Władcy

1. Stosunek władców do konwentu

Władysław Jagiełło w trzech dokumentach (z 1404, 1413 i 1428 roku) wyraźnie podkreślił swój szczególny stosunek do łęczyckiej wspólnoty dominikańskiej. Widząc jej dobrowolne ubóstwo i wyrzeczenie się docze-snych przyjemności, wynikające z posłuszeństwa regule zakonnej, a także pobożność Braci Kaznodziejów i ich oddanie się wyłącznie służbie Bogu, zapragnął ulżyć niedoli zakonników138.

Kazimierz Jagiellończyk w 1447 roku przyznał słuszność łęczyckim domi-nikanom w ich sporze z łaziebnikiem Mikołajem139.

Zygmunt Stary w 1538 roku stwierdził, iż zawsze okazywał swoją poboż-ność i przychylpoboż-ność wobec wszystkich kościołów i ich sług. Troszczył się także o pomnażanie dochodów Kościołów i korzyści duchownych, dzięki którym rozkwita kult Boga140.

W 1565 roku Zygmunt August uznał, pobudzony pobożnością, za słuszne żądanie łęczyckiego konwentu odnowienia spalonego przywileju na plac –działkę w mieście141. W następnym roku ten sam król wyraził zrozumie-nie dla zapisu czynszu dla łęczyckiego konwentu, jako dla wsparcia osób duchownych i pomnożenia kultu Bożego142.

133 J. Kłoczowski, Zakon Braci Kaznodziejów…, s. 19–140; W. A. Hinnebusch, op. cit., s. 83–267.

134 J. Kłoczowski, Dominikanie polscy…

135 J. Wiesiołowski, op. cit., s. 195–269.

136 R. Rosin, op. cit., s. 89–156.

137 T. Grabarczyk, A. Kowalska-Pietrzak, T. Nowak, op. cit., s. 9–104.

138 APPDK. CPDCL, s. 1, 20, 21.

139 APPDK. CPDCL, s. 3–4.

140 APPDK. CPDCL, s. 13.

2. Działania władców wobec konwentu

Stosunek polskich władców do łęczyckiego klasztoru wyrażał się w konkret-nych działaniach.

W dniu 14 grudnia 1297 roku książę Władysław Łokietek, zezwolił zakon-nikom na pobieranie co roku 3 kamieni (38,88 kg) łoju z jatki rzeźniczej Hermana z Warty, które należały się dotąd księciu143.

W dniu 7 czerwca 1404 roku łęczyccy dominikanie, dzięki królewskiemu nadaniu, stali się właścicielami młyna, położonego nad rzeką Bzurą we wsi Topola Królewska wraz ze wszystkimi, wypływającymi z jego posiadania korzyściami, które dotąd należały się jedynie władcy144. Dzięki temu młynowi klasztor mógł mleć, kwestowane czy zakupione, zboże na własne potrzeby, w celu sprzedaży mąki, bądź też dokonywać, za odpowiednie opłaty, prze-miału zboża nie należącego do konwentu145.

W dniu 30 lipca 1413 r. Władysław Jagiełło ponowił swoją darowiznę młyna wodnego w Topoli Królewskiej146.

W dniu 12 sierpnia 1428 roku zakonnicy otrzymali od Władysława Jagiełły prawo do pobierania co tydzień z młyna zamkowego w Łęczycy jednej miary słodu147. Łój służył zakonnikom do wytapiania świec, natomiast słód do warzenia piwa.

W dniu 20 sierpnia 1447 roku Kazimierz Jagiellończyk wystawił dla łęczyc-kiego konwentu nowy przywilej (stary spłonął w pożarze miasta), potwier-dzający prawo dominikanów do darmowej kąpieli i strzyżenia w królewskiej łaźni. Zakonnicy mogli to czynić w każdą środę, a jeśli w ten dzień wypada-łoby święto, to w czwartek lub w jakiś inny dzień tygodnia148.

W dniu 29 grudnia 1530 roku Zygmunt Stary zatwierdził sprzedaż149, przez dominikanów łęczyckich i wikariuszy kościoła parafialnego św. Andrzeja Apostoła w Łęczycy, mieszczanom tegoż miasta 3 łanów pola i wymienionego

143 APPDK. CPDCL, s. 11–12.

144 APPDK. CPDCL, s. 20.

145 J. Kłoczowski, Dominikanie polscy…, s. 103.

146 APPDK. CPDCL, s. 21–22.

147 APPDK. CPDCL, s. 1.

148 APPDK. CPDCL, s. 2–4; Mikołaj, ówczesny łaziebnik, wystarał się, po pożarze, dla siebie o nowy dokument na łęczycką łaźnię, w którym pominięto prawo zakonników do darmowego korzystania z niej. Król jednak, dowiedziawszy się o tym, postanowił zachować łęczycki kon-went w jego przywilejach i nakazał łaziebnikowi i jego następcom, przestrzeganie praw (APPDK. CPDCL, s. 3).

już młyna wodnego w Topoli Królewskiej150. Dwa spośród tych łanów151

oraz młyn stanowiły własność zakonników. Za ich sprzedaż uzyskali 50 grzywien152.

W dniu 10 lutego 1533 roku Zygmunt Stary zatwierdził, wymieniony wyżej, przywilej Władysława Łokietka dla łęczyckich dominikanów z 14 grudnia 1297 roku153.

W dniu 26 kwietnia 1538 r. Zygmunt Stary potwierdził darowiznę dwóch grzywien rocznego czynszu z dochodów z łaźni królewskiej w Łęczycy dla miejscowego konwentu, uczynionej testamentem przez kupcową Elżbietę Bolemowską w 1504 roku154.

W dniu 9 marca 1565 roku Zygmunt August, czyniąc zadość prośbie Mel-chiora z Mościsk, prowincjała polskich dominikanów, odnowił przywileje swoich poprzedników dla łęczyckiego konwentu, które zostały zniszczone przez pożar. Dotyczyły one placu–działki, na którym stały zabudowania klasztorne i kościelne, zarówno murowane, jak i drewniane, oraz browary, ogrody i sady155. Król zezwolił również zakonnikom na wybudowanie nowych budynków oraz na czerpanie korzyści z już istniejących, a także z nabytych w przyszłości pól uprawnych, łąk, pastwisk, lasów, dąbrów, gajów, strumieni, rzek, stawów rybnych, jezior, młynów, na korzystanie z prawa do połowów ryb i innych ciężarów związanych z owym placem–działką156.

W dniu 21 sierpnia 1566 r. Zygmunt August zatwierdził sprzedaż, z pra-wem wykupu (na wyderkaf), łęczyckiemu klasztorowi dominikanów, czynszu rocznego za 35,5 grzywny, dokonanej przed ponad czterdziestu laty (dokład-nie w dniu 27 stycznia 1517 r.157) przez Jakuba Leźnickiego z Budzynka. Czynsz ten, w wysokości 2 kop groszy, gotówką w półgroszkach158, Leźnicki

150 APPDK. CPDCL, s. 25–27.

151 Łany te zostały zapisane konwentowi łęczyckiemu w testamencie przez kapłana Stani-sława Durkę (APPDK. CPDCL, s. 23).

152 APPDK. CPDCL, s. 23.

153 APPDK. CPDCL, s. 11–12.

154 APPDK. CPDCL, s. 12–13.

155 APPDK. CPDCL, s. 18; T. Grabarczyk, A. Kowalska-Pietrzak, T. Nowak, op. cit., s. 98; było to typowe, pierwotne uposażenie każdego klasztoru dominikańskiego (J. Wiesiołowski, op. cit., s. 208).

156 APPDK. CPDCL, s. 19.

zapisał na kapitałach ze swoich dóbr dziedzicznych miasta Budzynek, wsi Woźniki, zwanej Budzynek, oraz na dwóch Moszkowiczach159.

W dniu 25 stycznia 1581 roku Stefan Batory zatwierdził cztery dokumenty swoich poprzedników, zawierające przywileje dla łęczyckiego konwentu dominikańskiego160: Władysława Jagiełły z 12 sierpnia 1428 roku (zob. wyż.), Zygmunta Starego z 10 lutego 1533 (zob. wyż.) i 26 kwietnia 1538 roku (zob. wyż.) oraz Zygmunta Augusta z 9 marca 1565 roku (zob. wyż.).

3. Żądania władców wobec konwentu

W świetle dokumentów, znajdujących się w Copiarium, jeden z polskich wład-ców – Władysław Jagiełło – wysunął wobec łęczyckich dominikanów pewne żądania w zamian za swoje dobrodziejstwa, wyświadczone zakonnikom.

W dokumencie fundacyjnym młyna wodnego w Topoli Królewskiej z 7 czerwca 1404 roku Władysław Jagiełło domagał się od dominikanów, aby prosili Stwórcę o łaskę zbawienia jego duszy, a także dusz polskich kró-lowych: Jadwigi, jego zmarłej małżonki i Anny, ówczesnej żony. Król chciał również, żeby zakonnicy modlili się także o zbawienie wieczne jego poprzed-ników i następców, a także aby czasie codziennej liturgii błagali Boga, Matkę Boską i wszystkich świętych w jego intencji161.

Żądania te Jagiełło ponowił w dokumencie z 30 lipca 1413 roku., w którym odnowił wspomnianą fundację. Nakazał wówczas dominikanom, aby prosili Boga także o zdrowie dla jego żony Anny i córki Jadwigi. Polecił również, aby wymieniali go oraz jego żonę, córkę i poprzedników we wszystkich swoich modlitwach. Król chciał ponadto, aby w łęczyckim klasztorze były odpra-wiane codziennie w jego intencji msze śpiewane o Świętej Dziewicy, a po jego śmierci msze za zmarłych i o zbawienie duszy162.

W zamian za pozwolenie (udzielone w dniu 12 sierpnia 1428 roku) na pobieranie słodu z zamkowego młyna w Łęczycy dominikanie mieli codzien-nie odprawiać jedną mszę o Maryi Dziewicy za pomyślność panowania Władysława Jagiełły i w intencji odpuszczenia jego grzechów163.

159 APPDK. CPDCL, s. 14.

160 APPDK. CPDCL, s. 15–19.

161 APPDK. CPDCL, s. 20.

4. Stosunek konwentu do władców

W dokumencie Kazimierza Jagiellończyka z dnia 20 sierpnia 1447 roku znajduje się informacja, że łęczyccy dominikanie w każdy poniedziałek, zgodnie z tradycją, modlili się o zbawienie dusz króla i jego poprzedników, odprawiając mszę śpiewaną ad laudem […] divine Maiestatis164.