Warunki bytu mieszkańców gmin

W myśl art.l Ustawy o samorządzie terytorialnym (Dz. U. 1990 Nr 16, poz. 95 z późniejszymi zmianami) przez gminę rozumie się nie tylko odpowiednie terytorium, lecz rów­

nież wspólnotę samorządową, którą z mocy prawa stanowią jej mieszkańcy. Nieodzowne zatem jest ukazanie warunków ich bytu.

Z uwagi na trudności statystycznej identyfikacji wszystkich elementów decydujących o ogólnym poziomie warunków bytu mieszkańców gmin województwa jeleniogórskiego, zakres prezentacji w tym względzie ograniczono do ukazania:

- warunków mieszkaniowych, - rozmiarów i natężenia bezrobocia, - dostępności usług telekomunikacyjnych,

- warunków w placówkach oświatowo-wychowawczych, - dostępności usług placówek kultury,

- dostępności usług ochrony zdrowia i opieki społecznej.

Poziom warunków mieszkaniowych ludności jest wynikiem oddziaływania splotu wielu czynników o różnorodnym charakterze, w tym m in. stanu zasobów mieszkaniowych, liczby gospodarstw domowych oraz sytuacji demograficznej. Dla scharakteryzowania warunków mieszkaniowych w poszczególnych gminach województwa przyjęto dwa aspekty ich oceny, a mianowicie: zaludnienie substancji mieszkaniowej oraz standard powierzchniowy. Informacje w tym zakresie przedstawia tabl.3.

Jednym z najistotniejszych mierników poziomu warunków mieszkaniowych ludności jest stan zaludnienia mieszkań i izb. W całym województwie przypada przeciętnie: na jedno miesz­

kanie - 3,19 osoby, na izbę zaś - 0,90 osoby. Istnieją jednak radykalne różnice w poszcze­

gólnych gminach. Do gmin, w których zaludnienie mieszkań jest najniższe należą:

- Karpacz - 2,64 osoby na 1 mieszkanie, - Szklarska Poręba - 2,93 osoby na 1 mieszkanie, - Jelenia Góra - 2,94 osoby na 1 mieszkanie.

Najmniej korzystne wskaźniki zaludnienia mieszkań wykazują natomiast gminy: Nowogro­

dziec (3,92), gmina wiejska Lubań (3,76) i Bolesławiec (3,74).

WARUNKI BYTU MIESZKAŃCÓW GMIN 15

Tabl. 3. Warunki mieszkaniowe ludności w 1996 r.

Stan w dniu 31 Xj I

Gminy Przeciętna liczba osób Przeciętna powierzchnia użytkowa | mieszkania w m2

w mieszkaniu na izbę ogółem na osobę

WOJEWÓDZTWO 3,19 0,90 62,1 19,5

GMINY MIEJSKIE

Jelenia Góra 2,94 0,85 58,7 19,9

Bolesławiec 3,14 0,92 55,5 17,7

Kamienna Góra 3,07 1,05 49,5 16,1

Karpacz 2,64 0,75 62,0 23,5

Kowary 3,14 0,95 55,8 17,8

Lubań 3,13 0,91 56,7 18,1

Piechowice 3,13 0,88 63,4 20,2

Szklarska Poręba 2,93 0,84 61,5 21,0

Świeradów Zdrój 3,04 0,86 65,4 21,5

Wojcieszów 3,07 0,99 54,8 17,8

Zawidów 3,28 0,94 58,4 17,8

Zgorzelec 3,16 0,91 57,3 18,2

GMINY MIEJSKO-WIEJSKIE

Bogatynia 3,16 0,89 58,1 18,4

Bolków 3,41 0,97 65,9 19,3

Gryfów Śląski 3,17 0,88 65,3 20,6

Leśna 3,17 0,91 62,1 19,6

Lubawka 3,09 0,97 58,2 18,8

Lubomierz 3,26 0,85 75,4 23,1

Lwówek Śląski 3,39 0,91 67,9 20,0

Mirsk 3,13 0,85 69,3 22,1

Nowogrodziec 3,92 0,91 76,1 19,4

Pieńsk 3,53 0,94 64,9 18,3

Świerzawa 3,50 0,92 73,6 21,1

Węgliniec 3,29 0,89 62,9 19,1

Wleń 3,15 0,84 71,7 22,7

GMINY WIEJSKIE

Bolesławiec 3,74 0,89 79,7 21,3

Janowice Wielkie 3,34 0,97 66,4 19,9

Jeżów Sudecki 3,54 0,88 78,2 22,0

Kamienna Góra 3,58 1,07 65,1 18,2

Lubań 3,76 0,84 83,1 22,1

Marciszów 3,06 0,99 58,8 19,2

Mysłakowice 3,15 0,96 61,4 19,5

Olszyna 3,29 0,92 63,1 19,2

Osiecznica 3,72 0,94 72,8 19,6

Platerówka 3,33 0,78 80,1 24,0

Podgórzyn 3,24 0,90 68,5 21,1

Siekierczyn 3,45 0,83 73,3 21,2

Stara Kamienica 3,27 0,86 76,2 23,3

Sulików 3,30 0,81 75,0 22,7

[[Zgorzelec 3,66 0,82 80,9 22,1

16 Rozdział 2

Przestrzenne zróżnicowanie występuje również w zakresie poziomu zaludnienia izb. Najk)- rzystniej pod tym względem prezentuje się sytuacja w gminach wiejskich:

- Karpacz - 0,75 osoby na izbę, - Platerówka - 0,78 osoby na izbę, - Sulików - 0,81 osoby na izbę.

Największy wskaźnik zaludnienia izb charakteryzuje gminę wiejską Kamienna Góra - 1,07 oraz miasto Kamienna Góra -1,05 osoby na izbę.

Istotnym kryterium oceny warunków mieszkaniowych ludności gmin województwa jelenb- górskiego jest standard powierzchniowy zamieszkiwania. Charakteryzują go wartości dwóch wskaźników: przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkania oraz jej wielkości, przypadającej na 1 osobę. Przeciętne mieszkanie w województwie posiada 62,1 ffl2 powierzchni użytkowej, a na osobę w nim zamieszkującą przypada 19,5m2.

Największą powierzchnią użytkową wyróżniają się mieszkania w gminach wiejskich: Lubań (83,1 mz), Zgorzelec (80,9 m2) i Platerówka (80,1 m2). Jest to wynik zabudowy jednorodzinnej dominującej w miejscowościach wiejskich. Do gmin, w których występuje najmniejsza po­

wierzchnia użytkowa mieszkań należą natomiast miasta: Kamienna Góra (49,5 nf), Wojcieszów (54,8 m2) oraz Bolesławiec (55,5 m2). W zestawieniu z ludnością użytkującą tę powierzchnię sytuacja przedstawia się nieco odmiennie. Największa powierzchnia użytkowa mieszkania, przypadająca na jedną osobę występuje bowiem w gminach:

- Platerówka - 24,0 m2, - Karpacz - 23,5 m2, - Stara Kamienica - 23,3 m2, - Lubomierz - 23,1 m2.

Najmniejszą powierzchnię użytkową mieszkania na jedną osobę notuje się natomiast wmia- stach:

- Kamienna Góra - 16,1 m2, - Bolesławiec - 17,7 m2, -Kowary - 17,8 m2.

Zróżnicowanie standardu mieszkaniowego, zwłaszcza różnice pomiędzy gminami miejskimi i wiejskimi województwa są zatem znaczne.

Liczba osób na izbę w gminach w 1996 r.

0,91 -1,00

powyżej 1

Gminy według stopy bezrobocia w 1996 r.

Jelenia Góra Bolesławiec Kamienna Góra Karpacz Kowary Lubań Piechowice Szklarska Poręba Świeradów Zdrój Wójcieszów Zawidów Zgorzelec

Bogatynia Bolków Gryfów Śląski Leśna Lubawka Lubomierz Lwówek Śląski Mirsk Nowogrodziec Pieńsk Świerzawa Węgliniec Wleń

Bolesławiec Janowice Wlk.

Jeżów Sudecki Kamienna Góra Lubań Marciszów Mysłakowice Olszyna Osiecznica Platerówka Podgórzyn Siekierczyn Stara Kamienica Sulików Zgorzelec

WARUNKI BYTU MIESZKAŃCÓW GMIN 19

Jednym z ważniejszych kryteriów oceny warunków bytu mieszkańców jest możliwość uy- skania zatrudnienia. Zmiany występujące na lokalnych rynkach pracy w województwie postrz- gane są przez ludność i władze lokalne z dużym niepokojem. Zjawiskiem, które ciągle wywiera istotny wpływ na poziom warunków bytu ludności regionu jest bezrobocie. Jego dynamikę i natężenie, a także podstawowe dane z zakresu pośrednictwa pracy zawiera tablica 4.

Podobnie jak w kraju także w województwie jeleniogórskim w 1996 roku nastąpiło zmnię- szenie liczby bezrobotnych.

W końcu 1995 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych wyniosła 40965, w rok później była ona mniejsza o 1282 osoby, tj. o 3,1% stanu z poprzedniego roku.

Tendencja zmniejszania bezrobocia nie była równomierna w poszczególnych grupach gmin.

Gminy miejskie wykazały wysokie, prawie 6,3% zmniejszenie stanu bezrobocia. W liczbach bezwzględnych zmniejszenie to wyniosło 1165 osób. Podobna prawidłowość wystąpiła w gni- nach miejsko - wiejskich: liczba bezrobotnych zmniejszyła się o 174 osoby, tj. 1,2%. W grupie gmin wiejskich nastąpił jednak wzrost bezrobocia. Powiększyło się ono w ciągu roku o 57 osób, tj. o 0,7%.

Największe zmniejszenia liczby osób pozostających bez pracy wystąpiły w miastach. W Je­

leniej Górze bezrobocie spadło o 996 osób, w Zgorzelcu 225. Największy przyrost bezrobocia zarejestrowano w gminie miejsko-wiejskiej Mirsk (wzrost o 192 osoby), gminie wiejskiej Ka­

mienna Góra (wzrost o 170 osób) i gminie miejsko - wiejskiej Bolków (wzrost liczby bezrobot­

nych o 105 osób)

W rezultacie tych zmian nastąpiło zmniejszenie stopy bezrobocia w województwie. Obniżyła się ona do 18,2% tj. o 1,4 punktu procentowego. Poziom bezrobocia w województwie jest jed­

nak w dalszym ciągu relatywnie wysoki, zważywszy, że w kraju stopa bezrobocia wynosiła w końcu grudnia 1996 r. 13,2%.

20 Rozdział 2

Tabl. 4. Bezrobocie i pośrednictwo pracy Stan w dniu 31 XII

Gminy Bezrobotni Oferty pracy Bezrobotni na

1 ofertę

1995 1996 1995=100 1995 1996 1995 1996

WOJEWÓDZTWO 40965 39683 96,9 42 22 975 1804

GMINY MIEJSKIE

Bolesławiec 3412 3367 98,7 9 2 379 1684

Jelenia Góra 5241 4245 81,0 11 - 476

-Kamienna Góra 2464 2634 106,9 - - -

-Karpacz 373 348 93,3 - - -

-Kowary 775 808 104,3 8 97

-Lubań 2036 2047 100,5 2 2 1018 1024

Piechowice 463 410 88,6, - - -

-Szklarska Poręba 390 376 96,4 1 - 390

-Świeradów Zdrój 516 512 99,2 - - -

-Wojcieszów 423 411 97,2 - - -

-Zawidów 285 280 98,2 1 - 285

-Zgorzelec 2061 1836 89,1 1 1 2061 1836

GMINY

-Lwówek Śląski 2230 2157 96,7 6 5 372 431

Mirsk 967 1159 119,9 - - -

-Nowogrodziec 1541 1545 100,3 - - -

-Pieńsk 692 639 92,3 - - -

-Świerzawa 898 879 97,9 - - -

-Węgliniec 661 738 111,6 - 2 - 369

Wleń 490 464 94,7 - - -

-GMINY WIEJSKIE

Bolesławiec 940 968 103,0 3 4 313 242

Janowice Wielkie 355 335 94,4 - - -

-■'Liczona jako relacja liczby bezrobotnych do liczby ludności zawodowo czynnej wg stanu na koniec roku.

Źródło: dane Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Jeleniej Górze.

WARUNKI BYTU MIESZKAŃCÓW GMIN 21

Uprawnieni do pobierania zasiłku dla bezrobotnych

Stopa bezrobocia "b,w % Gminy

1995 1996 1995=100 1995 1996

23339 19085 81,8 19,6 18,2 WOJEWÓDZTWO

GMINY MIEJSKIE

1903 1591 83,6 20,4 19,4 Bolesławiec

3057 1697 55,5 14,4 IV Jelenia Góra

1601 1691 105,6 26,9 27,6 Kamienna Góra

236 176 74,6 14,8 13,2 Karpacz

426 352 82,6 15,9 15,9 Kowary

1047 874 83,5 22.8 22,0 Lubań

270 188 69,6 15,2 12,9 Piechowice

242 163 67,4 11,2 10,4 Szklarska Poręba

347 309 89,0 23,8 22,7 Świeradów Zdrój

264 207 78,4 26,4 24,6 Wojcieszów

180 169 93,9 17,5 16,5 Zawidów

1059 772 72,9 14,0 12,0 Zgorzelec

GMINY MIEJSKO- WIEJSKIE

459 393 85,6 7,4 6,5 Bogatynia

956 923 96,5 33,4 34,3 Bolków

491 411 83,7 22,3 19,8 Gryfów Śląski

586 481 82,1 27,4 23,8 Leśna

1111 965 86,9 33,3. 31,4 Lubawka

331 265 80,1 26,5 22,0 Lubomierz

1335 1078 80,7 28,7 26,7 Lwówek Śląski

617 632 102,4 23,8 27,4 Mirsk

720 631 87,6 25,4 24,4 Nowogrodziec

457 358 78,3 17,9 15,9 Pieńsk

462 377 81,6 26,0 24,4 Świerzawa

380 352 92,6 18,1 19,3 Węgliniec

285 207 72,6 24,9 22,6 Wleń

GMINY WIEJSKIE

497 412 82,9 20,6 20,4 Bolesławiec

204 143 70,1 21,4 19,4 Janowice Wielkie

228 163 71,5 15,7 14,0 Jeżów Sudecki

557 607 109,0 23,7 24,6 Kamienna Góra

337 278 82,5 25,3. 24,1 Lubań

296 324 109,5 25,1 24,6 Marciszów

400 280 70,0 15,2 14,2 Mysłakowice

348 303 87,1 22,7 22,1 Olszyna

328 279 85,1 27,3 25,5 Osiecznica

63 47 74,6 16,3 14,9 Platerówka

345 205 59,4 17,2 14,6 Podgórzyn

195 192 98,5 18,0 21,2 Siekierczyn

274 189 69,0 19,0 17,3 Stara Kamienica

206 171 83,0 15,1 15,2 ^Sulików

t^. .239 , 230 96,2 13,4 13,6 Jkorzelec

• Wyniki ostateczne.

22 Rozdział 2

Szczególnie niepokojące rozmiary osiągnęło bezrobocie w niektórych gminach wojewódz­

twa. Od dłuższego czasu wysoka stopa bezrobocia utrzymuje się w gminach: Bolków (34,3%) oraz Lubawka (31,4%). W gminie Bolków w ciągu 1996 roku zanotowano wzrost stopy bezro­

bocia (o 0,9 pkt.). W gminie Lubawka, stopa bezrobocia w ciągu 1996 roku spadła (o 1,9 pkt.).

Liczba gmin, w których natężenie bezrobocia przekroczyło 25% spadła nieznacznie. W1995 roku było takich gmin 9. Obecnie jest ich 6, z tym, że kolejnych 7 wykazuje stopę bezrobocia w przedziale 23-25%. Warto także podkreślić, że wśród 40 gmin województwa aż 8, tj. 20%, zanotowało wzrost stopy bezrobocia w porównaniu z rokiem poprzednim.

Sytuację pogarsza nikła liczba ofert na rynku pracy. Według stanu w dniu 31 XII 1996 roku było ich (na koniec roku) zaledwie 22, podczas gdy w końcu grudnia 1995 zgłoszono 42 oferty.

Obecne oferty zgłaszane są głównie w gminach wiejskich (10), z czego w dwóch gminach: Bo­

lesławcu i Kowarach - łącznie wszystkie 10 ofert. Gminy miejsko-wiejskie zarejestrowały 7 ofert, natomiast gminy miejskie - zaledwie 5 ofert. Aż w 33 gminach nie zanotowano ani jed­

nej oferty pracy.

Odpowiednio do tych tendencji kształtuje się wskaźnik bezrobotnych na jedną ofertę.

W całym województwie wzrósł on do 1804 w końcu 1996 roku. Tymczasem rok wcześniej wynosił 975. Są jednak gminy, w których liczba poszukujących pracy przypadająca na jedną ofertę jest szczególnie wysoka: w Zgorzelcu przekracza 1800, w Bolesławcu wynosi 1684. Wo­

bec braku ofert w 33 gminach nie wykazywano wartości tego wskaźnika.

Spadła natomiast liczba osób uprawnionych do pobierania zasiłku dla bezrobotnych. W koń­

cu 1995 roku zbiorowość ta wyniosła 23339 osób, rok później 19085, spadła zatem o 4254 oso­

by. Struktura tego salda zawiera zmniejszenie liczby uprawnionych do korzystania z zasiłku o 4071 osób oraz zwiększenie tej liczby o 183 osoby. Prawie połowa łącznego spadku (2216 osób) wystąpiła w czterech gminach województwa: Jelenia Góra (1360 osób), Bolesławiec (M) (312 osób), Lwówek Śląski (257 osób), Zgorzelec (M) (287). W 4 gminach zanotowano wzrost liczby uprawnionych do pobierania zasiłku. W 36 gminach nastąpił spadek liczby uprawnionych do tej formy pomocy.

Zróżnicowanie warunków bytu ludności pod względem dostępności usług telekomu­

nikacyjnych w gminach województwa jeleniogórskiego zaprezentowano w tablicy 5.

WARUNKI BYTU MIESZKAŃCÓW GMIN 23

Tabl. 5. Dostępność usług telekomunikacyjnych w 1996 r.

Stan w dniu 31 XII

Abonenci telefonii przewodowej ^

Placówki pocztowe

Gminy w liczbach

bezwzględnych na 1000 lud­

ności

w liczbach

bezwzględnych na 10 tys. lud­

ności

WOJEWÓDZTWO 77969 148,7 131 2,5

GMINY MIEJSKIE

Jelenia Góra ^{23287 248,9 15 1,6}

Bolesławiec 6115 138,0 5 U

Kamienna Góra 3149 134,1 3 1,3

Karpacz 1892 339,9 4 7,2

Kowary ^{1831 142,4 2 1,6}

Lubań ^{4518 184,8 1 0,4}

Piechowice 1417 189,6 3 4,0

Szklarska Poręba ^{1538 186,7 5 6,1}

Świeradów Zdrój ^{888 180,0 4 8,1}

Wojcieszów 195 46,5 1 2,4

Zawidów ^{497 102,1 1 2,1}

Zgorzelec ^{10057 274,3 4 1,1}

GMINY MIEJSKO- WIEJSKIE

Bogatynia 4249 158,3 5 1,9

Bolków 715 60,7 4 3,4

Gryfów Śląski 2083 186,6 2 1,8

Leśna 728 65,5 3 2,7

Lubawka ^{846 68,1 6 4,8}

Lubomierz 431 65,6 3 4,6

Lwówek Śląski ^{2870 147,9 6 3,1}

Mirsk ^{561 58,4 3 3,1}

Nowogrodziec ^{598 40,6 4 2,7}

Pieńsk ^{885 90,2 2 2,0}

Świerzawa ^{452 55,1 3 3,7}

Węgliniec ^{1007 106,1 5 5,3}

Wleń ^{239 47,4 3 5,9}

GMINY WIEJSKIE

Bolesławiec ^{239 21,4 1 0,9}

Janowice Wielkie ^{587 140,1 1 2,4}

Jeżów Sudecki ^{417 72,0} 3 5,2

Kamienna Góra ^{314 36,7} 3 3,5

Lubań ^{335 52,7 -}

I

Marciszów ^{316 62,8} 2 4,0

Mysłakowice ^{1104 108,4 4 3,9}

Olszyna ^{721 102,2 2 2,8}

Osiecznica ^{182 31,5 4 6,9}

Platerówka ^{94 53,1 1 5,6}

Podgórzyn ^{921 114,5 5 6,2}

Siekierczyn ^{278 59,2 2 4,3}

Stara Kamienica ^{434 81,3} 2 3,7

Sulików ^{236 39,4 1 1,7}

Zgorzelec ^{743 97,2 3 3,9 I}

* Dane Telekomunikacji Polskiej S.A. - Zakład w Jeleniej Górze.

Gminy według liczby abonentów telefonii przewodowej na 1000 ludności

Jelenia Góra Bolesławiec Kamienna Góra Karpacz Kowary Lubań Piechowice Szklarska Poręba Świeradów Zdrój Wojcieszów Zawidów Zgorzelec

Bogatynia Bolków Gryfów Śląski Leśna Lubawka Lubomierz Lwówek Śląski Mirsk Nowogrodziec Pieńsk Świerzawa Węgliniec Wleń

Bolesławiec Janowice Wlk.

Jeżów Sudecki Kamienna Góra Lubań Marciszów Mysłakowice Olszyna Osiecznica Platerówka Podgórzyn Siekierczyn Stara Kamienica Sulików Zgorzelec

0 50 100 150 . 200 250 300 350

WARUNKI BYTU MIESZKAŃCÓW GMIN 25

W ciągu ostatniego roku liczba placówek pocztowych w województwie była zbliżona do sta­

nu z 1995 r. Jednocześnie wzrosła liczba abonentów telefonii przewodowej o prawie 15,8 tysię­

cy, tj. o ponad 25%. Najbardziej dynamicznie rosła liczba abonentów w gminach miejsko- wiejskich (o 33%) choć bezwzględny przyrost był największy w miastach.

Stan rozwoju telefonii w poszczególnych gminach regionu w zestawieniu z liczbą ludności stanowi o poziomie dostępności usług w tym zakresie. Wzrosła ona w województwie w ciągu roku ze 118,6 do 148,7 abonentów na 1000 ludności. Istnieje jednak duże zróżnicowanie do­

stępności usług telefonicznych w poszczególnych gminach. Skrajne wskaźniki poziomu dostęp­

ności zawierają się w przedziale od 21,4 w gminie wiejskiej Bolesławiec i 31,5 w gminie Suli­

ków do 274,3 w gminie miejskiej Zgorzelec i 339,9 w Karpaczu.

Przeciętny dla województwa wskaźnik dostępności placówek pocztowych w 1996 roku wy­

nosi 2,5 placówek tego typu na 10 tys. osób. Najwyższą dostępność, podobnie jak w roku po­

przednim, miała ludność gmin: Świeradów Zdrój - 8,1, Karpacz - 7,2 i Osiecznica - 6,9. Z dru­

giej strony w gminie wiejskiej Lubań nie ma takich placówek. Jej mieszkańcy zmuszeni są za­

tem do korzystania z usług placówek pocztowych znajdujących się w sąsiednich gminach.

Głównymi czynnikami sprawczymi zmian w warunkach funkcjonowania placówek wycho­

wania przedszkolnego i szkolnictwa podstawowego są nie tylko zmiany ich liczebności, lecz również zmiany wielkości zapotrzebowania na ich usługi, wyznaczone przede wszystkim liczbą dzieci w wieku 3-6 lat oraz w wieku 7-14 lat.

Podstawowe wskaźniki ukazujące dostępność usług placówek oświatowo-wychowawczych w gminach województwa jeleniogórskiego ukazano w tablicy 6.

Z usług 107 placówek wychowania przedszkolnego korzystało w regionie 10,7 tys. dzieci Podczas gdy przedszkola dysponowały 10,8 tys. miejsc. Ponadto 2402 dzieci uczęszczało do 162 oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych.

Poziom dostępności usług przedszkolnych charakteryzuje wskaźnik liczby dzieci w placów­

kach przedszkolnych na tysiąc dzieci w wieku 3-6 lat. W województwie wynosił on 415,8. Wy­

jątkowo duże było zróżnicowanie przestrzenne tego wskaźnika w gminach województwa. W gminie wiejskiej Kamienna Góra liczba dzieci w przedszkolach na 1000 dzieci w wieku 3-6 lat Wynosiła zaledwie 83,3, w Osiecznicy - 118,3, w Jeżowie Sudeckim - 131,6. W miastach Wskaźniki te są jednak znacznie wyższe: Jelenia Góra - 697,9, Piechowice - 729,9, Zgorzelec - 687,7. Gminy miejskie wykazują najwyższy wskaźnik dostępności - wynosi on 610,5, w gmi- nach miejsko-wiejskich osiąga on wartość 329, w wiejskich zaś - 137,8.

26 Rozdział 2

Tabl. 6. Dostępność usług placówek oświatowo-wychowawczych w 1996 r.

Stan w dniu 20 IX___________ _

Gminy

Dzieci w przedszkolach Uczniowie szkół podsta­

wowych “

na 1 oddział

na 1000 dzieci w wieku

3-6 lat

na 1 oddział

na 1 pełno- zatrudnio- nego na­

uczyciela

WOJEWÓDZTWO 98,9 23,8 415,8 22,3 16,9 1,0

GMINY MIEJSKIE

Bolesławiec 101,2 27,0 622,1 26,3 18,7 1,1

Jelenia Góra 95,0 23,6 697,2 26,1 17,8 1,0

Kamienna Góra 117,4 24,5 435,5 25,1 17,6 1,2

Karpacz 83,7 20,5 551,6 20,0 13,6 0,8

Kowary 113,2 24,2 433,9 21,7 18,8 1,0

Lubań 98,4 22,6 563,6 26,3 18,4 1,0

Piechowice 94,6 22,7 729,9 22,2 17,4 1,2

Szklarska Poręba 97,5 23,2 670,5 20,0 16,6 U

Świeradów Zdrój 122,7 23,8 487,7 22,8 17,3 0,9

Wojcieszów 77,6 22,0 322,0 20,7 15,2 1,0

Zawidów 109,0 27,3 367,0 24,8 20,4 1,4

Zgorzelec 109,2 27,6 687,7 25,8 21,1 1,2

GMINY MIEJSKO-WIEJSKIE

Bogatynia 99,4 24,4 493,0 23,3 18,0 U

Bolków 77,1 24,0 354,1 21,3 16,3 0,8

Gryfów Śląski 100,0 21,4 411,6 22,9 16,8 U

Leśna 98,4 20,9 311,3 21,0 15,4 0,9

Lubawka 102,1 24,2 369,5 24,6 16,9 1,0

Lubomierz 100,0 25,0 292,4 16,6 13,6 0,9

Lwówek Śląski 132,4 26,6 338,8 22,0 17,9 1,0

Mirsk 79,5 17,8 173,5 21,2 18,7 U

Nowogrodziec 82,0 20,5 126,7 22,4 17,5 U

Pieńsk 105,9 21,4 388,4 23,1 19,1 1,1

Świerzawa 106,6 24,3 311,3 20,5 15,5 0,9

Węgliniec 61,6 17,4 207,5 19,6 15,6 1,0

Wleń 106,0 21,2 368,1 17,9 14,4 1,0

GMINY WIEJSKIE

Bolesławiec - ^{- -} 16,7 12,1 0,8

Janowice Wielkie 101,4 23,7 295,8 18,1 13,9 1,0

Jeżów Sudecki 87,0 20,0 131,6 16,8 15,8 0,8

Kamienna Góra 92,0 23,0 85,3 16,1 14,6 0,8

Lubań ^{- -} - 18,1 12,5 1,0

Marciszów ^{- - -} 17,7 16,1 0,9

Mysłakowice 91,9 20,8 268,2 22,9 16,9 0,7

Olszyna 101,2 21,8 .459,1 20,8 15,3 0,9

Osiecznica 102,0 25,5 118,3 17,6 16,6 0,9

Platerówka ^- - ^- 14,0 11,8 0,8

Podgórzyn 73,8 15,2 219,7 16,7 11,7 0,9

Siekierczyn 66,3 17,7 204,6 21,8 16,0 1,0

Stara Kamienica 93,8 22,5 161,9 16,5 13,8 0,8

Sulików 96,0 24,0 220,2 18,4 14,9 0,8

Zgorzelec ^{- - -} 16,0 12,8 0,8^

‘'Dla niepracujących, bez specjalnych. " Liczba oddziałów szkolnych (klas) na jedno pomieszczenie do nauczania.

Gminy według liczby uczniów szkół podstawowych na 1 pełnozatrudnionego nauczyciela

Jelenia Góra Bolesławiec Kamienna Góra Karpacz Kowary Lubań Piechowice Szklarska Poręba Świeradów Zdrój Wojcieszów Zawidów Zgorzelec

Bogatynia Bolków Gryfów Śląski Leśna Lubawka Lubomierz Lwówek Śląski Mirsk Nowogrodziec Pieńsk Świerzawa Węgliniec Wleń

Bolesławiec Janowice Wlk.

Jeżów Sudecki Kamienna Góra Lubań Marciszów Mysłakowice Olszyna Osiecznica Platerówka Podgórzyn Siekierczyn Stara Kamienica Sulików Zgorzelec

0 5 10 15 20 25

28 Rozdział 2

Warunki opieki nad dziećmi w przedszkolach istniejących w poszczególnych gminach są wyraźnie zróżnicowane. Mimo, iż przeciętnie w regionie na 100 miejsc w przedszkolach pny- pada 98,9 dzieci, to w niektórych gminach wskaźnik ten przekracza liczbę miejsc. Dotyczy to zwłaszcza gmin:

- Lwówek Śląski - 132,4 dzieci na 100 miejsc, - Kowary - 132,0 dzieci na 100 miejsc, - Świeradów Zdrój - 127,7 dzieci na 100 miejsc - Kamienna Góra (M) -117,4 dzieci na 100 miejsc, - Zgorzelec (M) -109,2 dzieci na 100 miejsc.

Niewykorzystane miejsca w przedszkolach istnieją zaś w większości gmin wiejskich. Naj­

mniejszy wskaźnik wykorzystania miejsc w przedszkolach mają gminy:

- Mirsk - 79,5,

- Wojcieszów - 77,6, - Bolków - 77,1, - Podgórzyn - 73,8, - Siekierczyn - 66,3, -Węgliniec -61,6.

W pięciu gminach wiejskich (Bolesławiec, Platerówka, Lubań i Zgorzelec oraz Marciszów) brak jest przedszkoli.

Jakość opieki przedszkolnej zależy również od liczebności poszczególnych oddziałów (grup). Przeciętny oddział przedszkolny w województwie składa się z 23,8 dzieci.

Najbardziej liczne są oddziały w gminach: Zgorzelec (M) - 27,6 dzieci, Zawidów - 27,3 dzieci i Bolesławiec (M) 27,0 dzieci. Najmniej liczne oddziały przedszkolne mają gminy: Pod­

górzyn -15,2, Węgliniec -17,4, i Siekierczyn -17,7 oraz Mirsk - 17,8 dzieci.

Zróżnicowana jest również liczba uczniów w oddziałach (klasach) szkół podstawowych.

Przeciętny oddział szkolny w województwie liczy 22,3 uczniów, lecz w niektórych gminach jego liczebność przekracza 24 uczniów (najwięcej w Bolesławcu (M) - 26,3 i Lubaniu - 26,3).

Najmniej liczne są oddziały szkolne w gminach wiejskich, zwłaszcza w gminie Platerówka (14,0), Zgorzelec (W) - 16,0 i Kamienna Góra (W) - 16,1.

W niektórych gminach i szkołach proces dydaktyczno-wychowawczy musi być realizowany w systemie dwu-, a nawet trzyzmianowym. Wskaźnik zmianowości nauczania rozumiany jako

warunki bytu mieszkańców gmin 29

Z drugiej strony utrzymuje się, zwłaszcza w gminach wiejskich, nadwyżka pomieszczeń do nauczania nad liczbą oddziałów. W gminie Mysłakowice wskaźnik zmianowości nauczania wynosi jedynie 0,7, w dziewięciu kolejnych gminach jego wartość osiąga poziom 0,8.

Efektywność nauczania określa także relacja liczby uczniów i nauczycieli. Na każdego peł- nozatrudnionego nauczyciela w szkołach podstawowych województwa przypada przeciętnie 16,9 ucznia. W gminie Zgorzelec (M) wskaźnik ten wynosi jednak 21,1 ucznia, w Zawidowie - 20,4. Z drugiej strony w dwunastu gminach wartość tego wskaźnika jest niższa niż 15. Naj­

mniejsza liczba uczniów przypada na jednego nauczyciela w gminie Podgórzyn - 11,7. Warunki nauczania dzieci w poszczególnych gminach województwa są zatem wyraźnie zróżnicowane.

Bezpośrednim skutkiem istniejącej nierównomiemości rozmieszczenia podstawowych pla­

cówek kulturalnych w przestrzeni województwa jest zróżnicowana dostępność ich usług. Staty­

stycznie uchwytnymi elementami są: dostępność placówek bibliotecznych i ich księgozbiorów oraz dostępność kin stałych. Informacje w tym zakresie ujmuje tabl. 7.

Na 1000 mieszkańców województwa przypada 4305 woluminów w bibliotekach. W dwóch gminach wiejskich ich liczba przewyższa 10 tysięcy (Platerówka - 12,2 tys., Janowice Wielkie - 10,4). Najmniejszy poziom zasobów bibliotecznych ma gmina Lubawka (1662 woluminy na 1000 mieszkańców), w trzech gminach Bolesławiec (M), Kowary, Zgorzelec (M) wskaźnik ten nie przekracza 3 tysięcy.

Znacznie mniejsze zróżnicowanie przestrzenne dotyczy natomiast czytelnictwa. Liczba czy­

telników bibliotek publicznych waha się w województwie od 106,2 (Leśna) do 470,3 (Marciszów) na tysiąc ludności. Przeciętna liczba czytelników na tysiąc ludności wynosi 223,6.

W dużym stopniu zróżnicowany jest poziom dostępności miejsc w kinach stałych. Jedynie 12 gmin, spośród 40, posiada kina stałe. Przeciętnie w skali województwa liczba miejsc na wi­

downi kin stałych wynosi 10,6 na tysiąc mieszkańców. Największą dostępnością tego rodzaju Usług placówek kultury, z uwagi na ruch turystyczny, charakteryzują się gminy turystyczne:

Karpacz (57,5 miejsc na 1000 mieszkańców) i Szklarska Poręba (52,4). Dostępność usług kino­

wych zmniejsza się od wielu już lat i wiąże się z pewnością z upowszechnieniem odbioru pro­

gramów telewizji satelitarnej i projekcji video.

Dostępność usług infrastruktury ochrony zdrowia - to element o szczególnym znaczeniu dla Warunków bytu mieszkańców gmin, zwłaszcza, że z usług tych korzysta także ludność czasowo Przebywająca w województwie.

30 Rozdział 2

acji w tym zakresie w gminach województwa jeleniogórskiego w 1996 roku przedstawiono w tabl.8.

Przeciętna przychodnia rejonowa (łącznie z ośrodkiem zdrowia) sprawuje opiekę nad 6,2 tys.

ludności. W miastach, zwłaszcza większych, placówki tego typu obsługują znacznie większą liczbę ludności (Kamienna Góra - 23,5 tys., Jelenia Góra - 15,6 tys., Bolesławiec - 14,8 tys., Kowary - 12,9 tys.). Wynika to z faktu, że miejskie przychodnie rejonowe dysponują znacznie większym, niż placówki wiejskie, zestawem ilościowym i rodzajowym poradni ogólnych i spe­

cjalistycznych, a ponadto sprzętu i personelu.

Dostępność personelu służby zdrowia w poszczególnych gminach regionu jest także znacz­

nie zróżnicowana. Najbardziej korzystna sytuacja w tym zakresie występuje w gminach miej­

skich (poza Zawidowem, Wojcieszowem i Piechowicami), gdzie najczęściej zlokalizowane są placówki ochrony zdrowia o ponadlokalnym zasięgu obsługi. Z drugiej strony, w wielu gminach (głównie wiejskich) odczuwany jest dotkliwy niedobór, a nawet brak personelu lekarskiego i dentystów. Usług stomatologicznych nie świadczą placówki w gminach wiejskich Janowice Wielkie i Platerówka. Ważnym elementem kompleksowej oceny warunków bytowych ludności gmin w zakresie opieki zdrowotnej jest również dostępność usług placówek aptecznych W 1996 roku każda placówka tego typu obsługiwała przeciętnie 6,5 tysiąca ludności. Zróżnico­

wanie przestrzenne także w tym przypadku jest znaczne. W 6 gminach wiejskich placówki ap­

teczne nie istnieją, w 4 gminach obsługują one ponad 10 tys. ludności. Do grupy tych gmin należą zwłaszcza:

- Bolesławiec (W) -14,8 tys. mieszkańców na 1 placówkę, - Leśna i Gryfów Śląski - po 11,1 tys. mieszkańców na 1 placówkę.

Relatywnie najkorzystniejsza sytuacja występuje w gminach:

- Karpacz - 2,8 tys. mieszkańców na 1 placówkę,

- Wojcieszów i Janowice Wielkie - po 4,2 tys. mieszkańców na 1 placówkę,

Ogólny obraz warunków bytowych ludności poszczególnych gmin województwa jeleniogór­

skiego jest splotem poddanych analizie elementów. Podkreślić jednak należy, iż ukazują onć przede wszystkim warunki stworzone przez szeroko rozumianą infrastrukturę osadniczą.

WARUNKI BYTU MIESZKAŃCÓW GMIN 31

Tabl. 7. Dostępność usług placówek kultury w 1996 r.

Stan w dniu 31 XII bibliotek w woluminach

Czytelnicy bibliotek publicznych

Miejsca na widowni

kin stałych na 1000 ludności

WOJEWÓDZTWO 3,5 4305 223,6 10,6

GMINY MIEJSKIE

Bolesławiec ^{0,5 2422 246,5 16,7}

Jelenia Góra 1,5 3652 293,2 13,1

Kamienna Góra 1,7 3511 300,4 14,5

Karpacz ^{9,0 8840 401,7 57,5}

Kowary 1,6 2557 276,9 22,6

Lubań 2,0 4269 251,8 18,8

Piechowice 1,3 3259 113,4

-Szklarska Poręba 1,2 4335 189,9 52,4

Świeradów Zdrój 8,1 4872 154,0

-Wojcieszów 2,4 5642 191,8

-Zawidów 2,1 3550 141,7

-Zgorzelec ^{0,8 2878 159,9 11,2}

GMINY MIEJSKO-WIEJSKIE

Bogatynia 3,4 4416 234,8 16,0

Bolków 3,4 4165 123,4 30,2

Gryfów Śląski 3,6 4550 208,3

Leśna ^{4,5 4079 106,2 25,2}

Lubawka 1,6 1662 144,0

-Lubomierz 6,1 5218 153,5

-Lwówek Śląski 7,7 5778 214,6 14,9

Mirsk ^{6,3 6191 215,1}

-Nowogrodziec 3,4 4409 183,2

-Pieńsk 4,1 4388 243,9

-Świerzawa ^{8,5 6186 208,0}

-Węgliniec 5,3 6026 171,2

-Wleń 7,9 5965 228,8

-GMINY WIEJSKIE

Bolesławiec 5,4 4549 151,6

-Janowice Wielkie 9,5 10403 304,0

-Jeżów Sudecki 8,6 6340 192,8

-Kamienna Góra 7,0 4279 211,8

-Lubań ^{4,7 4826 165,0}

-Marciszów ^{9,9 7210 470,3.}

-Mysłakowice ^{4,9 6345 199,7}

-Olszyna 2,8 4832 177,1

-Osiecznica ^{8,6 6080 250,8}

-Platerówka ^{11,3 12212 312,3}

Podgórzyn ^{6,2 5705 171,4}

-Siekierczyn ^{4,3 5955 192,0}

-Stara Kamienica ^{7,5 6397 140,0}

-Sulików ^{15,0 3781 148,4}

-Zgorzelec ^{7,8 6780 129,5}

-Gminy według księgozbioru bibliotek publicznych na 1000 ludności w woluminach

Jelenia Góra Bolesławiec Kamienna Góra Karpacz Kowary Lubań Piechowice Szklarska Poręba Świeradów Zdrój Wojcieszów Zawidów Zgorzelec

Bogatynia Bolków Gryfów Śląski Leśna Lubawka Lubomierz Lwówek Śląski Mirsk Nowogrodziec Pieńsk Świerzawa Węgliniec Wleń

Bolesławiec Janowice Wlk.

Jeżów Sudecki

Jeżów Sudecki

W dokumencie Stan gmin województwa jeleniogórskiego w 1996 roku (Stron 16-36)