Warunki hydrogeologiczne

Występowanie wód podziemnych uzależnione jest przede wszystkim od budowy geologicznej i od własności filtracyjnych utworów poszczególnych warstw.

Biorąc pod uwagę podział Polski na jednostki hydrogeologiczne, analizowany obszar położony jest w Regionie Mogileńskim. Zbudowany jest on z kompleksu kredowo-neogeńsko-paleogeńsko-czwartorzedowego, w którym główny poziom wodonośny w omawianym regionie występuje w utworach kredy (w marglach, wapieniach i niekiedy w piaskowcach) lub w utworach czwartorzędu. Wodonośne utwory paleogenu i neogenu mają tu mniejsze znaczenie, niekiedy ujmowane są połączone wody z warstw paleogenu, neogenu i kredy. Wydajność ujęć kredowych kształtuje się w granicach 6-72 m³/h, rzędna zwierciadła wody kształtuje się w granicach 93-95 m n.p.m.

Uwzględniając warunki udostępnienia i odwadniania złoża „Tomisławice” do charakterystyki reżimu hydrogeologicznego wydzielono następujące poziomy wodonośne:

 nadkładowy,  podwęglowo-kredowy.

Wydzia

ł Górnictwa

i Geoin

żynierii

AGH

Nadkładowy poziom wodonośny występuje głównie w obrębie przepuszczalnych utworów czwartorzędu i sporadycznie neogenu, zalegających nad pokładem węgla brunatnego, a poza granicami złoża głównie w utworach piaszczystych czwartorzędu.

Przepuszczalne utwory czwartorzędu występują najczęściej w formie ciągłej warstwy różnoziarnistych piasków zalegających od powierzchni do stropu glin zwałowych. Niekiedy warstwa ta przykryta jest kilkumetrowymi płatami holoceńskich mułków lub glin piaszczystych.

Litologicznie, czwartorzędowe utwory wodonośne poziomu nadkładowego reprezentowane są przez piaski rzeczne terasów zalewowych, piaski wodnolodowcowe, kwarcowo-skaleniowe, a pod względem uziarnienia występują prawie wszystkie frakcje, ale zdecydowanie przeważają piaski drobnoziarniste, rzadziej średnioziarniste. Niekiedy występują także piaski różnoziarniste i pospółki.

Utwory czwartorzędowe, decydujące ze względu na swoją miąższość i rozprzestrzenienie o charakterze poziomu nadkładowego, wykazują niezbyt duże zróżnicowane i dobre warunki filtracji, sprzyjające szybkiemu odwodnieniu nadkładu złoża.

Pierwsza warstwa wodonośna występuje na znacznej części dokumentowanego obszaru, bezpośrednio od powierzchni terenu W jej spągu zalegają gliny zwałowe, mułki i iły. Miejscami warstwa ta izolowana jest od powierzchni utworami nieprzepuszczalnymi. Zwierciadło wody horyzontu przypowierzchniowego ma na przeważającym obszarze charakter swobodny i występuje na rzędnych od 96 do 101 m n.p.m. w północnej części złoża i tu spływ wód podziemnych odbywa się w kierunku NE. Generalny kierunek spływu wód podziemnych pierwszej warstwy wodonośnej jest zgodny z kierunkiem spływu wód powierzchniowych, stąd w części południowej dokumentowanego obszaru spływ wód odbywa się w kierunku SW ku dolinie Noteci.

Głębokość występowania pierwszego zwierciadła wody, zależna od morfologii i warunków geologicznych, jest na omawianym terenie bardzo zróżnicowana i wynosi od 1,22 (we wsi Zielonka) do ponad 9 m (Słomkowo).

Natomiast podwęglowo-kredowy poziom wodonośny nie ma praktycznie żadnego znaczenia na lokalizację zwałowiska stąd też nie został on w pracy szczegółowo opisany.

Wydzia

ł Górnictwa

i Geoin

żynierii

6.5.1. Kontakty hydrauliczne

Z budowy geologicznej analizowanego obszaru wynika, że istnieją tutaj korzystne warunki do powstawania połączeń hydraulicznych. Większość warstw wodonośnych poziomu nadkładowego oraz praktycznie cały poziom podwęglowy zachowują ciągłość, łącząc się ze sobą w rejonach wymyć i wyklinowań utworów izolujących (tj. mułków, iłów i węgla brunatnego). Ponadto bezpośrednie zaleganie poza granicami złoża węgla brunatnego utworów przepuszczalnych czwartorzędu na piaskach serii podwęglowej lub kredzie oraz słaba, bądź brak izolacji poziomu podwęglowego i kredowego sprzyja wymianie tych wód. O bezpośrednich kontaktach świadczą podobne rzędne stabilizacji tych wód oraz nie wykazujący różnic ich skład fizyko-chemiczny.

6.5.2. Jakość wód podziemnych

Omawiane wody charakteryzują się na ogół dobrą jakością, w kilku przypadkach stwierdzono w nich ponadnormatywne ilości żelaza i manganu. Odznaczają się na ogół słabo zasadowym odczynem pH od 7,2 do 7,9 i znaczną twardością 18n - 23n. Mineralizacja wód waha się w granicach 230 - 700 mg/l, a w większości przypadków wynosi 470 mg/l. Obecność podwyższonej zawartości azotanów w wodach, zwłaszcza czwartorzędowych, wiązać należy ze stosowaniem nawozów sztucznych na wybitnie rolniczych terenach, w obrębie których prowadzone były badania. Natomiast również wysoka zawartość azotanów w wodach poziomu kredowego świadczy o istniejących kontaktach hydraulicznych między wodami występujących w tym rejonie poziomów wodonośnych.

6.6. Klimat akustyczny

Klimat akustyczny zależy od zagospodarowania i użytkowania obszaru. Rozpatrywany obszar użytkowany jest przede wszystkim rolniczo oraz leśnie.

Brak przemysłu powoduje, że poziom tła hałasowego kształtowany jest głównie przez maszyny rolnicze oraz środki transportowe (tj. samochody i kolej). Hałas od środków transportu drogowego i kolejowego jest bezpośrednio związany z przebiegiem tras kolei i dróg.

Wydzia

ł Górnictwa

i Geoin

żynierii

AGH

Emitowany hałas przez pracujące maszyny rolnicze powoduje, że okresowo poziom hałasu na rozpatrywanych terenach zmienia się od wartości 35 ÷ 40 dB(A) do około 65 ÷70 dB(A).

W rejonach z zasadniczym udziałem hałasów ze środków transportowych poziom tła zawiera się przedziale od 45 dB(A) do około 65 dB(A).

6.7. Aktualny stopień zanieczyszczenia powietrza

Omawiany obszar pozbawiony jest przemysłu. Występujące na nim niewielkie obiekty jak np. piekarnie, punkty usługowe, a także paleniska domowe mają stosunkowo niewielki wpływ na zanieczyszczenie powietrza.

Według danych uzyskanych w Wielkopolskim Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Poznaniu Delegatura w Koninie stan zanieczyszczenia powietrza dla rozpatrywanego rejonu kształtuje się na niewielkim poziomie.

Dopuszczalne wielkości stężeń zanieczyszczeń nie są przekroczone w tle.

6.8. Charakterystyka gleb

W granicach terenu, rozpatrywanego pod optymalną lokalizację zwałowiska zewnętrznego, ochronie podlegają gleby najwyższej jakości przydatne dla produkcji rolniczej tj.: klas III i IV oraz łąki na glebach pochodzenia organicznego.

Grunty o najwyższej jakości dla produkcji rolnej zajmują znaczną część gminy Wierzbinek i rozprzestrzeniają się na omawianym terenie od Wierzbinka po Kryszkowice w jego zachodniej i północnej części. Znaczne połacie tego terenu zajęte są przez gleby wysokiej III klasy bonitacyjnej zaliczane do kompleksów: pszenno-dobrego, sporadycznie do bardzo dobrego lub pszenno-żytniego wytwarzanych z piasków gliniastych. Są to przeważnie gleby płowe i brunatne, a w obniżeniach terenu i w sąsiedztwie cieków powierzchniowych również czarne ziemie właściwe. Łączna powierzchnia gruntów klasy IIIb pochodzenia organicznego na rozpatrywanym terenie wynosi 122,1 ha.

Wydzia

ł Górnictwa

i Geoin

żynierii

zostały wytworzone na ogół na podłożu gliniastym, często podścielonym piaskami, dominują więc tutaj czarne ziemie właściwe i zdegradowane, rzadziej gleby płowe. Gleby kompleksu pszennego dobrego największe powierzchnie zajmują w okolicach Wierzbinka, Boguszyc i Kryszkowic. Łąki na gruntach pochodzenia organicznego zajmują tutaj powierzchnię 238,4 ha.

Rozległe powierzchnie na obszarze Równiny Sompoleńskiej i Ignacewskiej (południowa część omawianego rejonu) zdominowane są jednak przez słabe gleby żytnie w przewadze klasy V i VI. Są one wytworzone na piaskach i żwirach. Duże powierzchnie zajmują tutaj gleby rolniczo nieprzydatne. W obniżeniach terenu, dolnych partiach zboczy, niskich tarasach, oraz w dnach dolin pojawiają się czarne ziemie zdegradowane, niekiedy właściwe lub gleby mineralno-murszowate i murszowate klas IVb i V o różnym składzie mechanicznym zaliczane do kompleksu zbożowo-pastewnego słabego. W dnach rynien, większych dolin i zagłębień terenowych występują trwałe użytki zielone, na ogół średnie i słabe, wytworzone na glebach torfowych, bardzo często o pełnym profilu glebowym. W mniejszych dolinach są bardziej zróżnicowane, wykształcone w postaci gleb mineralno-murszowatych i mineralno-murszowatych, torfowo-mułowych i innych.

Grubość warstwy gleby na podstawie badań waha się od 0,3 do 0,7 m. Są to gleby reprezentowane przez gliny lekkie, spiaszczone słabo lub silnie, czasami pylaste oraz lekkie piaski gliniaste, słabo gliniaste lub pylaste.

6.9. Charakterystyka terenów leśnych

W omawianym obszarze dużą część powierzchni pokrywają także kompleksy leśne. Są to głównie lasy gospodarcze. Łącznie powierzchnia lasów wynosi 698,1 ha. Część z nich zaliczona jest do lasów ochronnych. W strukturze użytkowania dominują lasy państwowe Nadleśnictwa Konin.

Największym kompleksem leśnym na omawianym terenie jest las w okolicach miejscowości Synogać, na południowy wschód od Wierzbinka. Cechuje go mozaika typów siedliskowych. Występuje tutaj bór mieszany świeży, bór mieszany wilgotny oraz znaczne połacie olsu. W składzie gatunkowym dominuje sosna z domieszką brzozy i dębu, a w piętrze dolnym dąb czerwony i klon. W runie boru świeżego występuje pokrywa mszysta lub ściółkowa, rokiet gałązkowy i błyszczący oraz trawy. W podszycie znajduje się dąb, dąb czerwony, czeremcha i jarzębina. W pozostałych obszarach leśnych przeważa

Wydzia

ł Górnictwa

i Geoin

żynierii

monokultura sosnowa, wieku I i II klasy. Są to przeważnie zalesienia typu borów świeżych. Powierzchnia wymienionych wyżej lasów wynosi 562,4 ha.

Natomiast lasy ochronne na tym terenie zajmują 135,7 ha. Są to głównie lasy wodochronne, które położone są w rejonie miejscowości: Wierzbinek, Synogać i Józefów. Niektóre z nich stanowią drzewostany uszkodzone na skutek działalności przemysłu. Są to olsy i lasy łęgowe związane z obniżeniami terenu lub lasy grądowe z domieszką sosny. Reprezentują głównie siedliska lasu mieszanego świeżego i wilgotnego, boru mieszanego świeżego, boru świeżego i boru mieszanego wilgotnego oraz olsu.