Przedszkola integracyjne i/lub z oddziałami integracyjnymi
Materiał badawczy wizytatorzy prowadzący ewaluację przedszkoli integracyjnych uzyskali z zastosowaniem różnych technik i metod badawczych oraz od różnych podmiotów (tab. 3).
Umożliwiło to sporządzenie raportów ewaluacji zewnętrznych służących do prowadzenia interpretacyjnej analizy jakościowej.
Respondenci Zastosowane narzędzie badawcze Ilość
przeprowadzonych badań Dyrektorzy indywidualny wywiad pogłębiony i
ankieta elektroniczna 6
Nauczyciele
ankieta elektroniczna "Szkoła w której pracuję" i wywiad grupowy
zogniskowany
68 Pracownicy niepedagogiczni wywiad grupowy zogniskowany 8
Uczniowie wywiad grupowy i ankieta 60
Rodzice wywiad i ankieta audytoryjna 356
Partnerzy wywiad grupowy zogniskowany 12
Tab. 3. Zestawienie ilości przebadanych osób oraz stosowanych narzędzi badawczych w przedszkolach integracyjnych i/lub z oddziałami integracyjnymi
Dodatkowo dane dla sporządzenie raportów wizytatorzy uzyskali w wyniku prowadzonych obserwacji zajęć oraz analizy dokumentacji w placówkach.
93 Informacje na temat specyfiki rozwojowej dzieci objętych przedszkolnym systemem integracyjnym
W raportach ewaluacyjnych podstawowym problemem jest brak informacji na temat podmiotów oddziaływań edukacyjnych, ich specyfiki funkcjonowania oraz zdefiniowania ich potrzeb. Z jednej strony owa „anonimowość” jest zgodna z założeniami strategii inkluzji w edukacji, z drugiej, utrudnia, a wręcz uniemożliwia prowadzenie rzetelniej i trafnej diagnozy adekwatności podejmowanych działań edukacyjnych w placówce do potrzeb imożliwości indywidualnie dyktowanych charakterem niepełnosprawności/deficytu jednostki.
Taki stan rzeczy może również wpływać na możliwość rozpoznawania potrzeb podmiotów, co w efekcie nie daje również możliwości stwierdzenia, czy podejmowana aktywność rewalidacyjno – rehabilitacyjna prowadzona jest w sposób prawidłowy na poziomie analizy interpretacyjnej ewaluacji.
Przygotowanie i doskonalenie warsztatu nauczycieli w zakresie wsparcia rozwoju dzieci z trudnościami rozwojowymi
Integracyjne placówki przedszkolne zatrudniają personel w zgodzie z wymogami, a przede wszystkim własnymi potrzebami. Palcówki mogą liczyć na specjalistyczne wsparcie logopedyczne, terapeutyczne oraz medyczne i psychologiczne (szczególnie kiedy nie zatrudniają wyspecjalizowanego pracownika), pochodzące głównie z poradni psychologiczno – pedagogicznych. Nie są zaspokajane wszystkie potrzeby kadrowe, jednak zatrudniania pedagodzy wykazują chęć pogłębiania i poszerzania wiedzy i umiejętności w miarę generowanych potrzeb.
Nauczyciele zdobywają dodatkowe kwalifikacje podczas udziału w licznych studiach podyplomowych oraz kursach i szkoleniach, gdzie największy nacisk kładzie się pogłębianie i poszerzanie wiedzy, umiejętności i kompetencji z zakresu oddziaływań rewalidacyjnych oraz wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, co w efekcie ma się przyczynić do efektywniejszej pracy i wypracowania skuteczniejszych strategii rozwiązywania problemów rehabilitacji i rewalidacji dzieci z trudnościami rozwojowymi. Personel podlega systematycznym szkoleniom, zgodnie z istniejącymi, aktualnymi potrzebami i w oparciu o najnowsze trendy w pedagogice.
Infrastruktura materialna
94 Większość placówek zajmuje osobne budynki, jednak niepokojącym wydaje się być trend organizowania także oddziałów w przypadkowych lokalach (takich jak mieszkania w blokach, pomieszczeniach przy innej placówce). Może to wpływać na charakter współpracy wewnętrznej ale tez zewnętrznej - zaburzać jej spójność, ograniczać możliwość jej monitorowania jak również negatywnie wpływać na proces integracji podopiecznych i współpracy zespołów kształceniowych.
Zwraca się również uwagę na ciasnotę pomieszczeń oraz w wielu przypadkach funkcjonalną, lecz starą infrastrukturę sanitarną. Nie wszystkie placówki posiadają własne place zabaw czy ogrody, jednak te, które mogą korzystać z takiego zaplecza, równocześnie mogą pochwalić się ich dobrym - odpowiednim wyposażeniem.
Wyposażenie placówek w raportach przedstawione jest na wysokim poziomie, często wykorzystywane są nowoczesne technologie wspomagające procesy rewalidacyjne takie jak tablice interaktywne, oprogramowanie komputerowe, specjalistyczne sprzęty np. zajęć dydaktycznych czy ruchowych. Organizuje się specjalistyczne gabinety z przeznaczeniem do zajęć rewalidacyjnych, logopedycznych. W placówkach funkcjonują kąciki tematyczne i pracownie.
Kontekście dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi zwraca uwagę fakt, iż ewaluatorzy nie zawarli w raportach najistotniejszych informacji: na temat przystosowania infrastruktury placówek do specyfiki zaburzeń funkcjonalnych uczniów i adekwatności wyposażenia placówki w pomoce do charakteru niepełnosprawności dziecka.
Prowadzenie zajęć z zakresu edukacji, rewalidacji indywidualnej oraz wsparcia rozwoju Zaznacza się, iż wiele dzieci trafiających do placówek nie ma formalnie zdiagnozowanych problemów rozwojowych. Rodzice niechętnie rozmawiają o problemach dziecka, nie podejmują także działań diagnostycznych i rewalidacyjnych. Co 3-4 (wg kilku raportów) dziecko ma stwierdzone (nieformalnie) deficyty rozwojowe i wymaga wsparcia. Pomimo braku orzeczeń wszystkie dzieci przejawiające zahamowania, zaburzenia, deficyty obejmuje się adekwatnymi działaniami wspierającymi rozwój i/lub naprawczymi „Na podstawie analizy pozyskanych informacji z wywiadów i ankiet można stwierdzić, iż rozpoznawanie możliwości psychofizycznych i potrzeb rozwojowych dzieci w tym dzieci z niepełnosprawnością ma charakter spójny i odznacza się powszechnością”.
Dzieci objęte są wielospecjalistyczną opieką. Zapewnia się współpracę logopedów, terapeutów, pedagogów, a wartym uwagi i podkreślenia zgodności z ogólnoświatowymi
95 trendami i działaniami na rzecz rzetelnej i trafnej diagnozy oraz udzielania adekwatnego i maksymalnego wsparcia, są funkcjonujące w niektórych placówkach zespoły diagnostyczno – rewalidacyjne.
Praca skupiona jest, w zależności od potrzeb, na sferach: emocjonalnej, poznawczej (uwaga, pamięć, myślenie, język, kontrola poznawcza oraz funkcje wykonawcze, ekspresja, koordynacja, percepcja oraz procesy poznawcze złożone takie jak:
- formułowanie sądów - abstrahowanie
- wykonywanie obliczeń i operacji (np. matematycznych) - podejmowanie decyzji
- tworzenie pojęć
- organizowanie i planowanie - rozwiązywanie problemów,
motorycznej (mała i duża motoryka oraz motoryka artykulacyjna) oraz sferze środowiskowo – społecznej.
W procesie edukacji wykorzystywane zróżnicowane metody pracy z dzieckiem, które, jak wynika z relacji ewaluatorów, stosowane są zgodnie z zasadą indywidualizacji i dostosowania do potrzeb podopiecznych. W pracy stosuje się następujące metody lub ich elementy:
- Metoda Carla Orffa
- Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborn, - Metoda Kinezjologii Edukacyjnej Paula Dennisona, - Metoda Opowieści Ruchowej Józef Gotfryda Thulina
- metody i techniki relaksacyjne / wyciszające, w tym np. Edmunda Jacobsona - Metoda Doświadczeń i Stosowania Pytań Uniwersytetu Dzieci
- Metoda Dobrego Startu w opracowaniu Marty Bogdanowicz - techniki freinetowskie
- Metoda Symultaniczno – Sekwencyjna Jagody Cieszynskiej
- inne metody pracy z wykorzystaniem technik pozwalających w głównej mierze na bezpośrednie poznawanie rzeczywistości oraz praktyczne wykorzystanie wiedzy i umiejętności.
Projektowanie i prowadzone są indywidualne programy rewalidacyjne uwzględniające zajęcia z zakresu wsparcia terapii mowy, terapii integracji sensorycznej, zajęcia z gimnastyki korekcyjnej z uwzględnieniem specyfiki niepełnosprawności (wsparcie np. tyflo, oligo czy
96 surdopedagogiczne), zajęcia pobudzające rozwój oraz wspomagające procesy rozwojowe (np.
klanza, zajęcia plastyczne, muzyczne, taneczne, teatralne, biblioterapeutyczne).
Zapewniona jest możliwość uczestnictwa w zajęciach wspierających mocne strony podmiotów oraz ich zainteresowania. Prowadzi się oddziaływania mające na celu zwiększenie wiary we własne możliwości, samodzielności oraz podnoszące poziom motywacji. Stwarza się warunki do samorealizacji i zaspokajania potrzeb wyższego rzędu, w tym akceptacji. Czas trwania zajęć, dobór metody oraz poziomu trudności jest dostosowany do indywidualnych możliwości i potrzeb podmiotów. Działania podejmowane są zgodnie z najnowszą wiedzą pedagogiczną, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb jednostek. Dostosowywane są metody, formy i środki potrzebne w przebiegu oddziaływań edukacyjnych, użycie ich jest według ewaluatorów zasadne, adekwatne i skuteczne.
Monitorowane są postępy dzieci poprzez obserwacje, rozmowy i wywiady, analizę ich dokumentacji, wytworów, diagnozę z użyciem specjalistycznych narzędzi, wykrywane, definiowane problemy, a w konsekwencji wdrażane czynności naprawcze i/lub modyfikowane programy edukacyjne i terapeutyczne.
Działalność na rzecz integracji i/lub inkluzji
Działalność na rzecz integracji ze szczególnym uwzględnieniem środowiska lokalnego prowadzona jest systematycznie, z udziałem i zaangażowaniem środowisk lokalnych. Coraz śmielej też placówki korzystają ze zasobów środowiskowych zarówno materialnych jak i niematerialnych. Upowszechniają się inicjatywy o zasięgu lokalnym ale także włącza się placówki do projektów ogólnopolskich na rzecz wspierania osób niepełnosprawnych.
Placówki coraz częściej i chętniej biorą udział w ogólnopolskich programach mających także na celu niwelowanie nierówności społecznych, uczących empatii oraz wspierających rozwój emocjonalno – moralny (np. program „Budowanie dziecięcych systemów wartości”).
Coraz częściej placówki uczestniczą, a nawet inicjują akcje charytatywne środowiskowo - pomocowe, także skierowane do indywidualnych podmiotów np. akcja zbiórki pieniędzy z przeznaczeniem na zakup wózka inwalidzkiego dla konkretnego ucznia.
W przedszkolach wdrażane są programy profilaktyki i świadomości prozdrowotnej.
Pomimo inicjatyw, proces szerzenia integracji i/lub inkluzji ma charakter w głównej mierze wewnątrzprzedszkolny, a głównymi obszarami kooperacji bez podziałów są wspólna zabawa, nauka. Przedszkola dbają o dobre samopoczucie każdego dziecka, poprzez programy oparte o
97 wzajemny szacunek, współodpowiedzialność i zaufanie, szeroko pojętą pomoc. Otoczenie dzieci ze specjalnymi potrzebami w raportach określane jest często jako:
„życzliwe i pomocne”. Prowadzi się działania promujące poszanowanie i tolerancję. Promuje się umiejętności związane z niesieniem pomocy, oraz ”traktowania kolegów niepełnosprawnych jako partnerów. Wychowankowie w sposób naturalny uczą się tolerancji, wrażliwości, otwartości i serdeczności”.
Jednocześnie w żadnym z raportów nie zauważa się występowania na terenie przedszkola przemocy i zachowań dyskryminujących osoby niepełnosprawne, zatem placówki zaniechują prowadzenia działań stricte antydyskryminacyjnych, jednak podejmowane są wysiłki na rzecz prewencji i eliminowania ewentualnych niepożądanych zachowań oraz wzmacniania właściwych.
Współpraca z rodzicami
Zaznacza się pozytywny trend związany ze współpracą środowisk rodzinnych z placówką edukacyjną. Rodzice coraz częściej zabierają głos w sprawie funkcjonowania placówek, organizowania procesów edukacyjnych, badania adekwatności pracy do potrzeb dziecka oraz planowaniu działań naprawczych.
Rodzice w większości oceniają uzyskane wsparcie w kontekście potrzeb dziecka jako adekwatne, placówki zachęcają rodziców do podejmowania współpracy na rzecz rozwoju i edukacji, prowadzą akcje uświadamiające.
Nie odnaleziono w raportach informacji na temat poziomu zaangażowania rodziców w stricte proces integracji osób niepełnosprawnych, ale także rehabilitacji i partnerstwa dla prowadzenia programów rewalidacyjnych, także dostarczania informacji na temat dziecka, jego potrzeb oraz optymalnych warunków dla funkcjonowania.
Współpraca z instytucjami
Współpracę z poradniami można sklasyfikować na poziomie podstawowym. Świadczona jest opieka medyczna, pedagogiczna, socjalna, psychologiczna. Brak czynnego, realnego i codziennego zaangażowania podmiotów. Działalność w dużej mierze ma charakter interwencyjny i incydentalny. Nie przybiera postaci aktywnego i systematycznego uczestnictwa w życiu dzieci. W świadomości pedagogów istnieje jednak potrzeba wsparcia przez profesjonalistów, jednak nie jest wyartykułowane, jakiego wsparcia się oczekuje, ani czy to oferowane jest adekwatne i wystarczające. W raportach nie uwzględniono efektów
98 osiąganych w kontekście stosowania danego rodzaju wsparcia na procesy rehabilitacji i edukacji dzieci objętych integracyjnym systemem kształceniowym
Oferowane wsparcie w głównej mierze obejmuje:
- diagnostykę,
- poradnictwo i konsultacje, - prowadzenie terapii, - promocję edukacji,
- monitorowanie procesów rewalidacyjnych.
.
Przedszkola specjalne
Dokonując jakościowej analizy interpretacyjnej palcówek specjalnych na poziomie przedszkolnym, zwraca się szczególną uwagę na fakt, iż od początku prowadzenia ewaluacji zewnętrznych przez Krakowskie Kuratorium Oświaty, poddanych ocenie zostały zaledwie dwa przedszkola (ewaluacja problemowa – procesy i efekty). Dobór próby nie był celowy, zatem sama analiza interpretacyjna jak i wnioski nie powinny stanowić oglądu dla funkcjonowania wszystkich przedszkoli specjalnych. Stanowią zaledwie zasygnalizowanie poziomu, jakości i możliwości świadczenia usług edukacyjnych dla dzieci z niepełnosprawnością. Przedstawiony materiał ewaluacyjny jest jednak niezmiernie wartościowy i stanowi podstawę dla formułowania sądów dotyczących zasadności organizowania i utrzymywania placówek specjalnych, na co należy zwrócić szczególną uwagę w czasach, gdzie promowany jest model edukacji inkluzyjnej i integracyjnej, w którym często nie ma miejsca dla dziecka z głębszą niepełnosprawnością intelektualną czy złożonymi wadami rozwojowymi (w tym głębokimi zaburzeniami percepcyjnymi, psychicznymi, ruchowymi czy chorobami przewlekłymi towarzyszącymi wielowadziu), u których proces kształcenia przechylony zostaje na stronę świadczenia wsparcia w funkcjonowaniu, z uwzględnieniem kształtowania umiejętności (często) bazalnych czy pielęgnacji i opieki.
Warto również podkreślić, iż poziom spełnienia wszystkich wymagań zawartych w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7. października 2009r.
w prezentowanych przedszkolach został ocieniany na poziomie bardzo wysokim i/lub wysokim.
99 Materiał do sporządzenia raportów ewaluatorzy kuratoryjni uzyskali w wyniku prowadzenia badań z różnymi podmiotami pozostającymi w bezpośredniej kooperacji z placówką, z zastosowaniem odpowiednich metod, technik i narzędzi badawczych (tab.4.).
Respondenci Zastosowane narzędzie badawcze
Ilość
przeprowadzonych badań Dyrektor indywidualny wywiad pogłębiony i
ankieta elektroniczna 2
Nauczyciele
ankieta elektroniczna "Szkoła w której pracuję" i wywiad grupowy
zogniskowany
30
Pracownicy niepedagogiczni wywiad wywiad grupowy zogniskowany 2
Rodzice wywiad i ankieta audytoryjna 41
Partnerzy wywiad grupowy zogniskowany 2
Tab.4. Zestawienie ilości przebadanych osób oraz stosowanych narzędzi badawczych w przedszkolach specjalnych
W sporządzeniu końcowego raportu uwzględniono materiał pozyskany z obserwacji zajęć i szkoły oraz analizy dokumentacji. Ze względu na specyfikę funkcjonowania dziecka z niepełnosprawnością (tu intelektualną i sprzężoną) w badaniu nie brali udziału uczniowie.
Informacje na temat specyfiki rozwojowej dzieci w przedszkolu specjalnym
Raporty ewaluacyjne ukazują wysokoprofilowaną edukację w przedszkolach specjalnych, dyktowaną specyfiką niepełnosprawności (niepełnosprawność intelektualna, niepełnosprawności sprzężone (najczęściej) z dysfunkcjami o charakterze percepcyjnym i ruchowym). Pozwala to na sformułowanie potrzeb dzieci oraz wypracowanie indywidualnych strategii pomocowych. Zgodnie z wymaganiami kształcenia w placówkach specjalnych nauczanie odbywa się w kilkuosobowych, bardzo nielicznych grupach, jednorodnych pod względem niepełnosprawności, profili rozwojowych i poziomu funkcjonowania poznawczego, społecznego i/lub emocjonalnego. Nowo przyjmowane dzieci obejmowane są programami adaptacyjnymi, pozostałe terapią i nauczaniem indywidualnym i grupowym (w ramach socjalizacji i integracji).
Przygotowanie i doskonalenie warsztatu nauczycieli w zakresie wsparcia rozwoju dzieci niepełnosprawnych
100 Szkolnictwo specjalne zobligowane jest przyjęciem do pracy nauczycieli – pedagogów specjalnych o specjalizacji adekwatnej do potrzeb podmiotów kształconych w placówce.
Raporty wykazują nie tylko specjalistyczne przygotowanie, ale również bardzo wysoki poziom empatii oraz zaangażowania w organizowanie systemu kształcenia, rehabilitacji i szeroko pojętego wsparcia skoncentrowanego na niepełnosprawnym dziecku i jego rodzinie.
Pracownicy odbywają staże w innych placówkach specjalistycznych wzbogacając własny warsztat pracy o nowe wysokospecjalistyczne metody i techniki diagnostyczno – rewalidacyjne (np. terapia karmienia, trening widzenia, treningi komunikacji).
Pomimo bardzo wysokich kwalifikacji - kompetencji, wiedzy oraz umiejętności, wychowawcy dostrzegają sens oraz odczuwają potrzebę wsparcia dla swych oddziaływań opiekuńczo – wychowawczo – edukacyjnych przez innych specjalistów. Pedagodzy zgrupowani są w zespoły terapeutyczne, wymieniają wzajemnie sugestie, kreują indywidualne drogi edukacyjne dla każdego dziecka osobno. W codziennej pracy działają w parach oraz posiłkują się wsparciem tzw. pomocą nauczyciela. Poza pionem pedagogicznym placówki zatrudniają logopedów, psychologów, rehabilitantów, lekarzy (neurologów).
Ponadto placówki współpracują ze innymi specjalistami np. z zakresu animaloterapii (hipo- i dogoterapii) czy muzykoterapii oraz instruktorów sportu (pływania) również z pionu medycznego (ortodonta, neurolog).
Infrastruktura materialna
Przedszkola specjalne wyposażone są w nowoczesny sprzęt i aparaturę wspierającą (często nawet) umożliwiającą prowadzenie procesu terapii. Wykorzystywane są również zasoby środowiska lokalnego, współpracuje się także ze zlokalizowanymi w niedalekiej odległości, lepiej, bądź inaczej wyposażonymi placówkami.
Przedszkola dysponują specjalistycznymi gabinetami do prowadzenia różnorodnej terapii, w tym salami doświadczeń świata czy infrastrukturą do rehabilitacji ruchowej. Dysponują nowoczesnymi środkami dydaktycznymi, w tym komunikatorów gwarantującymi komunikację alternatywną i wspomagającą (AAC), specjalistycznymi programami komputerowej rewalidacji, systemów do terapii Biofeedback i innych.
Prowadzenie zajęć z zakresu edukacji, rewalidacji indywidualnej oraz wsparcia rozwoju Każde dziecko przyjęte do przedszkola poddawane jest wielospecjalistycznej pogłębionej diagnozie, obejmującej zarówno sam podmiot jak i jego otoczenie, ze
101 szczególnym uwzględnieniem funkcjonowania rodziny. Do prowadzenia diagnostyki wykorzystuje się zarówno narzędzia własne jak i gotowe strategie np. Monachijską Diagnostykę Rozwojową. Prowadzone są obserwacje dziecka, rozmowy z rodzicami, analiza dokumentacji oraz wytworów. Celem diagnozy jest wyłonienie hierarchii potrzeb dziecka.
Ogromny nacisk kładziony jest na współpracę i współdziałanie z rodzicami, podtrzymywanie relacji partnerskich oraz kształtowanie umiejętności prowadzenia przez nich terapii w domu rodzinnym, jako uzupełnienie i kontynuację działań rewalidacyjnych.
Następstwem wieloaspektowej diagnozy jest wypracowanie spójnego, służącego uzyskaniu maksymalnych korzyści rozwojowych u dziecka, indywidualnego programu rewalidacyjnego. Priorytetem dla oddziaływań jest usamodzielnienie dziecka, w następnej kolejności wdraża się działania służące jego uspołecznieniu i stricte rozwojowi poznawczemu.
Stosowane są metody rewalidacyjne (korekcyjne, kompensacyjne, usprawniające) dostosowane do specyfiki zaburzeń dziecka, jak również metody służące podniesieniu ogólnego poziomu funkcjonowania podmiotu - dynamizujące i wzmacniające.
Codzienna praca osadzona jest w strukturach Metody Ośrodków Pracy M. Grzegorzewskiej, a dodatkowo i uzupełniająco stosuje się różne metody i techniki t.j. poranny krąg, elementy metody W. Sherborn, metody Ch. M. Knillów, Integracji Sensorycznej, systemu motywacji Schoplera, terapii biofeedback, animaloterapii, technik logopedycznych. Wszystkie powyżej dostosowywane są do specyfiki zaburzeń i/lub niepełnosprawności. Wprowadza się także innowacyjne terapie np. terapeutyczne śniadanie czy tatoterapię, prowadzoną poprzez czynne uczestnictwo ojców w programach rewalidacyjnych opartych o program Ruchu Rozwijającego W. Sherborn.
Całokształt działalności jest monitorowany, wnioski wcielane w życie i doskonalone programy rewalidacyjne.
Działalność na rzecz integracji i/lub inkluzji
Pomimo braku bezpośrednich relacji dotyczących realizowania inicjatyw stricte integracyjnych/inkluzyjnych z raportów wynika, iż nadrzędnym celem, a jednocześnie uwieńczeniem pracy rehabilitacyjnej i sukcesem dla dziecka, rodzica i terapeuty jest możliwość pełnego, samodzielnego funkcjonowania społecznego. Niejednokrotnie wysiłek rewalidacyjny przekłada się na osiągnięcie wyższego celu - możliwości realizacji obowiązku edukacyjnego w szkołach integracyjnych i ogólnodostępnych.
102 Dzieci poznają rzeczywistość podczas bliskich i dalszych wycieczek, wyjścia do instytucji kulturowych. Wdrażaniu w realia życia służą inicjatywy partnerów społecznych, którzy służą pomocą udostępniając zasoby infrastrukturalne, dzięki czemu dziecko niepełnosprawne może uczestniczyć i wypełniać codzienne obowiązki (takie jak zakupy, wizyty w urzędach i in).
Współpraca z rodzicami
Pierwszym zadaniem przedszkola jest udzielenie wieloaspektowego wsparcia rodzinie, udzielania fachowych informacji na temat możliwości rozwojowych dzieci, kształtowania adekwatnych postaw. Owo wsparcie ma charakter zarówno duchowy, jaki i instrumentalny.
Angażowanie rodziców w życie szkoły, ale przede wszystkim w życie własnego dziecka to jeden z najważniejszych celów, jakie stawiają sobie placówki specjalne. W raportach odnajduje się informacje na temat ogromu pracy, jaką wkładają specjaliści w organizowanie współpracy z rodzicami dziecka niepełnosprawnego. Zakłada się bowiem czynny udział rodziców w procesie terapii: od diagnozy poprzez konstruowanie programów rewalidacyjnych oraz ich realizację. Nie zawsze proces przebiega bez zakłóceń, jednak dzięki podejmowanemu trudowi obserwuje się stale rosnący odsetek rodziców trwale, szczerze i głęboko zaangażowanych we współpracę i bycie częścią wielospecjalistycznego zespołu terapeutycznego. Stale dąży się do podnoszenia ich wiedzy oraz umiejętności i kompetencji poprzez organizowane w placówkach szkoleń praktycznych oraz terapii z udziałem ich samych , licząc na przeniesienie dobrych praktyk na grunt rewalidacji domowej.
Współpraca z instytucjami
Raporty nie skupiają uwagi na kwestiach współpracy z innymi jednostkami, odnajduje się jedynie nieliczne informacje na temat korzystania z dodatkowego wsparcia. W dużej mierze podyktowane jest to specyfiką funkcjonowania placówek, w których zatrudnia się wielospecjalistyczny zespół wysoko wykwalifikowanych pedagogów – terapeutów, poszukujących inspiracji dla prowadzenia nowoczesnych procesów rehabilitacyjnych, lecz deklaruje się także, iż placówki korzystają z zasobów innych poradni, a także z usług innych specjalistów.
Z uwagi na wymagania stawiane indywidualnymi potrzebami podmiotów, istnieje bardzo szeroki wachlarz ofert, z których część wymaga dodatkowych nakładów finansowych od rodziców. Terapia realizowana jest jednak na miejscu, co ułatwia organizowanie procesów rewalidacyjnych i nie wymaga dodatkowego nakładu czasu ze strony rodzica.
103 Szkoły podstawowe integracyjne i/lub z oddziałami integracyjnymi
Materiał do analiz pozyskano ze sporządzonych raportów kuratoryjnych, będących wynikiem badań na następującej grupie respondentów, z wykorzystaniem różnych technik badawczych (tab.5):
Respondenci Zastosowane narzędzie badawcze Ilość
przeprowadzonych badań
Dyrektor indywidualny wywiad pogłębiony i ankieta
elektroniczna 8
Nauczyciele ankieta elektroniczna "Szkoła w której
pracuję" i wywiad grupowy zogniskowany 338
Pracownicy niepedagogiczni wywiad grupowy zogniskowany 5
Uczniowie wywiad grupowy i ankieta 783
Rodzice wywiad i ankieta audytoryjna 629
Partnerzy wywiad grupowy zogniskowany 16
Obserwacja zajęć 22
Analiza dokumentacji 7
Tab.5. Zestawienie ilości przebadanych osób oraz stosowanych narzędzi badawczych w szkołach podstawowych integracyjnych i/lub z oddziałami integracyjnymi
Dodatkowo dane dla sporządzenie raportów wizytatorzy uzyskali w wyniku prowadzonych obserwacji zajęć oraz analizy dokumentacji w placówkach.
Informacje na temat specyfiki rozwojowej dzieci objętych szkolnym systemem integracyjnym
W analizowanych raportach ewaluacyjnych brakuje informacji na temat struktury organizacyjnej placówek integracyjnych, zasad funkcjonowania dzieci z trudnościami rozwojowymi, a przede wszystkim na temat ich liczebności i specyfiki deficytu – niepełnosprawności. Nie odnajduje się informacji na temat przygotowania pedagogów stricte do pracy z dzieckiem niepełnosprawnym. Raporty nie zawierają również informacji na temat charakteru respondentów, nie można zatem stwierdzić, czy w ocenie zostały wzięte pod uwagę opinie uczniów z trudnościami - objętych integracyjnym systemem kształcenia oraz ich rodziców.
Nie odnajduje się informacji na temat pozycji dziecka niepełnosprawnego w klasie, stosunku nauczycieli, kolegów. Istnieją szczątkowe informacje na temat diagnozowania możliwości