Województwo Lubelskie

ZNACZENIE DRÓG WOJEWÓDZKICH DLA STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO

Województwo lubelskie należy do wschodnich regionów kraju. Rola i warunki rozwoju dróg wojewódzkich na tych terenach są zupełnie różne w porównaniu do gęsto zaludnionych okręgów przemysłowych, metropolitarnych miejsc koncentracji ludności, obszarów lokalizowania przedsiębiorstw produkcyjnych, czy też regionów dobrze zagospodarowanych infrastrukturalnie. W województwie lubelskim rzadziej drogi wojewódzkie koncentrują się przestrzennie w miastach i miejscowościach, tak jak na przykład w Parczewie, Łęcznej⁵⁹ lub Żółkiewce. Często są to szlaki drogowe łączące ze sobą rozległe, jak na warunki polskie, regiony rolnicze o przeważającej produkcji roślinnej. Są wtedy najczęściej na tych terenach drogami o najwyższej klasie, bez istotnego uzupełnienia magistralnymi połączeniami rangi krajowej lub autostradowej⁶⁰. Generalnie, układ najważniejszych dróg wojewódzkich w regionie przybiera kształt szachownicowy o gęstości poniżej średniej krajowej. „Ramami”

tego układu są na północy przyszła A 2 (Paneuropejski Korytarz Transportowy Nr 2), na południu Roztocze z Lasami Janowskimi i Puszczą Solską oraz na wschodzie rokadowe, równoległe drogi wojewódzkie nadgranicza doliny Bugu i analogiczne połączenia wojewódzkie wzdłuż doliny Wisły na zachodzie. W sumie drogi wojewódzkie przejmują wszystkie funkcje infrastrukturalne w obsłudze życia społeczno-gospodarczego na znacznych obszarach województwa lubelskiego, a ich rozbudowa nabiera wyjątkowego znaczenia:

gospodarczego, społecznego, integrującego społecznie, akcelerującego tempo rozwoju, obronnego, turystyczno-poznawczego, kulturowego. Należy jednak w tym miejscu dodać, że budowa obwodnic Lublina, magistralnych połączeń autostradowych S 17 i S 19 oraz magistralnego połączenia S 12 z granicą Ukrainy, stworzy kościec magistralnych dróg autostradowych wzmacniający także istotnie regionalną, sieciową rolę dróg krajowych i wojewódzkich. Zgodnie zresztą ze strategicznymi koncepcjami rozwoju regionu⁶¹.

59 Włączając w to DK 82.

60 Takim obszarem jest przykładowo Wyżyna Lubelska na południe od Lublina.

61 Por. na przykład: Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 – 2020. Uchwała Nr XXXI/545/09 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dn. 27 kwietnia 2009 r.

76

Najogólniejszym, strategicznym celem wzmacniania infrastruktury drogowej województwa lubelskiego jest⁶²:

1. Lepsza obsługa sektora gospodarczego regionu, który jest słabszy od innych regionów Polski.

2. Zmiana struktury gospodarczej regionu, choć tu trzeba z całą mocą podkreślić lepsze, efektywniejsze wykorzystywania potencjału rolniczego Lubelszczyzny, a nie tylko rozbudowę przemysłu lub sieci usługowych w handlu i turystyce.

3. Wzmacnianie regionalnych funkcji metropolitarnych Lublina, które dyfuzyjnie obejmują wraz z rozbudową infrastruktury transportowej coraz rozleglejsze obszary ciążące do stolicy regionu.

4. Pełniejsze wykorzystanie potencjału turystycznego regionu.

5. Poprawa warunków lokalizowania inwestycji produkcyjnych i usługowych w jednostkach sieci osadniczej oraz przy granicy państwa i Unii Europejskiej.

6. Zwiększenie mobilności jeszcze ciągle zbyt często izolowanej przestrzennie ludności wiejskiej, co radykalnie zmienia społeczne warunki jej funkcjonowania i poziom jakości życia.

Realizacja powyższych celów wymaga w drogownictwie przede wszystkim: tworzenia wspomnianych autostradowych połączeń magistralnych, wzmacniania nośności nawierzchni dróg wojewódzkich i lokalnych⁶³, budowy obwodnic szeregu miast i miejscowości, rewitalizacji obsługi punktów (stacji) i tak niezwykle rzadkich połączeń kolejowych, zapewnienia sprawnej obsługi przejść granicznych.

62 Potwierdzenie w: Plan rozwoju sieci dróg wojewódzkich Województwa Lubelskiego na lata 2012 – 2020, ZDW, Lublin 2012, s. 23.

63 Rolnictwo Lubelszczyzny w ostatnich latach istotnie zmienia się jakościowo i wydajnościowo. Poprawia się struktura agrarna, rolnicy łączą się w stowarzyszenia producenckie, unowocześnieniu ulega park maszynowy gospodarstw rolnych, w gospodarstwach powstają instalacje składowo-magazynowe (silosy, suszarnie, olejarnie). Producenci muszą dysponować wystarczającą infrastrukturą drogową przy obsłudze pól.

Nieprzypadkowo ważnym komponentem infrastrukturalnej integracji dawnej NRD z Niemcami były programy rozbudowy i wzmacniania dróg lokalnych w nadgranicznych terenach rolniczych np. Brandenburgii, Meklemburgii, Anhalt, Turyngii. Największe wrażenie obecnie robią nie autostrady, lecz asfaltowe lub wyłożone kamieniem miedze między rozległymi polami, na które mogą wjeżdżać najcięższe kombajny i maszyny rolnicze.

Polscy rolnicy, a szczególnie na trudnej środowiskowo Wyżynie Lubelskiej, wiedzą ile kosztuje zorganizowanie prac polowych bez dobrych dróg dojazdowych. Problem ten jest zupełnie nierozpoznany, choć naukowcy zwracali nań uwagę. Por.: I. Fierla (red. nauk.), Geografia gospodarcza Polski, PWE, Warszawa 2004 lub D.

Niedziółka (red. nauk.), Zielona energia w Polsce, CeDeWu.pl, Warszawa 2012.

77

Dotychczasowa realizacja programów inwestycyjnych województwa lubelskiego w zakresie rozbudowy i modernizacji dróg wojewódzkich potwierdza strategiczne kierunki ich rozwoju⁶⁴. Należy tu wymienić przykłady rozbudowy następujących dróg wojewódzkich:

1. Niezwykle ważne odcinki dojazdowe: w zasadzie aglomeracyjna droga nr 822 Lublin – Port Lotniczy Świdnik, droga nr 809 stanowiąca dojazd do węzła „Jakubowice” w ciągu magistrali autostradowej S12, S17 i S19 lub prawie 11-kilometrowy dojazd nr 826 z ważnego turystycznie Nałęczowa w Markuszowie do S17.

2. Otwierająca region intensywnej produkcji rolniczej droga nr 835 Lublin-Wysokie-Biłgoraj-Sieniawa-Przeworsk-Kańczuga-Dynów-Grabownica Starzeńska. Inwestycja połączona z budową obwodnicy Frampola i dalszego połączenia z Biłgorajem.

3. Szerzej zakrojone prace przy drodze nr 808 Łuków – Serokomla – Kock mające duże znaczenie dla rozszerzenia oddziaływania przestrzennego magistrali autostradowej S 19. Do czasu jej powstania będzie to jedno z najważniejszych połączeń drogowych w rolniczym regionie.

4. Przebudowa drogi nr 806 Łuków – Międzyrzec Podlaski w miejscowości Jelnica ma analogiczne znaczenie przestrzenne do prac przy drodze nr 808.

5. Zbyt skromne prace przy ważnej drodze nr 844 Chełm-Hrubieszów-Witków-Dołhobyczów-granica państwa. Ważnym aspektem tej inwestycji jest udrożnienie obsługi granicy państwa z Ukrainą.

Powyższe przykłady wzmacniania dróg wojewódzkich wskazują na konieczność dopasowywania ich parametrów do szybko narastających potrzeb przewozowych w zasadzie, w całym, słabo wyposażonym infrastrukturalnie województwie. Na szczęście zaczynają one również odgrywać rolę sieciowego uzupełnienia dla magistralnych dróg autostradowych. Bez ich powstania (S19, A2) region będzie marginalizowany społecznie i gospodarczo⁶⁵.

64 Oś Priorytetowa V Transport, działanie 5.1 Regionalny Układ Transportowy RPO Województwa Lubelskiego w poprzedniej perspektywie finansowej UE oraz Oś Priorytetowa VIII Mobilność regionalna i ekologiczny transport w działaniu 8.1 Regionalny Układ Transportowy obecnej perspektywy finansowej.

65 Przy ciągłym braku pieniędzy na inwestycje niestety co jakiś czas wraca do łask teoria metropolizacji, zgodnie z którą należy budować drogi tam gdzie koncentrują się ludzie ze swoją zróżnicowaną aktywnością. Piszący te słowa są zdania, że nie można skazywać słabszych regionów na marginalizację z powodów infrastrukturalnych, gdyż stoi to w sprzeczności z zasadami zrównoważonego rozwoju przestrzennego kraju. Blokujący wyjazd Wisłostradą z Warszawy w Łomiankach na ostatniej, zaniedbanej „wylotówce” w Warszawskim Obszarze Metropolitarnym (WOM) powinni znaleźć inne argumenty niż niecelowość budowy S 19 na wschodzie Polski.

78

Dotychczasowe rozważania pozwalają sformułować podstawowe problemy rozwoju dróg wojewódzkich na Lubelszczyźnie w nadchodzących latach, w ramach ogólniejszej strategii rozwoju infrastruktury transportowej wschodniej Polski.

Pierwszym z nich jest systemowe, sieciowe wykorzystanie istniejących już inwestycji obwodnicowych w Lublinie. Ze strony wzmacniania dróg wojewódzkich potrzebne tu będzie podjęcie szeregu kroków inwestycyjnych. Przede wszystkim chodzi o zmianę parametrów technicznych dróg nr 830 z Lublina do Nałęczowa i dalej do Bochotnicy, Kazimierza Dolnego i Puław (nr 824) oraz drogi nr 747 i dalej nr 832 Lublin-Bełżyce-Poniatowa-Opole Lubelskie i dalej do nowego mostu na Wiśle w Kamieniu. Pierwsza z nich należy do najtrudniejszych dróg wojewódzkich w Polsce i zarazem do najniebezpieczniejszych pod względem śmiertelnej wypadkowości. Trasowana jest natomiast w niezwykle atrakcyjnym przyrodniczo terenem, który stał się rajem indywidualnych inwestorów, przede wszystkim z Lublina i Warszawy. Już z tego samego powodu ruch turystyczny, weekendowy na drodze między Kazimierzem Dolnym, Nałęczowem i Lublinem okresowo przekracza znacznie parametry techniczne tej drogi. Przybliżenie przestrzenne Lublina dzięki obwodnicy wschodniej i S17 umożliwia docieranie do kurortów wypoczynkowych i terenów rekreacyjnych na wyżynie lessowej dłuższą drogą przez Markuszów i Bełżyce, ale to są kosztowne, kongestyjne półśrodki zdesperowanych kierowców. Druga droga nr 747 otwiera nowy szlak z Lublina w kierunku województwa świętokrzyskiego i Mazowsza południowego. Kluczowym jej elementem jest nowy most w Kamieniu na Wiśle, który niedawno dopiero uzyskał lepsze połączenie z siecią dróg. Należy sądzić, że w nadchodzących latach kierowcy nauczą się korzystać z tej drogi, o czym świadczą apele przewoźników drogowych o udrożnienie S 12 do Radomia na lewym brzegu Wisły i usprawnienie połączenia drogą wojewódzką nr 747 z Solca nad Wisłą do Lipska i Iłży⁶⁶.

Zagadnienie modernizacji nadwiślańskich dróg Lubelszczyzny związane jest ze strategiczną decyzją przebudowy drogi nr 801 Warszawa-Puławy. W województwie lubelskim okolice Puław zyskują nowoczesną infrastrukturę drogową. Trwa budowa magistralnej S17 od Kurowa do południowej obwodnicy Warszawy z obwodnicami Ryk i sławnej Kołbieli. Węzeł w Kurowie uzyska nowoczesne połączenie z obecną DK12 w okolicy wielkiego kombinatu produkcji nawozów azotowych w Puławach i tym samym z mostem

66 Problem znaczenia mostów drogowych podejmowany m.in. w: J. Brdulak, P. Pawlak, C. Krysiuk; Rozwój gałęziowy transportu w Europie – priorytetowe osie sieci TEN-T, ITS, Warszawa 2012.

79

DK12 nad Wisłą. Z drugiej strony droga nr 801, nosząca w obrębie miasta Warszawy nazwę Wału Miedzeszyńskiego, jest codzienną zmorą dla kierowców przedostających się na Trasę Siekierkowską i do centrum stolicy. Do czasu powstania obwodnicy południowej Warszawy i autostradowej S17 na tej poszerzonej w obrębie miasta drodze „zawisa” w ciągłych korkach obsługa całego pasma falenicko-otwockiego. W najbliższych dwóch latach sytuację transportową pogorszą tu nowie, poważne inwestycje usługowe i logistyczne, które zostaną ukończone przed najważniejszymi drogami tego regionu⁶⁷.

Narasta pilna potrzeba podniesienia klasy technicznej całej drogi nr 801. Łączy ona atrakcyjne rekreacyjnie tereny Lasów Garwolińskich Wilgi i okolic ze stolicą. Zlokalizowane są tu tysiące nowych nieruchomości wykorzystywanych mieszkalnie nie tylko weekendowo, ale i całorocznie. Dolina Maciejowicka zawsze historycznie była intensywnie wykorzystywana rolniczo i obecnie z lubelskim brzegiem Wisły⁶⁸ stanowi ważny region upraw sadowniczych oraz przetwórstwa owocowo-warzywnego. Powinna zapewniać strategiczną dla regionów nadwiślańskich wysoką jakość usług komunikacyjnych.

Na przeciwległym krańcu województwa lubelskiego mamy natomiast rokadową, nadgraniczną, jedną z najdłuższych w Polsce dróg wojewódzkich - drogę nr 816 z Terespola, przez Sławatycze, Włodawę, Dorohusk do przejścia granicznego Zosin/Ustiług na wysokości Hrubieszowa i Włodzimierza Wołyńskiego na Ukrainie. Droga ta nie ma szczęścia do inwestycji, mimo pełnego zrozumienia jej znaczenia. Służby cywilne oczekują od służb mundurowych, ze strażą graniczną na czele, starań o wzmocnienie drogi⁶⁹. Niedoceniane są walory turystyczne nadbużańskich miejsc kultu religijnego. Sanktuarium Kodeń przyciąga rocznie 150 tys. turystów ze stale wzrastającą tendencją. Dla religii prawosławnej podobną rangę ma monastyr w Jabłecznej nad Bugiem. Tysiące osób z całego świata odwiedza także corocznie z innych względów Sobibór i Sobiborski Park Krajobrazowy z tragicznymi pozostałościami hitlerowskiego obozu zagłady. Do tych wszystkich miejsc należy zapewnić dogodny dojazd. Tymczasem stan techniczny drogi nr 816 przykładowo między Terespolem i sanktuarium maryjnym Kodeń uniemożliwia prawie przejazd delikatniejszych autobusów turystycznych. Należy natychmiast zacząć co najmniej remont 34 km drogi nr 816 na

67 Szerzej o niektórych z nich w części poświęconej Mazowszu.

68 W powiecie puławskim także dotyczy to lewego brzegu rzeki.

69 Złośliwie twierdzą, że pogranicznicy mają zbyt dobre unijne pojazdy terenowe.

80

północnym odcinku Terespol-Kodeń-Jabłeczna-Sławatycze. Bez tego nie rozwiążemy podstawowych problemów transportowych w dolinie Bugu.

Poniżej przedstawiono wykaz dróg planowych do realizacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego.

Tabl. 2.1.5. Wykaz projektów drogowych przewidzianych do realizacji w województwie lubelskim

5. Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr

829 Łucka-Łęczna -Biskupice b.d. 40,00 RPO budżet

województwa 2017-2020 6. Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr

833 Chodel-Kraśnik 26,679 160,00 RPO budżet

województwa b.d.

7.

Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 801 Warszawa-Karczew-Wilga-Maciejowice-Dęblin-Puławy na odcinku od 84+085 do km 122+770, od granicy województwa o S12 o dł.

36,685 km przebudowa na odc. od km 21+100 do km 25+978 o dł ok. 4,878

Źródło: na podstawie danych Zarządu Dróg Wojewódzkich Województwa Lubelskiego

81