Wymogi prawne
Art. 4, 5 i 6 rozporządzenia (WE) nr 882/2004.
Ustalenia
8. Szczegółowe informacje na temat struktury i organizacji właściwych organów w Polsce dostępne są na profilu krajowym Polski opublikowanym na stronie internetowej:
http://ec.europa.eu/food/audits-analysis/country_profiles/details.cfm?co_id=PL
Właściwe organy
9. IW jest WOC odpowiedzialnym za kontrole urzędowe i nadzór nad obszarami objętymi audytem.
10. Wojewódzkie Inspektoraty Weterynarii (WIW) są odpowiedzialne za przeprowadzanie kontroli w powiatach. WIW odgrywają rolę koordynatorów w odpowiednich województwach, przekazują informacje z poziomu centralnego do poziomu powiatu oraz przeprowadzają kontrole w kontekście rozważnego stosowania weterynaryjnych produktów leczniczych.
11. Powiatowe Inspektoraty Weterynarii (PIW) wykonują większość zadań urzędowych, w tym zatwierdzanie zakładów. PIW, w których przeprowadzono wizyty, oraz ich pracownicy, z którymi spotkano się w trakcie audytu, mieli dostęp do odpowiednich obiektów i środków niezbędnych do skutecznego wykonywania swoich zadań, w tym dostęp do czytników transponderów oraz do CBDK. Dysponują oni kompetencjami prawnymi do przeprowadzania kontroli urzędowych, w tym mają dostęp do pomieszczeń i dokumentacji związanej z koniną i identyfikacją koni, oraz do podejmowania działań w przypadku stwierdzenia niezgodności.
PZHK
12. PZHK prowadzi CBDK i jest odpowiedzialny za identyfikację większości koni w Polsce (98%). Oprócz swojej siedziby głównej PZHK posiada 16 biur wojewódzkich, w których właściciele koni mogą wystąpić o identyfikację swoich zwierząt. PZHK
działa od 1982 r. na podstawie ustawy o społeczno-zawodowych organizacjach rolników. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) upoważniło PZHK do prowadzenia CBDK zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. d) rozporządzenia (UE) 2015/262, w związku z czym PZHK podlega MRiRW. PZHK podlega kontroli MRiRW oraz Głównego Inspektoratu Weterynarii (GIW) w zakresie identyfikacji. Połowa budżetu CBDK pochodzi z dotacji MRiRW, natomiast pozostałą część pokrywają opłaty rejestracyjne.
Organy wydające paszporty
13. Oprócz PZHK na terenie kraju istnieją cztery dodatkowe organy wydające paszporty, które zajmują się również identyfikacją i rejestracją koni należących do konkretnych linii hodowlanych, a tym samym pełnią funkcję ksiąg stadnych. Organy te są zobowiązane do powiadamiania CBDK o wszelkich zmianach dotyczących koni wpisanych do ich rejestrów.
Koordynacja i współpraca między właściwymi organami a organami wydającymi paszporty 14. CBDK i GIW komunikują się ze sobą w przypadku wykrycia problemów podczas
rejestracji koni. Współpraca między różnymi zaangażowanymi podmiotami jest należyta, chociaż skuteczność i niezawodność systemu można by poprawić, gdyby poszczególne zaangażowane podmioty przekazywały sobie nawzajem problemy zidentyfikowane na poszczególnych poziomach, zwłaszcza pod kątem aktualizacji CBDK i rzetelności przechowywanych w niej informacji.
Upoważnieni lekarze weterynarii (ULW)
15. Powiatowi lekarze weterynarii (PLW) upoważniają prywatnych lekarzy weterynarii do przeprowadzania czynności urzędowych, takich jak wykonywanie badań przedubojowych i poubojowych (AMI i PMI), pobieranie próbek i sprawowanie nadzoru nad określonymi rodzajami zakładów. Znaczną większość kontroli urzędowych przeprowadzają upoważnieni lekarze weterynarii pod nadzorem personelu PIW. Aby zostać wyznaczonymi przez PLW, upoważnieni lekarze weterynarii muszą być wolni od konfliktu interesów powiązanego z wykonywanymi przez nich zadaniami. Upoważnieni lekarze weterynarii nie są upoważnieni do podejmowania działań administracyjnych bądź prawnych w przypadkach niezgodności z wymogami, ale mają obowiązek należytego powiadomienia urzędowego lekarza weterynarii, aby możliwe było podjęcie dalszych działań. ULW mają również dostęp do CBDK, dzięki czemu mogą wykonywać odpowiednie zadania.
Egzekwowanie przepisów
16. W przypadku wykrycia niezgodności z wymogami w trakcie kontroli systemu identyfikacji i rejestracji zwierząt PLW mogą nakładać kary pieniężne, zgodnie z przepisami prawa karnego zawartymi w ustawie. W miarę możliwości mogą oni również wydawać decyzje nakazujące usunięcie wykrytych niedociągnięć w określonym
terminie. Po złożeniu wniosku do CBDK mogą również wydać decyzję, która na czas trwania dochodzenia zmienia status zwierzęcia z rodziny koniowatych na „zawieszony”.
Tabela 3: Podsumowanie przypadków niezgodności z wymogami w zakresie identyfikacji/rejestracji oraz dobrostanu koni stwierdzonych w 2018 r. i 2019 r.*
podczas kontroli urzędowych
*do momentu audytu
17. W przypadkach niezgodności z wymogami prawa żywnościowego środki mogą obejmować również konfiskatę tusz koni i zakaz prowadzenia działalności, w tym odebranie urzędowego zatwierdzenia zakładu. Kwestie związane z dobrostanem zwierząt również należą do kompetencji PIW w zakresie wprowadzania niezbędnych środków wykonawczych, w tym konfiskaty tusz.
18. Pod względem kontroli identyfikacji i rejestracji koniowatych najczęściej stwierdzane niezgodności z wymogami dotyczą zmiany własności zwierzęcia. Zmiana taka nie zawsze jest należycie zgłaszana do rejestracji odpowiedniemu organowi wydającemu paszporty w ciągu wymaganych siedmiu dni zarówno przez nowego, jak i poprzedniego właściciela. Administrator CBDK wskazał, że rocznie ma miejsce około 55 000 przypadków zmiany właściciela.
19. Inne wskazane problemy dotyczyły niewłaściwego prowadzenia odnośnej dokumentacji(2) w gospodarstwach, wiarygodności informacji dotyczących łańcucha żywnościowego (FCI), a także sporadycznie występujących problemów związanych z transponderami lub paszportami koni przeznaczonych do uboju (np. nieczytelny transponder, koń z duplikatem paszportu przekazany do uboju, mimo że nie kwalifikuje się do uboju itp.).
(2) W swojej odpowiedzi na projekt sprawozdania WO zauważył, że wymóg prowadzenia dokumentacji w gospodarstwach ma podstawę w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia działalności w zakresie obrotu zwierzętami, pośrednictwa w tym obrocie lub skupu zwierząt.
Kontrole identyfikacji i rejestracji koniowatych
Nadzór działalności
20. Zgodnie z ustanowionym programem audytu w 2017 r. WOC przeprowadził audyty dotyczące kontroli urzędowych w zakresie dobrostanu zwierząt podczas transportu, w tym koni, w sześciu różnych regionach. Audyty obejmowały weryfikację w miejscach gromadzenia, podczas transportu komercyjnego, w obiektach pośredników w handlu końmi oraz na poziomie rzeźni. Podczas tych audytów odnotowano pewne niezgodności z wymogami w zakresie kontroli urzędowych dobrostanu koni.
21. Oprócz tego, w 2017 r. i 2018 r. Biuro Kontroli GIW przeprowadziło dwie planowane inspekcje dotyczące identyfikacji i rejestracji koniowatych w dwóch regionach. Celem tych inspekcji była ocena koordynacji i kontroli przeprowadzanych przez WIW w zakresie prawidłowego wdrażania nadzoru w dziedzinie rejestracji i identyfikacji koniowatych oraz nadzoru PIW nad identyfikacją koni przeznaczonych do uboju, w tym weryfikacja wyników kontroli w organach wydających paszporty w odpowiednich regionach (biura wojewódzkie PZHK).
22. Do głównych zidentyfikowanych problemów należały następujące kwestie:
informacje znajdujące się w CBDK nie zawsze były aktualne i kompletne, co mogło utrudniać prawidłową weryfikację identyfikacji koniowatych na etapie przyjmowania ich na ubój (zob. pkt 23);
stwierdzono, że jedno z biur wojewódzkich PZHK nie podjęło działań, gdy poprzedni właściciele nie poinformowali o ustawowej, obowiązkowej zmianie właściciela;
w jednej z rzeźni stwierdzono, że PPPS nie przeprowadził pełnej weryfikacji identyfikacji koni przyjętych do uboju.
23. WOC wyjaśnił zespołowi audytowemu, że w związku z niezgodnościami stwierdzonymi podczas tych audytów audytowane WIW wdrożyły działania naprawcze służące realizacji zaleceń z audytów. W trakcie audytu zespół audytowy został jednak poinformowany przez upoważnionego lekarza weterynarii w jednej z rzeźni oraz przez dyrektora w wojewódzkim biurze PZHK, że nadal istnieją problemy z aktualizowaniem bazy danych. Od chwili wprowadzenia nowych informacji do bazy danych do czasu aktualizacji interfejsu dostępnego dla użytkowników mija kilka dni (aktualizacja interfejsu CBDK dostępnego dla użytkowników nie przebiega w czasie rzeczywistym – jest on aktualizowany tylko dwa razy w tygodniu).
24. W obowiązującym od 2009 r. prawie krajowym nadano IW większe uprawnienia w zakresie nadzoru nad identyfikacją koni; w szczególności przyznano WIW uprawnienia do kontrolowania organizacji zarządzających rejestrami koniowatych, ale do tej pory takie kontrole były bardzo ograniczone i obejmowały głównie wojewódzkie biura PZHK.
Wnioski dotyczące właściwych organów
25. Do przeprowadzania kontroli urzędowych w poszczególnych sektorach objętych audytem wyznaczono WO, które posiadają niezbędne uprawnienia do wykonywania swoich obowiązków i egzekwowania wymogów prawnych.
26. MRiRW ponosi ogólną odpowiedzialność za identyfikację koni, przy czym w dużej mierze przekazuje tę odpowiedzialność organizacjom prywatnym. Organy te, będące pod nadzorem WO, muszą informować WOC o wszelkich problemach związanych z wykonywaniem delegowanych zadań.
27. Wprowadzony system wymaga, aby poszczególne zaangażowane właściwe organy koordynowały i wymieniały informacje, aby zapewnić dostępność dokładnych informacji, w szczególności gdy konie są wprowadzane do łańcucha żywnościowego.
28. Istnieją środki służące do egzekwowania tych przepisów i można z nich korzystać w razie konieczności. Przeprowadzane są również działania nadzorcze (w tym audyty), które obejmują aspekty związane zarówno z identyfikacją i rejestracją koni, w które zaangażowane są również wojewódzkie biura PZHK, jak i z dobrostanem zwierząt.
5.3 REJESTRACJA STAD/POSIADACZY IZATWIERDZANIE ZAKŁADÓW PRZEDSIĘBIORSTW