świa-towego konfliktu
• Międzynarodowy układ sił
• Powstanie sojuszy
• Wojna rosyjsko-japońska
• Wyścig zbrojeń
• Kocioł bałkański
- stosuje pojęcia trój-przymierze, trójporo-zumieniem (ententa) - lokalizuje w czasie wojnę japońsko-rosyj-ską (1904–1905) - lokalizuje w prze-strzeni państwa wcho-dzące w skład trójprzy-mierza i trójporozu-mienia
- wyjaśnia, dlaczego ukształtowały się trój-przymierze i trójporo-zumienie
- stosuje pojęcia belle epoque, państwa cen-tralne, kocioł bałkański - lokalizuje w czasie za-warcie trójprzymierza (1882), powstanie en-tenty (1904), I wojnę bałkańską (1912–
1913), II wojnę bałkań-ską (1913)
- identyfikuje postać Wilhelma II
- omawia proces two-rzenia się bloków poli-tyczno-militarnych przez I wojną świa-tową
- lokalizuje w czasie za-wiązanie sojuszu Fran-cji z Rosją (1892), zdo-bycie Port Artur przez Japonię (1905), bitwę pod Cuszimą (1905), przyłączenie się Rosji do ententy (1907), aneksję Bośni przez Austro-Węgry (1908) - lokalizuje w prze-strzeni państwa, które na skutek wojen bał-kańskich uzyskały naj-większe zdobycze terytorialne
- stosuje pojęcie Weltpolitik
- charakteryzuje mię-dzynarodowy układ sił na przełomie XIX i XX w.
- wyjaśnia, jakie skutki miało prowadzenie Weltpolitik przez Niemcy
- wyjaśnia, jak polityka Niemiec na przełomie XIX i XX w. wpłynęła na światowy układ sił - opisuje sytuację na Bałkanach na początku XX w.
- ocenia wpływ sytuacji na Bałkanach na wy-buch konfliktu świato-wego
27
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- wymienia cele, które skłaniały mocarstwa europejskie do zwiera-nia sojuszy
- wyjaśnia, dlaczego sytuację na Bałkanach nazywano „kotłem bał-kańskim”
- omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny rosyjsko-japońskiej - wyjaśnia, na czym po-legał wyścig zbrojeń na początku XX w.
- przedstawia skutki wojen bałkańskich Fronty Wielkiej
Wojny
• Zamach w Sarajewie
• Wybuch I wojny światowej
• Nieudana wojna błyskawiczna
• Wojna pozycyjna na froncie zachodnim
• Front wschodni
• Front bałkański i włoski
- stosuje pojęcia wojna błyskawiczna, wojna pozycyjna
- lokalizuje w czasie wybuch I wojny świa-towej (28 VII 1914) - lokalizuje w czasie i przestrzeni zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda
- wyjaśnia, na czym po-legał plan wojny bły-skawicznej
- charakteryzuje spo-sób prowadzenia wojny pozycyjnej
- stosuje pojęcie wojna manewrowa - lokalizuje w czasie za-mach w Sarajewie (VI 1914), bitwę nad Marną (IX 1914), wy-stąpienia Włoch z trój-przymierza (1915), bi-twę pod Verdun (II-XII 1916), bitwę nad Sommą (VII-XI 1917), , - lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Tannenbergiem (VIII 1914)
- identyfikuje postacie Franciszka Ferdynanda Habsburga, Alfreda von Schlieffena - wyjaśnia, na czym po-legał tzw. efekt do-mina w przypadku wy-buchu I wojny świato-wej
- lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę o Gallipoli (1915-1916), bitwę pod Gorlicami (1915)
- lokalizuje w prze-strzenia państwa, które uczestniczyły w wojnie po stronie pań-stw centralnych lub ententy
- identyfikuje postacie Ferdynanda Focha, Paula von Hinden-burga
- omawia polityczne konsekwencje zama-chu w Sarajewie - wyjaśnia, jaką rolę odgrywały nowe ro-dzaje broni zastoso-wane na froncie za-chodnim
- omawia przebieg działań wojennych na
- lokalizuje w czasie przystąpienie Japonii do wojny po stronie ententy (1914), przy-stąpienie Turcji do wojny po stronie pań-stw centralnych (1914), przystąpienie Bułgarii do wojny po stronie państw cen-tralnych (1915), przy-stąpienie Rumunii do wojny po stronie en-tenty (1916), przystą-pienie Grecji do wojny po stronie ententy (1917)
- identyfikuje postać Gawriło Principa - omawia zmiany w składzie trójprzymierza i trójporozumienia - omawia różnice mię-dzy działaniami zbroj-nymi na froncie
- ocenia skuteczność wojny pozycyjnej i ma-newrowej
28
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- omawia okoliczności, w jakich załamał się niemiecki plan wojny błyskawicznej
- wyjaśnia, na czym po-legała wojna manew-rowa
froncie zachodnim i wschodnim
- wymienia kluczowe momenty w przebiegu działań wojennych na froncie wschodnim i zachodnim w latach 1914-1916
wschodnim i zachod-nim
- opisuje działania wo-jenne na froncie bał-kańskim i włoskim
Rewolucje w Ro-sji
• Rewolucja lutowa
• Okres dwuwładzy
• Rewolucja październikowa
• Wojna domowa
• Rosja po rewolucji
- stosuje pojęcia rewo-lucja lutowa, reworewo-lucja październikowa - lokalizuje w czasie wybuch rewolucji luto-wej (III 1917), wybuch rewolucji październiko-wej (6/7 XI 1917) - identyfikuje postacie Mikołaja II, Włodzimie-rza Lenina
- omawia skutki rewo-lucji październikowej
- stosuje pojęcia dwu-władza, bolszewicy, dyktatura proletariatu - lokalizuje w czasie powołanie Rządu Tym-czasowego (III 1917), podpisanie pokoju brzeskiego (3 III 1918), wojnę domową (1919–
1920)
- identyfikuje postacie Aleksandra Kiereń-skiego, Lwa Trockiego, Feliksa Dzierżyńskiego - wymienia przyczyny i skutki rewolucji luto-wej
- charakteryzuje okres dwuwładzy w Rosji - wyjaśnia, jaką rolę odegrał Włodzimierz Lenin w czasie rewolu-cji rosyjskich
- stosuje pojęcie tezy kwietniowe
- lokalizuje w czasie abdykację Mikołaja II (III 1917), ogłoszenie tez kwietniowych (IV 1917), uchwalenie konstytucji rosyjskiej (VII 1918), egzekucję rodziny carskiej (VII 1918)
- identyfikuje postać Grigorija Rasputina - omawia sytuację mili-tarną, polityczną i go-spodarczą w Rosji do 1917 r.
- wyjaśnia, dlaczego bolszewicy w okresie dwuwładzy cieszyli się rosnącym poparciem - opisuje przebieg re-wolucji październiko-wej
- stosuje pojęcia mien-szewicy, eserowcy, ka-deci
- identyfikuje postacie Jurija Martowa, Wik-tora Czernowa, Pawła Miłukowa, Antona De-nikina, Aleksandra Koł-czaka, Piotra Wrangla - omawia i porównuje programy rosyjskich stronnictw politycz-nych
- wyjaśnia, co przyczy-niło się do sukcesu Ar-mii Czerwonej w woj-nie domowej
- wyjaśnia, co skłoniło Lenina do brutalnej rozprawy z carem i jego rodziną
- ocenia metody stoso-wane przez bolszewi-ków w celu umocnie-nia swojej władzy - omawia wpływ rewo-lucji rosyjskich na układ sił w Europie podczas I wojny świa-towej
29
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- wyjaśnia, dlaczego Rosja po rewolucji stała się państwem to-talitarnym
- omawia proces budo-wania ZSRS
- przedstawia przy-czyny wojny domowej - przedstawia metody, jakie stosowali bolsze-wicy w celu umocnie-nia swojej władzy Klęska państw
centralnych
• Wojna na morzach
• Przystąpienie Stanów
Zjednoczonych do wojny
• Sytuacja państw centralnych
• Klęska państw centralnych
• Rewolucja w Niemczech
• Skutki Wielkiej Wojny
- stosuje pojęcie nieo-graniczona wojna pod-wodna
- lokalizuje w czasie przystąpienie USA do wojny (IV 1917), ro-zejm w Compiègne i zakończenie I wojny światowej (11 XI 1919) - identyfikuje postać Thomasa Woodrowa Wilsona
- wymienia założenia planu pokojowego Thomasa Woodrowa Wilsona
- omawia postanowie-nia rozejmu w Com-piègne
- lokalizuje w czasie rozpoczęcie przez Niemcy nieograniczo-nej wojny podwodnieograniczo-nej (1915), pokój brzeski (3 III 1918), rewolucję listopadową w Niem-czech (XI 1918 – IV 1919)
- identyfikuje postać Karola I Habsburga - wyjaśnia okoliczności i skutki zawarcia po-koju w Brześciu - przedstawia skutki polityczne, gospodar-cze i społeczne Wiel-kiej Wojny
- stosuje pojęcie Mitte-leuropa
- lokalizuje w czasie ka-pitulację Austro-Wę-gier (3 XI 1918) - lokalizuje w czasie i przestrzeni II bitwę nad Marną (VIII 1918) - wyjaśnia, dlaczego Niemcy zdecydowały się na nieograniczoną wojnę podwodną - wyjaśnia, jakie skutki przyniosła nieograni-czona wojna pod-wodna
- przedstawia okolicz-ności przystąpienia stanów Zjednoczonych do wojny
- wyjaśnia, dlaczego państwa centralne po-niosły klęskę w I woj-nie światowej
- lokalizuje w czasie wysłanie depeszy Zim-mermanna (I 1917) - lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę ju-tlandzką (V-VI 1916) - identyfikuje postaci Arthura Zimmermanna i Heinricha von Ec-kardta Karola I Habs-burga
- omawia problemy, z jakimi zmagały się pań-stwa centralne po 1916 r.
- omawia przebieg i skutki rewolucji listo-padowej w Niemczech
– ocenia polityczne, ekonomiczne i spo-łeczne skutki I wojny światowej
– ocenia wpływ sposo-bów prowadzenia działań zbrojnych na totalny charakter I wojny światowej
30
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Polacy na fron-tach Wielkiej Wojny
• Polacy u boku państw centralnych
• Legiony Polskie u boku Austro-Węgier
• Formacje polskie u boku Rosji
• Szlak bojowy Legionów Polskich
• Wojsko polskie we Francji
- stosuje pojęcie Le-giony Polskie - lokalizuje w czasie sformowanie Legio-nów Polskich (VIII 1914)
- identyfikuje postać Józefa Piłsudskiego - wyjaśnia, jakie były zasługi Józefa Piłsud-skiego dla tworzenia polskich formacji woj-skowych w czasie I wojny światowej - wymienia polskie for-macje wojskowe wal-czące po stronie pań-stw centralnych i en-tenty
- stosuje pojęcia kryzys przysięgowy, Błękitna Armia
- lokalizuje w czasie wymarsz Kompanii Ka-drowej (VIII 1914), sformowanie Błękitnej Armii (VI 1917), kryzys przysięgowy (VII 1917) - lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Rokitną (VI 1915), bi-twę pod
Ko-stiuchnówką (VII 1917), bitwę pod Ka-niowem (V 1918) - identyfikuje postacie Józefa Hallera, Ro-mana Dmowskiego, Ignacego Jana Pade-rewskiego
- omawia polityczne koncepcje niepodle-głościowe w Galicji i Królestwie Polskim - przedstawia skutki kryzysu przysięgowego
- stosuje pojęcie ba-jończycy
- lokalizuje w czasie powstanie bajończy-ków (VIII 1914), po-wstanie Polskiej Orga-nizacji Wojskowej (X 1914)
- lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Limanową (XII 1914) - identyfikuje postać Edwarda Rydza-Śmi-głego
- przedstawia okolicz-ności powstania Legio-nów Polskich
- wyjaśnia, jaką rolę miała odegrać I Kom-pania Kadrowa - omawia szlak bojowy Legionów Polskich - wyjaśnia, w jakim celu powołano Polską Organizację Wojskową - przedstawia formacje polskie, które powstały u boku Rosji
- lokalizuje w czasie powstanie Komisji Tymczasowej Skonfe-derowanych Stron-nictw Niepodległościo-wych (1912), powsta-nie Centralnego Komi-tetu Narodowego (VII 1914), powstanie czelnego Komitetu Na-rodowego (VIII 1914), powstanie Komitetu Narodowego Polskiego (XI 1914), powstanie Komitetu Narodowego Polskiego w Lozannie (1917)
- identyfikuje postacie Tadeusza Kasprzyc-kiego, Władysława Prażmowskiego ps. Be-lina
- omawia proces for-mowania wojska pol-skiego we Francji - omawia genezę Le-gionów Polskich
- ocenia, jakie znacze-nie dla Polaków mogła mieć walka w wojnie toczonej przez zabor-ców
- ocenia, czy polskie jednostki wojskowe walczące w czasie I wojny światowej speł-niły pokładane w nich nadzieje
Sprawa polska na arenie mię-dzynarodowej
• Sprawa polska na początku wojny
- lokalizuje w czasie wydanie Manifestu dwóch cesarzy (5 XI 1916), orędzie
- stosuje pojęcie mały traktat wersalski - lokalizuje w czasie powołanie Rady
- lokalizuje w czasie odezwę księcia Miko-łaja (VIII 1914),
- lokalizuje w czasie powołanie Tymczaso-wej Rady Stanu (I 1917), powołanie
- ocenia znaczenie Aktu 5 listopada dla narodu polskiego
31
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
• Państwa centralne wobec sprawy polskiej
• Sprawa polska w polityce państw ententy
• Polacy na konferencji
pokojowej w Paryżu
Thomasa Woodrowa Wilsona (8 I 1918), traktat wersalski (28 VI 1919)
- identyfikuje postacie, Thomasa Woodrowa Wilsona, Ignacego Jana Paderewskiego, Romana Dmowskiego - wymienia postano-wienia Aktu 5 listo-pada
- wyjaśnia, dlaczego plan pokojowy prezy-denta T. W. Wilsona miał przełomowe zna-czenie dla sprawy pol-skiej
Regencyjnej (IX 1917), konferencję pokojową w Paryżu (18 I 1919–
21 I 1920)
- identyfikuje postacie Wilhelma II, Fran-ciszka Józefa, Mikołaja II
- wymienia dokumenty dotyczące sprawy pol-skiej wydawane przez państwa centralne i państwa ententy prawne
- przedstawia postano-wienia konferencji po-kojowej w Paryżu do-tyczące Polski
odezwę Mikołaja II (XII 1916)
- identyfikuje postacie Aleksandra Kakow-skiego, Józefa Ostrow-skiego, Zdzisława Lu-bomirskiego, Jana Ku-charzewskiego - omawia stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej w mo-mencie wybuchu wojny
- wyjaśnia, w jaki spo-sób władze niemieckie i austriackie realizo-wały obietnice zawarte w Akcie 5 listopada - wyjaśnia, co miało wpływ na zmianę w stanowisku Rosji wo-bec sprawy polskiej
rządu Jana Kucharzew-skiego (XI 1917) - charakteryzuje stosu-nek państw central-nych do sprawy pol-skiej
- omawia przemiany, jakie zachodziły w sta-nowisku Rosji wobec sprawy polskiej
- ocenia rolę, jaką w propagowaniu sprawy polskiej w latach 1914–1919 odegrał Ignacy Jan Paderewski
Rozdział VI. Świat po I wojnie światowej