Firma, przedsiębiorstwo, organizacja – wymienione terminy są używane zamiennie w celu uniknięcia powtórzeń.
Przedsiębiorczość – przypisywana jednostkom zdolność do wykorzystywania szans pojawiających się w otoczeniu, podejmowania ryzyka, tworzenia innowacji oraz ich implementacji. Termin został szczegółowo omówiony w podrozdziale 1.1.
Dotychczasowa koncepcja przedsiębiorczości międzynarodowej – ujmowane w kategorii procesowej działania związane z przedsiębiorstwem. Jest to kombinacja innowacyjności, proaktywności oraz poszukiwania ryzyka, które przekraczają krajowe granice i są nastawione na tworzenie wartości w organizacjach [McDougall, Oviatt, 2000]. Koncepcja została dokładnie scharakteryzowana w podrozdziale 1.2.
Uniwersalne cechy przedsiębiorczości międzynarodowej – cechy przedsiębiorczości międzynarodowej przyjmowane za obowiązujące przez większość z badaczy (por. Tabela 2), czyli: innowacyjność, proaktywność i skłonność do podejmowania ryzyka.
Przedsiębiorczość międzynarodowa oparta na współpracy – zaproponowana przez autora rozprawy, zmodyfikowana koncepcja dotychczasowej przedsiębiorczości międzynarodowej. Podobnie jak zagadnienie prezentowane przez P.P. McDougall i B.M. Oviatt [McDougall, Oviatt, 2000; Oviatt, McDougall, 2005b], również ona dotyczy działań powiązanych z przedsiębiorstwem, ale jest zbudowana na dwóch filarach:
a) Uniwersalnych cechach przedsiębiorczości międzynarodowej (innowacyjności, proaktywności i skłonności do podejmowania ryzyka),
b) Współpracy (w postaci platformy oraz sieci społecznościowej). Zagadnienie zostało opisane w rozdziale 2.
151 Przedsiębiorczość wewnętrzna (korporacyjna, intraprzedsiębiorczość) – przedsiębiorczość powstająca wewnątrz firmy za sprawą pracowników oraz ich inicjatyw [Pinchot, Pinchot, 1978], do wystąpienia której konieczna jest odpowiednia atmosfera pracy wprowadzona w firmie.
Prosument – konsument stanowiący połączenie cech przypisywanych producentowi oraz konsumentowi (z ang. producer + consumer = prosumer), biorący dobrowolnie i z własnej inicjatywy udział w procesie współtworzenia. Co ważne, w rozprawie mianem prosumentów określa się wyłącznie tych aktywnych konsumentów, którzy swoimi działaniami poprzez innowacje, przyczyniają się do powstania wartości dodanej dla siebie lub też dla innych konsumentów [Izvercian, Seran, 2013]. Przy czym wartość dodana może powstawać zarówno poprzez duże jak i małe innowacje stanowiące modyfikacje.
Aktywny konsument (nabywca) – prosument (w przypadku rynku instytucjonalnego inna firma) czynnie współpracujący z przedsiębiorstwem w procesie tworzenia produktu lub usługi.
Pasywny konsument (nabywca) – konsument (w przypadku rynku instytucjonalnego inna firma) nienawiązujący współpracy z przedsiębiorstwem podczas procesu tworzenia produktów i usług, ale korzystający z efektów pracy aktywnych konsumentów (innych aktywnych firm), pojawiających się na rynku dzięki wprowadzaniu ich prac oraz dyfuzji wiedzy.
Konkurencja - „walka pomiędzy przedsiębiorstwami o zdobycie relatywnej przewagi w zasobach, które pozwolą osiągnąć konkurencyjną przewagę rynkową i w efekcie tego, lepszą pozycję finansową” [Gorynia, 2002; 2000a].
Przewaga konkurencyjna przedsiębiorstwa - osiąganie wyników lepszych od konkurentów, czyli bycie podmiotem atrakcyjniejszym dla różnych interesariuszy [Koźmiński, 2004]. Przewaga konkurencyjna stanowi różnicę wyników finansowych oraz rynkowych firmy w porównaniu do jej najbliższych konkurentów [Fonfara, 2007, 2012]. Zakłada się, że przewaga konkurencyjna nie jest nieskończona a wyłącznie tymczasowa [Skikiewicz, 2010], dlatego przedsiębiorstwa muszą poszukiwać jej nowych źródeł poprzez np. wartości oferowane nabywcom [Porter, 2006].
152 Konkurencyjność przedsiębiorstwa – w pracy przyjmuje się holistyczne rozumienie konkurencyjności jako pojęcia uwzględniającego jej cztery elementy: potencjał konkurencyjny, instrumenty konkurowania, pozycję konkurencyjną oraz przewagę konkurencyjną [Stankiewicz, 2005].
153 Załącznik 2. Szczegółowa charakterystyka kwestionariusza ankiety wykorzystywanego w badaniach ilościowych
Kwestionariusz ankiety wykorzystany na potrzeby rozprawy posiada dziewięć głównych pytań. Pierwsze pytanie dotyczące typu badanej firmy ma na celu określenie świadomości przedsiębiorstwa względem procesu umiędzynarodowienia prowadzonej działalności oraz nawiązywania współpracy z innymi podmiotami. Ponieważ według L.S. Welcha [2004] poprzez internacjonalizację należy rozumieć zarówno formy zewnętrzne (np. eksport) jak i wewnętrzne (np. import), istotne według autora rozprawy jest zbadanie świadomości respondentów w tym zakresie. Dlatego też to pytanie jest komplementarne w stosunku do pytania 9g, w którym respondenci określają realizowane oraz planowane formy internacjonalizacji. Dzięki temu możliwe będzie określenie faktycznych aktywności międzynarodowych przedsiębiorstwa, oraz jego świadomości względem prowadzonych działań.
Sekcja „przedsiębiorczość” została rozdzielona na trzy części odpowiadające trzem cechom przedsiębiorczości międzynarodowej, czyli odpowiednio innowacyjności przedsiębiorstwa, jego proaktywności oraz skłonności do podejmowania ryzyka. Pytanie zostało oparte na istniejącej literaturze z zakresu przedsiębiorczości międzynarodowej (por. Załącznik 4). Zakładanym efektem pytania jest określenie poziomu przedsiębiorczości międzynarodowej ankietowanego przedsiębiorstwa. Pytanie o przedsiębiorczość wewnętrzną dotyczy procesów wewnątrz przedsiębiorstwa oraz jego pracowników, określających znaczenie tych aspektów z perspektywy firmy.
Pytanie numer 4 pozwala określić czy sprzedaż produktów/usług firmy kierowana jest do innych przedsiębiorstw, czy też do klientów indywidualnych. Jeśli respondent zaznaczył w kwestionariuszu, że całość sprzedaży kierowana jest do innych przedsiębiorstw pomijane było pytanie dotyczące współpracy z konsumentami, a respondent był przekierowany do kolejnego pytania uwzględniającego wyłącznie relacje na rynku instytucjonalnym.
Sekcja „współpraca” zawiera pytania dotyczące współpracy przedsiębiorstwa z konsumentami indywidualnymi oraz innymi firmami. Do obu z tych kategorii zastosowane zostały niemal identyczne pytania (zmianie podlega wyłącznie podmiot pytania), aby osiągnąć miarodajne oraz porównywalne rezultaty w zakresie każdego z pytań. Ponieważ rozpatrywana w rozprawie hipoteza badawcza uwzględnia w kontekście przedsiębiorczości
154 międzynarodowej aspekt współpracy, konieczne jest zbadanie faktycznego znaczenia współpracy dla badanych przedsiębiorstw. W przypadku wykorzystywania przez firmę współpracy istotne znaczenie odgrywa również określony etap procesu tworzenia, na którym angażowany jest współpracujący podmiot. Omawiana sekcja kwestionariusza pozwala na określenie rzeczywistego zaangażowania (oczywiście z punktu widzenia badanego przedsiębiorstwa) konsumentów oraz innych firm w proces współtworzenia, oraz tego czy działania aktywnych podmiotów przyczyniają się do odnoszenia korzyści również przez podmioty pasywne. Pytania dotyczące wykorzystania Internetu w relacjach z konsumentami lub innymi przedsiębiorstwami, pozwalają na potwierdzenie słuszności zastosowania proponowanych w pracy platform współpracy w formie on-line.
Kolejne pytanie kwestionariusza dotyczy znaczenia współpracy w okresie najbliższych 5 lat. W rozprawie zakłada się, że znaczenie współpracy z konsumentami będzie odgrywało dla przedsiębiorstwa rosnące znaczenie. Odpowiedzi respondentów pozwolą na określenie ich przewidywań w zakresie wzrostu znaczenia współpracy, co może prowadzić do istotnych wniosków przy dodatkowym uwzględnieniu branży w jakiej działa dana firma (przy założeniu, że przedsiębiorstwo odpowiada na pytanie z własnej perspektywy).
Pytania w sekcji „poziom konkurencyjności w porównaniu do najbliższych konkurentów” powstały na podstawie istniejącej literatury, doświadczeń badawczych Katedry Marketingu Międzynarodowego a także własnych zdobytych w trakcie uczestnictwa w projektach badawczych finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki. Omawiana część kwestionariusza zawiera 7 pytań dotyczących mierników finansowych oraz rynkowych porównujących przedsiębiorstwo do jego najbliższych konkurentów. Podejście takie jest zgodne z istniejącymi w tym zakresie koncepcjami [Obłój 2007].
Ostatnia sekcja „charakterystyka przedsiębiorstwa” ma na celu przybliżenie profilu badanego przedsiębiorstwa. Podział branżowy przedsiębiorstw uwzględnia ten zastosowany w bazie danych Kompass Poland, z której autor korzystał przy losowaniu próby badawczej. Ma to na celu ułatwienie respondentom odpowiedzi. Wszystkie pytania z sekcji pozwalają na określenie dokładnego profilu przedsiębiorstwa, wielkości jego zatrudnienia oraz momentu rozpoczęcia internacjonalizacji.
155 Załącznik 3. Kwestionariusz ankiety
Wpływ przedsiębiorczości międzynarodowej opartej na współpracy na kształtowanie konkurencyjności przedsiębiorstwa