1
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Wymagania na poszczególne oceny do programu nauczania „Poznać przeszłość” historii dla klasy 3 liceum ogólnokształcącego i technikum – zakres podstawowy
Temat lekcji Zagadnienia
Wymagania na poszczególne oceny Ocena dopuszczająca
Uczeń:
Ocena dostateczna Uczeń:
Ocena dobra Uczeń:
Ocena bardzo dobra Uczeń:
Ocena celująca Uczeń:
Rozdział I. System wiedeński w Europie Kongres wiedeń-
ski
• Cele kongresu
• Zasady ustanowione na kongresie
• Nowe granice
• Święte Przymierze
- stosuje pojęcia kon- gres wiedeński, Święte przymierze
- identyfikuje postacie Aleksandra I Roma- nowa, Fryderyka Wil- helma III Hohenzol- lerna, Franciszka I Habsburga
- wymienia państwa decydujące na kongre- sie wiedeńskim - wymienia najważniej- sze cechy nowego ładu ustanowionego na kongresie wiedeńskim - wymienia państwa, które stanowiły trzon Świętego Przymierza
- stosuje pojęcia za- sada restauracji, za- sada legitymizmu, za- sada równowagi euro- pejskiej
- lokalizuje w czasie kongres wiedeński (X 1814 – VI 1815), za- warcie Świętego Przy- mierza (IX 1815) - lokalizuje w prze- strzeni państwa, które odgrywały najważniej- szą rolę podczas kon- gresu wiedeńskiego - identyfikuje postacie Klemensa Metterni- cha, Charlesa Talley- randa
- przedstawia cele zwołania kongresu wiedeńskiego
- wyjaśnia, na czym po- legał i czemu miał słu- żyć system wiedeński
- stosuje pojęcia sys- tem wiedeński, reak- cja, „koncert mo- carstw”
- lokalizuje w czasie
„sto dni” Napoleona (III - VI 1815), bitwę pod Waterloo (VI 1815)
- lokalizuje w prze- strzeni zmiany poli- tyczne wywołane de- cyzjami kongresu wie- deńskiego
- identyfikuje postać Roberta Stewarta Ca- stlereagha
- charakteryzuje za- sady ustalone na kon- gresie wiedeńskim - wymienia postano- wienia kongresu wie- deńskiego w sprawie Niemiec i Włoch
- wyjaśnia, jaki wpływ na losy Europy miały zasady polityczne usta- nowione na kongresie wiedeńskim
- wyjaśnia, jakie zna- czenie miało Święte Przymierze dla utrzy- mania porządku wie- deńskiego
- wyjaśnia, dlaczego utrzymano podział po- lityczny Niemiec i Włoch
- przedstawia wpływ idei rewolucyjnych na losy Ameryki Południo- wej
- ocenia rolę, jaką pod- czas obrad kongresu wiedeńskiego odegrali Klemens Metternich i Charles Talleyrand - ocenia skutki poli- tyczne decyzji podję- tych na kongresie wie- deńskim
- ocenia wpływ Świę- tego Przymierza na losy Europy po kongre- sie wiedeńskim
2
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- przedstawia podział ziem polskich przepro- wadzony na kongresie wiedeńskim
- przedstawia okolicz- ności i cele powstania Świętego Przymierza
- omawia zmiany na mapie politycznej Eu- ropy wywołane decy- zjami kongresu wie- deńskiego
Nowy czy stary porządek w Eu- ropie?
• Przeciwko systemowi wiedeńskiemu
• Ruch odrodzenia narodowego we Włoszech
• Sytuacja w państwach niemieckich
• Powstanie dekabrystów
• Wyzwolenie Grecji
• Rewolucja lipcowa we Francji
• Niepodległość Belgii
- stosuje pojęcia risor- gimento, karbonariu- sze, Młode Włochy, monarchia lipcowa - lokalizuje w czasie re- wolucję lipcową we Francji (1830) - identyfikuje postać Ludwika Filipa
- wymienia państwa, w których w latach 20. i 30. XIX w. doszło do wystąpień rewolucyj- nych
- wyjaśnia, kto i dla- czego buntował się przeciwko systemowi wiedeńskiemu
- stosuje pojęcia, deka- bryści, ruch filhelleni- styczny
- lokalizuje w czasie powstanie dekabry- stów (1825), powsta- nie niepodległej Grecji (1829)
- lokalizuje w prze- strzeni kraje, w których w latach 20. i 30. XIX w. doszło do wystąpień rewolucyj- nych
- identyfikuje postacie Giuseppe Mazziniego i Mikołaja I
- przedstawia cele wło- skiego ruchu odrodze- nia narodowego - omawia przyczyny i skutki powstania deka- brystów
- stosuje pojęcia ruch burszów, , Związek Pół- nocny, Związek Połu- dniowy
- lokalizuje w czasie wybuch powstania Greków przeciwko Tur- cji (1821), bitwę pod Navarino (1827), po- wstanie belgijskie (1830)
- lokalizuje w prze- strzeni kraje, w któ- rych doszło do inter- wencji armii państw Świętego Przymierza - identyfikuje postacie Filipa Buonarrotiego, Ottona Wittelsbacha, Karola X, Adolphe’a Thiersa, Wilhelma I, Leopolda I
- charakteryzuje dzia- łalność włoskiego
- lokalizuje w czasie powstanie karbonariu- szy we Włoszech (1820), powstanie Związku Południowego i Związku Północnego (1821), traktat w Ad- rianopolu (1829), kon- ferencję w Londynie (1831)
- przedstawia, w jaki sposób europejscy re- wolucjoniści w pierw- szej połowie XIX w. łą- czyli postulaty naro- dowe ze społecznymi - omawia przebieg walk o niepodległość Grecji
- ocenia, z jakiego po- wodu europejskie mo- carstwa zaangażowały się w konflikt z impe- rium osmańskim w sprawie greckiej - ocenia rolę państw Świętego Przymierza w tłumieniu ruchów re- wolucyjnych w latach 20. i 30. XIX w.
3
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- omawia przyczyny i przebieg rewolucji lip- cowej we Francji
ruchu odrodzenia na- rodowego
- omawia walkę Bel- gów o niepodległość Rewolucja prze-
mysłowa
• Od rewolucji agrarnej do industrializacji
• Rewolucja przemysłowa w Europie
• Rozwój komunikacji
• Rewolucja przemysłowa w Stanach
Zjednoczonych
• Skutki rewolucji przemysłowej
- stosuje pojęcia rewo- lucja przemysłowa, proletariat
- lokalizuje w czasie - wyjaśnia, dlaczego transport zyskał w XIX w. tak duże znaczenie - wymienia najważniej- sze wynalazki pierw- szej połowy XIX w.
- wymienia skutki re- wolucji przemysłowej
- stosuje pojęcia indu- strializacja, urbaniza- cja, społeczeństwo in- dustrialne
- lokalizuje w czasie opatentowanie ma- szyny parowej (1769) i otwarcie pierwszej linii kolejowej (1825) - identyfikuje postacie George’a Stephen- sona, Samuela Morse’a, Samuela Colta
- wymienia rejony Eu- ropy, w których rewo- lucja przemysłowa po- stępowała najszybciej - omawia rozwój ko- munikacji w pierwszej połowie XIX w.
- wyjaśnia, w jaki spo- sób upowszechnienie kolei zmieniło życie mieszkańców Europy
- stosuje pojęcie rewo- lucja agrarna
- lokalizuje w czasie pierwszy morski rejs parowca (1813) i zało- żenie Niemieckiego Związku Celnego (1834)
- identyfikuje postacie Nicolasa Cugnota, Isa- aca Singera
- wyjaśnia związek między rewolucją agrarną i rewolucją przemysłową
- wyjaśnia, jaki wpływ na rozwój komunikacji miało wynalezienie maszyny parowej - przedstawia rozwój gospodarczy i prze- miany w Stanach Zjed- noczonych w czasie re- wolucji przemysłowej
- stosuje pojęcie luddy- ści
- lokalizuje w czasie wystąpienia luddystów (1811–1813)
- identyfikuje postać Neda Ludda
- wyjaśnia wpływ eks- plozji demograficznej na przemiany w rolnic- twie i przemyśle - wyjaśnia, dlaczego rewolucja przemy- słowa wzbudziła ogromny sprzeciw spo- łeczny
- ocenia skutki rewolu- cji przemysłowej wska- zując przyniesione przez nią korzyści i straty
- omawia wynalazki i odkrycia, które miały wpływ na rozwój kolei
Nowe idee polityczne
• Narodziny nowych nurtów politycznych
• Wolność i równość
- stosuje pojęcia kon- serwatyzm, liberalizm, socjalizm, komunizm
- stosuje pojęcia burżu- azja, socjalizm
- stosuje pojęcia utyli- taryzm, czartyści
- stosuje pojęcie falan- ster
- ocenia skutki spo- łeczne i polityczne, ja- kie wywołało
4
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
• Przeciwko rewolucjom
• Początki ruchu robotniczego
• Początki socjalizmu
• Na drodze do rewolucji proletariackiej
- identyfikuje postacie Adama Smitha, Ed- munda Burke’a, Karola Marksa, Fryderyka En- gelsa
- wymienia idee poli- tyczne, które zdobyły popularność w pierw- szej połowie XIX w.
utopijny, związek za- wodowy
- lokalizuje w czasie ogłoszenie Manifestu komunistycznego (1848)
- identyfikuje postacie Johna Stuarta Milla, Henri de Saint-Simona, Charles’a Fouriera, Ro- berta Owena
- omawia założenia li- beralizmu, konserwa- tyzmu, socjalizmu i ko- munizmu
- wyjaśnia, dlaczego konserwatyści byli przeciwni gwałtownym zmianom politycznym i społecznym
- przedstawia położe- nie klasy robotniczej i jego wpływ na rozwój ruchu robotniczego - omawia cele, jakie stawiały przed sobą związki zawodowe
- identyfikuje postać Françoisa Chateau- brianda
- lokalizuje w czasie powstanie pierwszych związków zawodo- wych (1824), działal- ność czartystów w An- glii (1836-1848) - wyjaśnia, które grupy społeczne mogły być zainteresowane reali- zacją postulatów kon- serwatystów, libera- łów oraz socjalistów i komunistów
- omawia okoliczności, w jakich narodził się ruch robotniczy - omawia postulaty so- cjalizmu utopijnego i wyjaśnia, dlaczego były one niemożliwe do zrealizowania
- identyfikuje postacie Josepha de Maistre’a, Louisa de Bonalda - wyjaśnia, czym róż- niły się propozycje do- tyczące sprawy robot- niczej wysuwane przez związki zawodowe, czartystów i komuni- stów
- przedstawia cele i skutki działalności czartystów
- przedstawia powody, dla których konserwa- tyści krytykowali rewo- lucje i zmiany spo- łeczne wprowadzane w pierwszej połowie XIX w.
pojawienie się nowych idei politycznych - ocenia wpływ działal- ności związków zawo- dowych i ruchów poli- tycznych na sytuację społeczną grup pozba- wionych wpływu na losy państwa
Wiosna Ludów • Geneza Wiosny Ludów
• Od rewolucji lipcowej do
cesarstwa we Francji
- stosuje pojęcie Wio- sna Ludów
- lokalizuje w czasie Wiosnę Ludów (1848- 1849)
- lokalizuje w czasie re- wolucję w Paryżu (II 1848), wybuch rewolu- cji w Wiedniu (III 1848), wybuch
- lokalizuje w czasie powstanie węgierskie (III 1848 – X 1849), działalność parla- mentu frankfurckiego
- lokalizuje w czasie za- razę ziemniaczaną w Europie (1845-1847), bitwę pod Custozzą (1848), objęcia tronu
- ocenia, które z przy- czyn wybuchu Wiosny Ludów były wynikiem działań ówczesnych władców europejskich,
5
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
• Rewolucja wiedeńska
• Powstanie węgierskie
• Wiosna Ludów w Prusach i krajach niemieckich
• Wiosna Ludów w państwach włoskich
• Skutki Wiosny Ludów
• Udział Polaków we Wiośnie Ludów
- lokalizuje w prze- strzeni państwa, w których doszło do wy- stąpień Wiosny Ludów - identyfikuje postacie Ludwika Napoleona Bonaparte (Napoleona III), Franciszka Józefa I, Józefa Bema
- omawia przyczyny Wiosny Ludów - przedstawia skutki Wiosny Ludów
rewolucji w Berlinie (III 1848), wybuch Wiosny Ludów w państwach włoskich (III 1848), ogłoszenie cesarstwa we Francji (1852) - identyfikuje postacie Lajosa Kossutha, Iwana Paskiewicza, Giuseppe Mazziniego, Ludwika Mierosławskiego, Ad- ama Mickiewicza - wymienia kraje euro- pejskie, w których Wiosna Ludów przy- niosła trwałe zmiany - przedstawia przy- czyny, przebieg i skutki Wiosny Ludów we Francji
- wymienia, które z wystąpień Wiosny Lu- dów były rewolucjami społecznymi, a które ruchami zjednoczenio- wymi lub powstaniami narodowymi
- omawia przebieg i skutki Wiosny Ludów w Austrii i na Wę- grzech
(V 1848 – V 1849), wy- branie Ludwika Napo- leona Bonaparte pre- zydentem Francji (XII 1848), wybuch Wiosny Ludów w Państwie Ko- ścielnym (II 1849), za- mach stanu we Francji (1851)
- identyfikuje postacie Ludwika Filipa, Ferdy- nanda I Habsburga, Fryderyka Wilhelma IV - wyjaśnia, dlaczego Wiosna Ludów we Francji nie przyniosła oczekiwanych rezulta- tów
- wyjaśnia, dlaczego powstanie węgierskie w czasie Wiosny Lu- dów poniosło klęskę - omawia rolę parla- mentu frankfurckiego w czasie Wiosny Lu- dów
- opisuje przebieg i skutki Wiosny Ludów w państwach włoskich - przedstawia przebieg i skutki Wiosny Ludów w Prusach
przez Franciszka Józefa I (XII 1848), bitwę pod Novarą (1849)
- identyfikuje postacie Henryka Dembiń- skiego, Wojciecha Chrzanowskiego, Jó- zefa Wysockiego, Fran- ciszka Sznajde
- przedstawia, jak zmieniała się sytuacja polityczna we Francji podczas Wiosny Lu- dów
- wyjaśnia, na czym po- legała postępowość re- form II Republiki Fran- cuskiej
- omawia udział Pola- ków w europejskiej Wiośnie Ludów - wyjaśnia, dlaczego idee zjednoczenia Nie- miec i Włoch w czasie Wiosny Ludów nie do- czekały się realizacji
a na które nie mieli oni żadnego wpływu - oceń trwałość reform i zmian ustrojowych wprowadzonych w czasie Wiosny Ludów
6
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Rozdział II. Ziemie polskie w pierwszej połowie XIX stulecia System wiedeń-
ski na ziemiach polskich
• Nowy podział ziem polskich
• Zabór pruski po kongresie wiedeńskim
• Sytuacja społeczna i gospodarcza w zaborze pruskim
• Galicja i Rzeczpospolita Krakowska
• Ziemie zabrane
- stosuje pojęcia Rzeczpospolita Kra- kowska, Wielkie Księ- stwo Poznańskie, Kró- lestwo Polskie - lokalizuje w prze- strzeni podział ziem polskich na kongresie wiedeńskim
- omawia decyzje kon- gresu wiedeńskiego w sprawie polskiej
- stosuje pojęcia ger- manizacja, uwłaszcze- nie ziemie zabrane, re- forma regulacyjna - lokalizuje w czasie uwłaszczenie chłopów w zaborze pruskim (1816–1823), zniesie- nie pańszczyzny w Ga- licji (1848)
- identyfikuje postacie Aleksandra I, Fran- ciszka I, Wilhelma III - wyjaśnia, w jaki spo- sób funkcjonowała ograniczona autono- mia w Wielkim Księ- stwie Poznańskim - przedstawia sposób zarzadzania Galicją
- stosuje pojęcie sejm prowincjonalny - lokalizuje w czasie nadanie konstytucji Rzeczypospolitej Kra- kowskiej (1818) - identyfikuje postacie Antoniego Radziwiłła, Edwarda Flotwella - przedstawia sytuację społeczną w zaborze rosyjskim,
pruskim i austriackim - wyjaśnia, co było przyczyną konfliktu miedzy szlachtą i chło- pami w Galicji
- omawia ustrój Rze- czypospolitej Krakow- skiej
- omawia sytuację Po- laków na ziemiach za- branych
- omawia proces uwłaszczenia chłopów w zaborze pruskim
- porównuje rozwój gospodarczy ziem pol- skich pod zaborem pruskim i austriackim - porównuje sytuację poszczególnych grup społeczeństwa pol- skiego pod zaborem pruskim i austriackim - ocenia, czy ustrój Rzeczypospolitej Kra- kowskiej sprzyjał roz- wojowi kultury polskiej
- ocenia, w którym za- borze sytuacja Pola- ków wyglądała najko- rzystniej pod wzglę- dem swobód politycz- nych
Królestwo Polskie
• Ustrój Królestwa Polskiego
• Sytuacja społeczna i gospodarcza
- stosuje pojęcia opo- zycja legalna, opozycja nielegalna
- lokalizuje w czasie nadanie konstytucji
- stosuje pojęcia kali- szanie, cenzura pre- wencyjna
- lokalizuje w czasie powstanie
- lokalizuje w czasie powstanie Towarzy- stwa Kredytowego Ziemskiego (1825),
- lokalizuje w czasie działalności Towarzy- stwa Filomatów (1817- 1823)
- ocenia, jakie korzyści, a jakie problemy mo- gło przynieść Króle- stwu Polskiemu
7
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
• Działalność legalnej opozycji
• Pierwsze spiski
Królestwu Polskiemu (1815)
- identyfikuje postacie Aleksandra I, Konstan- tego Romanowa i Ad- ama Jerzego Czartory- skiego
- wymienia najważniej- sze zagłębia przemy- słowe w Królestwie Polskim
- wymienia najważniej- sze organizacje spi- skowe działające w Królestwie Polskim
Wolnomularstwa Na- rodowego (1819), po- wstanie Towarzystwa Patriotycznego (1821) - identyfikuje postacie Mikołaja I, Franciszka Ksawerego Druckiego- Lubeckiego, Adama Mickiewicza i Józefa Zajączka
- omawia ustrój Króle- stwa Polskiego ustano- wiony w konstytucji z 1815 r.
- wymienia instytucje, które według konsty- tucji z 1815 r. sprawo- wały w Królestwie Pol- skim władzę ustawo- dawczą, wykonawczą i sądowniczą
omawia reformy Fran- ciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego i ich skutki
- wymienia cele, jakie stawiała sobie opozy- cja legalna i nielegalna w Królestwie Polskim - wyjaśnia, co odróż- niało opozycję legalną i nielegalną w Króle- stwie Polskim
powstanie Banku Pol- skiego (1828)
- identyfikuje postacie Wincentego i Bona- wentury Niemojow- skich, Waleriana Łuka- sińskiego, Seweryna Krzyżanowskiego - wyjaśnia, dlaczego konstytucja Królestwa Polskiego należała do najbardziej liberalnych ustaw zasadniczych w Europie
- omawia rozwój rol- nictwa i przemysłu w Królestwie Polskim - wyjaśnia, kto należał do opozycji legalnej w Królestwie Polskim - omawia działalność opozycji nielegalnej w Królestwie Polskim
- identyfikuje postać, Tomasza Zana
- opisuje, jak zmieniały się nastroje Polaków względem carskiego panowania w Króle- stwie Polskim oraz wy- jaśnia, czym te zmiany były spowodowane
położenie na pograni- czu trzech mocarstw
8
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Powstanie listo- padowe
• Noc listopadowa
• Co dalej z powstaniem?
• Wojna z Rosją
• Powstanie poza Królestwem Polskim
• Międzynarodowa reakcja na powstanie
• Następstwa powstania listopadowego
- stosuje pojęcie noc li- stopadowa
- lokalizuje w czasie wybuch powstania li- stopadowego (29 XI 1830
- identyfikuje postaci Piotra Wysockiego i Jó- zefa Chłopickiego - wymienia przyczyny wybuchu powstania li- stopadowego
- wymienia represje, jakie spadły na Pola- ków w Królestwie Pol- skim po klęsce powsta- nia listopadowego
- stosuje pojęcia noc paskiewiczowska, ka- torga
- lokalizuje w czasie powstanie Sprzysięże- nia Podchorążych (1828), uznanie przez sejm powstania listo- padowego za naro- dowe (18 XII 1830), ), detronizację Mikołaja I (25 I 1831) wprowa- dzenie Statutu Orga- nicznego (1832), - lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Grochowem (25 II 1831), bitwę pod Ostrołęką (26 V 1831), obronę Warszawy (6-8 IX 1831)
- identyfikuje postacie Mikołaja I, Konstan- tego Romanowa, Ad- ama Jerzego Czartory- skiego, Jana Skrzynec- kiego, Jana Krukowiec- kiego, Iwana Paskie- wicz
- omawia sytuację w Królestwie Polskim
- lokalizuje w czasie ogłoszenie Józefa Chłopickiego dyktato- rem powstania (5 XII 1830), wybuch wojny z Rosją (II 1831), wpro- wadzenie stanu wojen- nego (1833)
- lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwy pod Stoczkiem i Dobrem (II 1831), bitwy pod Wa- rem i Dębem Wielkim (III 1831), bitwę pod Iganiami (IV 1831) - identyfikuje postacie Maurycego Mochnac- kiego, Joachima Lele- wela, Iwana Dybicza, Ignacego Prądzyń- skiego, Józefa Dwer- nickiego, Emilii Plater - omawia postawy spo- łeczeństwa polskiego wobec wybuchu po- wstania
- omawia przebieg wojny z Rosją
- przedstawia przebieg powstania listopado- wego poza granicami Królestwa Polskiego
- lokalizuje w czasie li- kwidację polskiego po- działu administracyj- nego (1837), wprowa- dzenie rosyjskiego ko- deksu karnego (1847) - identyfikuje postać Michała Radziwiłła i Konstantego Ordona - omawia rolę sejmu w powstaniu listopado- wym
- omawia działania Rządu Narodowego w czasie wojny polsko- rosyjskiej
- przedstawia skutki klęski powstania listo- padowego dla miesz- kańców ziem zabra- nych oraz zaborów pruskiego i austriac- kiego
- wyjaśnia, dlaczego chłopi w niewielkim stopniu poparli zryw powstańczy
- ocenia postawę przy- wódców powstania wobec problemu kon- tynuowania walki z za- borcą
- ocenia wpływ decyzji sejmu na przebieg po- wstania listopadowego - ocenia międzynaro- dową reakcję na po- wstanie listopadowe
9
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
przed wybuchem po- wstania listopadowego - opisuje wydarzenia nocy listopadowej - wyjaśnia, jakie zna- czenie dla przebiegu wojny z Rosją miały bi- twy pod Grochowem i Ostrołęką
- przedstawia, jakie znaczenie dla powsta- nia listopadowego miały obrona i kapitu- lacja Warszawy - przedstawia przy- kłady polityki rusyfika- cyjnej po powstaniu li- stopadowym
- omawia reakcje pań- stw europejskich na wybuch powstania li- stopadowego - omawia polityczne następstwa wydania Statutu Organicznego
Wielka Emigracja i konspiracja w kraju
• Polska na wygnaniu
• Stronnictwa polityczne Wielkiej Emigracji
• Działalność spiskowa w kraju
- stosuje pojęcie Wielka Emigracja - lokalizuje w czasie powstanie
- identyfikuje postać Adama Jerzego Czarto- ryskiego
- wyjaśnia, dlaczego polską emigrację po powstaniu listopado- wym nazwano wielką - wymienia stronnic- twa polityczne Wielkiej Emigracji
- stosuje pojęcie emi- sariusz
- lokalizuje w czasie powstanie Hôtelu Lambert (1831), Komi- tetu Narodowego Pol- skiego (1831), powsta- nie Towarzystwa De- mokratycznego Pol- skiego (1832) założenie Gromad Ludu Polskiego (1835), - lokalizuje w prze- strzeni kierunku
- lokalizuje w czasie ogłoszenie Wielkiego manifestu Towarzy- stwa Demokratycz- nego Polskiego (1836) - identyfikuje postacie Wiktora Heltmana, Ka- rola Libelta, Walen- tego Stefańskiego, Henryka Kamień- skiego, Edwarda Dem- bowskiego, Piotra Ście- giennego
- lokalizuje w czasie utworzenie Komitetu Narodowego Emigracji Polskiej (1832), po- wstanie Młodej Polski (1834), założenie Sto- warzyszenia Ludu Pol- skiego (1835), powsta- nie Związku Narodu Polskiego (1839), po- wstania Związku Chłopskiego (1840- 1844), utworzenie Związku Plebejuszy
- ocenia znaczenie Wielkiej Emigracji dla podtrzymania walki o niepodległość Polski
10
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
emigracji polskiej w la- tach 1831–1832 - identyfikuje postacie Joachima Lelewela, Ta- deusza Krępowiec- kiego, Szymona Konar- skiego
- charakteryzuje pro- gramy organizacji poli- tycznych Wielkiej Emi- gracji
- wyjaśnia, w jaki spo- sób organizacje na emigracji utrzymywały kontakt z Polakami pod zaborami
- opisuje sytuację Pola- ków, którzy zdecydo- wali się na emigrację po powstaniu listopa- dowym
- wyjaśnia, dlaczego mieszkańcy Królestwa Polskiego niechętnie odnosili się do działań spiskowych
- wymienia organizacje spiskowe wskazując obszar ich działania
(1842), powołanie Centralizacji Poznań- skiej (1844)
- identyfikuje postacie Stanisława Worcella, Seweryna Goszczyń- skiego, Karola Levit- toux
- wyjaśnia, dlaczego inaczej traktowały pol- skich emigrantów na- rody, a inaczej rządy państw Europy Zachodniej
- porównuje programy organizacji politycz- nych Wielkiej Emigracji - wyjaśnia, w jaki spo- sób starano się upo- wszechnić sprawę na- rodową w najniższych warstwach społeczeń- stwa polskiego pod za- borami
Wiosna Ludów na ziemiach pol- skich
• Rabacja galicyjska
• Powstanie krakowskie 1846
• Wiosna Ludów w Wielkopolsce
• Wiosna Ludów w Galicji
- stosuje pojęcie rabacja
- lokalizuje w czasie początek Wiosny Lu- dów w Wielkopolsce (III 1848)
- lokalizuje w czasie i przestrzeni rabację ga- licyjską (II-III 1846)
- lokalizuje w czasie powstanie krakowskie (II 1846), likwidację Rzeczypospolitej Kra- kowskiej (XI 1846) - identyfikuje postacie Edwarda Dembow- skiego, Ludwika Miero- sławskiego
- stosuje pojęcie serwi- tuty
- lokalizuje w czasie ugodę w Jarosławcu (IV 1848), kapitulację sił polskich w Wielko- polsce (V 1848), znie- sienie pańszczyzny w Galicji (IV 1848)
- lokalizuje w czasie pacyfikację Lwowa przez Austriaków (XI 1848)
- lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Miłosławiem (IV 1848), bitwę pod Sokołowem (V 1848)
- ocenia wpływ Wiosny Ludów na kształtowa- nie się świadomości narodowej Polaków - lokalizuje w czasie i przestrzeni powstanie chochołowskie
11
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- identyfikuje postać Jakuba Szeli
- wyjaśnia, w jakich okolicznościach doszło do rabacji galicyjskiej - omawia skutki Wio- sny Ludów w Galicji
- omawia przebieg i skutki powstania kra- kowskiego
- przedstawia przebieg Wiosny Ludów w zabo- rze pruskim
- omawia przebieg Wiosny Ludów w zabo- rze austriackim
- identyfikuje postacie Jana Tyssowskiego, Fryderyka Colomba, Franza von Stadiona - omawia plany po- wstańcze przygotowy- wane przy współu- dziale emisariuszy TDP - wyjaśnia, dlaczego wystąpienia Wiosny Ludów w Poznańskiem poniosły klęskę
- identyfikuje postacie Leona Przyłuskiego, Wacława Zaleskiego - wyjaśnia, dlaczego planowane na 1846 r.
polskie powstanie na- rodowe w trzech zabo- rach miało w praktyce bardzo ograniczony za- sięg
Kultura pol- skiego romanty- zmu
• Polski romantyzm
• Romantyzm w Europie
• Polska nauka i oświata w pierwszej połowie XIX wieku
- stosuje pojęcie ro- mantyzm
- identyfikuje postacie Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Zygmunta Krasiń- skiego, Fryderyka Cho- pina
- wymienia cechy ro- mantyzmu
- wyjaśnia, jakie warto- ści były najważniejsze dla twórców okresu romantyzmu
- stosuje pojęcie wieszcz
- lokalizuje w czasie publikację Ballad i ro- mansów Mickiewicza (1822)
- identyfikuje postacie Cypriana Norwida, Aleksandra Fredry, Jó- zefa Ignacego Kra- szewskiego, Stanisława Moniuszki, Johanna Wolfganga Goethego, Ludwiga van Beethov- ena, Adama Jerzego Czartoryskiego - wyjaśnia, dlaczego romantyzm był reakcją na klasycyzm
- stosuje pojęcie mesjanizm
- lokalizuje w czasie utworzenie Uniwersy- tetu Warszawskiego (1816), wprowadzenie obowiązku szkolnego w zaborze pruskim (1825)
- identyfikuje postacie Piotra Michałow- skiego, Artura Grott- gera, Andrzeja Towiań- skiego Friedricha Schil- lera, Stanisława Sta- szica, Juliana Ursyna Niemcewicza, Samuela Bogumiła Lindego - wyjaśnia, jaką rolę odegrał mesjanizm w
- lokalizuje w czasie ufundowanie Zakładu Narodowego im. Osso- lińskich we Lwowie (1817)
- identyfikuje postacie Seweryna Goszczyń- skiego, , Roberta Burnsa, Théodore’a Géricault, Stanisława Kostki Potockiego, Ta- deusza Czackiego, Jó- zefa Maksymiliana Os- solińskiego
- porównuje sytuację kultury i oświaty pol- skiej w poszczególnych zaborach w pierwszej połowie XIX w.
- ocenia rolę romanty- zmu w kształtowaniu się polskiej świadomo- ści narodowej
12
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- omawia osiągniecia polskiej literatury ro- mantycznej
- wymienia instytucje polskiego życia kultu- ralnego i oświatowego na ziemiach polskich w pierwszej połowie XIX w.
kształtowaniu się pol- skiej świadomości na- rodowej
- przedstawia rolę Kró- lestwa Polskiego jako centrum życia kultural- nego i oświatowego na ziemiach polskich w la- tach 1815-1830 Rozdział III. Europa i świat w drugiej połowie XIX wieku Od wojny krym-
skiej do zjedno- czenia Włoch
• Wojna krymska i jej następstwa
• Początki jednoczenia Włoch
• Zjednoczenie Włoch
- lokalizuje w czasie wojnę krymską (1853- 1856) ipowstanie Kró- lestwa Włoch (1861) - identyfikuje postać Giuseppe Garibaldiego i Wiktora Emanuela II - wymienia przyczyny i skutki wojny krymskiej - wymienia główne etapy jednoczenia Włoch
- stosuje pojęcia odwilż posewastopolska, risorgimento - lokalizuje w czasie wojnę koalicji francu- sko-sardyńskiej z Au- strią (1859), , przyłą- czenie Wenecji do Włoch (1866), przyłą- czenie Rzymu do Włoch (1870) - lokalizuje w czasie i przestrzeni wyprawę
„tysiąca czerwonych koszul” (1860) - identyfikuje postać Camilla Cavoura - wyjaśnia, jaką rolę w procesie jednoczenia Włoch odegrał Pie- mont
- stosuje pojęcie pan- slawizm
- lokalizuje w czasie powstania w Toskanii, Modenie, Parmie pierwszą konwencję genewską (1864), po- wstanie Czerwonego Krzyża (1864) - lokalizuje w czasie i przestrzeni zdobycie Sewastopola (1855) - lokalizuje w prze- strzeni etapy jednocze- nia Włoch
- identyfikuje postacie Mikołaja I, Aleksandra II, Jeana Henriego Du- nanta i Giuseppe Ver- diego
- przedstawia przebieg wojny krymskiej
- lokalizuje w czasie pokój w Paryżu (1856) - lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwy pod Magentą i Solferino (1859)
- wyjaśnia, dlaczego wojna krymska może być uważana za koniec porządku wiedeń- skiego
- wyjaśnia, dlaczego zjednoczenie Włoch można nazwać proce- sem oddolnym - wyjaśnia, jaką rolę odgrywała Francja w procesie jednoczenia Włoch
- porównuje koncep- cje zjednoczenia Włoch proponowane
- ocenia rolę Camilla Cavoura i Giuseppe Garibaldiego w jedno- czeniu państwa wło- skiego
13
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- opisuje proces jedno- czenia Włoch
- przedstawia okolicz- ności powstania Czer- wonego Krzyża - omawia politykę pro- wadzoną przez rząd Camilla Cavoura
przez Giuseppe Gari- baldiego i Camilla Cavoura
Zjednoczenie Niemiec
• Wielkie czy Małe Niemcy?
• Zjednoczenie Niemiec „krwią i żelazem”
• Powstanie Austro- Węgier
• Wojna z Francją
• Komuna Paryska
- stosuje pojęcie zjed- noczenie „krwią i żela- zem”
- lokalizuje w czasie utworzenie ustanowie- nie Cesarstwa Nie- mieckiego (I 1871) - identyfikuje postać Ottona von Bismarcka - wyjaśnia, na czym miał polegać proces jednoczenia Niemiec
„krwią i żelazem”
- wymienia wydarze- nia, które składały się na proces jednoczenia Niemiec „krwią i żela- zem”
- stosuje pojęcia Ma- łych Niemiec, Wielkich Niemiec, Komuna Pa- ryska
- lokalizuje w czasie wojnę koalicji prusko-austriackiej z Danią (1864), wojnę prusko-austriacką (1866), utworzenie Związku Północnonie- mieckiego (1867), wojnę francusko-pru- ską (1870), pokój we Frankfurcie (V 1871), Komunę Paryską (III – V 1871)
- identyfikuje postacie Wilhelma I Hohenzol- lerna, Napoleona III - przedstawia przy- czyny i skutki wojny Austrii z Prusami
- lokalizuje w czasie utworzenie Niemiec- kiego Związku Celnego (1834), powstanie Au- stro-Węgier (1867) - lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Sadową (1866), oblę- żenie Sedanu i Metzu (1870)
- lokalizuje w prze- strzeni etapy jednocze- nia Niemiec
- identyfikuje postacie Helmutha von Moltke, Franciszka Józefa I - przedstawia proces budowania potęgi go- spodarczej i politycznej Prus w XIX w.
- omawia przyczyny i skutki wojny Prus i Au- strii z Danią
- wyjaśnia, jakie na- stępstwa miała wojna
- lokalizuje w czasie pokój w Pradze (1866) - identyfikuje postacie Louisa Adolphe’a Thiersa, Jarosława Dą- browskiego, Walerego Wróblewskiego - wyjaśnia, jakie zna- czenie dla układu sił w Europie miało powsta- nie Cesarstwa Nie- mieckiego
- wyjaśnia, na czym po- legało rewolucyjne znaczenie Komuny Pa- ryskiej
- wyjaśnia, dlaczego zjednoczenie Niemiec można nazwać proce- sem odgórnym
- ocenia politykę zjed- noczeniową Ottona von Bismarcka - omawia różnice i podobieństwa w pro- cesie zjednoczenia Włoch i Niemiec
14
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny francusko-pruskiej
prusko-austriacka dla każdej ze stron - wyjaśnia, w jakich okolicznościach doszło do upadku Komuny Paryskiej
- wyjaśnia, na czym po- legała rywalizacja Au- strii i Prus w procesie jednoczenia państw niemieckich
Stany Zjedno- czone w XIX wieku
• Budowa państwa i społeczeństwa USA
• Geneza wojny secesyjnej
• Wojna secesyjna
• Skutki wojny secesyjnej
- lokalizuje w czasie wojnę secesyjną (1861–1865)
- identyfikuje postać Abrahama Lincolna - wymienia przyczyny i skutki wojny secesyj- nej
- wyjaśnia, jakie zna- czenie dla przebiegu wojny secesyjnej miało ogłoszenie dekretu o zniesieniu niewolnic- twa
- stosuje pojęcia izola- cjonizm, secesja, aboli- cjonizm
- lokalizuje w czasie wybór Abrahama Lin- colna na prezydenta USA (1860), zniesienie niewolnictwa w USA (1863)
- lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Gettysburgiem (1863) - identyfikuje postacie Ulyssesa Granta, Wil- liama Shermana, Ro- berta Lee
- wyjaśnia, jaki wpływ na gospodarkę i społe- czeństwo miała migra- cja z Europy
- lokalizuje w czasie ogłoszenie doktryny Monroego (1823), po- wstanie Skonfedero- wanych Stanów Ame- ryki (1861)
- lokalizuje w czasie i przestrzeni atak na Fort Sumter (1861) - lokalizuje w prze- strzeni rozwój teryto- rialny USA w XIX w.
- identyfikuje postacie Jamesa Monroego, Jef- fersona Davisa, Johna Browna
- przedstawia sytuację społeczną w USA w pierwszej połowie XIX w.
- omawia rolę poli- tyczną USA w obu Amerykach
- porównuje potencjał gospodarczy, spo- łeczny i polityczny obu stron konfliktu w woj- nie secesyjnej
- przedstawia sytuację rdzennej ludności Sta- nów Zjednoczonych w XIX w.
- omawia polityczne, gospodarcze i spo- łeczne skutki wojny se- cesyjnej
- ocenia, jakie znacze- nie dla Stanów Zjedno- czonych miała wojna secesyjna
- omawia nowatorskie rozwiązania techniczne zastosowane w czasie wojny secesyjnej
15
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- omawia kwestię nie- wolnictwa i jej wpływ na konflikt między Pół- nocą a Południem - wyjaśnia, na czym po- legała polityka izola- cjonizmu
- omawia skutki eks- pansji terytorialnej Stanów Zjednoczonych - omawia przebieg wojny secesyjnej
Ekspansja kolo- nialna
• Nowy podział kontynentów
• Przyczyny ekspansji kolonialnej
• Kolonizacja Afryki
• Kolonializm w Azji
• Polityka kolonialna
• Wojny i konflikty kolonialne
- stosuje pojęcia kolo- nializm, imperializm - wymienia przyczyny ekspansji kolonialnej - wymienia skutki eks- pansji kolonialnej - wyjaśnia, dlaczego dochodziło do konflik- tów kolonialnych
- stosuje pojęcia pro- tektorat, dominium - lokalizuje w czasie I wojnę opiumową (1839–1841), początek reformy Meiji (1868), otwarcie Kanału Sue- skiego (1869) - lokalizuje w prze- strzeni zasięg impe- riów kolonialnych mo- carstw europejskich w Afryce i Azji
- omawia ekono- miczne, polityczne, mi- litarne, społeczne i kul- turowe przyczyny eks- pansji kolonialnej - wyjaśnia, dlaczego Ja- ponia w przeciwień- stwie do Chin nie ule- gła kolonizacji - wyjaśnia, jakie zna- czenie miał Kanał Sue- ski dla polityki
- stosuje pojęcie półko- lonia
- identyfikuje postacie Cecila Johna Rhodesa, Mutsuhito, Ferdinanda de Lessepsa
- lokalizuje w czasie powstanie sipajów (1857–1859), powsta- nie bokserów (1899–
1901), I wojnę burską (1880–1881), II wojnę burską (1899–1902) - opisuje proces kolo- nizacji Afryki przez Wielką Brytanię, Niemcy i Włochy - omawia politykę mo- carstw europejskich wobec Chin
- lokalizuje w czasie otwarcie Japonii (1854), konferencję berlińską (1884–1885), powstanie Mahdiego (1881–1899), aneksję Hawajów przez USA (1898)
- omawia przykłady zbrodni kolonizatorów w Afryce
- omawia przykłady oporu rdzennych lu- dów Afryki i Azji wobec kolonizatorów
- omawia proces kolo- nizacji Indochin
- ocenia postawy kolo- nizatorów wobec rdzennej ludności Afryki
- ocenia skutki ekspan- sji kolonialnej w Afryce i Azji
- ocenia znaczenie XIX- wiecznego koloniali- zmu dla metropolii i państw kolonizowa- nych
16
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
kolonialnej i imperial- nej w XIX w.
- wymienia przykłady konfliktów kolonial- nych
Postęp naukowy i techniczny
• Rozwój nauki
• Rozwój medycyny i higieny
• Rozwój techniki
• Wpływ postępu technicznego na życie codzienne
• Zmiany ludnościowe
- stosuje pojęcie urba- nizacja
- lokalizuje w czasie - identyfikuje postacie Charlesa Darwina, Louisa Pasteura, Wil- helma Roentgena, Al- berta Einsteina, Marii Skłodowskiej-Curie, Alexandra Grahama Bella, Thomasa Alvy Edisona
- wymienia wynalazki techniczne przełomu XIX i XX w.
- stosuje pojęcie dar- winizm
- lokalizuje w czasie ogłoszenie teorii ewo- lucji Darwina (1859), wynalezienie telefonu (1876), odkrycie pro- mieni Roentgena (1895) odkrycie polonu i radu (1898)
- identyfikuje postacie Zygmunta Freuda, Dmitrija Mendelejewa, Karola Olszewskiego, Zygmunta Wróblew- skiego, Guglielma Mar- coniego, Aleksandra Popowa, Orvilla i Wil- bura Wrightów, Henry’ego Forda - wyjaśnia, jakie skutki miał wszechstronny rozwój nauki w drugiej połowie XIX i na po- czątku XX w.
- wyjaśnia, jaki wpływ miały wynalazki na rozwój komunikacji
- stosuje pojęcie anty- septyka
- lokalizuje w czasie pierwsze wręczenie Nagrody Nobla (1901), pierwszy lot samolo- tem (1903)
- identyfikuje postacie Augusta Comte’a, Gre- gora Mendla, Iwana Pawłowa, Roberta Ko- cha, Heinricha Hertza, Maxa Plancka, Pierre’a Curie, Ernsta von Sie- mensa, Carla Benza, Gottlieba Daimlera, Rudolfa Diesla
- wymienia osiągnięcia naukowe w dziedzinie nauk przyrodniczych i ścisłych
- omawia zmiany w medycynie i higienie przełomu XIX i XX w.
- omawia wpływ prze- mian cywilizacyjnych na zmiany
- lokalizuje w czasie pierwszą Wystawę Światową (1851), opracowanie układu okresowego pierwiast- ków (1869), opracowa- nie szczepionki prze- ciw wściekliźnie (1885), powstanie wieży Eiffla (1889) - identyfikuje postacie Jeana Bernarda Fou- caulta, Jamesa Maxwella, Ernesta Ru- therforda, Antoine’a Henriego Becquerela, Louisa Blériota - wyjaśnia, jaki wpływ miały wynalazki na rozwój technologii produkcji
- opisuje, jakie były przyczyny i skutki wzrostu liczby ludności w Europie i na świecie
- ocenia wpływ po- stępu technicznego na życie codzienne
17
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- wyjaśnia, jaki wpływ na życie codzienne miały odkrycia nau- kowe drugiej połowy XIX i początków XX w.
ludnościowe na prze- łomie XIX i XX w.
- przedstawia wkład Polaków w rozwój na- uki na przełomie XIX i XX w.
Nowe ideologie i ruchy społeczne
• Demokratyzacja w Europie Zachodniej
• Socjalizm i ruch robotniczy
• Chrześcijańska demokracja i nacjonalizm
• Ruch na rzecz równouprawnienia kobiet
- stosuje pojęcia de- mokratyzacja, eman- cypacja
- lokalizuje w czasie przyznanie praw wy- borczych kobietom w Polsce (1918)
- wymienia nowe ideo- logie i ruchy spo- łeczne, które powstały w pierwszej połowie XIX w.
- wymienia postulaty ruchu emancypacyj- nego kobiet
- stosuje pojęcia so- cjaldemokracja, chrze- ścijańska demokracja, nacjonalizm
- lokalizuje w czasie przyznanie powszech- nego prawa wybor- czego we Francji (1848), ogłoszenie En- cykliki Rerum novarum (1891)
- identyfikuje postać Leona XIII
- omawia postulaty ideologii socjaldemo- kratycznej
- przedstawia okolicz- ności powstania ruchu robotniczego
- wymienia przykłady partii politycznych, związanych z ruchem robotniczym
- przedstawia założe- nia ideologiczne chrze- ścijańskiej demokracji
- stosuje pojęcia rewi- zjonizm (reformizm), anarchizm, syjonizm, sufrażystki, feminizm - lokalizuje w czasie powstanie I Międzyna- rodówki (1864), po- wstanie II Międzynaro- dówki (1889)
- identyfikuje postać Eduarda Bernsteina - wyjaśnia, na czym po- legał proces demokra- tyzacji ustrojowej - wyjaśnia, jaką rolę w ruchu robotniczym miała odgrywać I i II Międzynarodówka - wyjaśnia, jakie skutki miała radykalizacja ideologii nacjonali- stycznej
- lokalizuje w czasie powstanie brytyjskiej Partii Pracy (1900) - identyfikuje postacie Pierre’a Proudhona, Michaiła Bakunina, Piotra Kropotkina - omawia skutki roz- łamu w ruchu robotni- czym po rozwiązaniu I Międzynarodówki - wyjaśnia, jakie postu- laty dzieliły anarchi- stów od socjalistów - opisuje proces demo- kratyzacji ustrojowej Wielkiej Brytanii
- ocenia skutki demo- kratyzacji ustrojowej na przykładzie Wielkiej Brytanii
- opisuje proces prze- mian ustrojowych we Francji w drugiej poło- wie XIX w.
18
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- omawia podstawy ideologiczne nacjonali- zmu
- wskazuje przykłady działań na rzecz rów- nouprawnienia kobiet Epoka pozytywi-
zmu
• Scjentyzm i pozytywizm
• Literatura pozytywistyczna
• Sztuka i architektura
• Nowe nurty w sztuce
• Kultura staje się masowa
• Aktywny wypoczynek
- stosuje pojęcia pozy- tywizm, impresjonizm, secesja
- identyfikuje postacie Émila Zoli, Honoré de Balzaca, Wiktora Hugo, Claude’a Moneta, Pa- bla Picassa
- wymienia cechy cha- rakterystyczne pozyty- wizmu
- wymienia cechy kul- tury masowej
- stosuje pojęcia scjen- tyzm, realizm, natura- lizm
- identyfikuje postacie Augusta Comte’a, Fio- dora Dostojewskiego, Augusta Renoira, Vin- centa van Gogha, Au- gusta Rodina
- wymienia cechy cha- rakterystyczne scjenty- zmu
- wymienia nowe nurty w sztuce drugiej po- łowy XIX i początków XX w.
- wyjaśnia, jakie zjawi- ska i procesy wpłynęły na rozwój kultury ma- sowej
- stosuje pojęcia post- impresjonizm, histo- ryzm, symbolizm, ku- bizm, idea olimpizmu, skauting
- identyfikuje postacie Charlesa Dickensa, Lwa Tołstoja, Antona Czechowa, Josepha Conrada, Édouarda Maneta, Paula Gaugu- ina, Paula Cézanne’a, Augusta i Louisa Lu- mière, Gustawa Klimta - omawia problema- tykę literatury pozyty- wistycznej
- charakteryzuje sztukę i architekturę drugiej połowy XIX i począt- ków XX w.
- wyjaśnia, dlaczego impresjonizm stanowił przewrót w XIX-wiecz- nym malarstwie euro- pejskim
- identyfikuje postacie Marka Twaina, Jacka Londona, Carla Collo- diego, Edmonda de Amicisa, Berthe Mori- sot, Camille Claudel, Georges’a Braque’a, Pierre’a de Coubertina, Roberta Baden-Po- wella
- przedstawia, jak zmieniło się podejście XIX-wiecznego społe- czeństwa do sposobów spędzania wolnego czasu przez dorosłych i młodzież
- ocenia, jakie znacze- nie miał wzrost popu- larności kultury fizycz- nej w XIX w.
19
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Rozdział IV. Ziemie polskie w drugiej połowie XIX wieku Powstanie
styczniowe
• Geneza powstania styczniowego
• Wybuch powstania
• Przebieg walk powstańczych
• Powstanie
styczniowe na arenie międzynarodowej
• Upadek powstania
- stosuje pojęcie pol- skie państwo pod- ziemne
- lokalizuje w czasie wybuch powstania styczniowego i ogło- szenie manifestu Tym- czasowego Rządu Na- rodowego (22 I 1863), objęcie władzy nad po- wstaniem przez Romu- alda Traugutta (X 1863)
- identyfikuje postać Romualda Traugutta - wymienia przyczyny powstania stycznio- wego
- stosuje pojęcia
„biali”, „czerwoni”, branka
- lokalizuje w czasie brankę (14/15 I 1863), wydanie ukazu o uwłaszczeniu (1864), śmierć Romualda Trau- gutta (VIII 1864) - lokalizuje w prze- strzeni tereny, które były objęte działaniami polskich partyzantów - identyfikuje postacie Aleksandra Wielopol- skiego, Ludwika Miero- sławskiego, Stefana Bobrowskiego, Ma- riana Langiewicza - omawia poglądy „bia- łych” i „czerwonych”
na kwestię niepodle- głości Polski
- wymienia wydarze- nia, które miały wpływ na upadek powstania styczniowego
- przedstawia okolicz- ności wybuchu po- wstania styczniowego - przedstawia postu- laty ogłoszone w
- stosuje pojęcie od- wilż posewastopolska - lokalizuje w czasie manifestację na placu Zamkowym (IV 1861), powołanie Rządu Cy- wilnego (VI 1862), podpisanie konwencji Alvenslebena (II 1863), powstanie Rządu Na- rodowego (V 1863) - identyfikuje postacie Andrzeja Zamoyskiego, Leopolda Kronen- berga, Jarosława Dą- browskiego, Zygmunta Padlewskiego, Zyg- munta Felińskiego, Teodora Berga, Micha- iła Murawjowa - omawia politykę Aleksandra Wielopol- skiego w Królestwie Polskim
- wyjaśnia, co dla mieszkańców Króle- stwa Polskiego przy- niosła odwilż posewa- stopolska
- omawia sytuację w Królestwie Polskim
- lokalizuje w czasie wprowadzenie stanu wojennego (X 1861), powstanie Komitetu Miejskiego (X 1861), powstanie Dyrekcji krajowej (XII 1861) - identyfikuje postacie Francesca Nulla, Françoisa de Roche- brune’a, Andrieja Po- tebni, Józefa Haukego- Bosaka, Stanisława Brzóski, Aleksandra Waszkowskiego - wyjaśnia, co miało wpływ na odżycie idei niepodległościowych na przełomie lat 50. i 60. XIX w.
- wyjaśnia wpływ poli- tyki Aleksandra Wielo- polskiego na radykali- zację nastrojów w Kró- lestwie Polskim - porównuje i ocenia programy „białych” i
„czerwonych”
- wyjaśnia, kto i dla- czego poparł lub potę- pił powstanie stycz- niowe
- ocenia stosunek opi- nii międzynarodowej do powstania stycznio- wego
- omawia przebieg i skutki wydarzeń zwią- zanych z powstaniem styczniowym w swoim regionie
20
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Manifeście Tymczaso- wego Rządu Narodo- wego
- charakteryzuje prze- bieg walk powstań- czych
- przedstawia okolicz- ności upadku powsta- nia styczniowego
przed wybuchem po- wstania styczniowego - przedstawia, jaki spo- sób rozwiązania sprawy chłopskiej za- proponowano w Mani- feście Tymczasowego Rządu Narodowego - wyjaśnia, do kogo Tymczasowy Rząd Na- rodowy apelował o wspólną walkę prze- ciwko zaborcy
- omawia sposób orga- nizacji i funkcjonowa- nia polskiego państwa podziemnego- omawia rolę, jaką odegrał Ro- muald Traugutt w po- wstaniu styczniowym Zabór rosyjski po
powstaniu stycz- niowym
• Przyczyny upadku powstania styczniowego
• Znaczenie powstania styczniowego
• Represje po upadku powstania
styczniowego
• Postawy Polaków wobec zaborców
- stosuje pojęcie pozy- tywizm warszawski - omawia przyczyny upadku powstania - wymienia represje władzy carskiej wobec polskiego szkolnictwa
- stosuje pojęcia noc apuchtinowska, loja- lizm, trójlojalizm - lokalizuje w czasie wprowadzenie urzędu generał-gubernatora (1874), początek nocy apuchtinowskiej (1879)
- wyjaśnia, jakie zna- czenie miało powsta- nie styczniowe dla
- stosuje pojęcie tajne komplety
- lokalizuje w czasie utworzenie Komitetu Urządzającego (1864), wprowadzenie j. rosyj- skiego jako urzędo- wego (1866)
likwidację Banku Pol- skiego (1885), założe- nie Uniwersytetu Lata- jącego (1885),
- lokalizuje w czasie powstanie zabajkalskie (1866), rozpoczęcie li- kwidacji Kościoła unic- kiego (1875), powsta- nie Zjednoczenia Emi- gracji Polskiej (1866) - wyjaśnia, dlaczego stanowisko pozytywi- stów warszawskich było bardziej popu- larne od postawy trój- lojalistycznej
- ocenia postawy Pola- ków wobec zaborców po powstaniu stycznio- wym
21
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
walk Polaków o nie- podległość
- omawia represje wo- bec uczestników po- wstania
- charakteryzuje repre- sje wobec Królestwa Polskiego
likwidację Szkoły Głównej (1869) - identyfikuje postacie Władysława Czartory- skiego, Jarosława Dą- browskiego, Jadwigę Szczawińską-Dawi- dową
- wyjaśnia, w jaki spo- sób Polacy wyrażali postawę opozycyjną wobec polityki władz zaborczych po powsta- niu styczniowym - wyjaśnia, w jaki spo- sób represje popo- wstaniowe wpłynęły na życie Polaków pod zaborem rosyjskim - omawia postawy Pola- ków wobec rosyjskich represji po upadku po- wstania styczniowego
- omawia położenie Kościoła katolickiego i unickiego po powsta- niu styczniowym
Sytuacja w zabo- rze pruskim i au- striackim
• Germanizacyjna polityka władz niemieckich
• Postawy Polaków wobec germanizacji
• W walce o polskość
• Polityka władz austriackich i
- stosuje pojęcie ger- manizacja
- lokalizuje w czasie, początek strajku dzieci polskich we Wrześni (1901),
- identyfikuje postać Michała Drzymały
- stosuje pojęcia Kul- turkampf, rugi pruskie - lokalizuje w czasie Kulturkampf (1871–
1878), powstanie Ko- misji Kolonizacyjnej (1886), rugi pruskie
- stosuje pojęcie stań- czycy
- lokalizuje w czasie wprowadzenie j. nie- mieckiego jako urzędo- wego w zaborze pru- skim (1876), nadanie Galicji autonomii
- stosuje pojęcie wiryliści
- lokalizuje w czasie powstanie Towarzy- stwa Przyjaciół Wza- jemnego Pouczania się i Opieki nad Dziećmi
„Warta” (1894)
- ocenia postawy Pola- ków wobec germaniza- cji
- ocenia rolę Galicji jako ostoi polskiego ży- cia narodowego
22
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
postawy Polaków wobec niej
• Autonomia galicyjska
- wymienia decyzje władz pruskich zmie- rzające do germaniza- cji szkolnictwa - wymienia działania Polaków, które były przykładem walki z germanizacją
- wymienia instytucje życia politycznego, społecznego i kultural- nego, które były prze- jawem autonomii gali- cyjskiej
(1885–1890), powsta- nie Hakaty (1894), - identyfikuje postacie Mieczysława Le- dóchowskiego, Piotra Wawrzyniaka - omawia politykę kul- turkampfu w zaborze pruskim
- wyjaśnia, w jaki spo- sób władze pruskie walczyły z polskością w sferze ekonomicznej - omawia postawy Po- laków wobec germani- zacji szkolnictwa i życia gospodarczego
- przedstawia okolicz- ności wprowadzenia autonomii w Galicji
(1867), uchwalenie no- weli osadniczej (1904), strajk szkolny w Wiel- kopolsce (1906), ustawę kagańcową (1908), ustawę wy- właszczeniową (1908), wprowadzenia j. pol- skiego jako urzędo- wego w Galicji (1859), powołanie Sejmu Kra- jowego (1861), po- wstanie Rady Szkolnej Krajowej (1867) - identyfikuje postacie Ferdynanda Hanse- manna, Hermanna Kennemanna, Henryka Tiedemanna, Agenora Gołuchowskiego, Kazi- mierza Badeniego, Jó- zefa Szujskiego, Stani- sława Tarnowskiego - wyjaśnia, jaką rolę odgrywała Hakata - wyjaśnia, dlaczego walkę Polaków z ger- manizacją w zaborze pruskim nazywa się najdłuższą wojną no- woczesnej Europy - przedstawia poglądy konserwatystów
- identyfikuje postacie Floriana Stablew- skiego, Anieli Tuło- dzieckiej, Floriana Cey- nowy, Hieronima Der- dowskiego, Walentego Barczewskiego, Anto- niego Wolszlegiera, Jana Liszewskiego, Wojciecha Kętrzyń- skiego, Karola Miarki, Franciszka Smolki, Ka- zimierza Grocholskiego - omawia działalność Polaków walczących o polskość Warmii, Ma- zur, Górnego Śląska i Pomorza Gdańskiego - omawia przyczyny ła- godzenia polityki władz zaborczych wo- bec Polaków w Galicji
- wyjaśnia, dlaczego Galicję nazywano pol- skim Piemontem
23
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
krakowskich zwanych stańczykami
Gospodarka i społeczeństwo ziem polskich
• Praca organiczna i praca u podstaw
• Rolnictwo w trzech zaborach
• Rozwój przemysłu
• Przemiany społeczne
• Asymilacja Żydów
• Emancypantki
- stosuje pojęcia praca organiczna, praca u podstaw
- lokalizuje w czasie powstanie Polskiej Ma- cierzy Szkolnej (1905) - identyfikuje postać, Hipolita Cegielskiego - wymienia cechy cha- rakterystyczne pracy organicznej i pracy u podstaw
- przedstawia przy- kłady działań w zakre- sie pracy organicznej i pracy u podstaw we wszystkich trzech za- borach
- stosuje pojęcie asy- milacja
- lokalizuje w czasie otwarcie Kolei War- szawsko-Wiedeńskiej (1845), wynalezienia lampy naftowej (1853) - identyfikuje postacie Ignacego Łukasiewicza, Elizy Orzeszkowej - omawia kierunki roz- woju przemysłu w Kró- lestwie Polskim - wyjaśnia, jaką rolę gospodarczą i spo- łeczną odgrywał okręg łódzki
- przedstawia postu- laty i działania polskich emancypantek
- stosuje pojęcie syjo- niści
- lokalizuje w czasie zniesienie granicy cel- nej między Rosją a Królestwem Polskim (1851)
- identyfikuje postacie Dezyderego Chłapow- skiego, Karola Marcin- kowskiego Franciszka Stefczyka, Narcyzy Żmichowskiej, Piotra Wawrzyniaka
- charakteryzuje prze- miany w rolnictwie na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX w.
- opisuje rozwój prze- mysłu w zaborze pru- skim i austriackim - omawia przyczyny i skutki asymilacji Ży- dów
- wyjaśnia, jaki wpływ na przemiany gospo- darcze oraz społeczne i narodowe na polskiej wsi miało uwłaszczenie
- stosuje pojęcia li- twacy, sztetl, jidysz, Haskala
- identyfikuje postacie Gustawa Potworow- skiego, Andrzeja Za- moyskiego, Ludwika Zamenhofa
- porównuje rozwój rolnictwa we wszyst- kich trzech zaborach - charakteryzuje prze- miany społeczne na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX w.
- opisuje położenie mniejszości żydowskiej na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX w.
- ocenia znaczenie pracy organicznej i pracy u podstaw dla kształtowania się no- woczesnego narodu polskiego
24
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Nowe nurty poli- tyczne
• Ruch socjalistyczny na ziemiach polskich
• Dwa nurty w polskim ruchu
socjalistycznym
• Kształtowanie się ruchu narodowego
• Narodowa Demokracja
• Rozwój ruchu ludowego na ziemiach polskich
• Rewolucja 1905 roku w Rosji
• Rewolucja 1905 roku na ziemiach polskich
• Skutki rewolucji z lat 1905–1907 na ziemiach polskich
- lokalizuje w czasie re- wolucje socjalistyczną (1905–1907)
- identyfikuje postacie Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego, Wincentego Witosa - wymienia polskie partie polityczne re- prezentujące ruch so- cjalistyczny, ludowy i narodowy
- omawia skutki rewo- lucji 1905–1907 na zie- miach polskich
- stosuje pojęcie soli- daryzm narodowy - lokalizuje w czasie działalność Wielkiego Proletariatu (1882- 1885), powstanie Pol- skiej Partii Socjalistycz- nej (1892), powstanie Socjaldemokracji Kró- lestwa Polskiego (1893), powstanie Ligi Narodowej (1893), po- wstanie Stronnictwa Ludowego (1895), za- łożenie Stronnictwa Narodowo-Demokra- tycznego (1897), po- wstanie Polskiego Stronnictwa Ludowego (1903), krwawą nie- dzielę w Petersburgu (22 I 1905), strajki szkolne na ziemiach polskich (1905–1908) , , ,
- identyfikuje postacie Ludwika Waryńskiego, Bolesława Limanow- skiego, Stanisława Wojciechowskiego, Ignacego Daszyń- skiego, Wojciecha Kor- fantego, Mikołaja II
- stosuje pojęcie serwi- tuty
- lokalizuje w czasie utworzenie Ligi Pol- skiej (1887), powstanie Polskiej Partii Socjalno- Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego (1897), powstanie ro- botnicze w Łodzi (VI 1905)
- identyfikuje postacie Ludwika Kulczyckiego, Juliana Marchlew- skiego, Róży Luksem- burg, Zygmunta Balic- kiego, Stanisława Sto- jałowskiego, Marii i Bolesława Wysłou- chów
- omawia proces budo- wania polskiego ruchu narodowego
- omawia okoliczności powstania ruchu ludo- wego
- przedstawia przebieg rewolucji 1905–1907 na ziemiach polskich - przedstawia cele strajków szkolnych w latach 1905–1908
- lokalizuje w czasie rozłam w Polskiej Partii Socjalistycznej (1906), rozłam w Polskim Stronnictwie Ludowym (1913)
- identyfikuje postacie Aleksandra Sulkiewi- cza, Aleksandra Mali- nowskiego, Jana Lu- dwika Popławskiego, Zygmunta Miłkow- skiego, Karola Lewa- kowskiego, Jana Sta- pińskiego
- porównuje cele i za- łożenia programowe PPS i SDKPiL
- omawia rozwój partii socjalistycznych, naro- dowych i ludowych na ziemiach polskich - lokalizuje w prze- strzeni ośrodki wystą- pień robotniczych w okresie rewolucji z lat 1905–1907
– ocenia skutki rewo- lucji 1905–1907 na zie- miach polskich
25
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- wymienia postulaty programowe polskiego ruchu socjalistycznego, ludowego i narodo- wego
- wyjaśnia, dlaczego doszło do wybuchu re- wolucji 1905-1907 w Rosji i na ziemiach pol- skich
Polska kultura i nauka przełomu XIX i XX wieku
• Polski pozytywizm
• Rola historii w polskiej kulturze
• Młoda Polska
• Malarstwo i rzeźba przełomu
XIX i XX wieku
• Polska nauka w drugiej połowie XIX wieku
• Polscy naukowcy na świecie
- stosuje pojęcia pozy- tywizm warszawski, Młoda Polska (moder- nizm)
- lokalizuje w czasie pozytywizm w kulturze polskiej (1864–1890), okres Młodej Polski w kulturze polskiej (1890–1918)
- identyfikuje postacie Bolesława Prusa, Hen- ryka Sienkiewicza, Jana Matejki, Marii Skło- dowskiej-Curie - wymienia przykłady dzieł tworzonych „ku pokrzepieniu serc”
- stosuje pojęcie ma- larstwo historyczne - lokalizuje w czasie Nagrodę Nobla z fizyki dla Marii Skłodowskiej- Curie (1903), Literacką Nagrodę Nobla dla Henryka Sienkiewicza (1905), Nagrodę Nobla z chemii dla Marii Skło- dowskiej-Curie (1911) - identyfikuje postacie Elizy Orzeszkowej, Ste- fana Żeromskiego, Władysława Rey- monta, Stanisława Wy- spiańskiego, Ignacego Jana Paderewskiego - omawia problema- tykę polskiej literatury pozytywistycznej
- stosuje pojęcia war- szawska i krakowska szkoła historyczna, et- nografia
- identyfikuje postacie Aleksandra Święto- chowskiego, Marii Ko- nopnickiej, Adama Asnyka, Juliusza i Woj- ciecha Kossaków, Sta- nisława Przybyszew- skiego, Jana Kasprowi- cza, Kazimierza Prze- rwy-Tetmajera, Ga- brieli Zapolskiej, Stani- sława Witkiewicza, Jacka Malczewskiego, Leona Wyczółkow- skiego, Józefa Me- hoffera, Olgi Boznań- skiej,Heleny Modrze- jewskiej, Zygmunta
- stosuje pojęcia neo- romantyzm, bohema (cyganeria)
- identyfikuje postacie Juliana Ochorowicza, Michała Bobrzyń- skiego, Józefa Szuj- skiego, Tadeusza Ko- rzona, Władysława Smoleńskiego, Artura Górskiego, Tadeusza Micińskiego, Mieczy- sława Karłowicza, Fe- liksa Nowowiejskiego, Karola Szymanow- skiego, Edmunda Strzeleckiego, Ernesta Malinowskiego, Igna- cego Domeyki, Jana Czerskiego, Benedykta Dybowskiego, Rudolfa Modrzejewskiego,
- ocenia wkład twór- ców okresu pozytywi- zmu i Młodej Polski w rozwój kultury narodo- wej
- omawia wkład pol- skich naukowców w rozwój państw ame- ryki południowej i ba- dania nad środowi- skiem przyrodniczym Syberii
26
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- wyjaśnia, jaką rolę odgrywała historia w polskiej kulturze
Wróblewskiego, Karola Olszewskiego, Kazimie- rza Funka, Edmunda Biernackiego, Wa- cława Sierpińskiego - wyjaśnia, jaką rolę odgrywała inteligencja w okresie pozytywi- zmu
- omawia cechy cha- rakterystyczne litera- tury i sztuki okresu Młodej Polski
Bronisława Piłsud- skiego, Kazimierza Pró- szyńskiego, Jana Szcze- panika, Oskara Kol- berga
- porównuje poglądy krakowskiej i warszaw- skiej szkoły historycz- nej
- omawia dorobek pol- skich naukowców dzia- łających w drugiej po- łowie XIX i na początku XX w.
Rozdział V. I wojna światowa Przyczyny świa-
towego konfliktu
• Międzynarodowy układ sił
• Powstanie sojuszy
• Wojna rosyjsko- japońska
• Wyścig zbrojeń
• Kocioł bałkański
- stosuje pojęcia trój- przymierze, trójporo- zumieniem (ententa) - lokalizuje w czasie wojnę japońsko-rosyj- ską (1904–1905) - lokalizuje w prze- strzeni państwa wcho- dzące w skład trójprzy- mierza i trójporozu- mienia
- wyjaśnia, dlaczego ukształtowały się trój- przymierze i trójporo- zumienie
- stosuje pojęcia belle epoque, państwa cen- tralne, kocioł bałkański - lokalizuje w czasie za- warcie trójprzymierza (1882), powstanie en- tenty (1904), I wojnę bałkańską (1912–
1913), II wojnę bałkań- ską (1913)
- identyfikuje postać Wilhelma II
- omawia proces two- rzenia się bloków poli- tyczno-militarnych przez I wojną świa- tową
- lokalizuje w czasie za- wiązanie sojuszu Fran- cji z Rosją (1892), zdo- bycie Port Artur przez Japonię (1905), bitwę pod Cuszimą (1905), przyłączenie się Rosji do ententy (1907), aneksję Bośni przez Austro-Węgry (1908) - lokalizuje w prze- strzeni państwa, które na skutek wojen bał- kańskich uzyskały naj- większe zdobycze terytorialne
- stosuje pojęcie Weltpolitik
- charakteryzuje mię- dzynarodowy układ sił na przełomie XIX i XX w.
- wyjaśnia, jakie skutki miało prowadzenie Weltpolitik przez Niemcy
- wyjaśnia, jak polityka Niemiec na przełomie XIX i XX w. wpłynęła na światowy układ sił - opisuje sytuację na Bałkanach na początku XX w.
- ocenia wpływ sytuacji na Bałkanach na wy- buch konfliktu świato- wego
27
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- wymienia cele, które skłaniały mocarstwa europejskie do zwiera- nia sojuszy
- wyjaśnia, dlaczego sytuację na Bałkanach nazywano „kotłem bał- kańskim”
- omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny rosyjsko-japońskiej - wyjaśnia, na czym po- legał wyścig zbrojeń na początku XX w.
- przedstawia skutki wojen bałkańskich Fronty Wielkiej
Wojny
• Zamach w Sarajewie
• Wybuch I wojny światowej
• Nieudana wojna błyskawiczna
• Wojna pozycyjna na froncie zachodnim
• Front wschodni
• Front bałkański i włoski
- stosuje pojęcia wojna błyskawiczna, wojna pozycyjna
- lokalizuje w czasie wybuch I wojny świa- towej (28 VII 1914) - lokalizuje w czasie i przestrzeni zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda
- wyjaśnia, na czym po- legał plan wojny bły- skawicznej
- charakteryzuje spo- sób prowadzenia wojny pozycyjnej
- stosuje pojęcie wojna manewrowa - lokalizuje w czasie za- mach w Sarajewie (VI 1914), bitwę nad Marną (IX 1914), wy- stąpienia Włoch z trój- przymierza (1915), bi- twę pod Verdun (II-XII 1916), bitwę nad Sommą (VII-XI 1917), , - lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Tannenbergiem (VIII 1914)
- identyfikuje postacie Franciszka Ferdynanda Habsburga, Alfreda von Schlieffena - wyjaśnia, na czym po- legał tzw. efekt do- mina w przypadku wy- buchu I wojny świato- wej
- lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę o Gallipoli (1915-1916), bitwę pod Gorlicami (1915)
- lokalizuje w prze- strzenia państwa, które uczestniczyły w wojnie po stronie pań- stw centralnych lub ententy
- identyfikuje postacie Ferdynanda Focha, Paula von Hinden- burga
- omawia polityczne konsekwencje zama- chu w Sarajewie - wyjaśnia, jaką rolę odgrywały nowe ro- dzaje broni zastoso- wane na froncie za- chodnim
- omawia przebieg działań wojennych na
- lokalizuje w czasie przystąpienie Japonii do wojny po stronie ententy (1914), przy- stąpienie Turcji do wojny po stronie pań- stw centralnych (1914), przystąpienie Bułgarii do wojny po stronie państw cen- tralnych (1915), przy- stąpienie Rumunii do wojny po stronie en- tenty (1916), przystą- pienie Grecji do wojny po stronie ententy (1917)
- identyfikuje postać Gawriło Principa - omawia zmiany w składzie trójprzymierza i trójporozumienia - omawia różnice mię- dzy działaniami zbroj- nymi na froncie
- ocenia skuteczność wojny pozycyjnej i ma- newrowej
28
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
- omawia okoliczności, w jakich załamał się niemiecki plan wojny błyskawicznej
- wyjaśnia, na czym po- legała wojna manew- rowa
froncie zachodnim i wschodnim
- wymienia kluczowe momenty w przebiegu działań wojennych na froncie wschodnim i zachodnim w latach 1914-1916
wschodnim i zachod- nim
- opisuje działania wo- jenne na froncie bał- kańskim i włoskim
Rewolucje w Ro- sji
• Rewolucja lutowa
• Okres dwuwładzy
• Rewolucja październikowa
• Wojna domowa
• Rosja po rewolucji
- stosuje pojęcia rewo- lucja lutowa, rewolucja październikowa - lokalizuje w czasie wybuch rewolucji luto- wej (III 1917), wybuch rewolucji październiko- wej (6/7 XI 1917) - identyfikuje postacie Mikołaja II, Włodzimie- rza Lenina
- omawia skutki rewo- lucji październikowej
- stosuje pojęcia dwu- władza, bolszewicy, dyktatura proletariatu - lokalizuje w czasie powołanie Rządu Tym- czasowego (III 1917), podpisanie pokoju brzeskiego (3 III 1918), wojnę domową (1919–
1920)
- identyfikuje postacie Aleksandra Kiereń- skiego, Lwa Trockiego, Feliksa Dzierżyńskiego - wymienia przyczyny i skutki rewolucji luto- wej
- charakteryzuje okres dwuwładzy w Rosji - wyjaśnia, jaką rolę odegrał Włodzimierz Lenin w czasie rewolu- cji rosyjskich
- stosuje pojęcie tezy kwietniowe
- lokalizuje w czasie abdykację Mikołaja II (III 1917), ogłoszenie tez kwietniowych (IV 1917), uchwalenie konstytucji rosyjskiej (VII 1918), egzekucję rodziny carskiej (VII 1918)
- identyfikuje postać Grigorija Rasputina - omawia sytuację mili- tarną, polityczną i go- spodarczą w Rosji do 1917 r.
- wyjaśnia, dlaczego bolszewicy w okresie dwuwładzy cieszyli się rosnącym poparciem - opisuje przebieg re- wolucji październiko- wej
- stosuje pojęcia mien- szewicy, eserowcy, ka- deci
- identyfikuje postacie Jurija Martowa, Wik- tora Czernowa, Pawła Miłukowa, Antona De- nikina, Aleksandra Koł- czaka, Piotra Wrangla - omawia i porównuje programy rosyjskich stronnictw politycz- nych
- wyjaśnia, co przyczy- niło się do sukcesu Ar- mii Czerwonej w woj- nie domowej
- wyjaśnia, co skłoniło Lenina do brutalnej rozprawy z carem i jego rodziną
- ocenia metody stoso- wane przez bolszewi- ków w celu umocnie- nia swojej władzy - omawia wpływ rewo- lucji rosyjskich na układ sił w Europie podczas I wojny świa- towej