Wrongful birth w praktyce Stanów Zjednoczonych

Poglądy judykatury amerykańskiej w kwestii dopuszczalności powództw wrongful

birth kształtowały się paralelnie do ewolucji orzecznictwa w sprawach wrongful conception.

W literaturze wskazuje się, że judykatura amerykańska po raz pierwszy zetknęła się z roszczeniami rodziców z tytułu wrongful birth w 1967 r. na gruncie sprawy Gleitman v. Cosgrove¹⁸⁵. Państwo Gleitman wystąpili z powództwem przeciwko dwóm lekarzom, wskazując, że gdyby zostali prawidłowo pouczeni przez pozwanych o możliwych skutkach przebytej przez panią Gleitman w pierwszym miesiącu ciąży różyczki,

181 Ibidem, s. 311.

182 T. Justyński, Poczęcie… op. cit , s.191.

183 BGH, NJW 2002, s. 2636 [za:] M. Nesterowicz, Prawo...op.cit., s. 311-312. 184 T. Justyński, Poczęcie… op. cit , s.192.

185 Gleitman v. Cosgrove, 277 A. 2d 689 (New Jersey 1967), https://www.leagle.com/decision/19677149nj22160 (dostęp na dzień 09.03.2018 r.).

65 zdecydowaliby się na przerwanie ciąży. Lekarze zapewnili jednak powodów, że choroba kobiety nie będzie miała negatywnego wpływu na stan zdrowia dziecka. Syn państwa Gleitman przyszedł na świat z ciężkimi upośledzeniami fizycznymi. Chłopiec urodził się niewidomy, niesłyszący oraz, jak się wkrótce okazało, cierpiał na poważne zaburzenia mowy. Powodowie żądali odszkodowania obejmującego wydatki związane z koniecznością zapewnienia ich synowi specjalistycznej opieki medycznej oraz dodatkowe koszty pielęgnacji niepełnosprawnego dziecka. Ponadto domagali się zadośćuczynienia za cierpienia psychiczne matki. Rozpoznający sprawę sąd w New Jersey (Supreme Court of New Jersey) oddalił powództwo w całości wskazując, że przeciwne rozstrzygnięcie sprzeciwiałoby się public

policy.

W kolejnych latach roszczenia rodziców z tytułu wrongful birth były konsekwentnie oddalane186. Zmiana linii orzeczniczej nastąpiła w połowie lat 70-tych XX w. W roku 1975 zapadły dwa przełomowe na gruncie judykatury amerykańskiej orzeczenia, w sprawach o zbliżonych stanach faktycznych. W obu przypadkach chodziło o przyjście na świat dzieci dotkniętych zespołem różyczki wrodzonej. Powodowie analogicznie podnosili, że gdyby nie zaniedbania lekarzy, którzy nie rozpoznali przebytej podczas ciąży różyczki, mieliby możliwość podjęcia świadomej decyzji o przerwaniu ciąży. Sąd w Teksasie (Supreme Court

of Texas) rozpoznający sprawę Jacobs v. Theimer¹⁸⁷, choć podkreślił, że oszacowanie szkody po stronie dziecka nie jest możliwe (taka operacja wymagałaby bowiem porównania wartości życia z upośledzeniem i hipotetycznej sytuacji nieistnienia) i tym samym oddalił roszczenia z tytułu wrongful life, uwzględnił żądania rodziców z tytułu wrongful birth. Sąd orzekł, że dodatkowe koszty obciążające powodów w związku z koniecznością sprawowania opieki nad ciężko upośledzonym dzieckiem, nadają się do oszacowania, a zatem stanowią ich szkodę podlegającą obowiązkowi indemnizacji. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że „porządek publiczny nie może stanowić przeszkody w uzyskaniu tej kompensacji. Nie sposób uzasadnić takiego porządku publicznego, gdzie najpierw pozbawia się rodziców informacji, na podstawie których mogliby zadecydować o przerwaniu ciąży, w wyniku której urodzić się może dziecko z poważnymi upośledzeniami fizycznymi, porządku publicznego, w którym wymaga się donoszenia uszkodzonego zarodka i urodzenia upośledzonego dziecka,

186 Zob. np. Stewart v. Long Island College Hospital, 35 A.D.2d 531 (New York 1970), zob. https://www.leagle.com/decision/197056635ad2d5312396 (dostęp na dzień: 13.05.2018 r.); Smith v. United States, 392 F.Supp. 654 (Ohio 1975), zob. https://www.leagle.com/decision/19751046392fsupp6541916 (dostęp na dzień: 13.05.2018 r.).

187 519 S.W.2d 846 (Texas 1975), zob. https://www.courtlistener.com/opinion/2405862/jacobs-v-theimer/ (dostęp na dzień: 13.05.2018 r.).

66 a następnie- odmawia się przyznania od osoby odpowiedzialnej za popełnienie czynu niedozwolonego kompensacji wydatków związanych z opieką i leczeniem.188”. Podobnie w sprawie Dumer v. St. Michael's Hospital¹⁸⁹ sąd w Wisconsin (Supreme Court od

Wisconsin) oddalił wprawdzie skargę wniesioną w imieniu dziewczynki cierpiącej w związku

z powikłaniami wewnątrzmacicznego zakażenia wirusem różyczki (dziewczynka urodziła się z wadami serca, dotknięta zaćmą oraz upośledzona umysłowo), jednak uznał za zasadne roszczenia jej rodziców w zakresie pokrycia dodatkowych kosztów utrzymania niepełnosprawnego dziecka.

Zwrot linii orzeczniczej wiązał się z przełomowym wyrokiem Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych (The Supreme Court of the United States) z 1973 r. wydanym w sprawie Roe v. Wade190. Jakkolwiek kontrowersyjne, orzeczenie to ukształtowało na długie lata liberalną politykę aborcyjną w Stanach Zjednoczonych, przyznając kobietom zasadniczo pełną swobodę (z ograniczeniami w odniesieniu do trzeciego trymestru ciąży) decyzji o przerwaniu ciąży. Co istotne, wyrok ten wyeliminował względy public policy z zakresu rozważań sądów rozstrzygających powództwa wrongful birth. Centralnym problemem, z którym musiały zmierzyć się sądy orzekające w późniejszych sprawach nie była już kwestia istnienia bądź nieistnienia po stronie rodziców szkody, ale jej zakres191.

Choć istota zarzutów stawianych podmiotom medycznym na gruncie wrongful birth nie uległa zmianie, rozwój medycyny kolejnych dziesięcioleci wpłynął zasadniczo na okoliczności faktyczne, w kontekście których wytaczane były powództwa. Wraz z upowszechnianiem profilaktycznych szczepień ochronnych, znacząco zmniejszyła się liczba spraw, w których źródło wad rozwojowych stanowią teratogenne czynniki infekcyjne, ze szczególnym uwzględnieniem wirusa różyczki. Dawniej dominujące na wokandach amerykańskich sądów sprawy dzieci urodzonych z zespołem różyczki wrodzonej, straciły dziś w zupełnie na znaczeniu. W 2005 r., agencja rządu federalnego Stanów Zjednoczonych wchodząca w skład Departamentu Zdrowia i Opieki Społecznej (Centers for Disease Control

188 „No public policy obstacle should be interposed to that recovery. It is impossible for us to justify a policy which at once deprives the parents of information by which they could elect to terminate the pregnancy likely to produce a child with defective body, a policy which in effect requires that the deficient embryo be carried to full gestation until the deficient child is born, and which policy then denies recovery from the tortfeasor of costs of treating and caring for the defects of the child.” [w:] Ibidem.

189 233 N.W.2d 372 (Wisconsin 1975), zob. https://law.justia.com/cases/wisconsin/supreme-court/1975/57-1974-3.html (dostęp na dzień: 13.05.2018 r.).

190 410 U.S. 113 (1973), https://supreme.justia.com/cases/federal/us/410/113/case.html (dostęp na dzień: 13.05.2018 r.).

67

and Prevention) poinformowała, że udało się doprowadzić do całkowitego wyeliminowania

wirusa różyczki na terytorium Stanów Zjednoczonych192. Dziesięć lat później, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i Panamerykańska Organizacja Zdrowia (PAHO) ogłosiły, że sukces ten powtórzono na większą skalę, a za wolne od wirusa uznać należy obecnie oba kontynenty amerykańskie193.

Popularyzacja innowacyjnych metod diagnostyki prenatalnej, pozwalających wykryć choroby dziedziczne płodu już na wstępnym etapie ciąży, sprawia, że współcześnie na wokandach amerykańskich dominują sprawy, w których fizyczne lub psychiczne upośledzenie dziecka jest wynikiem różnorodnych form mutacji genetycznych. Za ilustrację w tym zakresie posłużyć może orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Waszyngtonie (Washington

Court of Appeals) z 2015 r., wydane w sprawie Wuth v. Valley Medical Center

& LabCorp194. Zarówno wśród członków rodziny pana, jak i pani Wuth znane były przypadki występowania różnorodnych zaburzeń genetycznych, stąd pani Wuth, tak przed poczęciem dziecka jak i przez cały okres ciąży, pozostawała pod opieką genetyka. Choć przeprowadzone badanie amniopunkcji nie ujawniło wad genetycznych płodu, urodzony w 2008 r. syn państwa Wuth odziedziczył niezrównoważoną translokację chromosomową. Chłopiec dotknięty jest niepełnosprawnością umysłową, pomimo intensywnej rehabilitacji nie porusza się samodzielnie i nie mówi. W trakcie procesu małżeństwo podnosiło, że gdyby badanie zostało przeprowadzone prawidłowo, a oni zostaliby poinformowani o mutacji płodu, podjęliby decyzję o przerwaniu ciąży. Sąd Apelacyjny w Waszyngtonie zgodził się, że badania prenatalne powódki zostały wykonane niedbale i utrzymał w mocy wyrok sądu pierwszej instancji zasadzający na rzecz powodów odszkodowanie w wysokości 50 mln dolarów. Ta znacząca suma objęła m.in. przewidywane koszty leczenia i utrzymania syna państwa Wuth przez cały okres jego życia.

Kształtująca się na przestrzeni lat w Stanach Zjednoczonych linia orzecznicza doprowadziła to utrwalenia się poglądu, że niedbalstwo lekarza, zarówno polegające na nieprzeprowadzeniu stosowanych badań prenatalnych, wadliwym ich wykonaniu,

192 Centers for Disease Control and Prevention, Elimination of rubella and congenital rubella syndrome- United States, 1969–2004, https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5411a5.htm (dostęp na dzień: 10.03.2018 r.).

193 http://www.paho.org/hq/index.php?option=com_content&view=article&id=10798%3Aamericas-free-of-rubella&catid=740%3Anews-press-releases&Itemid=1926&lang=en (dostęp na dzień: 10.03.2018 r.).

194 71497-0 (Washington 2015), https://www.courtlistener.com/opinion/2830183/ oliver-l-wuth-v-valley-medical-center-and-labcor/ (dostęp na dzień: 13.05.2018 r.).

68 czy niepoinformowaniu o ich wynikach, rodzi po jego stronie odpowiedzialność odszkodowawczą względem rodziców.