bardzo wysoką, ponad 300-pro-centową efektywność osiągnęły reprezentacje Łotwy, Armenii, Słowenii, Sło-wacji, Litwy, Islandii, Szwajcarii, Norwegii, Białorusi, Bułgarii i Węgier21. 4. W czołówce światowej oraz europejskiej znajdują się kraje stosunkowo małe
pod względem liczebności (z ludnością nie przekraczająca ok. 10 mln). Nie-mniej niektóre większe kraje też potrafi ły uplasować się w czołówce rankingu, na przykład: Korea Południowa (48,1 mln ludności – wskaźnik 3,7); Kenia (36,6 mln – wskaźnik 3,1); Korea Północna (23,8 mln – wskaźnik 8,2), Austra-lia (20,5 mln – wskaźnik 5,7).
21 Mówiąc tu i dalej o krajach europejskich, mamy na myśli kraje, które są zrzeszone w eu-ropejskich federacjach sportowych. Nie mamy natomiast na myśli kryteriów geografi cznych, które zresztą, zwłaszcza w odniesieniu do Europy Południowo-Wschodniej, są dość rozbieżne.
Na przykład do Europejskiej Federacji Piłki Nożnej (UEFA) i wielu innych federacji europejskich należy Izrael.
Tablica 4. Średni wskaźnik efektywności w grupach państw ze względu na liczbę ludności
9,25 6,20 1,94 1,07 0,57 0,57
– w tym kraje
9,25 7,02 2,86 1,70 1,04 1,07
– w tym kraje
0,45 0,45 0,32 0,39 0,06
226 Bogusław Guzik
5. Wydaje się, że cząstkowa (bezpośrednia) zależność wyniku olimpijskiego od wielkości kraju jest, generalnie biorąc, negatywna. Dla uzasadnienia tego po-glądu w tabeli 4 przedstawiono średnie dla grup krajów pod względem liczeb-ności. Wyróżniono kraje bardzo małe (do 1 mln), małe (1–10 mln), średnie (10–30 mln), duże (30–100), bardzo duże (100–500 mln), superduże (ponad 1 mld mieszkańców).
Jak widać, średni wskaźnik efektywności wyraźnie maleje ze względu na wiel-kość kraju. Nietypowa jest tylko grupa ostatnia, Chiny oraz Indie. Jest to gru-pa o znikomej liczebności, a ponadto zawierająca z jednej strony Chiny, które w powszechnej opinii uznano za zwycięzcę olimpiady, a z drugiej Indie, które według efektywności plasują się na ostatnim miejscu.
6. Zależność, według której efektywność medalowa spada w miarę wzrostu wiel-kości kraju, występuje przede wszystkim wśród krajów o wskaźniku efektyw-ności ponad 100% (zob. drugą część tabeli 4). Natomiast w krajach, w których zaobserwowano wskaźnik efektywności poniżej 100%, średnia efektywność jest zbliżona, w granicach 30–40% , i – praktycznie biorąc – nie zależy od licz-by ludności.
Wnioski na temat osiągnięć reprezentacji polskiej
1. Polska z efektywnością 139% znajduje się dokładnie w środku stawki (miejsce 44 na 87 krajów), a wynik polskiej reprezentacji olimpijskiej na tle światowym jest nieco lepszy od przeciętnej równej 100%.
Rysunek 4. Polska na tle krajów europejskich oraz OECD
(IHNW\ZQRĞü
Nowa Zelandia Litwa Australia .D]DFKVWDQ Islandia
6]ZDMFDULD Norwegia %LDáRUXĞ %XáJDULD
.RUHD3RáXGQLRZD :ĊJU\ &KRUZDFMD &]HFK\ Rumunia Kirgistan
Ukraina Holandia Dania Wielka Brytania Polska
1LHPF\ Finlandia Hiszpania Irlandia Serbia *UHFMD Kanada 7XUFMD Rosja USA
:áRFK\ )UDQFMD
Portugalia 0RáGDZLD Austria 6]ZHFMD Japonia Meksyk Belgia
1 Gruzja 18,4
2. W otrzymanym rankingu Polskę wyprzedzają niektóre, już wspomniane, kraje europejskie: Gruzja, Estonia, Azerbejdżan, Łotwa, Armenia, Słowenia, Słowa-cja, Litwa, Islandia, Szwajcaria, Norwegia, Białoruś, Bułgaria, Węgry, a także – legitymujące się wskaźnikami efektywności od 300 do 140% – Chorwacja, Czechy, Rumunia, Ukraina, Holandia, Dania, Wielka Brytania.
3. Z kolei za Polską znajdują się: Niemcy, Finlandia, Hiszpania, Irlandia, Serbia, Grecja, Turcja, Rosja, Włochy, Francja, Portugalia, Mołdawia, Austria, Szwe-cja, Belgia. Wiele z tych krajów uznawanych jest za potęgi sportowe.
4. Miejsce Polski na tle innych krajów europejskich oraz krajów OECD ilustruje rysunek 4. W tym gronie Polska zajmuje miejsce 27 na 46, czyli nieco poni-żej wartości środkowej (miejsce środkowe zajmuje Ukraina z efektywnością 150%; przypomnijmy Polska – 140%).