boczne przerzedzenie brwi (84% chorych), •
suchość skóry (79% chorych), •
wypadanie włosów (41% chorych), •
kruchość paznokci (40% chorych), •
zmniejszenie potliwości (68% chorych) [17, 19]. •
Wpływ leczenia substytucyjnego na zmiany skórne
w niedoczynności tarczycy
Zaobserwowanie kolejności występowania zmian skórnych w przypadku niezdia-gnozowanej niedoczynności tarczycy jest zadaniem niezwykle trudnym. Początko-we objawy, tj. suchość czy chłód skóry, mogą mieć zupełnie inną etiologię. Dopiero postawienie diagnozy pozwala na retrospektywną analizę symptomów skórnych odzwierciedlających nieprawidłowości w funkcjonowaniu gruczołu tarczowego.
Wdrożenie właściwego leczenia substytucyjnego preparatami lewoskrętnej ty-roksyny sprawia, że w większości przypadków objawy niedoczynności tarczycy ustępują. Tempo pojawiania się, a następnie cofania zmian skórnych, jest różne w zależności m.in. od stopnia niedoboru hormonów, przyczyny powodującej wy-stąpienie niedoczynności oraz – w wielu przypadkach – od subordynacji pacjenta w przyjmowaniu leków.
Należy również pamiętać, że priorytetowym zadaniem endokrynologa jest w pierwszej kolejności zapewnienie właściwego funkcjonowania życiowo istot-nych układów. Z tego powodu wnikliwa analiza współistniejących dermopatii jest traktowana jako dodatkowa i często przesuwana na dalszy plan. Nie należy jednak traktować zaburzeń skórnych jako mniej istotnych w procesie diagnostycznym i te-rapeutycznym. Okazuje się bowiem, że kolejność występowania/ustępowania oraz zaawansowanie zmian skórnych, często są makrowskaźnikiem prawidłowego daw-kowania L-tyroksyny.
154
K. Kowalska-Gajewska, A. Molenda-Skowronek, M. KowalewskaPatogeneza problemów skórnych w przypadku niedoczynności jest niejednorod-na i nie zawsze do końca wyjaśnioniejednorod-na. Należy również pamiętać, że każdy przypa-dek kliniczny jest inny, a wystąpienie objawów jest w dużej mierze cechą osobniczą. Wybrane jednostki chorobowe związane są pierwotną niedoczynnością tarczycy, zarówno bowiem w przypadku niedoczynności drugo- i trzeciorzędowej, manife-stacje skórne nie są tak nasilone [20].
Wnioski
Niedoczynność tarczycy pozostaje nadal jedną z często występujących chorób. Jednakże w większości przypadków udaje się osiągać stan eutyreozy u pacjentów. Warunkiem powodzenia leczenia substytucyjnego w przypadku niedoczynności tarczycy pozostaje nadal samodyscyplina chorego. Brak współpracy pacjenta z le-karzem jest najczęstszą przyczyną komplikacji i niepowodzenia leczenia. Nie tylko brak konsekwentnego przyjmowania zalecanej dawki L-tyroksyny implikuje nie-wyrównanie stężenia hormonów tarczycowych. Trudności w uzyskaniu eutyreozy obserwuje się również u chorych, których złe nawyki żywieniowe prowadzą do nie-kontrolowanych przyrostów masy ciała, co w konsekwencji prowadzi do zwiększe-nia zapotrzebowazwiększe-nia na tyroksynę. Szczególną grupę stanowią także chorzy z zespo-łem złego wchłaniania, którzy bardzo często wymagają stosowania dawek znacznie większych niż standardowe. Również osoby w wieku podeszłym lub dotknięte cho-robami serca mogą źle znosić leczenie. W tych przypadkach dawki tyroksyny muszą być ograniczone, co może powodować tylko częściową poprawę zdrowia, a zatem i częściowe ustępowanie zmian skórnych.
Objawy skórne są bardzo ściśle związane z zaawansowaniem choroby, stanem niedoboru hormonów czy wiekiem pacjenta. Znacznie większe ich nasilenie obser-wuje się w przypadku niedoczynności pierwotnej niż w przypadku niedoczynności wtórnej czy trzeciorzędowej. Natomiast w przypadku różnych typów niedoczynno-ści pierwotnej stwierdza się brak jednoznacznych różnic w występujących objawach skórnych. Zawsze istnieje zależność równoczesnego (liniowego) nasilania się niedo-czynności i obserwowanych zmian skórnych.
Właściwa dawka L-tyroksyny w krótkim czasie prowadzi do ustąpienia objawów skórnych i jest dowodem skuteczności leczenia. W tym miejscu należy wspomnieć, że w przypadkach, gdy potrzebna jest „natychmiastowa ulga” (np. w razie śpiączki), zalecane jest podawanie preparatów trijodotyroniny. Są to leki o działaniu zbliżo-nym do preparatów tyroksyny, jednak ich działanie jest znacznie szybsze, ponie-waż T3 trafi a bezpośrednio do komórek, w których działa niemalże natychmiast. Oczekiwany efekt terapeutyczny pojawia się już bowiem w ciągu kilku godzin od momentu podania leku. Ponieważ jej stężenie zanika w organizmie w ciągu 24–48
Wpływ leczenia substytucyjnego preparatem tyroksyny...
155
godzin, nie jest zalecana do codziennego użytku. Każda niesubordynacja pacjenta miałaby wtedy poważniejsze konsekwencje niż w przypadku stosowania prepara-tów L-tyroksyny.
Bibliografi a
Lewiński A.,
1. Endokrynologia, Medycyna Praktyczna 2001, 1, 77–78. Łącka K.,
2. Choroby tarczycy. Rozpoznanie i leczenie, PZWL, Warszawa 2001. Kędracki B., Barg E.,
3. Schorzenia tarczycy u kobiet w czasie ciąży i ich wpływ na rozwój płodu i noworodka – wspólny problem dla położników i pediatrów, Gine-kologia Praktyczna 2004, 1.
Krupka K.,
4. Niedoczynność tarczycy – problem niedoceniany, www.sfd.pl. Sylwanowicz W., Michalik A., Ramotowski W.,
5. Anatomia i fi zjologia człowieka,
PZWL, Warszawa 1980. Romer T.E.,
6. Endokrynologia kliniczna dla ginekologa, internisty i pediatry, PWN, Warszawa 1998.
Dohan O., de la Vieia A., Paroder V. et al.,
7. Th e Sodium/Iodide Symporter (NIS):
Characterization, Regulation and Medical Signifi cance, Endocrine Reviews 2003, 24, 48–77.
Królicki L.,
8. Medycyna nuklearna, Fundacja im. Ludwika Rydygiera, Warszawa 1996.
Szczeklik A.,
9. Choroby układu wewnątrzwydzielniczego, Medycyna Praktyczna 2006, 4, 1063–1068.
Brzezińska-Wcisło L.,
10. Łysienia związane z chorobami ustroju, Przew Lek 2000, 5, 97–98.
Zgliczyński S.,
11. Choroby tarczycy, Urban & Partner; Wrocław 2001. Niepomniszcze H., Amad R.H.,
12. Choroby skórne związane z zaburzeniami
czyn-ności tarczycy i od tych zaburzeń zależne, MERC Th yroid International Suple-ment 1, Buenos Aires 1998.
Boudghene-Stambouli O., Merad-Boudia A., Berber N.,
13. Keratodermie
palmo-plataire et hypothyroidie, Nouv. Dermatol 1992, 11, 548–549. Korman E.,
14. Podstawy endokrynologii wieku rozwojowego, PZWL, Warszawa 1999.
Pawlikowski A.,
15. Zarys endokrynologii klinicznej, PZWL, Warszawa 1992. Orłowski W.,
16. Choroby gruczołów wewnętrznego wydzielania, PZWL, Warszawa 1988.
Pastinszky I., Racz I.,
17. Zmiany skórne w chorobach wewnętrznych, PZWL, War-szawa 1969.
Braveman I.M., Skin signs of systemic disease, New York 2008. 18.
156
K. Kowalska-Gajewska, A. Molenda-Skowronek, M. KowalewskaHartwig W.,
19. Endokrynologia kliniczna, PZWL, Warszawa 1989. Kacalak-Rzepka A., Zalewska-Kubicka L., Kędzierska K.,
20. Zespół