WYKORZYSTANIE TECHNOLOGII INFORMACYJNO- INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNYCH W KONTROLI BEZPIECZEŃSTWA

DOSTAW ŻYWNOŚCI JAKO NARZĘDZIE WDRAŻANIA KONCEPCJI TRACEABILITY

Wykorzystanie technologii informacyjnych w kontroli bezpieczeństwa żywności realizowane jest poprzez:

• dane gromadzone w bazach danych, które są niezbędne dla zarządzania pro-cesami biznesowymi działającymi nie tylko w oparciu o lokalne sieci infor-matyczne, ale przede wszystkim na bazie Internetu. Bazy te zawierają dane dotyczące producentów, informujące klientów o produktach, procesach i współ-pracy z innymi partnerami w łańcuchu logistycznym dostaw żywności;

• formułowanie spójnego systemu kodowania i przekazywania informacji umożliwiającego automatyzację komunikacji pomiędzy partnerami bizneso-wymi na bazie międzynarodowego kodu. EAN-UCC (ang. European Article Number Association / Uniform Code Council), który został przekształcony w 2005 roku w globalny standard GS1;

• zbudowanie technicznej infrastruktury obejmującej odpowiednie sieci kom-puterowe, oprogramowanie oraz zatrudnionych ludzi, umożliwiające wyko-rzystanie zawartości baz danych i efektywną komunikację wewnątrz łańcu-chów i sieci logistycznych;

• określenie infrastruktury organizacyjnej, obejmującej wszystkie działania wewnątrz organizacji, jak i na poziomie łańcucha oraz wyodrębnienie pod-miotu zajmującego się udostępnianiem tych zasobów, a przez to dyfuzją innowacji opartych na ICT wzdłuż łańcucha żywnościowego.

Podstawą efektywnego i skutecznego wykorzystania technologii informacyjnych do zarządzania łańcuchami i sieciami dostaw żywności jest koncepcja traceability.

Polityka żywnościowa przynosząca sukces określa rolę traceability dla pasz, bydła i składników żywności poprzez wprowadzenie odpowiednich procedur. Dyrektywa EC nr 178/2002 Komisji Europejskiej definiuje znaczenie traceability jako instrumentu zagwarantowania bezpieczeństwa żywności. Dyrektywa ta określa, że od 1 stycznia 2005 producenci muszą identyfikować dostawców surowców i konsumentów final-nych produktów na podstawie transakcji. Podstawą traceability informacji jest możli-wość określenia źródeł działań o specyficznej strukturze i miejscach, gdzie inne dzia-łania o analogicznej strukturze są zlokalizowane w łańcuchu dostaw. Dlatego też koncepcję traceability utożsamia się ze śledzeniem ruchu produktów oraz śledzeniem ich pochodzenia (tracking & tracing).

Spośród wielu, dwie definicje traceability zasługują na uwagę⁴ Są to:

• traceability to zdolność do śledzenia ruchu żywności, pasz dla zwierząt hodowlanych lub innych składników mogących stać się składnikami żywno-ści, przez wszystkie etapy produkcji i dystrybucji (EC nr 178/2002);

• traceability to zdolność systemu zarządzania jakością do śledzenia historii, zastosowania lub identyfikacji przedmiotu lub działalności względnie zbliżo-nych przedmiotów lub działalności, a dzięki temu ich identyfikacji (ISO seria 9000).

Traceability może być zdefiniowana w wąskim i szerokim tego słowa znaczeniu.

W wąskim znaczeniu pozwala stwierdzić, gdzie w każdym momencie znajdują się produkty. W czasie rzeczywistym funkcja śledzenia pozwala identyfikować historię nie tylko produktu, ale i składników, z których się składa, a także sposobów wykorzy-stania każdego finalnego produktu. W szerokim znaczeniu pojęcia traceability ozna-cza, że „informacja o produktach i procesach w produkcji może być wykorzystana do optymalizacji i sterowania procesami wewnątrz i pomiędzy poszczególnymi

powią-4 Transparency in the Food Chain, Situation, Expectations, Barriers and Research Needs (2010), Bruk-sela.

zaniami łańcucha dostaw, aby mieć możliwość zmniejszenia kosztów uszkodzeń, zwiększenia produktywności i zagwarantowania jakości.⁵

Traceability informacji ma odrębne znaczenia dla organizacji i dla łańcucha dostaw. Na poziomie przedsiębiorstwa pozwala dostarczyć informację na temat poło-żenia produktów i ich historii. Na poziomie łańcucha dostaw pozwala określić, poza informacją o produktach, informację o ich pochodzeniu. Ze względu na występowanie wielu uczestników (przemysłu, instytucji administracji rządowej, konsumentów) jest szczególnie ważne dla przedsiębiorstw z łańcucha dostaw żywności, aby móc zagwa-rantować skład i genezę ich produktów przez zbudowanie systemu informacyjnego umożliwiającego współpracę w łańcuchu dostaw. Traceability systemu informacyj-nego dla łańcucha dostaw pozwala na:

• zidentyfikowanie produkcji i produktów w łańcuchu dostaw; celem identyfi-kacji jest rozpoznanie dla poszczególnych działalności danych za pomocą kodów (kreskowych, etykiet itp.);

• śledzenie ruchu przedmiotów pozwalające na ich zlokalizowanie na całej drodze wzdłuż łańcucha dostaw żywności;

• monitorowanie ruchu przedmiotów w łańcuchu żywnościowym, które pozwala zdefiniować ich skład w poszczególnych etapach łańcucha dostaw; w dolnej części łańcucha dostaw celem śledzenia jest określenie historii przedmiotu i źródeł problemów lub uszkodzenia; w górnej części łańcucha celem śledze-nia jest określenie lokalizacji wyprodukowanych przedmiotów wykorzystują-cych np. zanieczyszczone surowce.

3.1 Zasady organizacji śledzenia przez system informacyjny łańcuchów i sieci dostaw

Realizacja zasad monitorowania w łańcuchach i sieciach dostaw żywności wiąże się m.in. ze zorganizowaniem monitorowania danych pozyskiwanych z różnych źró-deł. Dane te obejmują:

• identyfikację samej transakcji i mierników jej oceny;

• dane identyfikujące produkt w postaci Globalnego Numeru Jednostki Han-dlowej (ang. Global Trade Item Number – GTIN);

• dane dotyczące uczestników (aktorów) transakcji w łańcuchu dostaw za pomocą Globalnego Numeru Lokalizacyjnego (ang. Global Location Number – GLN).

Oprócz monitorowania danych, spójność i przezroczystość wymiany danych pomiędzy uczestnikami łańcucha i sieci dostaw żywności stanowi istotę ich syste-mów informacyjnych. Polega ona na tym, że wymiana informacji pomiędzy aktorami łańcuchów dokonuje się w określonej sekwencji, poczynając od rejestrowania i gro-madzenia danych, poprzez budowę modelu analizy danych, pozwalającego na ich

5 Transparency in the Food Chain, Situation, Expectations, Barriers and Research Needs (2010), Bruksela.

przetwarzanie, jako podstawy do podejmowania decyzji przez ich uczestników. Stan-dardem informacyjnym pozwalającym na zapewnienie kompatybilności podstawo-wych danych o produktach i usługach partnerów biznesopodstawo-wych jest model Globalnej Synchronizacji Danych (ang. Global Data Synchronization – GDS). Systemem, który umożliwia wykorzystanie Globalnego Standardu GS1, jest system wymiany danych (ang. Electronic Data Interchange – EDI), bazujący na Internecie (ang. Web. EDI).

4 GŁÓWNI INTERESARIUSZE PLATFORMY ŚLEDZENIA