III. Działalność międzynarodowa Rzecznika Praw Obywatelskich w obszarze
2. Wybrane orzeczenia sądów międzynarodowych
Zwolnienie z pracy z powodu nieobecności pracownika z niepełnosprawnością
Wyrok TSUE z dnia 18 stycznia 2018 r., skarga nr C-270/16 (Carlos Enrique Ruiz Conejero przeciwko Ferroser Servicios Auxiliares SA i Ministerio Fiscal)
Pytanie prejudycjalne dotyczyło zgodności z prawem UE przepisu hiszpańskiego kodeksu pracy, umożliwiającego rozwiązanie stosunku pracy w następstwie powtarzających się, także usprawiedliwionych nieobecności, nawet
263 Zestawienie obejmuje wybrane orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w układzie chronologicznym (tj. wg daty wydania).
w sytuacji, w której nieobecności te są konsekwencją
niepełnosprawności pracownika. Skarżący podniósł bowiem przed sądem krajowym, że decyzja pracodawcy o rozwiązaniu z nim stosunku pracy była przejawem dyskryminacji pośredniej ze względu na jego niepełnosprawność.
Trybunał orzekł, że wykładni dyrektywy Rady 2000/78/WE ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy należy dokonywać w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie regulacji krajowej, pozwalającej na rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem ze względu na powtarzające się nieobecności w pracy, w sytuacji gdy nieobecności te są wynikiem chorób związanych z niepełnosprawnością pracownika.
Niedostępność uczelni wyższej dla studenta z niepełnosprawnością
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 30 stycznia 2018 r., skarga nr 23065/12 (Enver Şahin przeciwko Turcji)
Sprawa dotyczyła obywatela Turcji, który w czasie studiów na
uniwersytecie uległ ciężkiemu wypadkowi. Chcąc wrócić na uczelnie już w czasie rekonwalescencji, nie mógł tego zrobić ponieważ budynek uniwersytetu nie był dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Władze uczelnie
odmówiły mu niezbędnych udogodnień, powołując się na brak
środków finansowych i zaproponowały wyznaczenie osoby trzeciej jako opiekuna i pomocnika, który miałby pomagać skarżącemu w poruszaniu się po budynku.
Trybunał stwierdził, że doszło w tym przypadku do naruszenia zakazu
dyskryminacji z Artykułu 14 Konwencji w związku z prawem do nauki z Artykułu 2 Protokołu nr do Konwencji, poprzez odmowę dostosowania budynku do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, a tym samym uniemożliwienie skarżącemu
szybkiego powrotu do nauki po wypadku.
Rasistowska motywacja sprawcy przestępstwa
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 11 grudnia 2018 roku, skarga nr 665/16 (Lakatošová i Lakatoš
przeciwko Słowacji)
Skarżący, obywatele Słowacji pochodzenia romskiego,
zostali postrzeleni przez policjanta, który poza czasem służby zaatakował ich
z bronią w ręku w domu, zabijając przy tym trzech członków ich rodziny.
Chociaż sprawca został uznany winnym w postępowaniu przed sądem
krajowym, w czasie procesu nie uwzględniono w żaden sposób, że jego czyn był motywowany uprzedzeniami co do pochodzenia etnicznego ofiar. Trybunał stwierdził, że doszło do naruszenia Artykułu 2 (prawo do życia) w związku z Artykułem 14 (zakaz dyskryminacji) Konwencji przez władze Słowacji, które nie dopełniły obowiązku ochrony przed aktom przemocy na tle rasowym
oraz nie uwzględniły w toku postępowania karnego motywu sprawcy jako okoliczności obciążającej.
Zakaz stosowania tzw. projekcyjnych testów osobowości
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 25 stycznia 2018 r., skarga nr C-473/16 (F. przeciwko Bevándorlási és Állampolgársági Hivatal)
Trybunał orzekł, że organ odpowiedzialny za rozpatrywaniewniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej może zwrócić się
do biegłego o wydanie opinii dotyczącej orientacji seksualnej wnioskodawcy, jeżeli zasady sporządzania takiej opinii są zgodne
z prawami podstawowymi gwarantowanymi w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, i rozstrzygnięcia nie są oparte wyłącznie na ustaleniach biegłego, lecz także na oświadczeniach wnioskodawcy i sądy nie są związane opiniami biegłych. Trybunał uznał, że sporządzenie i wykorzystanie dla potrzeb oceny orientacji seksualnej wnioskodawcy opinii biegłego psychologa opartej o projekcyjne testy osobowości nie jest zgodne z art. 7 Karty praw podstawowych (poszanowanie życia prywatnego i rodzinnego).
Prawne uznanie małżeństwa osób tej samej płci
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 5 czerwca 2018 r., skarga nr C 673/16 (Relu Adrian Coman, Robert Clabourn Hamilton,
Asociaţia Accept przeciwko Rumunii)
Sprawa dotyczyła odmowy przyznania prawa pobytu obywatelowi USA, który pozostawał w zawartym w Belgii związku małżeńskim z obywatelem Rumunii. Podstawą odmowy były przepisy rumuńskiego kodeksu cywilnego, zgodnie z którym, małżeństwa pomiędzy osobami tej samej płci zawarte za granicą nie podlegają uznaniu. Sąd konstytucyjny skierował do Trybunału kilka pytań
prejudycjalnych, m.in., czy określenie „współmałżonek”, o którym mowa w dyrektywie w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin
do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, obejmuje współmałżonka tej samej płci, pochodzącego z państwa
niebędącego członkiem Unii Europejskiej, z którym obywatel Unii Europejskiej zawarł legalne małżeństwo na podstawie przepisów prawa państwa
członkowskiego innego niż państwo przyjmujące.
Trybunał stwierdził, że odmowa przyznania prawa pobytu
obywatelowi USA pozostającemu w legalnie zawartym związku małżeńskim z obywatelem UE z tego powodu, że prawo rumuńskie nie przewiduje małżeństwa osób tej samej płci, stanowiło naruszenie unijnej swobody przepływu osób, tj. art.
21 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Wymóg przynależności kandydata do określonego kościoła w procesie rekrutacji
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 17 kwietnia 2018 r., skarga nr C 414/16 (Vera Egenberger przeciwko Evangelisches Werk für Diakonie und Entwicklung eV)
Trybunał rozważył pytanie prejudycjalne sądu niemieckiego, dotyczące sprawy z powództwa osoby bezwyznaniowej, której nie zaproszono na rozmowę kwalifikacyjną w procesie rekrutacji do pracy, ze względu na wymóg
przynależności kandydata do Kościoła ewangelickiego, z którym pracodawca był związany. W wyroku stwierdzono, że chociaż dyrektywa Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania dopuszcza wprowadzenie wymogu związanego z religią lub przekonaniami przy zatrudnieniu w kościele (lub innej organizacji z kościołem związanej), wymóg ten musi być „konieczny i w świetle etyki kościoła obiektywnie podyktowany
charakterem lub warunkami wykonywania danej działalności zawodowej oraz być zgodny z zasadą proporcjonalności w zakresie zatrudnienia i pracy”, a także w każdym wypadku musi podlegać skutecznej kontroli sądowej.
Hidżab na sali sądowej
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 18 września 2018 roku, skarga nr 3413/09 (Lachiri przeciwko Belgii)
Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził, że doszło do naruszenia przez władze Belgii Artykułu 9 Konwencji (prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania) w stosunku do skarżącej, której odmówiono możliwości wstępu na salę sądową, ponieważ miała na sobie hidżab. Trybunał zauważył, że chociaż sąd jest szczególną przestrzenią publiczną, w której szacunek dla neutralności wobec przekonań może przeważyć nad indywidualnym prawem do manifestowania przekonań religijnych, w tej sprawie działanie władzy nie było proporcjonalne, gdyż nakrycie głowy skarżącej nie utrudniało przesłuchania i nie stanowiło obrazy sądu.
Zwolnienie pracownika po rozwodzie
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 11 września 2018 roku, skarga nr C‑68/17 (IR przeciwko JQ)
Sprawa dotyczyła zwolnienia lekarza z funkcji kierowniczej w szpitalu zarządzanym przez IR, niemiecką spółkę kapitałową podlegającą
kontroli arcybiskupa Kolonii, ze względu na zawarcie
przez niego drugiego małżeństwa cywilnego po rozwodzie, bez unieważnienia pierwszego małżeństwa zawartego w obrządku katolickim. Trybunał orzekł, że kościoły i inne organizacje, których działanie oparte jest na religii lub
przekonaniach, mogą stawiać pracownikom wymóg działania w zgodzie z tymi przekonaniami, ale w każdym wypadku wymóg ten musi być zgodny z dyrektywą 2000/78/WE ustanawiającą ogólne warunki ramowe
równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy, a zatem musi być zgodny z prawem, zasadą proporcjonalności i podlegać kontroli sądowej. W ocenie Trybunału wymóg, aby ordynator oddziału przestrzegał zasady
nierozerwalnego charakteru małżeństwa katolickiego nie wydaje się spełniać wyznaczonych dyrektywą warunków dopuszczalności.
Rozróżnienie wieku emerytalnego tancerzy i tancerek
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 7 lutego 2018 r., w połączonych sprawach nr C‑142/17 i C‑143/17 (Manuela Maturi, Laura Di Segni, Isabella Lo Balbo, Maria Badini, Loredana Barbanera
przeciwko Fondazione Teatro dell’Opera di Romaoraz Catia Passeri przeciwko Fondazione Teatro dell’Opera di Roma)
Pytanie prejudycjalne sądu włoskiego dotyczyło zgodności prawa krajowego umożliwiającego tancerzom, którzy osiągnęli wiek emerytalny, kontynuowania pracy do momentu osiągnięcia wcześniej obowiązującego wieku emerytalnego, tj. 47 lat dla kobiet i 52 lat dla mężczyzn, z dyrektywą 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy. Trybunał orzekł, że regulacja krajowa, taka jak będący przedmiotem pytania dekret włoski, jest przejawemnierównego traktowania ze względu na płeć w rozumieniu wspomnianej dyrektywy.
Wiek emerytalny osób transpłciowych po uzgodnieniu płci Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 26 czerwca 2018 r., skarga nr C-451/16 (MB przeciwko Secretary of State for Work and
Pensions)
Sąd Najwyższy Zjednoczonego Królestwa wystąpił do Trybunału
z pytaniem prejudycjalnym w sprawie uprawnień do emerytury państwowej osoby, która uzgodniła płeć. MB poddała się operacji korekty płci, ale nie chcąc
unieważniać swojego związku małżeńskiego, nie uzyskała pełnego świadectwa uzgodnienia płci, w czego następstwie odmówiono jej przejścia na emeryturę w wieku ustawowo przewidzianym dla kobiet. Trybunał orzekł, że dyrektywa 79/7EWG w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady
równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego zabrania wprowadzania przepisów emerytalnych, które
nierówno traktują osoby pozostające w związku małżeńskim i nie przeszły korekty płci w stosunku do osób, które pozostają w związku małżeńskim i przeszły korektę płci, nawet jeśli te ostatnie nie uzyskały prawnego świadectwa uzgodnienia płci.