Uwarunkowania rozwoju wsi polskiej w okresie do 2025 roku

W 11 województwach zachodnich, południowych i północnych pracuje ty-lu mieszkańców wsi poza rolnictwem, ity-lu pracuje ich w rolnictwie. Nie jest to jeszcze taka sytuacja, jak w krajach Europy Zachodniej, gdzie często 75% ludno-ści mieszkającej we wsi pracuje poza rolnictwem, a 25% w rolnictwie, ale ten-dencja na to wskazuje. Natomiast w 5 województwach wschodnich udział

ludno-ści wiejskiej pracującej poza rolnictwem wynosi tylko około 50% tej liczby, jaka pracuje w rolnictwie. Można ocenić takie zjawisko jako depresję ekonomiczną.

Również wielu rolników, użytkowników małych gospodarstw rolnych, mogłoby wydzierżawić ziemię sąsiadom i podjąć stałą pracę. Ten proces jest ha-mowany przez brak pozarolniczych miejsc pracy. Miejsc pracy pozarolniczej na wsi nikt Polsce nie zbuduje. To muszą zbudować Polacy. Podobnie jak w krajach Europy Zachodniej, na wsi musi powstać wiejska gospodarka pozarolnicza o strukturze uniwersalnej, która zapewni miejsca pracy dla około 75% zdolnej do pracy ludności wiejskiej. Dzięki pomocy Unii Europejskiej tworzona jest we wsiach infrastruktura, warunkująca powstawanie pozarolniczej gospodarki wiej-skiej na miarę potrzeb. Pomoc UE wymaga istotnego wsparcia endogenicznymi siłami. Bez tego nie powstanie wiejska gospodarka pozarolnicza na miarę po-trzeb, a więc na miarę około 75% miejsc pracy dla zdolnej do pracy ludności wiejskiej. Chodzi więc docelowo o 1,5-2,0 mln miejsc pracy dostępnych dla lud-ności wiejskiej. To też pozwalałoby w przyszłości wykorzystać cały wiejski po-tencjał ludzki. Rolnictwo docelowo wykorzystywać będzie nie więcej niż 25%

wiejskiego potencjału ludzkiego. Dodać należy, że wykorzystanie potencjału ludzkiego wsi jest nie tylko sprawą wiejską – jest sprawa narodową. Prognozy demograficzne przewidują wzrost ludności wiejskiej z 38 do 41% w 2030 roku.

Niezbędne jest więc tworzenie Narodowego Funduszu Wspierania Go-spodarki Pozarolniczej na Wsi. Fundusz ten byłby źródłem rozbudowy na wsi gospodarki pozarolniczej i jednocześnie źródłem wsparcia finansowego tworze-nia przedsiębiorstw komunalnych, spółdzielczych, spółek i innych, obliczonych na realizację celów publicznych. Obecnie nie podkreśla się, że w miastach bę-dzie się budować przemysł oraz inne miejsca pracy dla ludności wiejskiej. Wieś musi się więc zindustrializować, rozwinąć usługi, tworzyć nowe miejsca pracy, żyjąc i pracując w regionach wiejskich. Źródłem wpłat na Narodowy Fundusz Wspierania Gospodarki Pozarolniczej na Wsi mogą być m.in.:

po pierwsze: opłaty za ziemię przeznaczoną na cele pozarolnicze, w tym też za ziemię, która użytkowana jest od kilku lat przez podmioty pozarolnicze, bez formalnych decyzji. W ciągu ostatnich 20 lat pomniejszył się bowiem areał użytków rolnych o 2 mln ha, a nie ma formalnych potwierdzeń. Uporządkowa-nie tej sprawy powinno przynosić korzyści Funduszowi,

po drugie: opłaty za czerpanie surowców budowlanych i innych metodą od-krywkową,

po trzecie: część podatku adiacenckiego,

po czwarte: opłaty za duże ilości wody pitnej, pobieranej przez różne przedsię-biorstwa na cele niespożywcze,

po piąte: opłaty od innych procesów gospodarczych w rejonach wiejskich.

Na wsi „gaśnie” ok. 1,0 mln gospodarstw rolnych, będących podstawo-wym źródłem utrzymania. Oczekiwać można, że co najmniej połowa z nich przekaże ziemię gospodarstwom rozwojowym. Trzeba więc tworzyć pozarolni-cze miejsca pracy.

Można rozważyć także postulat przeznaczenia 0,5% podatku dochodowe-go od osób prawnych na cele Funduszu Wspierania Gospodarki Pozarolniczej na Wsi. W Polsce podatek od osób prawnych należy do najniższych w Europie.

Cel, jakim jest inwestowanie w nowe miejsca pracy pozarolniczej nie powinien budzić sprzeciwu. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zamierza sprzedać wszystkie grunty państwowe polskim rolnikom przed terminem wejścia pełnej liberalizacji kupna-sprzedaży polskiej ziemi osobom fizycznym i prawnym za-mieszkałym na terenie Unii Europejskiej. Terminy te – to lata 2012 w części kraju oraz 2016 w pozostałych częściach kraju. Kwestia dotyczy ok. 2 mln ha UR. Cel jest następujący: sprzedać polskim rolnikom, zanim prawo do kupna polskiej ziemi nabędą wszyscy rolnicy UE.

Jak widać z powyższego, w Polsce w tym zakresie jest wiele trudnych problemów, m.in.:

po pierwsze: ziemia ta jest w dzierżawie, gdyż dotychczasowa doktryna zakła-dała, że ziemia popegeerowska powinna być państwowa, a jej użytkownicy po-winni być dzierżawcami. Doktryna ta nie jest jednoznacznie akceptowana;

po drugie: istnieje tendencja, aby dać możliwości wykupienia dzierżawcy tyle ziemi, ile on dzierżawi;

po trzecie: istnieje tendencja, aby stworzyć rolnikom indywidualnym możli-wość dokupywania ziemi do poziomu umożliwiającego powstawanie gospo-darstw o takiej powierzchni, która pozwoli na tworzenie gospogospo-darstwa racjonal-nego, rozwojowego.

Bibliografia :

La situation de l'agriculture dans l'Union européenne. Rapport 2002 (publié en relation avec le Rapport général sur l'activité de l'Union européenne – 2002). Commission européenne, Bruxelles - Luxembourg, 2004.

Perspectives pour l'agriculture francaise et la PAC. Repport des travaux du Conseil de novembre 2006 á septembre 2007 á l'attention de Michel Barnier, ministre de l'Agriculture et de la Peche. Conseil de Prospective Européenne et Internationale pour l'Agriculture et de la Péche. Paris 2007.

Roczniki Statystyczne GUS, kolejne lata.

Dr inż. Barbara Chmielewska

Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej − PIB, Warszawa

Polityka rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w Holandii – doświadczenia i perspektywy

Wstęp

Proces modernizacji, jaki rolnictwo w krajach Europy Zachodniej prze-szło w okresie po II wojnie światowej zakończył się sukcesem ekonomicznym, ale przyczynił się również do powstania strat społecznych i ekologicznych. Jed-nym z krajów UE, który osiągnął ogromny postęp w rolnictwie i w którym na-stąpiły zasadnicze zmiany na terenach wiejskich jest Holandia.

Holandia należy do członków-założycieli Europejskiej Wspólnoty Go-spodarczej. W 1951 r. podpisała traktat stowarzyszeniowy w Paryżu o Europej-skiej Wspólnocie Węgla i Stali, a w 1957 r. oba traktaty rzymskie, stając się tym samym członkiem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspól-noty Współpracy Atomowej. Wspólnie z Belgią i Luksemburgiem tworzy unię gospodarczą Beneluksu. Od 1993 r. Holandia jest członkiem Unii Europejskiej, zaś od 2002 r. jest członkiem Unii Gospodarczo-Walutowej strefy euro. Należy do grupy najbardziej aktywnych państw UE-15.

W sytuacji, kiedy Polska podejmuje decyzje strategiczne dla przyszłości swojego rolnictwa i jego otoczenia, doświadczenia holenderskie zdobyte na dro-dze przemian, wynikające z modernizacji i restrukturyzacji sektora rolnego są bardzo cenne. Polska wieś i rolnictwo, mimo zmian, jakie dokonały się w na-szym kraju na przestrzeni kilkunastu lat w wyniku transformacji ustrojowej i gospodarczej oraz akcesji do UE, nadal znajduje się wobec dylematu – w jaki sposób i w jakim zakresie dokonywać modernizacji ekonomicznej, przełamy-wać barierę niskiej wydajności, a jednocześnie sprostać wymaganiom ekolo-gicznym i społecznym.

1. Krótka charakterystyka sytuacji gospodarczej i społecznej w Holandii