III. Pod zaborami
2. Wybrane podręczniki o poecie
Zacznijmy od przytoczenia diagnozy Władysława Szysz-kowskiego na temat nauczania literatury w drugiej połowie XIX wieku:
Zgadzając się z tą ogólną konstatacją, trzeba wszakże podkreślić, że w pracach wybitnych badaczy i dydaktyków tego okresu analizy tekstów literackich zajmują liczące się miejsce, co zostanie wykazane w toku niniejszego omówienia.
*** K
[…] W związku z rozkwitem badań histo-rycznoliterackich, także w szkole średniej za najwyższy i osta-teczny cel nauczania literatury uważano zaznajomienie ucznia z całokształtem rozwoju literatury, przy czym lektura pełniła tylko rolę pomocniczą .
rasiński trafił do podręczników szkolnych dość wcześnie, bo w pierwszej połowie XIX wieku, jakkolwiek
91
____________________
91 W. Szyszkowski, literatury. W: ,
Warszawa 1934, t. 2, s. 302-303. Cyt. Za: S. Burkot, średniej. W:
Praca zbiorowa pod red. S. Grzeszczuka, Warszawa 1990, s. 6.
Dydaktyka Encyklopedia wychowania Spory o cele i metody nauczania literatury w szkole Literatura polska w szkole średniej.
w 20 lat po Mickiewiczu i 10 lat po Słowackim . Jako pierwszy
wspomniał o nim w
wydanym w roku 1845 w Poznaniu, ze stosownie zaszyfrowanym nazwiskiem autora .
„Czerwony kasztelanic” omówił dość szczegółowo twórczość Mickiewicza i zaraz potem poświęcił uwagę Krasińskiemu w niespełna jednostronicowej wzmiance. Jako poetę bezimiennego nazwał go
(s. 360), a z dzieł poety, poza dramatem o Henryku
i Pankracym, wymienił informując o obu jego
wydaniach (Paryż 1836, Berlin 1840),
(1841), (1841)
(1843) i powieść (1834), którą uznał za
(s. jw.). Skondensowane uwagi wartościujące są na tyle charakterystyczne dla tej książki emisariusza, że można je zacytować w całości:
(s. 360). Zauważmy jak młody autor, znany przede wszystkim jako
Edward Dembowski Piśmiennictwie polskim w zarysie,
wieszczem „Nie-Boskiej komedii”
Irydiona,
Trzy myśli pozostałe
po śp. Henryku Ligenzie Noc letnią Przedświt
Agay-Han prześliczną
„Nie-Boska komedia” i „Irydion” – najwyższą pełnią formy dramatycznej, „Trzy myśli”, „Przedświt” – najcudniejszą liryką, „Noc letnia” i „Agay –Han” – kwiecistym oddaniem, pięknością jaśnieje. We wszystkich zaś tych tworach kwestie czasu są głównym tematem – świat społeczny, świat reli-gijny i filozoficzny, wreszcie świat posłannictwa narodów, ukazane są w majestatycznej pełni rozwoju, w procesie walki wewnętrznej, wyrabiania się i w prawdzie swej
92 93 ____________________ 92 93 Zob.: H. Gradkowski, …, s. 39; tenże: s. 60.
skreślił E. D., Poznań 1845. Z tej edycji – cytaty z podaniem numeru strony.
Mickiewicz w polskiej szkole XIX i pierwszej połowy XX wieku Szkolna recepcja Słowackiego …,
działacz niepodległościowy, w nieco manierycznym stylu podkreślił dwie przemożne cechy tego pisarstwa: historyzm i hołdowanie zasadom dialektyki. Dodajmy, że w dwa lata przed wydaniem omawianego podręcznika Dembowski w rozprawie uznał oba arcydramaty Krasińskiego za szczytowe osiągnięcia w tym rodzaju literackim.
***
autor poczytnego, po wielekroć przedrukowywanego i rozwijanego podręcznika
– w swym dziele pominął pisarzy łacińskich, wymieniał najważniejsze edycje dzieł opublikowane w języku ojczystym i podawał krótkie charakterystyki autorów jako artystów.
Już na początku informacji o Krasińskim zamieszcza istotny sąd wartościujący:
(s. 180).
Omówienie twórczości rozpoczyna autor podręcznika od rysu biograficznego, w którym skrzętnie unika oceny śro-dowiska domowego, a konkretnie – dwuznacznej politycznie O dramacie w dzisiejszym piśmiennictwie polskim
Zygmunt Krasiński należy do poetów pierwszego rzędu i do geniuszów narodowych. Acz nie tak rozległych rozmiarów co Mickiewicz Adam, równa się z Juliuszem Słowackim, a wyżej stoi nad Bohdana Zaleskiego.
Lesław Łukaszewicz, – Rys dziejów piśmiennictwa polskiego 94 95 ____________________ 94 95 E. Dembowski, , „Rok 1843”, t. VI, s. 1-32.
Pierwodruk ukazał się w 1836 roku; edycja, z której korzysta się w niniejszej pracy, pochodzi z roku 1860: L. Łukaszewicz,
Poznań 1860; z tej edycji, już znacznie roz-budowanej, zamieszcza się cytaty, z podaniem numerów stron.
O dramacie w dzisiejszym piśmiennictwie polskim
Rys dziejów piśmiennictwa polskiego,
roli ojca poety. Otrzymujemy tylko informację, że
[Zygmunta] (s. jw.). Łukaszewicz wspo-mina następnie o pierwocinach literackich Zygmunta, o talencie pisarskim, który objawił się już w 14. roku życia i wymienia tytuły wczesnych powieści
nazywa drugą częścią z , następnie
wspomina o oraz o ,
napisanych (s.181)
Z innych wydarzeń w życiu poety mowa tu o jego małżeństwie z Elżbietą Branicką, o podróżach i przewlekłych chorobach oraz podejmowanych kuracjach. Natomiast krótka charakterystyka twórczości i zainteresowań filozoficznych Krasińskiego sprowadza się do podkreślenia głębokiej religijności, jako głównej inspiracji jego zainteresowania historią i przyszłymi dziejami świata . Poeta doceniał szczególnie rolą cierpienia, jako środka oczyszczenia i zasługi, i stąd z tak ostrym potępieniem spotkały się działania obozu Pankracego.
Krasińskiemu przypisywał Łukaszewicz niezwykłe umie-jętności oratorskie. Pisał:
[…] dom jenerała Krasińskiego od 1815 do 1827 był przez wszystkie ówczesne znakomitości literackie i artystyczne najchętniej
odwiedzany […], a pierwszym nauczycielem był
znany pisarz Józef Korzeniowski
(Grób rodziny Reichstalów, Władysław Herman i dwór jego, Agaj-Han). Nie-Boską komedię
nakreślonej trylogii
Irydionie, Psalmach wiary, nadziei i miłości
[…] cudnym i niezrównanym wierszem .
Jako cudny jest styl pism jego tak wierszem jak prozą, podobnie mistrzowskim było jego wysło-wienie w potocznych rozmowach. Można go było bez końca
96
____________________
96 Wielkość swojego narodu widział w potężnej wierze ojców i zbawienia od podobnej wiary wyglądał – dodaje Łukaszewicz (op. cit., s. 181).
z upodobaniem słuchać, taka była siłą jego imaginacji, taka poezja jego widzeń, taka łatwość i dobitność słów jego
[…] Posiadał ogromną zdolność poetycką. […] Władał dzielnie wierszem, ale układał i całe poematy prozą. […] Chrześcijańskie poczucie w nim głębokie; poeta ludzi kochał i święte prawdy im przypomina i wieszczy, że świat się tylko odrodzi miłością
Zbyt monotonny i poznać go można z każdego oderwanego wiersza. Rzecz dziwna, chociaż chrześ-cijański na wskroś ogniem i pojęciem, idealizował sobie szlachcica średniowiecznego i stąd struna jego duszy nieraz hymny z boleści nuciła
(s. 181). ***
Bardzo istotną rolę w nauczaniu historii literatury w okresie jeszcze przedpowstaniowym odegrała książka . Sylwetkę literacką Krasińskiego kreślił on w następujących słowach:
(s. 539). Zwróćmy uwagę na to ostatnie zdanie, lokujące poetę w panteonie wieszczów.
Przecież jednak zabrzmiała i nuta krytyczna w odniesieniu do stylu i idei tej poezji:
(s. 540). Jak widać, imponowała Bartoszewiczowi – w zasadzie – zarówno stylistyka, jak i ideologia Krasińskiego, ale odcinał się od jego apoteozy szlachetczyzny i nie omieszkał zwrócić uwagę na mankamenty tego pisarstwa.
Juliana Bartoszewicza Historia literatury polskiej potocznym sposobem opowiedziana97
____________________
97 J. Bartoszewicz,
, Warszawa 1861; z tej edycji – cytaty z podaniem numerów stron.
Historia literatury polskiej potocznym sposobem opowiedziana
Z utworów poety pełnej aprobaty doczekał się tylko
nazwany , natomiast nie
znajdu-jemy w książce Bartoszewicza ani słowa o
opowiadania zwalniał Bartoszewicza od naukowych analiz poszczególnych tekstów, ale nie oznacza to eliminacji sądów wartościujących, które niekiedy wypowiadał bardzo ostro. O Juliuszu Słowackim napisał na przykład:
(s. 541). W tym ostatnim stwierdzeniu odniósł się zapewnie autor do mistycz-nych zainteresowań Słowackiego z ostatniego okresu jego twórczości.
***
Na tle skrótowych, analiz Bartoszewicza wydatnie prezentuje się tylko o pięć lat późniejsza książka , w której Krasińskiemu poświęcono 11 stron (dla porównania – Mickiewiczowi – 13, a Słowackiemu – najwięcej – 21 stron ).
Irydion, wspaniałym poematem
Nie-Boskiej komedii. Potoczny sposób
[…] geniusz hieroglificzny, pyszny i zuchwały, który o pierwszeństwo walczył nawet z Mickiewiczem, […] nie chciał być poetą naro-dowym, chciał być owszem poetą ludzkości
potocznych
Władysława Nehringa Kurs literatury polskiej dla użytku szkół 98
99
____________________
98
99
W. Nehring, Poznań 1866; z tej
edycji – cytaty z podaniem w nawiasach numerów stron.
Prawdopodobnie chodziło Nehringowi o szersze rozpropagowanie twórczości Słowackiego, dopiero zdobywającej rynek czytelniczy, głównie – jak wiadomo – za sprawą prac edytorskich i krytycznych Antoniego Małeckiego. Świadczyłby o takiej postawie początkowy aka-pit analizy twórczości Słowackiego, następującej bezpośrednio po omówieniu sylwetki twórczej Krasińskiego:
Kurs literatury polskiej dla użytku szkół,
Juliusz Słowacki dotychczas mało znany i mało rozumiany poeta; dopiero od niewielu lat zaczyna się budzić i coraz więcej wzmagać zapał i cześć dla
Opowieść Nehringa o Krasińskim utrzymana jest w popu-larnej ówczesnej konwencji omawiania „życia i dzieł” (
pisarza. Mowa więc o pochodzeniu poety, etapach jego kształcenia, pierwocinach literackich, nauce w liceum warszawskim. Następnie Nehring wspomina o studiach Krasiń-skiego na Uniwersytecie Warszawskim i o
, które w istotny sposób wpłynęło na dalszy tok nauki, a pośrednio i koleje życia poety.
W okresie szwajcarskim eksponuje Nehring spotkania młodego Krasińskiego z Mickiewiczem, który
(s. 124) . vita et opera)
smutnym wydarzeniu z okazji pogrzebu senatora Bielińskiego
[…] wyobraźnię jego głównie rozbudził i wpływem swoim rozwinął
100
101
____________________
100
101
niego; wpływ więc jego w literaturze poetycznej był dotychczas niewielki i mało można naliczyć poetycznych talentów, które poszły jego śladem. Pomimo to Słowacki zdolnością swoją wszechstronną i wielką, głęboką treścią i ilością dzieł swoich, których 4 spore tomy są drukowane, a drugie tyle spoczywa w manuskrypcie, tak przeważne zajmuje stanowisko w nowszej literaturze polskiej, że obok Mickiewicza i
. Inny tylko jest charakter, barwa i kierunek poezji Słowackiego
Na pogrzeb senatora Bielińskiego, który w Warszawie jako prezes zasiadał w procesie Polaków, poszła tłumnie młodzież akademicka; jeden Zygmunt Krasiński z rozkazu ojca poszedł na prelekcje. Za to spot-kała go obelga ze strony jednego kolegi; obydwaj musieli kraj opuścić
Zdarzyło się jednego razu w Genewie, że [Krasiński] siadł do fortepianu i zaczął grać ulubioną nutę swoją: „Ostatnia myśl Webera”. […] Owoż muzyką swoją przywabił przychodnia do sali wspólnej hotelu, gdzie stał fortepian. Nieznajomy
na równi z nim stawiony być powinien (podkr. – H. G.)
(op. cit., s. 133).
Informację na ten temat zepchnął Nehring do przypisu i nie wdając się w szczegóły nakreślił kontekst i skutki incydentu na Uniwersytecie Warszawskim:
(s. 123).
Nehring nie stroni w swej dydaktycznej opowieści od ciekawostek. Jako podówczas dydaktyk gimnazjalny ma świadomość, że nie tylko ubarwiają one narrację podręcznika, ale też pobudzają zainteresowanie uczniów. Toteż pozwala sobie w przypisie przywołać opowieść o domniemanym pierwszym spotkaniu poetów. Oto jej fragmenty:
O przeżyciach i zachowaniach poety w okresie powstania listopadowego, związanych głównie z postawą ojca, otrzymu-jemy taką oto, skondensowaną, ale i ostrożną informację:
(s. 124).
Nehring, podążając tokiem opisu dziejów poety, krótko charakteryzuje ważniejsze dzieła, zamieszczając ocenę ich
wymowy ideowej oraz cech języka. ,
jak czytamy –
(s. 125), – to
(s. 126), tyle zaś
gloryfikowa-nemu przez badaczy dostało się nieco za
(s. 126),
a (podkr. Nehringa)
(s. 127) zostały nazwane
Rok 1830 i klęski narodowe przejęły na wskroś duszę Zygmunta i zraniły kochające serce syna, gdyż […] przychodziły także wiadomości o nienawiści względem ojca. – Takim ciosom bolesnym nie zdołał się Zygmunt oprzeć i rozchorował się ciężko, co stało się źródłem nieustających już potem cierpień ner-wowych
Nie-Boska komedia […] przedstawia walkę dawnego porządku rzeczy z zasadami przewrotu w religii, państwie i społeczeństwie
Irydion […] obraz zepsucia pogańskiego Rzymu,
wysilenia zemsty ujarzmionej Hellady nad spodlonym panem swoim i wykwitające spod katakumb starożytnych nowe społeczeństwo chrześcijańskie
Przedświtowi […]
pewną mglistość i eteryczną niepochwytność obrazów
utworem poetycznym Psalmy.
najpiękniejszym
____________________
wszedłszy, zaczął się przysłuchiwać. Powstał Zygmunt i skłonił się. Przemówili do siebie i po krótkiej chwili poznali, że są rodakami. Gość dowiedział się, że mówi z Zygmuntem Krasińskim, Zygmunt, że gościem był Adam Mickiewicz. Tak więc pierwszą znajomość między dwoma zna-mienitymi wieszczami zawiązała ostatnia nuta Webera, którą oba szczególniej lubili, i która była wyrazem smutku i tęsknoty, wielce odpowiednim usposobieniu dusz polskich (s. 124).
W swym podręczniku Nehring zamieszcza – w formie podsumowania – uwagi uogólniające na temat osoby pisarza oraz cech jego twórczości. Tę formułę stosuje tylko wobec najwybitniejszych, także wobec Krasińskiego. Co do losów i osobowości poety otrzymujemy tu trafną charakterystykę, z podkreśleniem wielkiej roli przyjaźni (zwłaszcza z Augustem Cieszkowskim i Konstantym Danielewiczem, a także ze Sło-wackim – do czasu jego konwersji towianistycznej). Zwraca też uwagę na rozległe lektury poety, wśród których dominowały: Biblia i poezje Dantego oraz Szekspira.
Warto przytoczyć wypowiedź sygnalizującą niezwykłość tej osobowości, która to charakterystyka niewątpliwie zaważyła na początkach kultu Krasińskiego. Widzimy tu też znaczną zbieżność z sądami Bartoszewicza na temat mocy żywego słowa poety:
(s. 130-131).
Na podkreślenie zasługuje zamieszczenie, wieńczącego omówienie sylwetki poety, podrozdziału pt.
Nehring poszukuje tu przyczyn zajmo-wania się przez pisarza sprawami ogólnoludzkimi, a pozosta-wianiem na drugim planie, przynajmniej w swych dziełach największych, kwestii narodowych. Dochodzi do wniosku, że jedną z nich, jeśli nie zasadniczą, był sposób życia Zygmunta, wieczne podróżowanie, oderwanie się od kraju już we wczesnej młodości, zanurzenie w świat idei Zachodu – od wczesnej młodości, kiedy to umysł jest najbardziej chłonny. Kolejna W obejściu z przyjaciółmi był Krasiński pełen słodyczy i bujnością świetnej swej wymowy roztaczał naokoło siebie urok niewypowiedziany. Na otoczenie swoje wpływ wywierał wielki; sam zaś wpływowi innych mało ulegał
O charakterze poezji Krasińskiego.
konstatacja eksponuje kontrast pomiędzy stanem ducha poety, skłonnego do optymizmu, idealizowania zjawisk, a równo-cześnie poddawanego nieustannej inwazji cierpień, spowodo-wanych przewlekłymi chorobami, sytuacją rodzinną i udrękami codzienności .
W odniesieniu do samego charakteru poezji Nehring słusznie podkreśla jej europejskość Ewolucja kształtu geno-logicznego najwybitniejszych dzieł Krasińskiego przebiega, zdaniem autora podręcznika, od dramatu alegorycznego, poprzez pieśń fantastyczną, do liryzmu. Mamy też w tej syntezie stwierdzenia jednoznacznie sytuujące autora na pozycji wieszcza; miał on pisać swoje poezje pod wpływem natchnienia, które bywało utożsamiane z jasnowidztwem.
Na koniec – zestawił Nehring Krasińskiego z tym największym. Podkreślał zasadniczą odmienność w sposobach kreacji poetyckiej. Trudno tu nie posłużyć się stosownym cytatem:
.
Nie-Boskiej
Mickiewicz w większej części swych poezji idealizował rzeczywistość i stąd jest , Krasiński zaś na próżno chciał idealny świat ducha urzeczywistnić, filozoficznym swym ideom chciał nadać formę poetyczną i dlatego dla większej części
jasnym 102 103 ____________________ 102 103
O ostatnich latach życia Zygmunta tak pisze Nehring:
(s. 131).
(podkr. H.G.).
Bawiąc w Paryżu zimą r. 1857, utracił prawie cały majątek przez bankructwo bankiera Thurneysena; bawiąc zaś r. 1858 u ojca swego w Potoku, stracił najmłodszą córkę Elżbietę. Po tym nieszczęściu […] wzmogła się choroba jego i odtąd przybierała charakter nieuleczalnej słabości piersiowej. Ani kąpiele w Plombieres, ani wody w Ems, nie przyniosły żadnego skutku […].W Paryżu doszła go okropna wiadomość o śmierci ukochanego ojca i ten cios odjął mu resztę sił żywotnych
Od pierwszej młodości wydawał Krasiński dzieła, w których […] rozwijał idee żyjące w łonie całej ludzkości. Stąd też jego „Nie-Boska komedia” i „Irydion” tylko w zastosowaniu są narodowymi; formą zaś i duchem
czytelników swoich jest zbyt ciemnym
Historia literatury polskiej dla młodzieży
Historii literatury…
(s. 132, podkr. H. G.). To podsumowanie zasłużonego badacza, jeśli nawet potraktu-jemy je jako upraszczające, nie jest pozbawione słuszności. Ponadto stanowi kolejny dowód na stosowanie wobec poetów epoki romantyzmu swoistej miary – odniesienia do dzieła Mickiewicza.
***
Po klęsce powstania styczniowego ośrodek polskiej myśli naukowej, a także koncepcji dydaktycznych, przenosi się do Galicji, która w roku 1867 uzyskała status autonomiczny.
W Krakowie, w roku 1877, autorstwa
nauczyciela gimnazjalnego, a potem profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, który opracował też wypisy z literatury, jako uzupełnienie tegoż podręcznika . Krasiński został omówiony
w tej na kilku stronicach; nieco mniej
poświęcono mu miejsca niż Słowackiemu, opracowanemu na 8 stronach. Dla porównania: Mickiewicz otrzymał analizę 14-stronicową, Brodziński – 13-stronicową, a z pozostałych poetów – mniej więcej na takich prawach jak autor „Irydiona” zostali potraktowani: Malczewski, Goszczyński, Zaleski, Pol, Syrokomla, Lenartowicz. Natomiast w nawiązujących do tego podręcznika wypisach Krasiński był reprezentowany tylko
wychodzi
Karola Mecherzyńskiego,
104
____________________
104Dr K. Mecherzyński,
, Kraków 1877. Z tej edycji – cytaty, z podaniem w nawiasach numerów stron.
Tenże,
, Kraków 1878.
Historia literatury polskiej dla młodzieży opo-wiedziana w krótkości
Przykłady i wzory z najcelniejszych poetów i prozaików polskich zebrane i zastosowane do historii literatury polskiej opowiedzianej w krótkości dla młodzieży
dwoma utworami, gdy Mickiewicz – dwunastoma, Słowacki – trzema, a np. Zaleski – jedenastoma (!), Pol – sześcioma, Syrokomla – sześcioma, Brodziński – czterema; zamieszczono też po jednym utworze: Malczewskiego, Goszczyńskiego i Kraszewskiego.
Z utworów Krasińskiego dokładniej przeanalizował
Mecherzyński i Godne
pod-kreślenia jest zwrócenie uwagi na podwójną jakby proweniencję obu arcydzieł – i całej, w zasadzie, twórczości Krasińskiego:
(s. 337).
Drugim, obok tych psychologicznych i biograficznych uwarunkowań, istotnym elementem genezy twórczości Kra-sińskiego była – zdaniem Mecherzyńskiego – głęboka świa-domość historyczna, a zwłaszcza recepcja porażającego wydarzenia w dziejach Europy końca XVIII wieku – rewolucji francuskiej.
Mecherzyński trafnie zauważa, że w poezji Krasińskiego, po raz pierwszy na taką skalę, racje rozumowe współistnieją z emocjonalnymi. Określa to nawet zgodnie z pryncypiami, nie-obcej mu – jak widać – teorii Hegla. Pisze:
Nie-Boską komedię Irydiona.
Spowodowało ten kierunek w Krasińskim głębokie uczucie religijne, wrodzone nadto melancholijne usposobienie, tęsknoty trzydziestoletniej wędrówki i najboleśniejsze sercu, nigdy nie gojące się rany, gorycze i cierpienia całego życia. Poeta-filozof cierpienia te uogólniał, podnosił niejako do teorii, wskazując boleść i mękę jako drogę do odrodzenia
Duch Krasińskiego ogarnął w sobie wszystkie boleści, przebolał wszystkie nieszczęścia społeczne i polityczne XIX stulecia […]. Na tę
mniej na uczuciu jak na rozumie opartą dialektykę
rozlanym w całości, dlatego niezrozumiałym w szczegółach
(s. 338, podkr. – H. G.).
Te wszystkie konstatacje mieszczą się w przyjętych ogólnie formułach dziewiętnastowiecznej recepcji poezji Krasińskiego, zwłaszcza dwóch najwybitniejszych jego dramatów. Trzeba jednakże odnotować i pewne uwagi o charakterze kontrowersyjnym, burzącym klarowny odbiór twórczości poety-wieszcza. Oto np. stwierdzenie Meche-rzyńskiego, że w osobie Pankracego występuje jakby zmartwychwstały Irydion (!?). Nie do utrzymania jest taka teza nie tylko z uwagi na źródła postawy Irydiona, ale i końcowy fragment utworu, w którym bohater, po wielowiekowym śnie, otrzymuje przecież pozytywne zadania, zasadniczo odmienne od nakazów zemsty.
(s. jw., podkr. – H. G.) – pisze dalej Mecherzyński. To zastanawiające stwierdzenie! Zupełnie nie nadaje się ono do podręcznika szkolnego. Zwalnia bowiem ucznia z postawy poszukiwacza rozwiązań, skoro sam badacz i nauczyciel zadowala się tak enigmatycznym odkryciem …
Natomiast zaletą opracowania Mecherzyńskiego jest
przytoczenie zarzutów krytyki a także
– i podjęcie próby ich odparcia, w stwierdzeniu, że
(s. 339-340) – był Krasiński także nauczycielem pokoleń.
Obadwa poemata przepełnione są liryzmem
wobec Nie-Boskiej, Przedświtu
ku przestrodze narodowi wypowiadając wielorakie nieszczęścia społeczne i polityczne, których doznała ludzkość przez brak umiarkowania i rozumu
Koda, zamykająca analizę dzieła Krasińskiego, brzmi pełnym uznaniem dla formy, ale jest też próbą wyjaśnienia małej stosunkowo popularności poety. To ostatnie ma wynikać z
, przebywania
(s. 341). Jest to zarazem jednak niewydarzony apel dydaktyczny, odstręczający od szczegółowej analizy tekstów, a sugerujący ześrodkowanie uwagi na samym kierunku tej twórczości, propagującej ideę miłości chrześcijańskiej.
*** Z 1879 roku pochodzi
, w której Krasiński został postawiony tuż za Mickiewiczem. Jak klamrą spięta jest w tym podręczniku opowieść o autorze
– właśnie tymi wartościującymi określeniami:
(s. 243) – czytamy na początku rozważań.
Azakończenie omówienia, sytuuje autora jeszcze wyżej:
(s. 247). Z utworów poety zostały przeanalizowane:
i . Analizy to
powierzchowne, jakkolwiek oddające ducha poszczególnych
ab-strakcji pomysłów w mglistych i niedostępnych
sferach ducha
Irydiona
Pierwszy po Mickiewiczu wieszcz-poeta, urodził się dnia 19 lutego 1812 r. w Paryżu z majętnej i hrabiowskiej rodziny
Irydiona
Krasiński w plejadzie poetów polskich zajmuje obok Mickiewicza pierwszorzędne miejsce
Nie-Boska komedia, Irydion, Przedświt Psalmy przyszłości
Historia literatury polskiej w zary-sach dla młodzieży Kazimierza Władysława Wójcickiego105
____________________
105K. Wł. Wójcicki
Warszawa 1879. Z tej edycji – cytaty, z podaniem w nawiasach numerów stron.
tekstów . Przy omówieniu podparł się autor opinią Mickiewicza, wyrażoną w prelekcjach paryskich. Odnotować należy, że Wójcicki, jako jeden z pierwszych, zwrócił uwagę na epistolografię poety, podkreślając, że jego
(s. 247).
W kilka lat po pojawiła
się na rynku wydawniczym książka, która trafiła masowo do szkół zaboru rosyjskiego, jako że spełniała postulaty ówczesnej cenzury. Była to książka dwujęzyczna, przystosowana do prze-kładów z języka polskiego na rosyjski. Na pierwszy rzut oka można by ją uznać za narzędzie rusyfikacji, ale po głębszej analizie skrzywdzilibyśmy jej autora.
układając bowiem zdołał przemycić wiele