Wobec w prow adzenia jednolitej o rganizacji w ładz terenowych i przejęcia szkol
nictw a przez w yd zia ły oświatowe ra d narodowych dotychczasowy Okręgow y Ośrodek Dydaktyczno-N aukow y H is to rii K u ra to riu m W arszaw skiego został podzielony n a dwa ośrodki. Jeden z nich, podporządkowany W yd ziało w i Szkolnemu Stołecznej R ady N a
59
rodowej, obejmuje swoją działalnością W arszaw ę — miasto, drugi, podporządkowany zwalczanie obiektywizm u burżuazyjnego oraz zrozumienie, na czym polega partyjność marksistowskiego nauczania h istorii.
c) Przedyskutowanie szeregu zagadnień metodycznych i dydaktycznych w po
szczególnych klasach oraz opracowanie program ów z punktu w idzenia trudności napo
tykanych p rzy ich realizow aniu.
R e fe ra t w yw ołał na obu konferencjach ożywioną dyskusję. Początkowo doty
czyła ona przede wszystkim trudności, znaczna ilość dyskutujących poruszała zwłasz
cza trudności nauczania w klasie I V .
Podkreślił, że doświadczenia praktyczne są cennym wkładem , tymczasem jednak pozostają one najczęściej udziałem nielicznej g ru p y osób. N a w o ływ ał rów nież do zerw a
n ia z „piórow strętem “ i fałszyw ym poczuciem skromności, z przeświadczeniem, „że przecież ja nic nadzwyczajnego nie robię“ .
N a zakończenie omówił wobec zebranych sprawę pomocy szkolnych i podkreślił, że bardzo często nie korzysta się z pomocy z różnych powodów. N iekied y po prostu w braku dostatecznego przem yślenia te j spraw y przez nauczyciela lub nieodpowiednie
go rozmieszczenia pomocy (np. w aktowej sali szkolnej, skąd nie można ich ruszyć, bo służą za dekorację).
Odpowiadając na ów głos w dyskusji wiele Koleżanek i Kolegów podało swoje osiągnięcia w prowadzeniu notatek, korzystaniu z podręczników, metodach stosowa
nych w klasie I V itd. Dyskusje na obu konferencjach w ykazały, że d ojrzała ju ż spra
w a upowszechniania doświadczeń poszczególnych nauczycieli, przeprow adzania wspól
nie określonych prac metodycznych dla porów nania w yników , d o jrza ł też problem po
mocy naukowych, któ ry m należy się zająć niezwłocznie.
1) Szczegółowe rozwinięcie tych zagadnień zn ajdą Koledzy w a rtyk u le o nowym program ie w numerze 4 (13 ) W iad om o ści H is to ry c z n y c h .
60
Znam ienna dla obu konferencji była zarysow ująca się w yra źn ie g ru pa młodych nauczycieli.
N a przemówienie jednego z Kolegów, k tó ry tw ie rd ził, iż h istoria jest n ajm n ie j łubianym przez dzieci przedmiotem, odpowiedział młody, dopiero trz y la ta uczący nau
czyciel. Podzielił się on z zebranym i doświadczeniami z pracy zdobytymi w szkole prow incjonalnej, w któ re j dotychczas uczył.
S tw ierd ził, że, wręcz przeciwnie, historia należy do n ajb a rd zie j łubianych przedmiotów, jeżeli nauczyciel przygotow uje się do lekcji i w przem yślany sposób łączy fa k ty z sobą, jeżeli uczy dzieci rozumować, doprowadzając je do zrozum ienia współ
czesności, jeżeli gromadzi w ra z z dziećmi pomoce szkolne. Z kolei młoda Koleżanka podzieliła się z uczestnikami ko nferencji zdobytym doświadczeniem w osiąganiu po
zytyw nych w yników nauczania historii.
Jednym z najniezawodniejszych sposobów do tego jest stałe i systematyczne przepytyw anie według starannie przem yślanej metody oraz jaw n e stawianie, ocen.
N a obu konferencjach przedyskutowano sprawę podręczników dla poszcze
gólnych klas.
W dyskusji podniosły się liczne głosy domagające się od kierow nictw a Ośrodka um ożliw ienia zdobycia gruntow nej wiedzy zawodowej w kołach samokształceniowych, gdzie można by się zapoznać z rzetelnym i osiągnięciami współczesnej n au ki h istorii i dydaktyki.
Z wypowiedzi w ynikało, że Ośrodek jes t potrzebny nauczycielowi, od niego bowiem spodziewa śię on pomocy w kłopotach dydaktycznnych i naukowych.
W ie lk im osiągnięciem ko n ferencji była aktyw n a postawa nauczycieli wobec Ośrodka, zgłaszanie postulatów i przeświadczenie, że re alizacja ich jes t m ożliw a tylko przez zespołową pracę. Pozytyw na koleżeńska k ry ty k a zarówno pracy szkolnej nauczy
cieli h isto rii, ja k i działalności Ośrodka dała bardzo wiele kierow nictw u Ośrodka.
O trzym ało ono bowiem w skazania, w ja k im kierunku powinna się ro zw ijać tegoroczna praca Ośrodka i ja k należy organizować pracę nauczycieli w szkole. A b y zrealizować zakreślony przez Ośrodek i uzupełniony w toku dyskusji na konferencjach plan pracy, Ośrodek prowadzić będzie k ilk a zespołów. Co dwa tygodnie m a ją odbywać się semi
n a ria każdej klasy poziomu podstawowego, raz na miesiąc — sem inaria klas poziomu licealnego. N a sem inariach tych uczestnicy będą zdawać sprawę z ju ż przerobionengo kursu i omawiać m a te ria ł na najbliższy okres. W spólnie przygotowane, a następnie w w ielu klasach przeprowadzane ćwiczenia metodyczne i badania w yników n ie w ą tp li
w ie podniosą poziom nauczania historii.
Prócz zespołów klasowych ra z na miesiąc odbywać się będzie sem inarium m a
teria lizm u historycznego dla tych nauczycieli, któ rzy prag n ą pogłębić swoją wiedzę metodologiczną przez analizę prac historycznych K . M a rk s a i F . Engelsa.
Zupełnie nowym zespołem jes t zespół pomocy naukowych, o któ ry m napiszemy oddzielnie.
"Wszyscy koledzy prowadzący zespoły lub czynnie w nich p racujący tw orzą ak tyw Ośrodka.
Zadaniem jego jest, podobnie ja k w latach ubiegłych, opracowanie tych za gadnień naukowych i dydaktycznych, które m a ją być głównym celem p ia ć zespołów i które przede wszystkim chcemy przenieść do p ra k ty k i szkolnej.
A m b icją aktyw u jest, aby z czasem nie było ani jednego nauczyciela h is to rii w naszym okręgu nie związanego z pracam i Ośrodka. Do osiągnięcia te„o celu pomogą nam przew idywane w W arszaw ie przez władze oświatowe podośi odki dzielnicowe (w w ojewództwie — pow iatow e). Z g ru p u ją one nauczycieli danej dzielnicy, u ła tw ią
61
im ko n ta k ty z Ośrodkiem, zo rg an izu ją poprzez Kolegów bliżej z Ośrodkiem związanych pracę samokształceniową ogółu uczących h is to rii. N ie w ą tp liw ie władze oświatowe stw orzą ośrodkom okręgowym w a ru n k i właściwe do rozw inięcia tego rodzaju działania.
W zw iązku z konferencjam i sierpniow ym i w pracow ni ośrodków h is to rii i nauki 0 Polsce została zorganizow ana w ystaw a pomocy szkolnych.
W ys ta w a była podzielona na następujące działy:
I . W y c h o w a n ie s o c ja lis ty c z n e
W dziale tym zgromadzono prace poświęcone zagadnieniu w ychow ania so
cjalistycznego. Ośrodek nie rozporządza jeszce dużą ilością pozycji bibliograficznych, jed n a k licząc się z tym , że podanie b ib lio g ra fii może być innym Kolegom pomocne, w y m ieniam y niektóre pozycje: J. S talin •— K w e s tia n a ro d o w a a le n in iz m — N o w e D ro g i, n r 6/18 listopad— grudzień 1949 (a r ty k u ł konieczny dla zrozum ienia zagadnienia n a
rodowości w u stro ju socjalistycznym ) ; B. B ie ru t •— N a u c z y c ie l i w y c h o w a w c a m u s i być szerm ierzem p ra w d y , postępu i s p ra w ie d liw o ś c i społecznej. — N o w e D ro g i, n r 3/21 m a j — czerwiec 1950 : K a lin in — L ’éducation communiste. 1949.
I I . Z a g a d n ie n ia m etodologiczne
Zgrupow ane w nim prace pomogą nauczycielowi zrozumieć różnice między h i
storią idealistyczną a nauką h is to rii m aterialistyczn ą oraz zagadnienia nowej perio- d y z a c ji1).
I I I . Z a g a d n ie n ia dyd a k ty c z n e i m etodyczne
W dziale tym prócz metodyki h is to rii czasopism dydaktyczno-historycznych Ośrodek przedstaw ił swoją metodę pracy nad zagadnieniam i dydaktycznym i. W od
dzielnych teczkach złożone są prace zespołów nad różnym i problem am i. T a k np.
w latach 1948— 1949 a k ty w i zespoły pracow ały nad ak tu a liza cją, zebrane więc zostały wszelkie a rty k u ły do tego tem atu. M a te ria ł z radzieckiego «IIpenoflaBaHMH MCTopiin»
częściowo przetłumaczono na ję zy k polski. C ały ten m a te ria ł został przedyskutowany, a następnie zebrany w a rty k u le drukowanym w numerze 5/1949 W ia d o m o ści H is to ry c z n y c h . Ośrodek systematycznie grom adzi wszelkie a rty k u ły na te m a t nauczania h is to rii, ukazujące się we wszystkich czasopismach pedagogicznych. Obecnie zaczęliśmy gromadzić m a te ria ł do badania w yn ików w poszczególnych klasach.
I V . Pomoce na uko w e d la poszczególnych k la s
W działach odpowiadających poszczególnym klasom zgrupowano podręczniki, lek tu rę pomocniczą dla nauczyciela i ucznia oraz ilu strac je i atlasy.
V . D z ia ł pom ocy n a u k o w y c h zatytuło w any na w ystaw ie „S porządzajm y sami pomoce naukowe“
D z ia ł ten m ia ł na celu pobudzenie in ic ja ty w y tw órczej nauczycieli w kieru nku podaw ania pro jektó w pomocy graficznych, karto graficzn ych i plastycznych. P ro je k ty te b yły w ykonyw ane z pomocą Ośrodka oraz z pomocą kół historycznych mło
dzieżowych. Sporządzane w ten sposób pro totypy dostarczą pomysłów do w ykonania pomocy w łasnej, ocenionej przez Kom isję Pomocy Szkolnych M in iste rs tw a O św iaty 1 wypróbowanej przez p rak tyk ę kilkudziesięciu szkół. W dziale V w ystaw y zn alazły
*) K . P iw a rs k i — K r y z y s h is to r io g r a f ii b u rż u a z y jn e j a m a te r ia liz m h is to ry c z n y ( K w a r t a ln ik H is to ry c z n y rocznik L V I I I , zeszyt 1— 4, ro k 1949), J. Bardach -—
O p e rio d y z a c ji d z ie jó w i j e j u ję c iu w h is to r io g r a f ii ra d z ie c k ie j (P rz e g lą d H is to ry c z n y tom X L (za ro k 1949), W ars zaw a 1950), Zeszyty historyczne N o w y c h D ró g , n r 1/1950.
62
się m. in. p rzyk ład y tablic konkretyzujących znaczenie term inó w (np. te rm in y : czynsz, d a n in a ), p rzykład y ilu s tra c ji powiększanych z rysunków w E n c y k lo p e d ii S ta ro p o ls k ie j Brucknera, p rzykład pomocy plastycznej (radło z drzewa nakładane na obrazek przed
staw iający chłopa orzącego radłem , p rzykład posługiwania się ap lik ac ja m i na m a p ie ), p rzykład tab licy sporządzonej z w ycinków prasy (powstanie kościuszkowskie). D z ia ł ten w yw ołał największe zainteresowanie, był szeroko om aw iany przez zwiedzających.
Od 1 w rześnia w ystaw a je s t stale odwiedzana, niejednokrotnie p rzyje żd ża ją Koledzy z odległych dzielnic W ars zaw y i spod W arszaw y. Z asięg ają porad w sprawie lek tu ry , p rzeg ląd ają zgrupowane pomoce i katalogi. N ie k tó rz y nauczyciele p rzyp ro w a
d zają ze sobą swoje klasy.
Z dniem 1 w rześnia rozpoczęła się systematyczna p rac a: w Ośrodku odbywają się sem inaria klas podstawowych, prowadzone są lekcje otw arte, stale hospitowane przez Kolegów.
Sem inaria klas licealnych są w toku organizow ania się, rozpoczęcie ich pracy przew idziano na 1 października.
H e le n a S zalew icz
K o re s p o n d e n t Stołecznego O środka N a u k o w o - D y d a k ty c z n e g o H is t o r ii
Z w rac am y uwagę Koleżanek i Kolegów na ukazanie się w tłum aczeniu p olskim : pracy F . Engelsa W o jn a chłopska w N iem czech (B ib lio teka Klasyków M arksizm u- Leninizm u •— „K siążka i W iedza“ , W ars zaw a 19 50 );
I tomu D z ie ł W . I . Lenina („K s ią żka i W iedza“ , W arszaw a 1950) — przekład z I V w ydania rosyjskiego.
X tomu D z ie ł J. S ta lin a („K s ią żka i W iedza“ , W arszaw a, 1950).
W o jn a chłop ska w N iem czech je s t podstawową pracą dla h is to rii Niem iec z okresu R e fo rm ac ji i zrozum ienia ówczesnego biegu wydarzeń. Posłużyła ona za p u n k t w yjścia do obszernego studium M . M . S m irin a pt. «HapoflHan pecbopMapna ToMaca MiOHpepa n BejiMKaa KpecTbHHCKaa B o rn a » odznaczonego nagrodą S ta li
nowską (p a trz W ia d o m o ści H is to ry c z n e n r 4/13 ■—- 1950 —- P ra ce ra d z ie c k ic h h is to r y k ó w w y ró ż n io n e n a g ro d ą S ta lin o w s k ą w la ta c h 1947— 1949, str. 22— 2 7 ):
Tom I D z ie ł Lenina obejm uje prace z la t 1893— 1894, a m ianowicie ro zp raw y