• jednolite umundurowanie kierowców przewoźni-ka, malowanie pojazdów według ustalonego wzoru.
Ze względu na doświadczenia, jakie ZTM zebrał w czasie dotychczasowej realizacji przez przewoźni-ków prywatnych długoletnich umów „poprzetargo-wych”, związanych z niedostateczną dbałością ope-ratorów o stan taboru, co jest skutkiem braku od-powiedniego zaplecza technicznego oraz uchybień w eksploatacji autobusów po wygaśnięciu gwarancji na pojazdy i przejściu na własny cykl obsługowy, po-stanowiono uzupełnić wymagania SIWZ o elementy z tego zakresu. W planowanych na wiosnę przetar-gach wymagane będzie zapewnienie spełniania po-stawionych przez zamawiającego warunków odno-śnie obiektu zajezdni oraz minimalnego zakresu ob-sługi technicznej autobusów po wygaśnięciu gwa-rancji na pojazdy. Wymogi te znajdą się także w pod-pisywanych umowach, a niewłaściwa realizacja tych postanowień będzie wiązać się ze skutkami fi nanso-wymi dla operatora.
Finansowanie transportu
Generalnie, zresztą jak i w pozostałych ośrod-kach, warszawski transport miejski jest defi cytowy, i to w dużym stopniu.
• Źródła fi nansowania:
− budżet miasta stołecznego Warszawy (około 66 procent);
− wpływy z biletów (około 32 procent);
− dofi nansowanie samorządów z 2 strefy (około 2 procent).
• Transport publiczny jest największą pozycją w bu-dżecie miasta stołecznego Warszawy (około 20 procent wszystkich wydatków – bez uwzględnie-nia inwestycji, na przykład dotyczących metra).
Współpraca z samorządami
Warszawska aglomeracja, w odróżnieniu od innych, policentrycznych zespołów na terenie kraju, jak na przykład Górnośląski Okręg Przemysłowy czy Trójmiasto, ma charakter monocentryczny – naj-większy spośród sąsiadujących jednostek Pruszków ma około 50 tysięcy mieszkańców4, podczas gdy Warszawa ma około 1 milion 724 tysięcy zameldowa-nych mieszkańców. W przypadku naszej aglomeracji mamy zatem do czynienia z wielkim miastem otoczo-nym pierścieniem gmin, z których nieliczne to gmi-ny średnie, z historycznie utrwalogmi-nym układem sie-ci transportu zbiorowego, obsługiwanym przez ope-ratorów zatrudnionych przez główny ośrodek aglo-meracji – Warszawę. Pociąga to za sobą oczekiwania sąsiadujących ze stolicą gmin, że to Warszawa po-winna w głównej części odpowiadać za organizację, a przede wszystkim fi nansowanie systemu publicz-nego transportu zbiorowego. W sytuacji braku usta-wy metropolitalnej oraz ponadgminnej organizacji Najważniejszym
osiągnięciem War-szawy jest doprowa-dzenie do sytuacji, w której przeciętny mieszkaniec stolicy i okolic, posiadając trzydziesto- lub dziewięćdziesięcio-dniowy bilet ZTM może bez ograniczeń korzystać z usług przewozowych świadczonych przez wszystkich opera-torów
62
p rezentacje
zarządzającej tym transportem Warszawa jako gmina zmuszona była przejąć rolę organizatora publicznego transportu zbiorowego w aglomeracji.
W efekcie zabiegów Zarządu Transportu Miejskie-go stolica zawarła szereg bilateralnych umów-po-rozumień z sąsiednimi samorządami, na mocy któ-rych, zgodnie z art. 74 ust. 1 Ustawy o samorządzie
gminnym z dnia 8 marca 1990 roku5, powierzają one stolicy wykonywanie wynikającego z tej ustawy za-dania własnego: „organizacji lokalnego transpor-tu zbiorowego”.
Istotą porozumień jest to, że:
• Warszawa zapewnia obsługę komunikacyjną gminy, pełniąc funkcję organizatora transportu Gmina
Wydatki według budżetów na 2014 rok
Wydatki na lokalny
transport zbiorowy
[zł]
Procentowy udział wydatków na transport w wydatkach
bieżących [%]
Średnie miesięczne
wydatki przypadające
na jednego mieszkańca według zawartych porozumień
[zł]
Wydatki ogółem [zł]
Wydatki bieżące [zł]
Wołomin 160 344 294,00 134 475 732,00 578 000,00 0,4 0,24
Kobyłka 60 191 746,64 50 283 559,64 138 360,00 0,3 0,53
Józefów 96 557 470,00 63 047 608,00 1 500 000,00 2,4 1,01
Góra
Kalwaria 88 155 893,00 73 549 203,00 575 500,00 0,8 1,18
Zielonka 51 150 483,13 47 291 430,26 770 000,00 1,6 1,25
Łomianki 89 227 237,76 71 937 834,67 5 699 784,00 7,9 1,27
Halinów 43 259 920,71 33 719 042,00 426 696,81 1,3 2,07
Michałowice 91 050 096,14 73 124 658,47 660 000,00 0,9 2,41
Pruszków 179 621 815,00 149 376 735,00 4 778 000,00 3,2 2,92
Prażmów 27 411 000,00 24 884 956,58 374 000,00 1,5 3,35
Ząbki 101 716 269,35 81 777 913,08 3 735 790,16 4,6 4,65
Jabłonna 55 427 954,00 48 643 506,00 1 555 000,00 3,2 5,69
Leszno 32 095 917,70 26 706 687,45 1 005 696,00 3,8 7,13
Radzymin 66 375 052,00 56 478 112,00 2 445 808,00 4,3 7,13
Marki 89 750 524,00 80 961 524,00 3 200 000,00 4,0 7,16
Piaseczno 331 527 943,00 270 114 552,00 8 237 912,00 3,0 7,30
Nadarzyn 81 493 764,25 59 753 064,45 1 751 500,00 2,9 8,20
Piastów 58 021 284,00 56 041 484,00 2 600 000,00 4,6 8,22
Otwock 139 331 437,00 118 208 950,00 4 814 669,00 4,1 8,43
Legionowo 179 628 880,00 140 490 938,00 5 600 000,00 4,0 9,37
Sulejówek 56 599 312,00 45 612 996,40 2 640 000,00 5,8 9,89
Izabelin 51 098 104,34 39 456 708,00 1 685 000,00 4,3 10,19
Nieporęt 70 971 214,00 47 378 115,00 2 065 000,00 4,4 10,35
Konstancin-Jeziorna 146 726 015,00 100 656 569,00 3 575 000,00 3,6 10,87
Raszyn 108 875 056,00 73 259 114,00 3 022 192,00 4,1 11,66
Ożarów Maz. 111 864 279,12 96 033 142,12 4 705 000,00 4,9 11,78 Lesznowola 112 173 994,00 102 246 377,00 3 118 000,00 3,0 11,83
Wiązowna 49 385 376,81 38 110 124,74 2 107 000,00 5,5 12,86
Stare Babice 77 729 978,64 65 437 302,64 3 480 000,00 5,3 14,24
Wieliszew 48 796 745,27 39 389 998,34 2 600 000,00 6,6 15,64
Warszawa 14 223 499 768,00 11 276 663 548,00 2 861 525 203,00 18,6 100,04 Wydatki na lokalny transport zbiorowy na 2014 rok
Źródło: Opracowanie własne.
63
p rezentacje
1 Statystyczne dane obszaru aglomeracji warszawskiej według NUTS: ludność – 3 065 459 (dane pochodzą z Banku danych re-gionalnych GUS).
2 Bruksela, 28 marca 2011 KOM(2011) 144, wersja ostateczna.
3 „Świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbioro-wego ma być wykonywane przez podmiot wewnętrzny, w rozu-mieniu Rozporządzenia (WE) nr 1370/2007, powołany do świad-czenia usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego”.
4 Urząd Statystyczny w Warszawie – rok 2012.
5 Gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nie zadań publicz-nych.
zbiorowego (konstrukcja sieci, budowa rozkładów jazdy, nadzór ruchu, wynagradzanie operatorów) i wykorzystując usługi przewozowe współpracu-jących z nią operatorów;
• gminy ze swej strony uczestniczą w fi nansowaniu transportu według formuły:
W = E × ∑(Pi × si) gdzie:
W – wkład gminy w fi nansowanie publicznego transportu zbiorowego na jej terenie,
Pi – praca przewozowa i-tego operatora na tere-nie gminy,
si – jednostkowa stawka wynagrodzenia i-tego operatora,
E – wynegocjowany z gminą jej procentowy udział w pokryciu kosztów.
Przykładowo, gmina Sulejówek partycypuje w:
• kosztach funkcjonowania linii autobusowych 173 i 704;
• kosztach funkcjonowania linii S2 szybkiej kolei miejskiej.
Ponadto na terenie tej gminy w pociągach Kolei Ma-zowieckich honorowane są bilety ZTM.
Model taki funkcjonuje sprawnie, aczkolwiek nie jest wolny od związanych z wcześniej wspomnia-nym historyczwspomnia-nym odium obciążeń z okresu cen-tralnie sterowanej gospodarki: miasto boryka się z okresowo narastającymi falami roszczeń gmin są-siednich, żądających obniżenia ich wkładu w fi nan-sowanie transportu i rozszerzenia zakresu świad-czonych usług. Wszystko bez uwzględnienia czyn-nika ekonomicznego, za to zgodnie z zasadą: „nasi mieszkańcy pracują w Warszawie, więc wasze rosz-czenia są bezpodstawne, a nasze płatności są kalku-lowane nieprawidłowo”.
Stosunkowo nowym rozwiązaniem jest ogłaszanie przetargów i podpisywanie trójstronnych umów:
Warszawa – gmina – operator na świadczenie usług
transportu publicznego na liniach lokalnych (wcze-śniej wspomniane linie „L”). Wynagrodzenie ope-ratora płatne jest w części przez Zarząd Transpor-tu Miejskiego (20 procent), a w części przez gmi-nę-stronę umowy (80 procent). Operator ma pra-wo do emitowania własnych biletów jednorazowych i okresowych na jedną linię oraz obowiązek honoro-wania emitowanych przez ZTM biletów dobowych, 3-, 30-, 90-dniowych i rocznych biletów seniora oraz systemu zniżek uchwalonych przez radę miasta sto-łecznego Warszawy.
Podsumowanie
Powstały w ten sposób system publicznego transpor-tu zbiorowego, w którym z jednej strony występu-ją różnej wielkości i statusu operatorzy transportu zbiorowego oraz zintegrowani przewoźnicy kolejo-wi, z drugiej strony samorządy aglomeracji warszaw-skiej z Zarządem Transportu Miejskiego, jako jed-nostką organizującą i koordynującą jego działanie, stanowi (mimo pewnych niedoskonałości) najbar-dziej powszechny i najsprawniej funkcjonujący tego typu system w kraju. Najważniejszym osiągnięciem Warszawy jest doprowadzenie do sytuacji, w któ-rej przeciętny mieszkaniec stolicy i okolic, posiada-jąc trzydziesto- lub dziewięćdziesięciodniowy bilet ZTM może bez ograniczeń korzystać z usług prze-wozowych świadczonych przez wszystkich współ-pracujących z nami operatorów. Transport
publicz-ny jest największą pozycją w budżecie miasta stołecznego Warszawy (około 20 procent wszyst-kich wydatków – bez uwzględnienia inwe-stycji, na przykład dotyczących metra)
64