Sytuacja finansowa restrukturyzowanego górnictwa i kopalnictwa, w tym górnictwa węglow ego była w dwóch ostatnich latach w dalszym ciągu trudna. Łączne straty deficytowych jednostek górnictwa przewyższały zyski podm iotów rentowych. O dnotowano pogorszenie podstawowych w skaźników ekonom iczno-finansow ych.
W ykres 5. W ybrane w skaźniki ekonom iczno-finansow e w przem yśle
zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę
Niższa efektywność ekonom iczna podm iotów górnictwa i kopalnictwa była następstwem nieprawidłowych z punktu w idzenia opłacalności produkcji relacji kosztów i przychodów z całokształtu działalności. Koszty z całokształtu działalności w górnictw ie i kopalnictwie przew yższyły przychody zarówno w 1998 r., jak i w 1999 r. o 18,4%. Dla porów nania w 1999 r.
w zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i wodę koszty stanow iły 97% przychodów.
W sektorze prywatnym górnictwa i kopalnictw a relacja kosztów do przychodów była korzystniejsza niż w sektorze publicznym (w 1999 r. w skaźnik poziomu kosztów w ynosił odpow iednio 106,4%
wobec 118,9%).
Tabl. 3. Przychody i koszty całokształtu działalności w górnictw ie węglow ym
WYSZCZEGÓLNIENIE 1998 1999
w min zl w odsetkach w min zl w odsetkach 1998 = 100 Przychody ogółem ... 17235,1 100,0 17737,7 100,0 102,9
w tym:
przychód ze sprzedaży produktów, towarów
i materiałów... 14411,1 83,6 14351,9 80,9 99,6 w tym przychód ze sprzedaży produktów 14105,7 81,8 13190,4 74,4 93,5 przychody finansowe... 1030,0 6,0 1327,6 7,5 128,9 pozostałe przychody... 1793,9 10,4 2058,2 11,6 114,7 w tym dotacje... 760,7 4,4 1200,9 6,8 157,9 Koszty ogółem... 20501,1 100,0 21091,6 100,0 102,9
w tym:
koszt własny sprzedanych produktów oraz wartość sprzedanych towarów
i materiałów... 17068,1 83,2 15838,6 75,1 92,8 w tym koszt własny sprzedanych
produktów... 16769,2 81,8 14691,8 70,0 87,6 koszty finansowe... 1495,9 7,3 1750,0 8,2 117,0 pozostałe koszty operacyjne... 1937,1 9,4 3503,0 16,6 180,8
W górnictwie węglowym w skaźnik poziomu kosztów w ynosił w 1999 r., podobnie jak odnotow ano w dotacjach (o 57,9%).
Bardziej szczegółowa analiza składników przychodów i kosztów w skazuje na postęp w dostosow yw aniu się restrukturyzow anego górnictwa w ęglow ego do w ym ogów rynkowych. Mimo, że koszty w łasne sprzedanych produktów w dalszym ciągu przewyższały przychody ze sprzedaży produktów (o 18,9% w 1998 r i o 11,4% w 1999 r.) niemniej przewaga om awianych kosztów nad przychodam i malała. Koszty w łasne sprzedanych produktów malały znacznie szybciej niż przychody ze sprzedaży produktów i stanowiły w 1999 r. 87,6% poziomu z roku poprzedniego, gdy przychody odpowiednio 93,5% .
W przychodach z całokształtu działalności zm niejszył się udział przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i m ateriałów z 83,6% w 1998 r. do 80,9% (w tym przychodów ze sprzedaży produktów z 81,8% do 74,4%). W zrósł m.in. udział przychodów finansowych z 10,4%
do 11,6% oraz dotacji z 4,4% do 6,8%.
Ujemny wynik finansowy na działalności gospodarczej był w 1999 r. w górnictwie w ęglowym bardziej niekorzystny (o 2,7% ) w stosunku do roku poprzedniego. Jednak znaczne zm niejszenie wyniku na operacjach nadzw yczajnych w 1999 r. (o 43,0% ) wpłynęło na pow iększenie ujem nego wyniku finansow ego brutto (straty) górnictwa węglow ego, która w yniosła minus 3025,3 min zł w 1999 r. w obec minus 2689,8 min zł w 1998 r. Oznacza to zw iększenie straty brutto o 12,5%.
Tabl. 4. W yniki finansow e w górnictw ie węglowym
WYSZCZEGÓLNIENIE 1998 1999
w milionach złotych 1998 = 100 Wynik finansowy na działalności gospodarczej... -3266,0 -3354,0 X Wynik na operacjach nadzwyczajnych... 576,2 328,7 57,0 Wynik finansowy brutto... -2689,8 -3025,3 X
Obowiązkowe obciążenie wyniku finansowego brutto 11,4 13,4 117,9
Wynik finansowy netto... -2701,2 -3038,7 X Zysk netto... 163,7 14,7 9,0 Strata netto... -2864,9 -3053,4 X
Górnictwo węgla kam iennego odprowadziło do budżetu państwa w 1999 r. 13,4 min zł obowiązkowych obciążeń w yniku finansowego brutto (o 17,9% więcej niż w roku poprzednim), w tym 12,7 min zł podatku dochodowego. Jednocześnie należy zauważyć, że górnictwo węglowe uzyskało z budżetu państwa 1200,9 min zł w formie dotacji (por. tabl.3), co stanowiło około 93%
ogółu dotacji w przemyśle.
Wynik finansow y netto górnictwa węgla kam iennego otrzym any po uwzględnieniu obowiązkowych obciążeń w yniku finansowego brutto, był w 1999 r. stratą w wysokości minus 3038,7 min zł, tj. był wyższy od straty netto poniesionej w 1998 r. o 12,5%. Na w ynik finansowy netto w 1999 r. w górnictwie węglowym złożyły się strata netto przedsiębiorstw deficytowych (minus 3053,4 min zł) i zysk netto przedsiębiorstw rentowych (14,7 min zł).
W górnictwie węglowym odnotow ano w 1999 r. pogorszenie relacji w yniku finansowego brutto i netto do przychodów z całokształtu działalności w stosunku do roku poprzedniego, przy czym wskaźniki rentowności obrotu brutto zm alały o 1,5 pkt procentowego (minus 17,1%
w obec minus 15,6%) i rentowności obrotu netto o 1,4 pkt (minus 17,1% w obec minus 15,7%).
Wskaźnik rentowności obrotu brutto w górnictwie w ęgla kamiennego był znacznie niższy od wskaźników charakteryzujących ogół badanych podmiotów gospodarczych w przemyśle, tj. o 11,9 pkt procentowych w 1999 r. (minus 17,1% wobec 5,2%) oraz o 12,5 pkt procentowych w 1998 r.
W ogólnej liczbie podm iotów gospodarczych górnictwa węgla kam iennego zm niejszył się udział podmiotów wykazujących zysk netto z 28,6% w 1998 r. do 21,4% w 1999 r. oraz ich udział
w przychodach z całokształtu działalności odpowiednio z 11,9% do 4,4% . Zwiększył się natom iast udział podm iotów wykazujących stratę netto z 71,4% do 78,6% i ich udział w przychodach z całokształtu działalności z 88,1% do 95,6% . O rozkładach rentowności obrotu netto badanych podm iotów gospodarczych inform uje zestaw ienie tabelaryczne.
Tabl. 5. R o zkła d y re n to w n o ś c i o b ro tu n e tto w g ó rn ic tw ie w ę g lo w y m na tle p rz e m y s łu Jednostki rentowne Jednostki deficytowe
WYSZCZEGÓLNIENIE o rentowności o deficytowości
a - udział w ogólnej liczbie jednostek
b - udział w przychodach ogółem
Ogółem
wydobywanie torfu 1998 a 100,0 28,6 21,5 7,1 71,4 14,3 57,1
b 100,0 11,9 1,8 10,1 ■ 88,1 2,8 85,3
1999 a 100,0 21,4 16,6 4,8 - 78,6 11,9 66,7
b 100,0 4,4 3,7 0,7 • 95,6 5,2 90,4
Przemysł... 1998 a 100,0 63,5 42,7 13,2 7,6 36,5 14,9 21,6
b 100,0 48,0 34,2 8,5 5,3 52,0 23,6 28,5 węgla kam iennego znacznie w iększy był udział jednostek wykazujących relatywnie niższy zysk i w yższą stratę niż w badanych przedsiębiorstw ach przem ysłu ogółem.
Majątek obrotowy podm iotów górnictwa węglowego, w edług stanu na koniec 1999 r., miał w artość 5794,9 min zł i składał się głównie z należności i roszczeń (65,2% ), zapasów (6,3% ) oraz środków pieniężnych (6,5%). W artość majątku obrotowego wzrosła w 1999 r. w stosunku do roku poprzedniego o 9,5%.
Relacja zobowiązań krótkoterm inow ych do należności i roszczeń w górnictw ie węgla kam iennego była niekorzystna. Zobowiązania w 1999 r. ponad 5-krotnie przekroczyły należności i roszczenia (w 1998 r. ponad 3,5-krotnie). Porównanie relacji zobow iązań krótkookresowych do należności w górnictwie w ęglowym i w przem yśle ogółem przedstawiono na wykresie.
W ykres 6. Relacja zobow iązań krótkoterm inowych do należności i roszczeń w górnictw ie węglow ym na tle przemysłu
n przemysł
j g j górnictwo węgla kamien
nego, brunatnego; wydo
bywanie torfu
1998 1999
Łączne zadłużenie górnictwa w ęglow ego na koniec 1999 r. wynosiło 19,9 mld zł, w tym zobow iązania krótkoterm inowe 96,6%. Zobowiązania krótkoterm inowe w kwocie 19,2 mld zł wzrosły - w cenach bieżących - w stosunku do stanu z końca 1998 r. o 37,8%, a długoterm inowe zm alały o 27,8% . Na wzrost zobow iązań krótkoterm inow ych znaczny w pływ miał wzrost zobowiązań z tytułu ubezpieczeń społecznych (ZUS) o 65,0% i z tytułu podatków (o 59,3%).
W śród zobowiązań krótkoterm inowych w 1999 r. największy udział w górnictw ie węgla kam iennego miały zobowiązania z tytułu ubezpieczeń społecznych - 31,8% . Udział tych zobowiązań w yniósł: w górnictw ie i kopalnictwie 31,7% , w działalności produkcyjnej 5,4%, a w zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i wodę 2,6%, co można porównać z innymi składnikam i zobowiązań na poniższym wykresie:
W ykres 7. Struktura zobow iązań krótkoterm inowych w przemyśle w 1999 r.
Udział w zobowiązaniach:
kredytów bankowych
zobowiązań z tytułu dostaw i usług
zobowiązania z tytułu podatków
zobowiązania z tytułu ubezpieczeń społecznych (ZUS)
0 10 20 30 40 50 60 70 %
H górnictwo i kopalnictwo B działalność produkcyjna
E S zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę SśiiŁ
W strukturze rodzajowej kosztów bieżącej działalności w górnictw ie w ęglowym w ysoki był udział w ynagrodzeń i św iadczeń na rzecz pracow ników (ponad połowa), a także zużycia m ateriałów i energii łącznie z am ortyzacją (około jedna czwarta). W 1999 r. w stosunku do 1998 r.
w ystąpiły niewielkie zm iany strukturalne kosztów bieżącej działalności: udział zużycia m ateriałów i energii zm alał o 0,4 pkt procentowego (z 18,1% do 17,7%), podobnie jak udział w ynagrodzeń łącznie ze św iadczeniam i na rzecz pracow ników z 54,0% do 53,6%. W zrósł natom iast udział usług obcych z 14,8% do 15,5%. Udział pozostałych składników kosztów, w tym podatków i opłat oraz am ortyzacji zm ienił się m inim alnie, przy czym udział am ortyzacji w 1999 r. w ynosił 6,8%
ogółu, a podatki i opłaty 4,5%.