W grupie dzieci 5-letnich badaniami objęto 125 dzieci, z których badanie ukończyło 124. W tej grupie wiekowej dzieci popełniły 383 błędy (xˉ = 3,09).
Jest to znaczący wzrost liczby poprawnych odpowiedzi w porównaniu do dzieci 4-letnich. Aż 52 badanych (41,94%) poprawnie różnicowało wszystkie opozycje fonemowe, pojawiające się w badaniu, natomiast 72 (58,06%) wyka-zywało problemy z różnicowaniem od 1 do 52 opozycji, w tym 20 (16,13%) udzieliło podczas badania 1 niepoprawnej odpowiedzi. Najwięcej błędów, bo aż 52, popełnił chłopiec (Dawid 5;10). Błędy popełnione przez dzieci pod-czas badania posegregowano, tworząc przedziały klasowe, i przedstawiono w tabeli 13.
Największą grupę, bo aż 87 dzieci (70,16%), stanowiły te, które w bada-niu popełniły do 2 błędów. Tylko 4 dzieci (3,22%) uzyskało w badabada-niu wynik powyżej 17 błędów. Analizując szczegółowo liczbę poprawnie i niepopraw-nie różnicowanych opozycji, wyniki posegregowano według liczby błędów w poszczególnych grupach fonemów i przedstawiono w tabeli 14.
1. Opozycje fonemów różniących się 4 cechami dystynktywnymi. W tej grupie znajdowała się jedna para fonemów opozycyjnych /m/ : /x/ (paronim mak : hak). Opozycję tę prawidłowo różnicowało 123 dzieci (99,19%). Tyl-ko 1 chłopiec (0,81%) błędnie różnicował wymieniony paronim. Analizując szczegółowo wyniki tego chłopca (Dawid 5;10), można zauważyć, że błęd-nie różnicował aż 52 opozycje znajdujące się w badaniu.
Liczba dzieci popełniających błędy w różnicowaniu fonemów róż-niących się 4 cechami dystynktywnymi stanowi mniej niż 5%, moż-na zatem przyjąć, że są one nieistotne w badaniu słuchu fonemowego u 5-latków.
5.1. Ogólna analiza opozycji istotnych w badaniu słuchu fonemowego 79
Tabela 13 Rozkład liczebności nieprawidłowo
różnicowa-nych opozycji w grupie dzieci 5-letnich
Liczba błędów Dzieci
liczba procent
0—2 87 70,16
3—5 19 15,32
6—8 8 6,45
9—11 4 3,23
12—14 0 0,00
15—17 2 1,61
18—20 1 0,81
21—23 0 0,00
24—26 0 0,00
27—29 1 0,81
30—32 0 0,00
34—36 0 0,00
38—40 1 0,81
41—43 0 0,00
44—46 0 0,00
47—49 0 0,00
50—52 1 0,81
Ogółem 124 100,00
Źródło: Opracowanie własne.
Tabela 14 Liczba błędów w poszczególnych grupach par opozycyjnych w grupie dzieci 5-letnich
Grupa opozycyjna
Odpowiedzi
poprawne błędne
liczba procent liczba procent
4 cechy dystynktywne 123 99,19 1 0,81
3 cechy dystynktywne 245 98,79 3 1,21
Opozycje samogłoskowe 1 212 97,74 28 2,26
Sposób artykulacji 841 96,89 27 3,11
2 cechy dystynktywne 1 061 95,07 55 4,93
Miejsce artykulacji 2 112 94,62 120 5,38
Dźwięczność — bezdźwięczność 843 84,98 149 15,02
Źródło: Opracowanie własne.
5. Analiza wyników badań własnych
80
2. Opozycje fonemów różniących się 3 cechami dystynktywnymi. W gru-pie tej znajdowały się 2 opozycje fonemów: /v/ : /p/ (paronim walec : palec) i /m/ : /r/ (paronim mak : rak). Liczba dzieci popełniających błędy w ich różnicowaniu stanowi mniej niż 5%, można zatem przyjąć, że są one nieistotne w badaniu słuchu fonemowego u 5-latków.
3. Opozycje samogłoskowe. Wśród opozycji samogłoskowych znajdowało się 10 paronimów. Dzieci 5-letnie bardzo dobrze różnicowały tę grupę opozycji. Aż 112 dzieci (90,32%) nie popełniło podczas badania ani jed-nego błędu. Tylko 12 badanych (8,87%) popełniło od 1 do 2 błędów. Jeden chłopiec (wspomniany już Dawid — 5;10) wykazał braki w zakresie umie-jętności różnicowania aż 10 opozycji samogłoskowych. Analizując liczbę błędów popełnianych przez dzieci, można zauważyć, że opozycje samo-głoskowe są bardzo dobrze różnicowane słuchowo przez dzieci. Liczba dzieci popełniających błędy w różnicowaniu opozycji samogłoskowych wynosi mniej niż 5%, można zatem przyjąć, że są one nieistotne w bada-niu słuchu fonemowego u 5-latków.
4. Opozycje fonemów różniących się sposobem artykulacji. Grupa tych fonemów nie sprawiała dzieciom problemów w słuchowym różnicowaniu.
Aż 110 respondentów (88,71%) poprawnie różnicowało słuchowo fonemy wchodzące w skład tej grupy. Natomiast 14 dzieci (11,29%) wykazywało trudności w różnicowaniu od 1 pary do 7 par opozycyjnych.
Liczba dzieci popełniających błędy w różnicowaniu fonemów: /ś/ : /ć/
(paronim w lesie : w lecie), /c/ : /t/ (paronim koc : kot), /z/ : /d/ (paronim zęby : dęby), /s/ : /c/ (paronim pies : piec), /š/ : /č/ (paronim kaszka : kacz-ka), /s/ : /t/ (paronim maska : matka) wynosi mniej niż 5%, można zatem przyjąć, że są one nieistotne w badaniu słuchu fonemowego u 5-latków.
5. Opozycje fonemów różniących się 2 cechami dystynktywnymi. W gru-pie tej znalazło się 9 par fonemów opozycyjnych. Były one dobrze róż-nicowane słuchowo przez większość dzieci. Aż 103 osoby (83,06%) pra-widłowo różnicowały wszystkie paronimy. Natomiast 21 dzieci (16,94%) wykazywało trudności w różnicowaniu od 1 do 8 par fonemów znajdują-cych się w tej grupie.
Liczba dzieci popełniających błędy w różnicowaniu fonemów: /f/ : /p/
(paronim ławka : łapka), /m/ : /b/ (paronim murek : Burek), /ź/ : /š/ (paro-nim Kazia : kasza), /n/ : /d/ (paro(paro-nim banany : badany), /ž/ : /č/ (paro(paro-nim żabka : czapka) oraz /b/ : /t/ (paronim beczka : teczka) stanowi mniej niż 5%, można zatem przyjąć, że są one nieistotne w badaniu słuchu fonemo-wego u 5-latków.
6. Opozycje fonemów różniących się miejscem artykulacji. W gru-pie tej znajdowało się 18 par fonemów opozycyjnych. Ogółem dzieci popełniły w tej grupie 120 błędów (xˉ = 6,67). Analizując poprawne
5.1. Ogólna analiza opozycji istotnych w badaniu słuchu fonemowego 81 odpowiedzi, można zauważyć, że 90 dzieci (75,58%) bezbłędnie różnico-wało wszystkie opozycje znajdujące się w tej grupie. Natomiast 34 dzieci (27,42%) miało trudności w różnicowaniu od 1 pary do 18 par fonemów.
Tabela 15 Liczba nieprawidłowo różnicowanych opozycji przez dzieci 5-letnie
Lp. Opozycja Błędne odpowiedzi
5. Analiza wyników badań własnych
82
Liczba dzieci popełniających błędy w różnicowaniu fonemów: /z/ : /ž/
(paronim zebra : żebra), /p/ : /k/ (paronim paczka : kaczka), /t/ : /k/ (paronim taczka : kaczka), /u/ : /v/ (paronim łata : wata), /v/ : /z/ (paronim wagony : zagony), /s/ : /š/ (paronim kasa : kasza), /ś/ : /š/ (paronim Kasia : kasza), /f/ : /š/ (paronim fale : szale), /f/ : /s/ (paronim fale : sale), /s/ : /ś/ (paronim miski : miśki), /š/ : /x/ (paronim szóstka : chustka) stanowi mniej niż 5%, można zatem przyjąć, że są one nieistotne w badaniu słuchu fonemowego u dzieci 5-letnich.
7. Opozycje fonemów różniących się dźwięcznością. W tej grupie znala-zło się 8 par fonemów opozycyjnych. Tylko 61 dzieci (49,19%) potrafiło bezbłędnie słuchowo różnicować wszystkie pary różniące się dźwięcz-nością. Niestety 63 badanych (50,81%) popełniło od 1 do 8 błędów. Licz-ba dzieci popełniających błędy w różnicowaniu fonemów: /t/ : /d/ (paro-nim Tomek : domek), /k/ : /g/ (paro(paro-nim kury : góry) wynosi mniej niż 5%, można zatem przyjąć, że są one nieistotne w badaniu słuchu fonemowego u 5-latków.
W tabeli 15. przedstawiono opozycje fonemowe oraz liczbę dzieci niepra-widłowo różnicujących daną opozycję. Wyniki przedstawiono od najczęściej do najrzadziej występujących. Kolorem szarym zaznaczono opozycje, które są bardzo dobrze różnicowane przez dzieci 5-letnie.
Po przekształceniu wyników surowych na wyniki skali stenowej okaza-ło się, że wysoki poziom słuchu fonemowego osiągnęokaza-ło 52 dzieci (41,93%), przeciętny poziom osiągnęło 35 dzieci (28,22%), a 37 dzieci (29,84%) uzyska-ło niskie wyniki w badaniu słuchu fonemowego. Szczegóuzyska-łową analizę liczby popełnionych błędów i odpowiadających im norm stenowych przedstawiono w Aneksie 8. Jak wynika z obliczeń — górny kwartyl w tej próbie odpowia-da 3 popełnionym błędom, natomiast przeciętny wynik uzyskany w grupie 5-latków mieści się w granicy od 1 do 2 błędów. Dzieci, które nie popełniły błędów, uzyskały wynik wysoki.